Më 15 tetor 1582, vitit kalendarik iu hoqën 10 ditë, një masë e domosdoshme për të korrigjuar një gabim të gjatë në përllogaritje. Kjo ngjarje e rëndësishme shënon fillimin e përdorimit të kalendarit gregorian, i njohur ndryshe si “kalendar allafrënga” në traditën shqiptare, në kontrast me kalendarin julian, i quajtur “kalendar allaturka” ose “kalendar i vjetër”.

Kalendarët gregorian dhe julian, të dy nga më të përdorurit në Evropë dhe jashtë saj, tani ndahen me 14 ditë. Kalendari gregorian është 14 ditë më i avancuar se ai julian. Ky ndryshim shfaqet qartë në festimin e stinëve; për shembull, shqiptarët e festojnë “Ditën e Verës” më 14 mars, e cila është një trashëgimi nga kalendari romak i kohës së Jul Cezarit, dhe nuk lidhet me kalendarin turk siç mund të besohet ndonjëherë.

Që nga shekulli VIII, dijetarë të ndryshëm kishin vënë re nevojën për një kalendar të ri. Megjithatë, ishte vetëm në vitin 1582, nën udhëheqjen e Papa Gregori XIII, që plani për korrigjimin e gabimit u realizua. Papa vendosi që pas datës 4 tetor 1582, të mos ndodhte data 5 tetor, por të kalonte direkt në 15 tetor, duke rregulluar kështu kalendarin, i cili kishte qenë i pasaktë për shekuj me radhë. Njëra nga risitë e kalendarit të ri ishte se çdo vit që është i plotëshkruar me 400 do të konsiderohej vit i brishtë, duke shtuar një ditë pas datës 28 shkurt.

Gabimi i kalendarit julian u vërejt nga Papa Gregori në përllogaritjen e datës së Pashkëve. Të dy kalendarët, Julian dhe Gregorian, janë kalendarë diellorë, dhe përllogaritja e tyre bazohet në rrotullimin e Tokës rreth Diellit.

Për të ilustruar këtë ngjarje historike, një burim i rëndësishëm është “Breve trattato gnomonico d’orologi solari”, një dorëshkrim i ruajtur në Arkivin Qendror Shtetëror, i shkruar në italisht në vitin 1843. Ky dokument përshkruan konceptin dhe funksionimin e orës diellore, duke theksuar se orientimi është i nevojshëm jo vetëm gjatë natës, por edhe gjatë ditës.

Kjo histori e kalendarëve dhe ndryshimet që sollën ata, reflektuan një përpjekje të thellë për të arritur saktësinë dhe rendin në jetën e përditshme, duke ndikuar në mënyrë të konsiderueshme në kulturën dhe traditat shqiptare./UBTNews/

Në një ngjarje të veçantë që thekson rëndësinë e trashëgimisë kulturore shqiptare, Akademia e Shkencave e Shqipërisë dhe Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kosovës organizuan konferencën e përbashkët “Krijimtaria e Shtjefën Gjeçovit” në Prishtinë, për të nderuar 150-vjetorin e lindjes së njërit prej figurave më të shquara të kulturës shqiptare.

Konferenca shkencore ndërkombëtare u zhvillua në një atmosferë akademike të ngrohtë, ku morën pjesë akademikë dhe studiues të njohur, si akad. Sabri Hamiti, akad. Shaban Sinani, akad. asoc. Gëzim Hoxha, prof. dr. Neritan Ceka, akad. Kujtim Shala, prof. asoc. dr. Edmond Malaj, prof. asoc. dr. Evalda Paci dhe dr. Marin Haxhimihali, të cilët ndanë njohuritë dhe mendimet e tyre mbi veprën e paharruar të Gjeçovit.

Shtjefën Gjeçovi, një emër i njohur në fushën e arkeologjisë, etnologjisë dhe letërsisë, është njihet si arkeologu i parë shqiptar dhe një nga figurat më të rëndësishme të kulturës shqiptare. Gjatë konferencës, u diskutua në thellësi për kontributin e tij në mbledhjen e thesareve popullore dhe kulturës materiale e shpirtërore. Akademikët përmendën veprat e tij të botuara, dorëshkrimet e çmuara dhe përpjekjet e tij për të krijuar një muze françeskan, ku ai ekspozoi objekte të rëndësishme muzeore, armë dhe artefakte që reflektuan jetesën dhe traditat e popullit shqiptar.

Në veçanti, u theksua roli i Gjeçovit në themelimin e arkeologjisë shqiptare dhe kodifikimin e Kanunit të Lekë Dukagjinit, një nga veprat më të rëndësishme të trashëgimisë zakonore shqiptare. Gjeçovi, i njohur edhe si Mëhill Konstandin Gjeçi – Kryeziu, lindi më 12 korrik 1874 dhe u vra në një atentat më 14 tetor 1929, një humbje tragjike për kulturën shqiptare.

Kjo ngjarje e rëndësishme përkujtoi jo vetëm kontributin e Shtjefën Gjeçovit në ruajtjen dhe promovimin e kulturës shqiptare, por gjithashtu shërbeu si një nxitje për vazhdimin e studimeve dhe hulumtimeve në fushën e etnologjisë dhe arkeologjisë, duke forcuar kështu lidhjet mes Shqipërisë dhe Kosovës në një përpjekje të përbashkët për ruajtjen e identitetit kombëtar./UBTNews/

“Oda Dibrane”, festivali folklorik mbarëkombëtar, përmbylli mbrëmë me sukses aktivitetin e saj të 30-të në qytetin e Peshkopisë, duke ofruar një përvojë artistike të paharrueshme.

Performancat e grupeve dhe ansambleve pjesëmarrëse ishin mbresëlënëse, duke magjepsur artdashësit që mbushën Pallatin e Kulturës “Haki Stërmilli”. Secila paraqitje ishte një festë e vërtetë e traditave dhe kulturës shqiptare, që solli në skenë tinguj dhe valle të ndryshme, duke reflektuar pasurinë e trashëgimisë sonë kulturore.

Një risi e veçantë e këtij përvjetori jubile ishte pjesëmarrja e grupit folklorik nga arbëreshët e Italisë, si dhe numri special artistik i Ansamblit Kombëtar të Këngëve dhe Valleve. Festivali përfshiu grupe folklorike nga Shqipëria, Kosova, Maqedonia e Veriut dhe Lugina e Preshevës, duke e shndërruar këtë ngjarje në një platformë bashkëpunimi kulturor.

Hapja zyrtare e festivalit u bë nga kryetari i bashkisë Dibër në Shqipëri dhe kryetari i komunës Dibër në Maqedoninë e Veriut, të cilët vlerësuan kontributin e rëndësishëm të “Odës Dibrane” për promovimin e traditave dibrane. Ata theksuan se ky festival ka ndihmuar në krijimin e një ure të qëndrueshme bashkëpunimi ndërmjet komuniteteve, duke forcuar lidhjet kulturore dhe miqësinë.

Parada e veshjeve tradicionale ishte një tjetër atraksion që tërhoqi vëmendjen e qytetarëve dhe vizitorëve. Kostumet shumëngjyrëshe, të punuara me mjeshtëri, reflektuan pasurinë dhe diversitetin e kulturës shqiptare, duke krijuar një atmosferë festimi dhe krenarie.

“Oda Dibrane” nuk është vetëm një festë kulturore, por edhe një motor i rëndësishëm për promovimin e turizmit lokal. Ky festival ka forcuar lidhjet ndërmjet komuniteteve, duke ofruar mundësi për shkëmbim kulturor dhe bashkëpunim. Me këtë edicion, “Oda Dibrane” vazhdon të mbetet një simbol i trashëgimisë kulturore dhe i bashkimit të shqiptarëve, përmes artit dhe traditave që e karakterizojnë këtë rajon të pasur./UBTNews/

Muzeu Kombëtar i Kosovës ka nisur përgatitjet për një proces të rëndësishëm restaurimi me vlerë prej 3 milionë eurosh. Në kuadër të këtyre përgatitjeve, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit (MKRS) ka shpallur një konkurs për pozitat e drejtorit të këtij institucioni, i cili do të udhëheqë Muzeun gjatë këtij procesi.

Konkursi është hapur dhe do të mbyllet më 3 nëntor, duke ftuar të gjithë ata që kanë interesa për të drejtuar këtë institucion të aplikojnë deri në datën e caktuar. Aktualisht, Muzeu Kombëtar, së bashku me Institutin e Kosovës për Mbrojtjen e Monumenteve dhe Institutin Arkeologjik të Kosovës, është pa drejtor, duke funksionuar me ushtrues detyre.

Vjollca Aliu, drejtoreshë e Departamentit të Trashëgimisë Kulturore në MKRS, është aktualisht ushtruese e detyrës së drejtorit. Ajo e ka mbajtur këtë pozitë që nga largimi i Ajet Lecit, i cili ishte larguar nga posti pas një marrëveshjeje verbale me MKRS-në.

Për të qenë kandidat për pozitat drejtuese, MKRS-ja kërkon individë me kualifikime në fusha si historia, arkeologjia, etnologjia, dhe shkencat shoqërore, si dhe një përvojë të konsiderueshme profesionale. Drejtori do të ketë një mandat katërvjeçar dhe do të jetë përgjegjës për menaxhimin dhe koordinimin e aktiviteteve të Muzeut, shkruan Koha.

Muzeu Kombëtar ka paralajmëruar se gjatë vitit të ardhshëm, hapësirat do të jenë të mbyllura për publikun për shkak të punimeve restauruese. Projekti i restaurimit është i rëndësishëm për ruajtjen e trashëgimisë kulturore të Kosovës, duke angazhuar operatorët ekonomikë “Froni 1 ShPK” dhe “Çeta-General Invest Group”.

Historikisht, problemi i drejtorëve në këtë institucion ka qenë sfidues, me largime dhe emërime të shumta që kanë shkaktuar shqetësime për menaxhimin dhe zhvillimin e tij. Udhëheqësi i Fondacionit Kosovar për Trashëgimi Kulturore pa Kufij, Sali Shoshi, ka theksuar rëndësinë e menaxhimit të duhur, pavarësisht nëse është ushtrues detyre apo drejtor i plotë, për të siguruar që Muzeu të ketë një qasje më të madhe ndaj publikut, shkruan Koha.