

Shëndet
Më në fund, një vaksinë e malarias premton të jetë e suksesshme
Published
4 years agoon
By
Betim GashiRezultate fillestare janë shpresëdhënëse se mund të ketë një mjet të ri në betejën kundër këtij paraziti të dëmshëm të lindur nga mushkonjat.
Çdo sekond, shtatë njerëz hasin një nga vrasësit më pjellorë të njerëzimit: një parazit që ndryshon formën që bartet në pështymën e mushkonjave femra, që mund të shmangë sistemin imunitar të njerëzve dhe të jetojë në mëlçitë dhe qelizat e gjakut. Çdo dy minuta, paraziti pretendon një viktimë tjetër nën moshën pesë vjeç – dhe sjell një tjetër rrahje zemre dhe humbjeje. Ky cikël i zymtë luan çdo orë, çdo ditë, çdo javë, çdo vit.
Për më shumë se një dekadë, Halidou Tinto është drejtuar kundër këtij vrasësi. Tinto, një epidemiolog, ekspert i malarias dhe një drejtor rajonal i Institutit të Kërkimeve të Burkina Faso-s në Shkencat e Shëndetit, i shërben rrethit të Nanoro. Me ardhjen e musonit afrikan çdo verë, rastet e malarias rriten në Nanoro dhe komunitetet në të gjithë vendin. Burkina Faso, një vend me 20 milionë banorë, regjistron rreth 11 milionë raste të malarias në vit – si dhe 4 mijë vdekje.
Por pas disa muajsh diskutimi me familjet vendase për pjesëmarrjen e tyre në provën e vaksinës së malarias, pas vitesh të tëra eksperiencë me provat mjekësore në këtë zonë dhe dekadave të hulumtimeve globale, Tinto po ua kthen shpresën njerëzve.
Në një studim të botuar në The Lancet, një ekip ndërkombëtar ka ndarë të dhëna të reja premtuese për një vaksinë të mundshme. Prova e fazës dy, bazuar në 450 fëmijë në Nanoro, vlerësoi R21, kandidat potencial për vaksinën e malarias, i cili ka qenë në zhvillim e sipër në Mbretërinë e Bashkuar për më shumë se një dekadë. Studiuesit zbuluan se pasi fëmijët morën tri doza në një periudhë tetë javë dhe një përforcues 12 muaj më vonë, vaksina R21 ishte 77 për qind efektive në ndalimin e malarias, krahasuar me një vaksinë kontrolli të tërbimit.
R21 është kandidati i parë i vaksinës për malarian që kalon pragun prej 75 për qind, një qëllim që Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSh) vendosi për herë të parë në vitin 2013. Nëse shpallet në prova më të mëdha, R21 mund të shtojë një tjetër mjet të fuqishëm në paketën e botës për të luftuar malarian.
“Ne jemi entuziastë, por na duhet ende prova e fazës së tretë për të konfirmuar efikasitetin dhe sigurinë e vaksinës para se të vazhdojmë”, thotë Tinto.

Malaria ndikon në mënyrë disproporcionale në Afrikë
Në vitin 2019, gati gjysma e popullsisë së botës ishte në rrezik nga malaria. Më shumë se 90 përqind e rasteve dhe vdekjeve ndodhën në Afrikë, duke goditur veçanërisht rëndë Nigerinë dhe Republikën Demokratike të Kongos.
Në vitin 2019, bota pa rreth 229 milionë raste të malarias, 409 mijë prej tyre përfunduan me fatalitet – dy të tretat e të cilëve ishin fëmijë të vegjël.
Në dy dekadat e kaluara, bota ka bërë përparim të jashtëzakonshëm drejt frenimit të malarias, falë përdorimit të gjerë të rrjetave të shtratit, diagnozës së shpejtë dhe përdorimit sezonal të barnave parandaluese antimalarike.
Për të bërë një përparim domethënës edhe një herë, OBSh është i përkushtuar për të gjetur një vaksinë të malarias. Më shumë se 140 kandidatë të ndryshëm të vaksinave të malarias janë në zhvillim. Tani për tani, asnjë nuk është aprovuar zyrtarisht.
Shumica e rasteve të malarias janë shkaktuar nga paraziti Plasmodium falciparum, gjenoma e të cilit përmban më shumë se 5 mijë gjene – shumë më tepër sesa 12 tronditjet brenda koronavirusit që shkakton COVID-19.
“Ka shumë interes dhe shumë entuziazëm rreth vaksinave në këtë moment, për shkak të COVID-19… por padyshim, ne po synojmë diçka krejt ndryshe”, thotë autori kryesor i studimit, Mehreen Datoo.

Ndryshe nga bakteriet dhe viruset, parazitët si Plasmodium kalojnë disa faza të jetës në trupin e njeriut, gjë që e bën edhe më të vështirë hartimin e vaksinave për ta. Kur një mushkonjë femër ngjit proboscisin e saj në lëkurën e një personi për një vakt gjaku, parazitët Plasmodium në pështymën e mushkonjës mund të transferohen në qarkullimin e gjakut të personit. Brenda gjysmë ore, këta parazitë largohen nga qarkullimi i gjakut dhe vendosen në mëlçi, ku shumohen me mijëra.
Njerëzit e infektuar përjetojnë ethe dhe simptoma të ngjashme me gripin që mund të çojnë në komplikime të rënda ose vdekje nëse nuk trajtohen. Zhvillimi i vaksinave është i vështirë për shkak të asaj se sa komplekse është sëmundja, por rezultatet më të reja të provës së vaksinës janë premtuese, me mbi 75 përqind të efikasitetit./UBTNews
Shëndet
Tharja e syrit, shkaqet, simptomat dhe kurat natyrale
Published
31 minutes agoon
October 8, 2025By
UBT News
Tharja e syrit është një problem shëndetësor që prek shumë njerëz në mbarë botën. Ky problem ndodh kur sytë nuk prodhojnë sasinë e mjaftueshme të lotëve për t’i mbajtur të lubrifikuar.
Një nga arsyet kryesore që shkakton tharjen e syrit është përdorimi i tepruar i telefonave celularë dhe kompjuterëve. Tharja mund të jetë e parehatshme, pasi shoqërohet me ndjesi djegieje.
Sytë kanë tendencë të thahet në situata të ndryshme, si p.sh.:
Udhëtimi me avion
Qëndrimi në ambiente me ajër të kondicionuar
Ngarja e biçikletës
Qëndrimi për periudha të gjata para kompjuterit
Simptomat e tharjes së syrit mund të përfshijnë:
Kruarje dhe djegie në sy
Sklepa dhe skuqje
Ndjeshmëri ndaj dritës
Ndjesia e pranisë së një lënde të huaj në sy
Lëngëzim i syve
Lodhje e syve dhe mjegullim i shikimit
Kurat natyrale kundër tharjes së syrit
Ekspertët rekomandojnë të pasurohet dieta me ushqime të pasura me acide yndyrore, sidomos omega-3, të cilat ndihmojnë në stimulimin e prodhimit të lotëve. Përveç ushqimit, disa produkte mund të përdoren edhe jashtë për të lehtësuar simptomat:
Vaji i arrës së kokosit
Vaji ka efekt anti-inflamator dhe zbutës. Merrni 2-3 pika e masazhoni zonën përreth syve për 2-3 minuta. Prisni derisa lëkura ta përthithë plotësisht dhe përsëriteni sipas nevojës.
Kastraveci
Vendosja e fetave mbi sy për rreth 15 minuta ndihmon në reduktimin e kruarjeve dhe skuqjes. Kastraveci është një burim i shkëlqyer i vitaminës A, e cila është e rëndësishme për shëndetin e syve.
Kosi
Përmban vitamina D, B dhe A. Konsumimi i rregullt ndihmon në parandalimin e kruarjeve dhe siguron ushqyesit e nevojshëm për sy të shëndetshëm.
Kompresa me ujë të ngrohtë
Mbajtja e kompresave të ngrohta mbi sy për 7-8 minuta ndihmon në stimulimin e qarkullimit të gjakut dhe nxit lubrifikimin natyral të syve.
Shëndet
Shenjat e plakjes nuk lidhen gjithmonë me moshën, ja faktorët që shkaktojnë rrudha
Published
2 hours agoon
October 8, 2025By
UBT News
Qeskat e syve dhe rrudhat shpesh perceptohen si shenja të plakjes natyrale. Me kalimin e kohës, lëkura humbet elasticitetin dhe shfaqen rrudha të mimikës dhe më pas ato më të thella.
Megjithatë, jo gjithmonë shenjat e plakjes lidhen me moshën. Faktorë tjerë mjedisorë dhe të stilit të jetesës mund të ndikojnë dukshëm në shfaqjen e rrudhave. Midis tyre përfshihen: ushqyerja e keqe, mungesa e gjumit, stresi kronik, dielli, ndotja dhe zakonet e përditshme.
Dielli
Ekspozimi i tepruar ndaj rrezeve UVA dhe UVB shkakton plakje të parakohshme të lëkurës dhe rrudha. Përdorimi i kremit me faktor mbrojtës më të lartë se 30 është i domosdoshëm jo vetëm për parandalimin e kancerit të lëkurës, por edhe për një pamje më të re.
Ndotja mjedisore
Shkakton dëme të mëdha për lëkurën përmes radikaleve të lira. Studimet tregojnë se gratë që jetojnë në zona urbane kanë më shumë rrudha dhe njolla se ato në zona rurale.
Mungesa e gjumit
I rëndësishëm për rigjenerimin e lëkurës. Pa gjumë të mjaftueshëm, pehashi i lëkurës prishet dhe aftësia e qelizave për të mbajtur lagështinë zvogëlohet. Ekspertët rekomandojnë 6-8 orë gjumë çdo natë.
Stresi
Rrit nivelet e kortizolit, hormonit që zvogëlon aftësinë e lëkurës për të ruajtur lagështinë. Nivelet e larta të sheqerit në gjak dëmtojnë kolagjenin dhe elasticitetin e lëkurës, duke nxitur formimin e rrudhave.
Sheqeri
Konsumimi i tepërt ul nivelin e kolagjenit dhe elasticitetin e lëkurës, duke favorizuar shfaqjen e rrudhave.
Mimika
Lëkura e fytyrës kontraktohet gjatë leximit në kompjuter ose përdorimit të mimikës të shpeshtë. Shprehjet e përsëritura, përdorimi i pipës për pijet e gazuara dhe lëvizjet e përsëritura të gojës mund të nxisin rrudha në zonën e syve dhe përreth gojës.
Duhani
Një nga shkaqet më të fuqishme të plakjes së lëkurës. Nikotina ngushton enët e gjakut, duke bërë lëkurën më të brishtë e penguar furnizimin me ushqyes të rëndësishëm. Për të ruajtur një lëkurë më të shëndetshme dhe të lëmuar, ekspertët rekomandojnë mbrojtje nga dielli, një gjumë të rregullt, një dietë të balancuar dhe shmangien e duhanit dhe stresit kronik. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Arsyet e fshehura të shtimit në peshë edhe kur ushqeheni shëndetshëm
Published
3 hours agoon
October 8, 2025By
UBT News
Një nga problemet më të përhapura të shëndetit sot është padyshim pesha e tepërt dhe kequshqyerja.
Ky është një fakt që e pranojnë mjekët dhe pacientët, shkaktohet nga ushqimi jo i shëndetshëm. Zgjidhja nis nga një dietë e ekuilibruar dhe e shëndetshme, por ekzistojnë disa përjashtime.
Edhe nëse keni një stil jetese të shëndetshëm dhe konsumoni pak ushqim, mund të vini re frymim ose shtim kilogramësh. Kjo mund të ketë shkaqe të fshehura shëndetësore.
Hormonet dhe shtimi në peshë:
Një nga shkaqet më të zakonshme të shtimit të papritur në peshë janë çrregullimet hormonale. Një hormon kryesor që ndikon është estrogjeni. Tek gratë, nivelet e ulëta të estrogjenit shkaktojnë shtim në peshë, që mund të shfaqet që nga adoleshenca deri në menopauzë.
Estrogjeni ndihmon në rregullimin e metabolizmit dhe peshës trupore, prandaj mungesa e tij mund të shkaktojë akumulim të dhjamit rreth barkut dhe kofshëve. Ky dhjam rreth organeve mund të rrisë rrezikun për sëmundje si diabeti, sëmundjet kardiovaskulare dhe ishemia.
Pse bie estrogjeni?
Ulja e estrogjenit nuk ndodh vetëm me moshën apo menopauzën. Mund të shkaktohet edhe nga:
Pas lindjes:
Probleme me vezoret
Çrregullime të të ushqyerit, si anoreksia
Si ta mbani estrogjenin në nivele të shëndetshme
Konsumoni fruta të pasura me vitamina, si bananet, luleshtrydhet dhe pjeshkët.
Arrorët janë një alternativë natyrale për rritjen e nivelit të estrogjenit.
Ndiqni një dietë të shëndetshme dhe të ekuilibruar.
Konsultohuni me një mjek specialist, për të monitoruar gjendjen hormonale dhe peshën trupore. Duke ndjekur këto këshilla të thjeshta, mund të ndihmoni trupin të funksionojë në mënyrë optimale dhe të shmangni shtimin e pashëndetshëm në peshë. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Kungulli, perimi i vjeshtës që sjell shëndet dhe energji
Published
4 hours agoon
October 8, 2025By
UBT News
Kungulli është një nga perimet më të dashura të vjeshtës. Ai është i pasur me vitamina, minerale dhe antioksidantë, ndërsa përmban pak kalori, duke e bërë një ushqim ideal për çdo regjimi ushqimor.
Përveç frutës, edhe farat, gjethet dhe lëngjet ofrojnë përfitime të shumta për shëndetin. Kungulli mund të konsumohet në mënyra të ndryshme: si supë, sallatë, komposto, ëmbëlsirë apo madje si zëvendësues për gjalpin në gatimet e pjekjes në formë pureje.
Kungulli përmban kalium, që ndihmon në rregullimin e tensionit të gjakut, antioksidantët e tij parandalojnë dëmtimet e shkaktuara nga radikalet e lira dhe të përmirësojnë shikimin. Kungujt e papërpunuar mund të ruhen në një vend të freskët dhe të errët për deri në dy muaj.
Pse kungulli është i dobishëm për shëndetin?
Shëndeti i syve dhe sistemi imunitar:
Falë vitaminës A, kungulli ndihmon në mbrojtjen e syve dhe forcimin e sistemit imunitar. Një racion i vetëm ofron deri në 200% të dozës ditore të rekomanduar të kësaj vitamine.
Shëndeti i zemrës: Kaliumi dhe antioksidantët e kungullit ndihmojnë në parandalimin e sëmundjeve të zemrës dhe disa llojeve të kancerit.
Kolesteroli: Sterolët bimorë të farave të kungullit ndihmojnë në uljen e kolesterolit të keq, ndërsa acidet yndyrore omega-3 reduktojnë trigliceridet dhe ndihmojnë në kontrollin e tensionit të gjakut.
Kontrolli i peshës trupore: Kungulli është ushqim i lehtë dhe i pakalorisë: një racion përmban vetëm 50 kalori dhe 3 gramë fibër, duke ndihmuar që të ndiheni të ngopur më gjatë.
Si ta konsumoni kungullin?
Piqeni në furrë dhe përdoreni në antipasta.
Shtoni pure kungulli në supa për të trashur strukturën e tyre ose për të zëvendësuar yndyrat e karbohidratet.
Përdoreni si zëvendësues të yndyrës në gatimet e brumit dhe ëmbëlsirat.
Shtoni kungull të gatuar në kos me mjalt për një shije të ëmbël dhe të pasur.
Përdoreni në lëngje frutash ose perimesh.
Farat e kungullit mund të piqen dhe të shtohen në sallata ose si garniturë për perimet e pjekura.
Kungulli është perim i shëndetshëm që mund të përfshihet lehtë në çdo dietë, duke sjellë përfitime të shumta për trupin dhe shëndetin tuaj. /A.Z/UBT News/

“Wayward” mbërrin në Netflix, seriali misterioz që po ndan kritikët dhe shikuesit

Tharja e syrit, shkaqet, simptomat dhe kurat natyrale

Kushtetuesja publikon aktgjykimin e plotë

Në pritje të aktgjykimit të plotë, Ambasada gjermane bën thirrje për zbatimin e vendimeve Kushtetueses

Gërvalla merr pjesë në Takimin e Ministrave të Jashtëm në kuadër të Procesit të Berlinit

DB12 S i ri nga Aston Martin, performancë maksimale dhe dizajn unik

Tetë vjet më parë i’a dhuroi veshkën, Selena Gomez nuk e ftoi shoqen në dasmë

Shenjat e plakjes nuk lidhen gjithmonë me moshën, ja faktorët që shkaktojnë rrudha

Broja para përballjes me Serbinë: Më e rëndësishme se goli im, është fitorja e ekipit!
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni3 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Vendi1 month ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën