Rreth një orë i janë dashur Shkodran Azizit nga Presheva, komunë në jug të Serbisë, që të marrë tabelat e përkohshme prej letre në Prishtinë për regjistrimin e veturës.
Azizit, si dhe shumë shqiptarëve që jetojnë në Luginën e Preshevës, iu kanë dalë punë të reja në nxjerrje të dokumenteve, pas vendimit të fundit të Qeverisë së Kosovës për reciprocitet për regjistrimet e veturave që hyjnë nga Serbia në Kosovë.
Sipas këtij vendimi, shoferët nga Serbia, me të hyrë në Kosovë duhet t’i ndërrojnë ose mbulojnë targat e tyre dhe të marrin regjistrim të përkohshëm të Kosovës.
“Na kanë dalë shumë punë. Atje [në kufi] janë krijuar radhë të gjata dhe po na duhet të presim shumë gjatë, me orë të tëra”, thotë për Radion Evropa e Lirë, Shkodran Azizi.
Qytetarët nga Lugina e Preshevës thonë se ata persona që duan të shkojnë në Kosovë, po presin më shumë se dy orë për ta kaluar kufirin nga Serbia në Kosovë, ku po marrin një targë prej letre, për të cilën paguajnë pesë euro.
Shumë banorë të Luginës së Preshevës thonë se në rast të masave të tjera reciproke mes dy shteteve, ata mund të përballen edhe me probleme të tjera, varësisht nga vendimet.
Shqiptarët në Preshevë, Bujanoc dhe Medvegjë – komuna në jug të Serbisë, që njihen ndryshe edhe si Lugina e Preshevës – kanë shprehur shqetësim lidhur me mosrespektimin e të drejtave të tyre. Ata kërkojnë që të kenë të drejta njësoj sikurse komuniteti serb në Kosovë.
Disa ligje në Kosovë nuk mund të votohen dhe as të ndryshohen pa mbështetjen e deputetëve serbë në Kuvendin e Kosovës. Madje as Kushtetuta e Kosovës nuk mund të ndryshohet pa votat e tyre.
Gjatë procesit të bisedimeve politike ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, më 2015 ishte arritur një marrëveshje për njohjen e diplomave universitare të lëshuara nga shtetet përkatëse. Serbia nuk e ka respektuar këtë marrëveshje.
Shkodran Azizi thotë se në mungesë të pranimit të diplomës në Serbi, është detyruar që të kërkojë punë në Prishtinë. Ai kërkon që të ketë reciprocitet edhe sa i përket çështjes së diplomave universitare.
“Kam punuar atje, mirëpo pas gjashtë vjetësh e gjysmë jam detyruar të largohem nga Presheva për shkak se nuk i kanë njohur [diplomat e Kosovës] e as ato që i ka nostrifkuar Bashkimi Evropian”, thotë Azizi, duke shtuar se ky është vetëm një nga problemet me të cilat përballen shqiptarët në Luginë të Preshevës.
Ai konsideron që para se Qeveria e Kosovës të ndërmarrë vendime të tjera reciproke me Serbinë, duhet të bisedojë me udhëheqësit e Luginës.
Edhe Shpend Isufi nga Presheva thotë se çdo pengesë që Kosova mund t’ia paraqesë Serbisë tash apo edhe në të ardhmen, në radhë të parë ato do të mund t’i prek137 shqiptarët që jetojnë në Serbi.
“Çdo pengesë këtu për ta [serbët], ata na pengojnë ne atje. Kurse serbët në Kosovë kanë lëshime për çdo gjë si për [librat] arsim e për ekonomi, gjithmonë. Do të thotë, serbët i kanë të drejtat e tyre. Edhe në Serbi të drejtat e minoriteteve janë të shënuara edhe në ligje, por ato nuk respektohen, gjithmonë pengohemi. Çfarëdo mase reciproke që merret nga Kosova, shqiptarët do të pengohen në Serbi”, thotë ai.
Lidhja Kosovë-Luginë e Preshevës
Përfaqësuesit politikë në Luginë të Preshevës thonë se e kanë mirëpritur vendimin e Kosovës për reciprocitetin për targat, pasi sipas tyre, një vendim i tillë fuqizon sovranitetin e Kosovës. Por, siç thonë ata, kjo çështjeparaqet problem edhe për qytetarët që janë të lidhur me Kosovën.
Kryetari i Këshillit Kombëtar Shqiptar në Serbi, Ragmi Mustafi, thotë se shqiptarët në Luginën e Preshevës presin nga Qeveria e Kosovës që t’i vendosë Serbisë reciprocitet mbi të drejtat e komuniteteve joshumicë, në veçanti për të drejtat e shqiptarëve në Serbi.
“Që nga njohja reciproke e diplomave dhe certifikatave profesionale edhe pas kaq vitesh që nga Marrëveshja e Brukselit, nuk është bërë asnjë hap sa u takon njohjes së tyre, e aq më tepër sa u takon teksteve shkollore. Në Kosovë, komunitetit serb i lejohet edhe sistemi arsimor, por edhe përdorimi i materialeve arsimore nga Republika e Serbisë”, thotë Mustafi.
Ndërkaq, kryetarja e Komunës së Preshevës, Ardita Sinani, thotë për Radion Evropa e Lirë se masa e reciprocitetit për targat e ka vështirësuar qarkullimin e qytetarëve, por siç thotë ajo, po presin vendime të reja që do të ndihmonin qytetarët e Luginës së Preshevës.
“Është e vërtetë që vendimi i fundit për reciprocitet ka vështirësuar qarkullimin e qytetarëve drejt Kosovës, por jemi duke pritur vendime të tjera për lehtësimin e tyre. Çdo vendim për mirëqenien e shqiptarëve të Luginës së Preshevës është i mirëseardhur”, thotë Sinani.
Që prej 20 shtatorit, kur u vendos masa e reciprocitetit, janë të bllokuara dy rrugë nacionale në veri të Kosovës nga serbë lokalë të cilët po protestojnë kundër kësaj mase.
Veturat e Kosovës që kanë kaluar nëpër Serbi, është dashur t’i heqin targat e tyre RKS (Republika e Kosovës) dhe të vendosin targa të përkohshme prej letre.
Çështja e targave ishte e rregulluar Marrëveshjen e Brukselit për lëvizjen e lirë, në kuadër të dialogut ndërmjet Kosovës dhe Serbisë, ku ishte përcaktuar që të gjithë pronarët e veturave që banojnë në Kosovë, duhet të përdorin targat KS (Kosovë) ose RKS (Republika e Kosovës) dhe kështu t’i hiqnin nga përdorimi targat që për serbët e Kosovës i lëshonte Ministria e Punëve të Brendshme e Serbisë.
Profesor i UBT-së, Hazir Çadraku, ishte mysafirë i radhës në podcastin tonë, ku foli për gjendjen aktuale të ujërave në Kosovë, duke theksuar rëndësinë e menaxhimit të qëndrueshëm dhe parandalimit të krizave të mundshme ujore në të ardhmen.
Sipas Profesor Çadrakut, sfidat që përballet Kosova janë të dyfishta: ndikimet klimatike dhe aktiviteti i pakontrolluar i njeriut.
Institucionet arsimore dhe kërkimi shkencor, sipas Profesor Çadrakut, luajnë një rol kyç në parandalimin e krizave ujore. Ai nënvizoi rëndësinë e punës intensive kërkimore në terren dhe publikimeve ndërkombëtare për të siguruar vendimmarrje të bazuar në të dhëna dhe fakte shkencore.
Në kuadër të aktiviteteve akademike dhe ligjëratave tematike me ekspertë ndërkombëtarë, UBT ka mirëpritur Dr. Dimitar Keranov, politolog dhe ekspert i sigurisë ndërkombëtare, i cili mbajti ligjëratën me temën “Kosova’s European Future: What Bulgaria’s Experience Can Offer”, para studentëve të programit të Studimeve të Sigurisë.
Ligjërata u fokusua në rrugëtimin evropian të Kosovës, sfidat e integrimit, si dhe mësimet që mund të nxirren nga përvoja e Bullgarisë në proceset e anëtarësimit në Bashkimin Evropian, duke vënë theks të veçantë në çështjet e sigurisë, qëndrueshmërisë demokratike dhe përballjes me kërcënimet hibride.
Në këtë aktivitet akademik ishin të pranishëm edhe dekania e Fakultetit, Hajdi Xhixha, si dhe prodekani Arian Kadriu, të cilët vlerësuan rëndësinë e përfshirjes së ekspertëve ndërkombëtarë në procesin mësimor dhe në zgjerimin e perspektivës akademike të studentëve të UBT-së.
Dr. Dimitar Keranov është anëtar i Bordit Drejtues të Bulgarian Institute for International Politics (BIIP) dhe njihet si një nga zërat e rëndësishëm në fushën e politikës së jashtme, sigurisë dhe demokracisë në Evropën Juglindore. Fushat e tij të specializimit përfshijnë kërcënimet hibride, reziliencën demokratike dhe sigurinë ndërkombëtare, me fokus të veçantë në vendet që përballen me presione gjeopolitike.
Ai ka një përvojë të pasur profesionale në institucione prestigjioze ndërkombëtare, përfshirë German Marshall Fund of the United States dhe Institut für Europäische Politik në Berlin, ku ka kontribuar në analiza politike dhe kërkime shkencore mbi zgjedhjet, ndikimin e huaj dhe qeverisjen demokratike.
Publikimet dhe analizat e Dr. Keranov janë cituar nga media ndërkombëtare me ndikim të madh, si The New York Times dhe Euronews, duke e bërë atë një referencë të rëndësishme në debatet bashkëkohore mbi sigurinë dhe demokracinë. Ai është gjithashtu anëtar i American Political Science Association dhe flet rrjedhshëm më shumë se dhjetë gjuhë, çka i mundëson një qasje krahasuese dhe ndërkombëtare ndaj sfidave globale të sigurisë.
Ligjërata u prit me interes të veçantë nga studentët, të cilët patën mundësi të diskutojnë drejtpërdrejt me ligjëruesin për rolin e Kosovës në arkitekturën evropiane të sigurisë, sfidat aktuale rajonale dhe rëndësinë e përgatitjes akademike për profesionistët e ardhshëm të kësaj fushe.
Përmes aktiviteteve të tilla, UBT vazhdon të forcojë profilin e tij ndërkombëtar dhe të ofrojë një arsim cilësor, të lidhur ngushtë me zhvillimet aktuale globale dhe me praktikat më të mira akademike dhe profesionale.
Prishtina ka qenë në fokus të një analize të thelluar shkencore mbi zhvillimin dhe zgjerimin e saj urban, përmes temës së masterit të kandidates nga UBT, MSc. Eglantina Buja, e cila u mbrojt me sukses në kuadër të studimeve pasuniversitare.
Tema me titull “Analizë sasiore e shtrirjes dhe zgjerimit urban në Prishtinë për periudhën 1990–2024” u prezantua para komisionit profesional, i përbërë nga Prof. Dr. Egzon Bajraktari (kryetar), Prof. Dr. Edon Maliqi (mentor) dhe Dr. sc. Elvida Pallaska (anëtare).
Studimi trajton transformimet urbane të kryeqytetit gjatë një periudhe 34-vjeçare, duke përfshirë kohën e okupimit, periudhën e pasluftës dhe zhvillimet pas shpalljes së pavarësisë së Kosovës. Përmes përdorimit të të dhënave të hapura dhe metodave bashkëkohore shkencore, tema ofron një pasqyrë të qartë dhe të matshme të zgjerimit urban të Prishtinës.
Analiza është realizuar mbi bazën e imazheve satelitore Landsat 5 TM dhe Landsat 8 OLI, të përpunuara përmes klasifikimit të mbikëqyrur (Supervised Classification) në platformën Google Earth Engine, si dhe përmes analizave hapësinore me sisteme GIS. Si rezultat, janë gjeneruar harta tematike dhe produkte vizuale që dokumentojnë ndryshimet urbane ndër vite.
Të dhënat tregojnë një rritje të ndjeshme të sipërfaqes së ndërtuar në Prishtinë – nga 437.5 hektarë në vitin 1990 në mbi 1,410 hektarë në vitin 2024, që përfaqëson një zgjerim urban mbi 220%, një ritëm që tejkalon dukshëm rritjen e popullsisë. Ky zhvillim ka ndikuar në kalimin nga një strukturë urbane kompakte drejt një forme më të shpërndarë dhe të fragmentuar, duke sjellë sfida serioze për planifikimin hapësinor, infrastrukturën dhe përdorimin efikas të tokës.
Studimi identifikon gjithashtu zonat kryesore të zgjerimit urban dhe vë në pah ndikimin e ndërtimeve informale dhe mungesës së planifikimit të qëndrueshëm urban. Në përfundim, tema ofron rekomandime konkrete për vendimmarrësit, duke theksuar nevojën për zhvillim kompakt, forcim institucional dhe përdorim sistematik të teknologjive gjeohapësinore në monitorimin urban.
Me rastin e diplomimit, kandidatja u vlerësua për qasjen serioze akademike, rigorozitetin metodologjik dhe kontributin e vlefshëm në studimet e zhvillimit urban të Prishtinës.
UBT vazhdon të dëshmojë përkushtimin e tij ndaj kërkimit shkencor dhe formimit të kuadrove profesionale që kontribuojnë drejtpërdrejt në analizën dhe zgjidhjen e sfidave zhvillimore të vendit.
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi bëhet anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave, në bazë të kontributit të tij të jashtëzakonshën në shkencë dhe teknologji, si dhe duke u bërë i vetmi dhe i pari shkencëtar nga Kosova që i bashkohet këtij institucioni prestigjioz. Diploma e anëtarësimit iu dorëzua gjatë një ceremonie solemne nga Kryetari dhe Nënkryetari i Akademisë, në Qendrën Evropiane për Shkencë (CERN) në Gjenevë, Zvicër.
Ky anëtarësim përfaqëson një njohje ndërkombëtare për kontributin e Rektorit Hajrizi në avancimin e arsimit të lartë, kërkimit shkencor dhe inovacionit në Kosovë, si dhe forcon lidhjet e vendit me komunitetin akademik evropian dhe botëror.
“Ky është një moment jashtëzakonisht i rëndësishëm, jo vetëm për mua personalisht, por edhe për Kosovën dhe komunitetin tonë shkencor. Anëtarësimi im në Akademinë Evropiane të Shkencës hap dyert e kësaj akademie prestigjioze për vendin tonë dhe për gjeneratat e reja të shkencëtarëve kosovarë,” ka thënë Rektori Hajrizi.
Rektori Hajrizi theksoi rëndësinë dhe domethënien e këtij anëtarësimi, duke shprehur falënderimet e tij dhe duke ndarë vizionin për të ardhmen.
“Ky anëtarësim përfaqëson vlerësimin e punës sime mbi 30-vjeçare në fushën e shkencës dhe teknologjisë, dhe më jep një motiv shtesë për të vazhduar angazhimin në forcimin e arsimit cilësor, avancimin e kërkimit shkencor dhe lidhjen e institucioneve akademike të Kosovës me rrjetet evropiane të dijes dhe inovacionit. Dëshiroj të shpreh mirënjohjen time të thellë për të gjithë ata që kontribuan në nominimin dhe vlerësimin tim. Një falënderim i veçantë shkon për familjen time dhe për kolegët e mi, për mbështetjen e vazhdueshme dhe bashkëpunimin profesional gjatë gjithë këtyre viteve”, u shpreh Rektori Hajrizi.
Akademia Evropiane e Shkencave është e njohur për promovimin e ekselencës shkencore, kërkimit ndërdisiplinar dhe inovacionit, duke përfshirë në radhët e saj studiues me reputacion të lartë ndërkombëtar, përfshirë edhe laureatë të Çmimit Nobel.
Nën udhëheqjen e Prof. Dr. Edmond Hajrizi, UBT është pozicionuar si një institucion lider në arsimin e lartë, kërkimin shkencor, inovacionin dhe sipërmarrjen në rajonin e Evropës Juglindore, duke krijuar mundësi të reja për studentët, akademikët dhe institucionet partnere.