Kuriozitete
Kulti i dhunshëm që u shndërrua në një mafia globale
Black Axe ndonëse është themeluar në Nigeri, ai gjendet në disa kontinente.
Published
3 years agoon
By
UBT newsNjë hetim dyvjeçar i BBC-së për Black Axe – një vëllazëri studentore nigeriane e cila evoluoi në një grup mafioz të frikshëm – ka zbuluar prova të reja të infiltrimit në politikë, operacione mashtruese dhe vrasje që përfshijnë globin, përcjell UBT News.
Gjatë ditëve të qeta, pasi ai ka mbaruar ligjeratën e ditës, Dr. John Stone kujton momente nga e kaluara. Nuk është gjaku apo zhurma e të shtënave që e ndjekin atë. Janë lutjet. Mënyra se si njerëzit luten për mëshirë kur janë duke vdekur. Duke i’u lutur atij. Duke i’u lutur Zotit.
“Është shumë e dhimbshme”, thotë ai, duke tundur kokën. “Familjet e të vdekurve, do t’ju mallkojnë. Mallkimi do të jetë mbi jetën tuaj”.
Dr. Stone ligjëron shkenca politike në Universitetin e Beninit. Por për dekada ai ishte një anëtar i lartë i Black Axe – një bandë mafioze e lidhur me trafikimin e qenieve njerëzore, mashtrimet në internet dhe shumë vrasje. Në vend, Black Axe njihet si “kult”, i famshëm për dhunën ekstreme. Imazhet e atyre që tentojnë të i’u kundërvihen atyre, që përfshijnë trupa të vdekur të gjymtuar ose që të mbuluar me shenja torture, shfaqen rregullisht në mediat sociale të vendit.
Dr. Stone pranon se ka marrë pjesë në disa mizori gjatë viteve të tij si pjesë e bandës. Në qytetin e Beninit, ai ishte i njohur si “kasapi”.
Tmerri i këtyre viteve e ndjekë sot e kësaj dite. Sot, Dr. Stone është penduar për të kaluarën e tij dhe është një kritik i zëshëm i bandës të cilës i ka shërbyer dikur. Ai është një nga disa sinjalizuesit e Black Axe që kanë vendosur të thyejnë betimin e tyre për heshtje dhe të zbulojnë sekretet e tyre, duke folur për mediat ndërkombëtare.
Për dy vjet BBC Africa Eye ka hetuar bandën, duke krijuar një rrjet sinjalizuesish dhe duke zbuluar mijëra dokumente sekrete nga komunikimet private të bandës. Gjetjet sugjerojnë se gjatë dekadës së fundit, Black Axe është një nga grupet më të rrezikshme të krimit të organizuar në botë.
Hetimi filloi me një kërcënim me vdekje – një letër, e shkruar me dorë, dërguar një gazetari të BBC-së në vitin 2018. Ajo u hodh nga një motoçikletë në xhamin e përparmë të makinës së reporterit. Javë më parë, gazetari kishte gërmuar në tregtinë e paligjshme të opioideve në Nigeri dhe kishte takuar një numër anëtarësh të Black Axe. Më vonë, një letër e dytë iu dorëzua familjes së reporterit.
A erdhi kërcënimi nga Black Axe? Sa i fuqishëm është ky rrjet kriminal dhe kush qëndron pas tij?
Kërkimi i BBC-së për përgjigje çoi te një burrë që pretendonte se kishte hakuar dhjetëra mijëra dokumente sekrete të kësaj bande. Mesazhet, të cilat datojnë nga viti 2009 deri në vitin 2019, përfshijnë komunikime rreth vrasjeve dhe kontrabandës së drogës. Email-at detajojnë mashtrimin tejet fitimprurës në internet.
Sinjalizuesi pretendon se Black Axe është në kërkim për ta vrarë atë. Gjatë intervistës, ai e përdori pseudonimin Uche Tobias.
