

Internet
Lufta kundër lajmeve të rreme, pse duhet ndjekur modeli finlandez
Kjo traditë vazhdon edhe sot e kësaj dite.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiNë Finlandë, lufta kundër lajmeve të rreme nisi që në vitin 1950. Në periudhën e pas Luftës së Dytë Botërore, përpara televizionit dhe internetit, ky vend kishte nisur zbatimin e një programit të edukimit mediatik në shkolla, për t’u mësuar nxënësve se si t’i qasen lajmeve të lexuara në gazeta apo të dëgjuara në radio.
Kjo traditë vazhdon edhe sot e kësaj dite. Në vitin 2002, Ministria e Arsimit promovoi krijimin e klasave të veçanta për edukimin mediatik dhe sigurinë kibernetike, të cilat synojnë t’i mbrojnë lexuesit finlandezë nga keqinformimi. Sot në Finlandë, besimi te media është 70 për qind, niveli i lartë në Evropë.
Ndërsa sipas agjencisë Reuters, në Itali norma është vetëm 35 për qind. Finlanda është pra një hap përpara në luftën kundër lajmeve të rreme, dhe ka shumë për t’i mësuar shteteve të tjera evropiane, që janë realisht të kërcënuara nga përhapja në rritje e lajmeve të tilla në mediatsociale.
“Kurrikula kombëtare bazë mbi edukimin dhe kujdesin në fëmijërinë e hershme, arsimin parashkollor dhe arsimin bazë, përfshin fusha të ekspertizës të quajtura multi–edukim si dhe teknologjitë e informacionit dhe komunikimit”, thotë Laura Makela, konsulente në Ministrinë e Arsimit dhe Kulturës në Finlandë.
Sipas saj, synimi është të edukohen qytetarët që t’i trajtojnë me kujdes ato që lexojnë në internet. Në këtë mënyrë, njerëzit e të gjitha moshave kanë një shans më të mirë për të marrë pjesë në shoqëri dhe kulturë. Për më tepër, edukimi mediatik zhvillohet me një qasje të gjerë falë veprimeve edukative që promovojnë aftësitë e shkrim-leximit mediatik.
“Ministria mbështet zhvillimin e edukimit mediatik dhe pedagogjisë së edukimit mediatik nëpërmjet shpërndarjes së burimeve dhe zhvillimit të legjislacionit në këtë fushë”, deklaroi Makela gjatë një serie takimesh në kuadër të programit evropian “Erasmus+” me titull “Stop Fake News”.
Kjo sepse ata arrijnë të dallojnë lajmet e vërteta nga ato të rreme. Faktabaari është një shërbim finlandez i verifikimit të lajmeve dhe njohurive kompjuterike. Që nga viti 2014, kjo platformë ka kontribuar rregullisht në qarkullimin e informacionit të bazuar tek faktet.
Fushata është shoqëruar me projekte inovative dhe analiza të verifikimit të fakteve. Ky është një shërbim i disponueshëm për qytetarët finlandezë, në mënyrë që ata të kontrollojnë lajmet e lexuara në ueb dhe nëpërmjet mediave sociale. Afërsia e Rusisë i bën finlandezët edhe më vigjilentë.
“Ndërhyrja hibride ose lufta hibride i referohet ndërhyrjes në punët e një shteti tjetër. Ajo kombinon operacionet e inteligjencës me mjetet tradicionale ushtarake dhe ekonomike të ndikimit dhe detyrimit”, thotë Petra Pitulainen–Ramsai, drejtuese e Faktabaari.
Shoqata të tjera në seli në Helsinkit si Mediapooli dhe Kavi, por dhe televizioni kombëtar YleTV dhe gazeta Helsingin Sanomat, organizojnë rregullisht kurse kur të gjithë qytetarët mund të mësohet të njohin se cilat lajme janë të rreme.
“Ne nuk jemi këtu për t’i shërbyer qeverisë, por për të mirën e audiencës”, thotë Timo Huovinen i Yle TV.
Programi “News Class” i drejtohet nxënësve të shkollave të moshës 13-16 vjeç. Ata prodhojnë lajme dhe përvetësojnë shkrim-leximin mediatik. Nxënës nga e gjithë Finlanda marrin pjesë në kurset e organizuara periodikisht nga 19 stacionet televizive rajonale. Në këtë mënyrë, të gjithë nxënësit e shkollave finlandeze kanë dijeni mbi teknikat dhe metodologjitë e mësimdhënies së shkrim-leximit mediatik.
“Ndonjëherë një shoku im më tregon një video në TikTok, dhe unë i them se ajo nuk është një histori e vërtetë. Nuk e di nëse do të bëhem gazetar në të ardhmen, por kursi i edukimit mediatik është i dobishëm për të kuptuar se si funksionojnë realisht rrjetet sociale”, thotë një nga nxënësit e shkollës fillore dhe të mesme në Hidenkiven në periferi të Helsinkit.
Koncepti i edukimit mediatik në shkolla përfshin aftësinë se si të vlerësoni median, por edhe sesi të prodhoni përmbajtjen tuaj.
Julia Alajarvi, drejtuese e shoqatës Kavi, e cila drejton Javën e Edukimit Mediatik në shkollat finlandeze thotë:“Keqinformimi dhe tema të tilla si lajmet e rreme, kanë qenë prej vitesh në qendër të vëmendjes sonë. Tani kemi krijuar aftësi të së menduarit kritik te shumica e qytetarëve. Kultura mediatike është shumë më tepër sesa lufta kundër keqinformimit. Që të kemi një shoqëri paqësore, ne duhet të forcojmë bindjen e qytetarëve tek demokracia dhe drejtësia”.
Falë ligjeve largpamëse, Finlanda është pra një shembull për t’u ndjekur në luftën kundër dezinformimit, një aspekt ky gjithnjë e më i rëndësishëm në epokën digjitale./Wired – Bota.al
Inovacione
Ekosistemi i Kosovës në duar të teknologjive gjeohapësinore
Published
2 weeks agoon
March 5, 2025By
UBT NEWS
Dita ditës kur ndikimet e ndryshimeve klimatike po shkaktojnë tronditje të mëdha në çdo cep të botës, Kosova nuk është imune nga pasojat shkatërruese që po mbajnë peshë në ekosistemet natyrore dhe gjithashtu në strukturat ekonomike e shoqërore. Ngrohja globale, thjesht e matshme përmes rritjes së temperaturave mesatare dhe shfaqjes së fenomeneve ekstreme si thatësira dhe reshje të pakontrolluara, ka ndikuar drejtpërdrejt në fushat më jetike të zhvillimit të Kosovës: bujqësinë, biodiversitetin, dhe shëndetin publik.
Këto ndryshime po sfidojnë jo vetëm infrastrukturën dhe natyrën, por gjithashtu kërkojnë angazhim të menjëhershëm dhe strategji afatgjata për të ndihmuar komunitetin kosovar të përballojë pasojat e këtij fenomeni të paevitueshëm.
Në këtë kontekst të rëndësishëm, Faruk Foniqi, gjeograf dhe specialist në fushën e Sistemeve të Informacionit Gjeografik (GIS) dhe Remote Sensing, ndihmon për të ofruar një kuptim më të thellë të asaj se si këto ndryshime po ndikojnë në mjedisin dhe sektorët e ndryshëm të Kosovës. Foniqi shpërndan njohuri dhe shembuj konkret që tregojnë përmasat e kësaj krize ekologjike, si dhe për rolin jetik të teknologjive gjeohapësinore për një të ardhme më të qëndrueshme dhe rezistente ndaj ndryshimeve klimatike.
Në pyetjen se si po ndikon ndryshimi i klimës në Kosovë dhe cilat janë fushat më të prekura nga këto ndryshime, profesori vlerëson se efektet e këtij fenomeni janë tashmë të dukshme dhe po ndikojnë në sektorë kyç të ekonomisë dhe mjedisit. Ai thotë se ndryshimet klimatike kanë sjellë rritje të temperaturave mesatare, çka ka ndikuar ndjeshëm në bujqësi, duke ulur prodhimtarinë dhe duke ndryshuar ciklet e të mbjellave. Po ashtu, profesori shprehet se fenomenet ekstreme, si thatësirat dhe përmbytjet, kanë krijuar sfida të mëdha për infrastrukturën dhe jetesën e komuniteteve.
“Në vitet e fundit, thatësirat e shpeshta dhe reshjet ekstreme kanë dëmtuar rëndë sektorin e bujqësisë duke rrezikuar të ardhurat e fermerëve dhe sigurinë ushqimore, ashtu edhe ekonominë e vendit”, thekson profesori.
Përflitet se degradimi i tokës dhe shpyllëzimi po avancojnë me ritme të shpejta, duke e bërë edhe më të brishtë ekosistemin e Kosovës përballë ndryshimeve klimatike. Se cilët janë disa shembuj konkret të ndikimit të ndryshimeve klimatike në mjedisin dhe sektorët kryesorë të Kosovës, profesori vlerëson se këto ndryshime tashmë po e sfidojnë seriozisht stabilitetin ekonomik dhe ekologjik të vendit. Ai thotë se bujqësia është ndër fushat më të prekura, ku reduktimi i rendimentit dhe mungesa e ujit po e vështirësojnë ndjeshëm jetesën e fermerëve dhe sigurinë ushqimore. Në të njëjtën kohë, profesori Foniqi shprehet se biodiversiteti po pëson dëmtime të mëdha, pasi ndryshimi i klimës po shkatërron habitatet natyrore, duke rrezikuar zhdukjen e shumë specieve autoktone.
“Temperaturat e larta dhe kushtet e reja klimatike po ndikojnë drejtpërdrejt në përhapjen e sëmundjeve të lidhura me ngrohjen globale, duke vënë në rrezik shëndetin e popullatës, veçanërisht të grupeve më të ndjeshme, si fëmijët dhe të moshuarit”, u shpreh ai.
Vlerësohet se, përballë këtyre sfidave Kosova duhet të veprojë me urgjencë, duke zbatuar politika të qëndrueshme mjedisore dhe duke investuar në teknologji të gjelbra, në mënyrë që të zbutë efektet e ndryshimeve klimatike dhe të garantojë një të ardhme më të sigurt për qytetarët e saj.
Si mund të përdoren teknologjitë gjeohapësinore për të monitoruar dhe vlerësuar pasojat e ndryshimeve klimatike në Kosovë, profesori vlerëson se këto teknologji luajnë një rol thelbësor në analizën dhe parandalimin e fenomeneve klimatike ekstreme. Ai thotë se Sistemet e Informacionit Gjeografik (GIS) dhe sensorët në distancë mundësojnë mbledhjen e të dhënave në kohë reale, duke ndihmuar në monitorimin e ndryshimeve në përdorimin e tokës dhe mbulimin e pyjeve. Po ashtu, profesori shprehet se imazhet satelitore ndihmojnë në vlerësimin e përmbytjeve dhe modelimin e thatësirave, duke i dhënë institucioneve mundësinë të hartojnë politika të qëndrueshme për menaxhimin e burimeve natyrore.
“Përdorimi i teknologjisë gjeohapësinore ka mundësuar hartimin e zonave të rrezikut nga fatkeqësitë natyrore dhe krijimin e strategjive efektive për mbrojtjen e komuniteteve lokale”, thekson Foniqi, i cili tutje shton se përmes këtyre teknologjive, Kosova ka mundësi të rrisë kapacitetin e saj në parashikimin dhe reagimin ndaj ndryshimeve klimatike, duke krijuar një mjedis më të qëndrueshëm dhe më të mbrojtur ndaj krizave ekologjike.
Kur flitet për mundësitë dhe sfidat që ka Kosova në integrimin e teknologjive gjeohapësinore në strategjitë e saj për luftimin e pasojave të ndryshimeve klimatike, profesori vë në theks se vendi ka një potencial të madh për të përfituar nga këto teknologji, por përballet edhe me pengesa të konsiderueshme. Ai thotë se një nga mundësitë më të rëndësishme është bashkëpunimi me organizata ndërkombëtare, si ESA dhe NASA, për transferimin e njohurive dhe teknologjisë, duke lehtësuar kështu ndërtimin e kapaciteteve të brendshme. Po ashtu, qasja në të dhëna të hapura, si ato nga programi Copernicus, mund të ndihmojë në monitorimin në kohë reale të fenomeneve klimatike dhe në marrjen e masave parandaluese.
“Kosova ka nevojë për një qasje më të organizuar dhe investime të qëndrueshme për të shfrytëzuar plotësisht potencialin e teknologjive gjeohapësinore”, shprehet profesori Foniqi.
Gjithnjë duke ju referuar profesorit, sfidat kryesore përfshijnë koston e lartë të pajisjeve dhe softuerëve të specializuar, si dhe mungesën e ekspertëve të trajnuar për përdorimin e këtyre teknologjive. E sipas tij, një tjetër pengesë është fragmentimi i të dhënave mjedisore dhe mungesa e një platforme të centralizuar, e cila do të mundësonte shkëmbimin e informacionit mes institucioneve relevante.
“Në këtë kontekst, Kosova duhet të investojë në ndërtimin e kapaciteteve teknike dhe krijimin e një infrastrukture të qëndrueshme digjitale, për ta bërë teknologjinë gjeohapësinore një mjet të fuqishëm në luftën kundër ndryshimeve klimatike”, tha profesori.
Në temën se si të dhënat e mbledhura nga satelitët dhe sistemet GIS mund të ndihmojnë në parashikimin dhe menaxhimin e fatkeqësive natyrore të lidhura me ndryshimet klimatike në Kosovë, profesori i gjeoinformatikës, Foniqi, thekson rëndësinë e integrimit të teknologjisë në politikat mjedisore dhe strategjitë e menaxhimit të rreziqeve.
Sipas tij, përdorimi i imazheve satelitore dhe analizave të avancuara gjeohapësinore ka mundësuar identifikimin e zonave të rrezikuara nga përmbytjet dhe rrëshqitjet e dheut, veçanërisht në rajonet malore të Kosovës. “Falë sistemeve GIS dhe të dhënave satelitore, ne kemi mundësi të parashikojmë ndikimet e reshjeve intensive dhe të përcaktojmë masat që duhen ndërmarrë për të mbrojtur komunitetet lokale”, shpjegon profesori Foniqi.
Përveç kësaj, ai thekson se këto teknologji po përdoren gjithnjë e më shumë për të monitoruar ndryshimet në mbulesën bimore dhe përdorimin e tokës, çka ndihmon në identifikimin e thatësirave dhe hartimin e strategjive për menaxhimin e burimeve ujore. “Në një kohë kur ndryshimet klimatike po bëhen gjithnjë e më të ndjeshme, është thelbësore që institucionet të investojnë në platformat e të dhënave të hapura dhe në krijimin e një infrastrukture të integruar të informacionit mjedisor”, thotë ai.
Sipas ekspertëve, integrimi i teknologjive gjeohapësinore në Kosovë mbetet ende sfidë për shkak të kostove të larta dhe mungesës së një databaze të centralizuar. Megjithatë, profesor Foniqi thekson se me bashkëpunimin e duhur mes institucioneve akademike, qeveritare dhe sektorit privat, vendi mund të përfitojë nga përparësitë e këtyre teknologjive për të përmirësuar menaxhimin e fatkeqësive natyrore dhe për të siguruar një zhvillim më të qëndrueshëm.
Kur profesori Foniqi ndalet në pyetjen se si mund të përmirësohet infrastruktura e të dhënave dhe kapacitetet teknologjike në Kosovë për monitorimin dhe menaxhimin e ndryshimeve klimatike në një periudhë afatgjatë, ai vlerëson se “përmirësimi i infrastrukturës së të dhënave dhe kapaciteteve teknologjike mund të arrihet përmes një qasjeje të integruar që përfshin investime, bashkëpunim ndërinstitucional dhe zhvillim të fuqisë punëtore”.
Ai argumenton se “krijimi i një platforme të centralizuar për të dhënat mjedisore, e cila mundëson akses të hapur dhe të koordinuar për të gjitha institucionet përkatëse, do të ishte një hap thelbësor”. Kjo platformë, sipas tij, duhet të mbështetet nga “teknologji të avancuara si GIS (Sistemet e Informacionit Gjeografik) dhe Remote Sensing, duke lehtësuar analizat e sofistikuara të ndryshimeve klimatike dhe parashikimin e fatkeqësive natyrore”
Profesori thekson gjithashtu se investimi në kapacitetet njerëzore është po ashtu thelbësor. Trajnimet dhe programet arsimore në fushën e teknologjive gjeohapësinore, në bashkëpunim me universitetet dhe institucionet ndërkombëtare, janë të domosdoshme për “krijimin e një grupi të kualifikuar ekspertësh vendas”. Ai thekson se “përfshirja e sektorit privat dhe startupeve teknologjike në zhvillimin e zgjidhjeve digjitale për menaxhimin e klimës mund të sjellë risi dhe qasje të reja”.
Për më tepër, profesori sugjeron se, angazhimi në programe ndërkombëtare si Copernicus, Galileo ose projekti ESA për monitorimin e tokës do të mundësonte qasje në të dhëna të sofistikuara satelitore dhe burime financiare për zhvillimin e infrastrukturës teknologjike. Ai vlerëson gjithashtu rëndësinë e forcimit të legjislacionit dhe krijimit të politikave të qarta për menaxhimin e të dhënave mjedisore, duke shtuar se këto masa “do të siguronin qëndrueshmëri institucionale dhe funksionim të qëndrueshëm të sistemeve të monitorimit”.
Duke përfunduar fjalën dhe jo diskutimin mbi temën që kërkon trajtim të vazhdueshëm, profesori Foniqi thotë se duke shfrytëzuar avancimin e teknologjive gjeohapësinore dhe angazhimin institucional të koordinuar, Kosova ka mundësinë të përballojë sfidat e ndryshimeve klimatike dhe të krijojë një të ardhme më të qëndrueshme për brezat që vijnë./UBTNews/
Gazetare: DIONESA EBIBI
Internet
Polonia gjobit PayPal me 25 milionë euro
Published
8 months agoon
July 15, 2024By
Betim Gashi
Rregullatori polak UOKiK njoftoi sot se vendosi një gjobë prej 106.6 milionë zloty 25 milionë euro për filialin evropian të kompanisë amerikane të pagesave online PayPal për shkak të klauzolave të paqarta kontraktuale që mund t’i kushtojnë konsumatorëve një llogari të bllokuar.
Kompania nuk u ka përshkruar qartë përdoruesve aktivitetet e ndaluara që mund të rezultojnë me gjoba, as nuk u ka treguar saktësisht se çfarë mund të bëjë në raste të tilla, thuhet në shpjegimin e gjobës nga rregullatori.
“Klauzolat e PayPal janë të përgjithshme, të paqarta dhe të pakuptueshme. Duke i lexuar ato, konsumatori nuk mund të parashikojë se cilat nga veprimet e tij mund të konsiderohen të ndaluara ose çfarë sanksionesh mund të vendosë kompania”, tha kreu i UOKiK, Tomasz Chrostny.
“Kjo do të thotë që PayPal mund të vendosë në mënyrë arbitrare pa asnjë kufizim nëse përdoruesi ka bërë diçka të ndaluar dhe çfarë lloj dënimi do të marrë për shkak të saj, që mund të jetë, për shembull, bllokimi i parave në llogari”, shpjegoi ai.
Vendimi nuk është përfundimtar dhe PayPal mund të ankohet në gjykatë, njoftoi UOKiK.
Internet
BE po vëzhgon masat e Metas për të luftuar dezinformimin për zgjedhjet
Published
10 months agoon
May 28, 2024By
Betim Gashi
Komisioni Evropian ka njoftuar të martën se kompania Meta ka marrë masa për luftuar përhapjen e dezinformatave në platformat e veta, para zgjedhjeve të Bashkimit Evropian.
“Meta ka aktivizuar funksione të reja … 27 panele, nga një për secilin shtet, për të lejuar diskursin qytetar të palëve të treta dhe për të vëzhguar zgjedhjet”, ka thënë një zëdhënës i Komisionit.
Muajin e kaluar, Komisioni Evropian e ka nisur një hetim rreth dyshimeve për shkelje të rregullave të BE-së nga ana e Metas, duke thënë se Facebook dhe Instagram kanë dështuar që të luftojnë dezinformimin dhe reklamimin me doza mashtrimi.
Komisioni Evropian ka thënë se do të monitorojë funksionet e reja të kompanisë, teksa procedurat formale ndaj Metas do të vazhdojnë të zbatohen.
Zgjedhjet për Parlamentin Evropian do të mbahen më 6-9 qershor të këtij viti.
Shefja e BE-së, Ursula von der Leyen synon edhe një mandat në krye të bllokut evropian.
Internet
Belgjika do të monitorojë Telegramin në përputhje me ligjin e ri të BE-së për moderimin e përmbajtjes
Published
11 months agoon
May 7, 2024By
Betim Gashi
Autoritetet belge do të jenë përgjegjëse për monitorimin e Telegramit dhe do të adresojnë të gjitha shqetësimet lidhur me këtë aplikacion mesazhesh.
Kompania e Telegramit ndodhet në Dubai, por ka zgjedhur një përfaqësues ligjor në Belgjikë, tha një zëdhënës i Institutit Belg për Postën dhe Telekomunikacionin.
Akti i Shërbimeve Dixhitale të BE-së, i cili hyri në fuqi në muajin shkurt, u kërkon kompanive që ndodhen në vendet tjera jashtë bllokut ta kenë një përfaqësues ligjor në një prej shteteve anëtare të BE-së.
Vendet e BE-së duhet gjithashtu të caktojnë një autoritet të pavarur për të mbikëqyrur përputhjen e kompanive me rregullat e reja. Kjo do të fillojë zyrtarisht kur Belgjika të caktojë BIPT si një Koordinator të Shërbimit Dixhital./UBTNews/

Profesorët e UBT-së në programin ERASMUS+ në Romanian American University

Zelensky në Oslo: Të gjitha plantacionet bërthamore i takojnë popullit të Ukrainës

Presidenti i Letonisë: BE-ja duhet t’ia heq masat Kosovës

Bastisjet në Ministrinë e Bujqësisë, prokuroria jep detajet

Spiropali në Konferencën e Kryetarëve në KiE: Kosova të pranohet në Këshillin e Evropës

Kryeministri kroat: Mungesë stabiliteti në Ballkan, BE duhet t’i kushtojë vëmendje

Gjermania rihap ambasadën e saj në Siri pas mbylljes 13-vjeçare

Osmani: Drafti i Asociacionit nuk është në përputhje me Kushtetutën

Prokuroria kërkon paraburgim për tetë persona të arrestuar në aksionin e regjionit të Mitrovicës
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota2 months ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota2 months ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt
-
Bota2 months ago
Trump zbulon listën e zezë të Shtëpisë së Bardhë