BBC kaloi muaj duke analizuar dokumentet e Tobias. Ata ishin në gjendje të verifikonin të dhënat – duke konfirmuar se individët e përmendur dhe një numër i krimeve të kryera në dokumente kanë ndodhur në të vërtetë.
Pjesa më e madhe e materialit të hakuar është shumë e tmerrshme për t’u publikuar.
Axemen (anëtarët e bandës) përdorin faqe interneti të mbrojtura me fjalëkalim – për të ndarë fotot e vrasjeve gjatë bisedave të tyre të brendshme. Në një postim të etiketuar “Hit”, shihet një burrë i shtrirë në dyshemenë e një dhome të vogël. Ai shihet se ka katër çarje në kokë, dhe është i rrethuar nga gjaku i tij.
Brenda Nigerisë, Black Axe po lufton me “kulte” rivale, pra banda të ngjashme kriminale. Mesazhet e përkthyera nga West African Pidgin tregojnë që banda i mbanë të “dokumentuara” numrin e rivalëve që kanë vrarë, duke i treguar ato shifra sikur të ishin rezultat i një ndeshjeje futbolli.
“Rezultati është aktualisht 15-2, lufta është në Benin”, thuhet në një postim. “Goditëm në shtetin Anambra. Rezultati është Aye [Axemen] 4 dhe Buccaneers 2” shkruhet në një tjetër.
Por vrasjet nuk janë burimi kryesor i të ardhurave të bandës, mashtrimet në internet janë. Dokumentet që posedon BBC përfshijnë faturat, transferet bankare dhe mijëra email-a të cilat tregojnë anëtarët e Black Axe duke bashkëpunuar në mbarë botën. Anëtarët ndajnë “formate” apo shembuj se si të kryejnë mashtrimet. Këto opsione përfshijnë mashtrime në formë romance, mashtrime në trashëgimi, mashtrime në pasuri të patundshme dhe mashtrimet në formë të email-eve të biznesit, ku autorët krijojnë llogari që duken si ato të avokatëve të viktimës, apo kontabilistë, me qëllim marrjen e pagesave.
Këto mashtrimet nuk janë në shkallë të vogël. Në mesin e email-eve të rrjedhur, ishte një rast një burr në Kaliforni i cili ishte në shënjestër nga një rrjet i dyshuar i bandës në vitin 2010. Viktima tha se ai ishte mashtruar me 3 milion dollarë në total.
“Banka që unë isha duke punuar me të nuk duket se ekziston?” kishte shkruar një nga viktimat në një email në momentin kur ai kuptoi paratë e tij ishte zhdukur. “A mund t’ua bëjë këtë edhe më të qartë? Banka në Zvicër duket të jetë mashtruese [nuk ekziston]”.
Email-et tregojnë anëtarë të dyshuar të Black Axe me emra dhe identitete të rreme duke mashtruar njerëz. Ata i’u referohen viktimave të tyre si “mugu” ose “maye,” që në zhargonin vendor do të thotë “idiotë”.
Rrjeti i krimit kibernetik ndërkombëtar i Black Axe thuhet të ketë gjeneruar miliarda dollarë të ardhura për anëtarët e bandës. Në vitin 2017 autoritetet kanadeze thonë se shkatërruan një skemë të pastrimit të parave lidhur me bandën në vlerë më shumë se 5 miliardë dollarë. Megjithatë, askush nuk e di se sa skema të ngjajshme të Black Axe janë atje.
“Unë do të vlerësoja [se banda] ka më shumë se 30.000 anëtarë”, tha njëri nga sinja lizuesit. “Ajo është përhapur në Evropë dhe Amerikë, Amerikën e Jugut dhe Azi”, thotë Tobias.
Sipas Indeksit të Krimit të Organizuar 2021, në bazë të analizave nga 120 ekspertë në Afrikë, Nigeria ka nivelet më të larta të krimit të organizuar në kontinent – dhe këto rrjete janë duke u zgjeruar jashtë vendit.
“Krimi kibernetik është një industri triliona dollarësh, është jashtë kontrollit”, thotë Scott Augenbaum, ish-agjent i FBI-së dhe ekspert i sigurisë kibernetike.
Ai thotë se është marrë me qindra viktima të Black Axe gjatë karrierës së tij 30-vjeçare, duke hetuar raste mashtrimi të ngjashme me ato të gjetura tani.
“Kam parë jetë të shkatërruara, kompani të dalin jashtë biznesit, kursime të humbura” thekson ai. “Kjo gjë prek të gjithë”.
Sado e përhapur të jetë perandoria kriminale e Black Axe, rrënjët e saj qëndrojnë fort në Nigeri. Grupi u themelua 40 vjet më parë në qytetin Benin, shtetin e Edo-s.
Sipas komisionerit të OKB-së për refugjatët, 70% e nigerianëve që migrojnë jashtë vendit janë nga shteti Edo. Black Axe raportohet se luan një rol kryesor në trafikimin e atyre që udhëtojnë ilegalisht, duke i zhvendosur ata në bazat e tyre në qytetin e Beninit, Afrikën e Veriut dhe Italinë Jugore.
Në atdheun e tyre, studentët meshkuj – nga mosha 16 deri në 23 vjeç – janë rekrutët kryesorë të Black Axe. Procesi i fshehtë i inicimit të bandës, i njohur si “bamming”, është jashtëzakonisht brutal.
Ka shumë arsye pse njerëzit bashkohen me Black Axe. Disa rekrutë detyrohen, të tjerët janë vullnetarë.
Një udhëheqës i grupit tha se ishte “krenar” që ishte anëtar i Black Axe, pavarësisht se ishte rekrutuar me forcë nga një oficer policie. Një tjetër anëtar pretendoi se ai u bashkua pasi babai i tij u vra nga një bandë rivale. Pavarësisht se si ose pse anëtarët bashkohen, shumë prej tyre pretendojnë se ka përfitime.
“Fshehtësi, disiplinë dhe vëllazëri”, tha me krenari një anëtar i kultit gjatë një interviste tjetër në Lagos në prill të vitit 2021, kur u pyet pse ai ishte bashkuar me Black Axe. Ai pretendoi se fitoi më shumë para përmes ndërmarrjeve kriminale të grupit – sesa që do të fitonte duke punuar në një bankë.
“Askush nuk do të jetë në gjendje t’ju prekë – pasi t’i përkisni një kulti, ata do t’ju mbrojnë”, tha Curtis Ogbebor, aktivist në qytetin e Beninit.
Dr. Stone thotë se shumë anëtarë bashkohen vetëm për qëllime të lidhjeve. Nigeria ka shkallën e dytë më të lartë të papunësisë në botë, dhe brenda këtij mjedisi sfidues, ai thotë se bashkimi me Black Axe mund të sigurojë mbrojtje dhe lidhje biznesi. Ai pretendon se jo të gjithë anëtarët janë kriminelë.
“Ne kemi anëtarë në ushtrinë nigeriane, marinën, forcat ajrore. Ne i kemi ata në akademi. Kemi priftërinj, pastorë”, tha ai.
Grupi u rrit nga një vëllazëri studentore e quajtur Neo Black Movement of Africa (NBM) që u formua në vitet e 70-ta. Simboli i NBM ishte një sëpatë e zezë që thyente zinxhirët dhe themeluesit e saj thanë se qëllimi i tyre ishte të luftonin shtypjen.
NBM ekziston ende sot, por si një kompani e regjistruar ligjërisht. Ajo pretendon se ka tre milionë anëtarë në mbarë botën dhe publikon rregullisht aktivitete bamirëse – donacione për jetimoret, shkollat dhe policinë.
Drejtuesit e NBM pretendojnë se Black Axe është një grup mashtrues, i shkëputur nga ta. Publikisht ata distancohen fuqimisht nga emri i tyre dhe çdo aktivitet kriminal, transmeton UBT News.
Drejtësia ndërkombëtare megjithatë ka një pikëpamje tjetër rreth kësaj. Deklaratat e departamentit të drejtësisë amerikane, thonë se NBM është një “organizatë kriminale” dhe “pjesë e Black Axe”. Deklarata të ngjashme janë bërë nga autoritetet në Kanada, të cilët kanë thënë se NBM dhe Black Axe janë “të njëjta”.
Dokumentet e para nga BBC gjithashtu tregojnë lidhje midis disa anëtarëve të Black Axe dhe korporatës NBM.
Shumë nga dokumentet janë marrë nga një llogari e-mail që i përkiste Augustus Bemigho-Eyeoyibo, presidentit të NBM gjatë viteve 2012 dhe 2016.
Këto dosje sugjerojnë se Bemigho, është përfshirë në mashtrime në shkallë të gjerë në internet. Janë dy raste të verifikuara ku Bemigho ka qenë i përfshirë duke mashtruar qytetarë të SHBA-së dhe MB-së. Viktimat pretendojnë se u mashtruan me më shumë se 3.3 milionë dollarë.
Dokumentet sugjerojnë se Bemigho dërgoi formate mashtrimi në të paktën 50 raste. Një mesazh, sugjeron se ai u kërkoi anëtarëve të themelojnë organizata joqeveritare në mbarë botën në mënyrë që “të grumbullojnë miliona”.
Dr. Stone pretendon se Black Axe dhe NBM janë e njëjta organizatë. Ai flet nga përvoja. Ai nuk ishte vetëm një anëtar i Black Axe, por edhe një kryetar i NBM në zemër të qytetit të Beninit.
“Është një dhe e njëjta”, thotë ai. “Është thjesht një lloj formaliteti për të mbuluar informalitetet. Është një monedhë me dy anë”.
Organizatat që veprojnë nën emrin e NBM janë të regjistruara në mbarë botën, duke përfshirë në Mbretërinë e Bashkuar dhe Kanada. Ekzistojnë të paktën 50 llogari në Facebook, Instagram dhe YouTube që përdorin një variant të këtij emri, përveç kanaleve zyrtare të mediave sociale të korporatës. Disa llogari kanë më shumë se 100,000 ndjekës.
Në Nigeri, thotë Dr. Stone, ndikimi i rrjetit shtrihet në sferën politike. “Ka shumë deputetë në Dhomën e Kuvendit, madje edhe ekzekutiv”, tha ai.
Politikanët e mundshëm nigerianë, pretendon z. Ogbebor, punësojnë anëtarë të Black Axe për të frikësuar rivalët, për të ruajtur kutitë e votimit dhe për të detyruar njerëzit të votojnë. Pasi të vijnë në detyrë, sipas tij, ata më pas i shpërblejnë me poste në qeveri.
Dy dokumente, sugjerojnë se 35 milionë naira (afër 75 milionë euro) iu dërguan organizatës në qytetin e Beninit për të “mbrojtur votat” dhe për të siguruar mbështetjen për zgjedhjet e guvernatorit në vitin 2012.
Tony Kabaka, një “kultist” dhe anëtar i NBM-së, kaloi vite duke punuar për qeverinë në Benin, deri më 2019. Gjatë kësaj kohe, përmes kompanisë së tij ai punësoi më shumë se 7,000 taksambledhës, duke gjeneruar miliarda të ardhura për shtetin.
Por që nga largimi i tij, ai është përballur me tentativa të vazhdueshme për vrasje. Ai pretendon se atij iu kërkua të mobilizonte grupet e kultit për të ndihmuar në fitoren e zgjedhjeve. Megjithatë, ai mohon të jetë përfshirë ndonjëherë në dhunë.
Dr. Stone beson se zbatimi i ligjit dhe politikanët nigerianë janë shumë të ngatërruar me bandën Black Axe për t’i luftuar ato në mënyrë efektive. Zgjidhja e dhunës, thotë ai, qëndron brenda vetë kultit. Ai nuk është i vetmi ish-anëtar që mendon se grupi është bërë shumë i rrezikshëm.
“Arsyeja pse disa prej nesh iu bashkuan NBM-së ishte për t’u bashkuar në luftën kundër shtypjes”, shkroi një anëtar. “Por tani, ne jemi etiketuar si një organizatë kriminale me prova gjithandej”.
Komunikatat e brendshme të Black Axe janë të mbushura me ankesa të ngjashme.
Drejtuesit e NBM-së thonë se janë të përkushtuar për të siguruar që organizata t’u qëndrojë besnike parimeve të saj themeluese dhe të promovojë paqen. Presidenti aktual i grupit, Olorogun Ese Kakor, i tha BBC-së se ai u zgjodh për të çrrënjosur “të infiltruarit” kriminalë dhe se këta njerëz po i shkaktojnë “organizatës shumë dëm”.
Në një përpjekje për të shfrytëzuar këtë shtytje për ndryshim, Dr. Stone ka formuar atë që ai e quan një “Koalicion Ylber” – një grup avokues i përbërë nga ish-pjesëtarë të kultit, qytetarë dhe profesorë nigerianë me ndikim. Ata përpiqen të zvogëlojnë tensionet kur përplasen bandat rivale dhe po përpiqen të drejtojnë bandën Black Axe drejt një të ardhmeje më paqësore.
“Kontributi i koalicionit për shoqërinë është reduktimi i kriminalitetit”, thotë ai. “Për të reduktuar shkallën e vdekjes tek të rinjtë. Për të ulur shkallën e të vejave dhe jetimëve”.
Bashkëthemeluesi tjetër, Chukwuka Omessah, dëshiron që anëtarët e bandës të reflektojnë mbi shoqërinë që po krijojnë.
“Të gjithë kanë një ndërgjegje”, thotë ai. “Ju mund ta mohoni atë në kamera, ta mohoni atë në publik, por nuk mund ta mohoni në kohën tuaj të qetë – do t’ju ndjekë“.
Dr. Stone e di se shtytja e Black Axe drejt reformës është një biznes i rrezikshëm. Ai e di se ish-shokët e tij mund të vijnë për të një ditë. Ai është gati për ta nëse ata e bëjnë këtë. Profesori mban të fshehur një shpatë tre metra të gjatë dhe një pistoletë në shtëpi.
“Për siguri personale”, thotë ai duke buzëqeshur. “Nëse ata vijnë pas meje, a nuk mund të shkojë edhe unë pas tyre?”/UBTNews/
Nga Africa Eye
BBC World Service
Ky hetim është bërë nga Charlie Northcott, Sam Judah dhe Peter Macjob. Teksti është përkthyer dhe përshtatur në gjuhën shqipe nga UBT News.
Kuriozitete
Fakte interesante nga ballkoni i famshëm i Juliet
Published
3 days agoon
December 19, 2024Qyteti më romantik në Itali dhe padyshim një nga vendet më të bukura është Verona. Ky lokacion është një destinacion kryesor për shumë udhëtarë që e vizitojnë.
Në sajë të William Shakespeare, duke vendosur “Romeo dhe Julieta” në qytet, Verona u bë qyteti më i parapëlqyeri për të gjithë vizitorët, për këtë arsye, nuk ka vizitë në Verona pa një ndalesë nga ballkoni i famshëm i Juliet.
Para se ju vizitoni këtë vend romantik, po ju japim disa fakte interesante për këtë vend:
- Shtëpia është blerë nga familja Cappello në vitin 1905. Falë ngjashmërisë së mbiemrit në Juliet-së në lojë, qyteti deklaroi se ajo ishte, në fakt, shtëpia e Juliet. Kështu u bë një tërheqje e famshme, por e vërteta është se ajo kurrë nuk ka jetuar atje.
- Shtëpia është themeluar që në shek 14 dhe është shembull i bukur i arkitekturës Gotike.
- Ballkoni i cili Julieta merrte serenata nga Romeo nuk është ballkon i vërtet, është krijuar për t`u përshatur mirë me origjinalin.
- Aty gjendet një statujë e Julietës, gojëdhëna është se nëse vizitorët prekin gjoksin e saj, kjo ju sjelli atyre fat në gjetjen e dashurisë.
- Një tjetër fakt është që nëse lini shënime dashurie brenda, kjo dashuri zgjat përgjithmonë, prandaj kjo shtëpi është e mbulur në çdo cep të saj me shënime dashurie.
- Edhe në ditët e sotme egziston në këtë vend një staf të quajtur si sekretaret e Julietës ku i japin përgjigje të gjithë pyetjeve që u vinë nga gjithë bota, pra japim këshilla dashurie.
- Dhomat në shtëpi janë të zbukuruar me copa nga koha e Romeo e Julieta, që vizitorët të kenë ndjenjën si jeta ishte në atë periudhë.
Përndryshe, çdo vit ky qytet mirëpret qindra dhe mijëra vizitorë të cilët janë të mahnitur nga bukuria dhe të interesuar për të mësuar më shumë rreth vendit të Romeos dhe Julietës. /UBT News/
Kuriozitete
Del në ankand kopja 237 vjeçare e Kushtetutës së SHBA-së
Published
4 days agoon
December 18, 2024Gjendet një kopje e rrallë e Kushtetutës së SHBA-së e vitit 1787, e fshehur brenda një kabineti në Karolinën e Veriut.
Kjo kopje, e vetmja e llojit të saj, do të dalë në shitje nga shtëpia e ankandeve, Brunk, më 28 shtator në Asheville, me një ofertë minimale prej 1 milionë dollarë.
Kjo kopje 237 vjeçare u shtyp pasi Konventa Kushtetuese miratoi kuadrin e propozuar të qeverisë së kombit në vitin 1787 dhe ajo u ratifikua nga Kongresi i qeverisë së parë amerikane joefektive nën Nenet e Konfederatës, duke kërkuar që ata ta dërgonin atë në shtetet për t’u ratifikuar nga populli.
Kuriozitete
Publikohet studimi që zbulon se sa të vjetra janë unazat e Saturnit
Published
4 days agoon
December 18, 2024Hulumtimet e reja sugjerojnë se unazat e Saturnit mund të jenë më të vjetra sesa duken – ndoshta po aq të vjetra sa planeti.
Në vend që të jenë 400 milionë vjeçare siç mendohet zakonisht, unazat e akullta dhe vezulluese mund të jenë rreth 4.5 miliardë vjet të vjetra ashtu si Saturni, sipas një ekipi nga Japonia.
Unazat e Saturnit mendohet të jenë midis 100 dhe 400 milionë vjet të vjetra bazuar në më shumë se një dekadë vëzhgimesh nga anija kozmike Cassini e NASA-s, shkruan AP, përcjell Telegrafi.
Imazhet nga Cassini nuk treguan asnjë provë të ndonjë errësimi të unazave nga ndikimi i mikrometeoroideve, duke i shtyrë shkencëtarët të konkludojnë se unazat u formuan shumë kohë më parë sesa mendohet.
Ryuki Hyodo i Institutit të Shkencave të Tokios dhe ekipi i tij thanë se është e mundur që unazat e Saturnit mund të jenë diku midis dy moshave ekstreme.
Rezultatet e tyre shfaqen në revistën Nature Geoscience.
Buzëqeshja misterioze dhe magjepsëse e kanë bërë “Mona Lizën” një prej femrave më të famshme në historinë botërore. Nuk është për t’u habitur që piktura ose më mirë të themi portreti më i famshëm në botë është punuar nga një autor si Leonardo da Vinçi.
Krahas zotësisë së tij si piktor njihet edhe si arkitekt, shpikës, skulptor, dijetar, matematikan, dhe inxhinier. Duke qenë se kjo është piktura më e famshme e të gjitha kohërave s’do mend që e ka edhe histori të pasur.
Në vijim mund t’i gjeni disa fakte që mbase nuk i keni ditur për këtë portret të famshëm.
Pikë së pari, Mona Liza nuk është emri i gruas në pikturë, në të është paraqitur portreti i Lisa Gherardini del Giocondo, të cilin e kishte porositur bashkëshorti Francesco del Giocondo. Që këtej rrjedh emri i saj më pak i njohur La Gioconda. Emërtimi Mona Liza (siç e quajnë italianët) e ka kuptimin e ‘Zonja Ime Liza’ (My Lady Lisa).
Napoloni ka qenë i dashuruar në Mona Lizën, e më pas një pasardhëse. Piktura e Mona Lizës kohë ka qenë e varur në dhomën e gjumit të perandorit francez, dhe thuher se ai kalonte orë të tëra duke e parë pikturën e duke shijuar bukurinë e Mona Lizës.
Për shkak të magjepsjes së tij, Napoloni u dashurua në bukuroshen italiane Teresa Guadagni, që ishte pasardhëse e Lisa Gherardini.
Piktura e Mona Lizës është e vogël. Ndikimi i Mona Lizës në kulturë është i jashtëzakonshëm, vetë piktura është më e vogël se sa shumica e njerëzve e mendojnë. Dimensionet e kësaj pikture me ngjyra vaji në dru janë 76,8 x 53 centimetra, ndërsa ajo peshon rreth tetë kilogramë.
Vetullat e Mona Lizës janë temë diskutimi, pati pohime që ajo s’ka vetulla, sepse pjesëtaret e shtresës së lartë sipas modës së kohës i fshihnin a hiqnin. Të tjerët ngulin këmbë që mos ekzistimi i vetullave është dëshmi që kemi të bëjmë me kryevepër të papërfunduar. Pas skanimeve të detajuara digjitale, më 2007 u zbulua që da Vinçi e ka pikturuar Lizën me vetulla dhe qerpikë, por me kalimin e kohës janë zbehur e kanë rënë ‘viktimë’ e restaurimeve gjatë shekujve të kaluar.
Kur portreti i Mona Lizës u ekspozua për herë të parë në Muzeun e Luvrit (Louver) më 1815, i hipnotizoi shumë meshkuj, të cilët i çuan lule pikturës, i kushtuan këngë dhe i shkruan letra dashurie. Ata shkonin në Luvër për t’i parë sytë e kthjellët e plot zjarr.
Mona Liza ka adresën elektronike në të cilën ruhen letra të shumta të dashurisë që edhe sot e kësaj dite i pranon. Meshkujt kanë vdekur nga dashuria për të. Më 1852, Luc Maspero u hodh nga kati i katërt i hotelit në Paris. Në porosinë lamtumirës shkroi: “Me vite luftova në mënyrë të pashpresë me buzëqeshjen e saj. Më mirë do të vdes.” Më 1910, adhuruesi qëndroi para pikturës, e vrau veten me armë zjarri.
Mona Liza është e paçmueshme. Më 1960 ajo u dërgua në turne dhe gjatë kësaj kohe vlera e sigurimit të saj ishte njëqind milionë dollarë amerikan. Polica e sigurimit su pajtua kurrë, pasi shpenzimet ishin më të larta se sa shpenzimet e agjencisë më të mirë në botë për mbrojtje.
Pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, kujdestarët e Luvrit e fshehën Mona Lizën, nga frika se nazistët do ta përvetësonin atë për muzeun që Herman Goring planifikonte ta hapte në Linz. Piktura u ekspozua sërish në tetor të vitit 1947. Piktura është vendosur në një dhomë të posaçme në Luvër, në të cilën temperatura kontrollohet vazhdimisht, që piktura të qëndrojë në kushtet ideale.
Piktura gjendet edhe pas xhamit të blinduar që shërben për ta mbrojtur atë nga dëmtimet apo vjedhja. Portreti i Mona Lizës është sulmuar disa herë. Nëse e shikoni bërrylin e majtë të saj e vëreni dëmtimin që e ka shkaktuar boliviani Hugo Ungaza më 1956, pasi e gjuajti me gur.
Disa muaj më parë, një tjetër sulmues gjuajti acid në pikturë por, acidi e kapi vetëm pjesën e saj të poshtme. Për shkak të këtyre sulmeve, Liza u vendos pas xhamit të blinduar. Ky veprim u tregua efikas në vitin 2009 kur një turist i zemëruar rus, të cilit i ishte refuzuar shtetësia franceze, e hodhi një filxhan të kafesë në këtë pikturë. Piktori i famshëm Pablo Pikaso ishte i dyshuar për vjedhjen e Mona Lizës.
Mona Liza u vodh nga Luvri në vitin 1911. E tërë Franca e vajtoi këtë incident, kurse me mijëra njerëz shkuan në Luvër për të parë murin bosh ku kishte qenë piktura dhe linin lule dhe porosi si dhe dhurata të tjera lamtumire. Pas vjedhjes, Pablo Pikaso u mor në pyetje, sepse asokohe e kishte një dosje të hapur për shkak të blerjes së veprave të artit të vjedhura nga Luvri. Hajduti i vërtetë u kap më 1913. Ai ishte një ish-punëtor i Luvrit, Vincenzo Peruggio, nacionalist italian, i cili e nxori pikturën duke e fshehur nën kostumin e tij të punës.
Ai besonte që Mona Liza i përkiste Italisë dhe jo Francës. Pasi e kishte mbajtur të fshehur për dy vjet, Peruggio u arrestua gjatë tentimit për t’ia shitur Mona Lizën një tregtari të veprave të artit nga Firence. Kthimi i Mona Lizës në Luvër e frymëzoi një trend të modës.
Femrat filluan të vinin në fytyrë dhe në qafë pudër të verdhë si imitim të tenit të artë të Mona Lizës si dhe i lëviznin muskujt e fytyrës për të imituar buzëqeshjen e saj. Në kabaretë e Parisit, valltaret e veshura si La Joconde (emri francez për Mona Lizën) e vallëzonin vallen provokuese can-can (kan-kan). Mona Liza u largua nga Luvri si vepër arti, por u kthye si ikona e parë masive e artit.
Studimet e reja kanë dëshmuar që s’ndryshon buzëqeshja e Lizës por mendja e njeriut. Pyetja nëse ajo buzëqesh apo jo, për një kohë të gjatë i ka preokupuar historianët. Më 2000 shkencëtarja e neurologjisë, Dr. Margaret Livingstone e shpjegoi arsyen pse na duket se buzëqeshja e Monës ndryshon, varet nga cili këndvështrim shikohet portreti dhe mënyra si truri e përjeton pikturën – portretin e Mona Lizës.
Më 2005, piktura e Mona Lizës u analizua në Universitetin e Amsterdamit përmes një programi kompjuterik për njohjen e emocioneve. Në bazë të krahasimit të vijave të fytyrës (Syve dhe buzëve) është arritur në përfundimin që Mona Liza është 83 për qind e lumtur, 9 për qind e tmerruar, 6 për qind e frikësuar, dhe 2 për qind e zemëruar. /UBT News/
UBT nderon bashkëpunëtorët profesionistë për dekadën e tyre të angazhimit
Dekadat e suksesit: UBT kurorëzon 2024 me vizionin 20-vjeçar të së ardhmes
Pirro i’a fshiu këngën Parashqevit, flasin nga kompania menaxhuese për të drejtat e autorit
Kosova dhe Shqipëria zyrtarisht bashkë në Lojërat Mesdhetare
Dëmtohet ambasada e Maqedonisë së Veriut nga sulmet ruse në Kiev
“Nuk rri dot pa ua thënë vëllazërisht”, Rama iu drejtohet deputetëve për Specialen
BE-ja me mision vëzhgues për zgjedhjet e shkurtit në Kosovë
Diplomatët amerikanë vizitojnë Sirinë për herë të parë pas rënies së Assadit
Berisha: Çdo ndërhyrje e Shqipërisë në dialogun Kosovë-Serbi është antikombëtare
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota2 months ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota1 month ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Kulturë3 months ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman