Lajmet

Kriza ekonomike e Covid-19

Çfarë këshillash do na jepte një ekonomist brilant, si Xhon Mejnard Kejnes?

Published

on

Nga Eugenio Proto

Kur njerëzit mendojnë për Xhon Mejnard Kejnes, që vdiq 21 prillin e 75 viteve më parë, ata mund të ndalen tek idetë e tij në lidhje me kërkesën në ekonomi, dhe mënyrën se si shpenzimet qeveritare janë thelbësore për të dalë nga një recesion ekonomik.

Ekonomisti më i famshëm i Anglisë, është i njohur si një nëpunës civil unik dhe një këshilltar brilant i Ministrisë britanike të Financave, mendimi i të cilit e dominoi politikën ekonomike në dekadat e mesit të shekullit XX-të. Ai vdiq kur ishte vetëm 62 vjeç, pasi udhëhoqi negociatat maratonë në emër të Mbretërisë sëe Bashkuar mbi sistemin financiar ndërkombëtar të pasluftës dhe marrëveshjen e huasë anglo-amerikane.

Por si një ekonomist i sjelljes njerëzore, unë dua të fokusohem tek një aspekt tjetër më pak të njohur të trashëgimisë së Kejnesit. Pikëpamjet e tij mbi ato që ai i referohej si “shpirtra kafshërore”, ose optimizmit njerëzor, që përfaqësojnë sot një pjesë të rëndësishme të ekonomisë së sjelljes.

Ajo mbështet gjithashtu tek idetë më të famshme të Kejnesit, dhe ka pasoja të rëndësishme për qeveritë, në përpjekjet e tyre për të arritur një rimëkëmbje ekonomike nga pandemia e Covid-19. Kejnes pati meritën e sfidimit të ortodoksisë neoklasike të kohës së tij, sipas së cilës një ekonomi e lënë në gjendjen e vet natyrale, do të arrinte në mënyrë spontane punësimin e plotë në një periudhë afatshkurtër dhe afatmesme.

Aty ku ekonomistët neoklasikë besonin se oferta përcaktonte kërkesën, Kejnes tha se ishte e kundërta. Në vend se çmimet dhe pagat të rregulloheshin vetë gjatë një rënieje ekonomike, në mënyrë që kërkesa të mund të përshtatej shpejt me ofertën, Kejnesi mendonte se tregjet nuk ishin aq të përsosura që ta arrinin vetë këtë.

Në vend të kësaj, kërkesa do të mbetej e ulët dhe ekonomia mund të përjetonte papunësi të zgjatur. Për të lëvizur ekonominë drejt punësimit të plotë, argumentont Kejnes, duhet ndërhyrja e shtetit. Ekonomisti i famshëm, theksoi se pritshmëritë e njerëzve kontribuan në mbajtjen e ulët të kërkesës, dhe pikërisht këtu hyjnë pikëpamjet e tij mbi optimizmin.

Nëse presin që ekonomia të pësojë rënie në një të ardhme të parashikueshme, konsumatorët do të blejnë më pak, dhe sipërmarrësit do të investojnë akoma më pak. Në një ndryshim rrënjësor nga pikëpamja e shumicës së ekonomistëve në atë kohë dhe dekada më vonë, Kejnes mendoi se këto pritshmëri tek njerëzit nuk ishin plotësisht racionale, por bazoheshin në thelb në psikologjinë e tyre, apo atë sesa optimistë ndiheshin.

Në këtë kuadër, Kejnes i pa shpenzimet qeveritare si thelbësore për të mbështetur jo vetëm konsumin e konsumatorit dhe biznesit, por për të kënaqur individët, në mënyrë që besimi i tyre tek ekonomia të mbetej i lartë, për të shmangur një kolaps të pritshmërisë së tyre.

Kjo varet nga një pamje e vendimmarrjes njerëzore, që është e afërt me pikëpamjet që kanë sot ekonomistët e sjelljes. Sjellja njerëzore, nuk është rezultat i llogaritjeve racionale që përdorin informacionin e disponueshëm, por ajo ndikohet nga gjëra të tilla si emocionet, perceptimet  rreme dhe rregullat e gabuara.

Tek e fundit, në një botë ku njerëzit janë plotësisht racionalë, rritja e shpenzimeve qeveritare do të ishte shumë më pak efektive. Kejnes ishte më shumë i interesuar mbi efektin ekonomik të shpenzimeve publike në gjëra të tilla si urat ose hekurudhat, sesa të mirat publike që siguronin ato.

Nëse është e nevojshme, në emër të nxitjes së kërkesës dhe pritshmërisë së njerëzve, “qeveria duhet t’i paguajë njerëzit të hapin gropa në tokë, dhe pastaj t’i mbushin ato”. Idetë e Kejnes mbi stanjacionin dhe papunësinë, u ushqyen gjatë depresionit të madh të viteve 1930. Vëzhgimi i turmës së të papunëve në rrugët e Londrës, ishte ndoshta një burim i rëndësishëm frymëzimi, dhe rekomandimet e tij u miratuan shumë shpejt nga qeveritë në të gjithë botën.

Ndikimi i tij ra në vitet 1970, kur ekonomitë po përballeshin me sfida shumë të ndryshme në formën e rritjes së ulët dhe inflacionit të lartë (stagflacionit). Në përgjithësi, ekonomistët mendonin se rritja e shpenzimeve publike, do të shkaktonte vetëm më shumë inflacion, ndaj ato kërkuan përgjigje të tjera, si çlirimi i fuqisë së biznesit përmes thjeshtëzimit të rregulloreve dhe kontrollit më të rreptë të politikës monetare.

Sigurisht që nuk është një rastësi rikthimi i interesit për Kejnesin, pikërisht gjatë krizës financiare globale të viteve 2007-2009, kur qeverive iu ra barra ta shpëtonin ekonominë botërore nga pasojat e krizës financiare. Duke parë epokën e Covid-19, Kejnes me siguri që do të ishte i kënaqur të shihte ndërhyrjet e fuqishme të qeverive gati në të gjithë botën, që mbështetin konsumin dhe punësimin.

Por ai do të ishte shumë më pak i lumtur të dëgjonte diskutimet rreth zvogëlimit të deficitit buxhetor, që kanë filluar të bëhen brenda qeverisë britanike dhe midis deputetëve konservatorë. Ai do të mendonte se këto diskutime do ta ulin pritshmërinë e njerëzve, duke e bërë edhe më të vështirë rimëkëmbjen ekonomike.

Megjithëse ai ndoshta do të pajtohej me idenë se qeveritë duhet të merren me deficitet e tyre në kohën e duhur, ai do t’i nxiste ata t’i shmangin diskutime të tilla, derisa të mbarojë pandemia dhe efekti i saj në ekonomi. / “The Conversation” – Bota.al

Continue Reading

Lajmet

Presidenti i Letonisë: BE-ja duhet t’ia heq masat Kosovës

Published

on

By

Presidenti letonez, Edgars Rinkevics tha se Bashkimi Evropian duhet t’i heq sa më shpejtë masat ndaj Kosovës. Megjithatë, ai u shpreh më skeptik se Kosovës do t’i jepet statusi i vendit kandidat për anëtarësim në BE në fund të këtij viti.

Edgars Rinkevics foli në një konferencë për media bashkë me presidenten e Kosovës, Vjosa Osmani, pas një takimi gjatë vizitës së tij zyrtare në Prishtinë.

Osmani tha se është koha e fundit që të hiqen masat e padrejta të Bashkimit Evropian ndaj Kosovës.

“Është koha që të largohen masat e padrejta që Bashkimi Evropian i ka akoma në fuqi ndaj Kosovës, po ashtu sa më shpejtë që të gjendet metoda dhe mënyra për statusin e vendit kandidat për Republikën tonë”, deklaroi Osmani.

Një gjë të tillë e kërkoi edhe presidenti letonez, Edgars Rinkevics, i cili tha se Bashkimi Evropian duhet t’i heq sa më shpejtë masat ndaj Kosovës.

Megjithatë, ai u shpreh më skeptik se Kosovës do t’i jepet statusi i vendit kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian në fund të vitit 2025.

“Qëndrimi i vendit tim është Bashkimi Evropian duhet t’i heq masat kufizuese. Qëndrimi i Letonisë është shumë i qartë. Mendojmë se duhet të largohen masat ndëshkuese dhe për këtë avokojmë në Bashkimin Evropian dhe të do të vazhdojmë të bëjmë këtë. Bindja ime është sesa më shpejt që do të ndodh kjo aq më mirë do të jetë. Nëse i heqim masat kufizuese atëherë do të shohim sesi do të shkojmë edhe me masa të tjera por nuk mund t’iu premtoj se statusi i vendit kandidat mund të jepet deri në fund të vitit”, theksoi ai.

Draft-statuti i Asociacionit të komunave me shumicë serbe i propozuar nga Bashkimi Evropian nuk do të kalonte assesi testin e Gjykatës Kushtetuese, tha të enjten presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani.

Osmani pas takimit me presidentin e Letonisë, Edgars Rinkevics, tha se këtë qëndrim ia ka adresuar edhe emisarit të BE-së për dialogun Kosovë-Serbi, Peter Sorensen gjatë vizitës së tij në Kosovë.

E para e vendit, u shpreh optimiste se lidershipi i ri i BE-së do të jetë më i balancuar në procesin e dialogut, pasi tha se dialogu deri tani s’është trajtuar në përputhje me parimin e barazisë nga ish-ndërmjetësit e kaluar.

“Personalisht besoj se nuk është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës, po ashtu nuk është në përputhje as me normat dhe standardet e Bashkimi Evropiane e vlerat e Këshillit të Evropës. Po ashtu nuk është në përputhje me vendimin e Gjykatës Kushtetuese të vitit 2015 dhe një draft-statut i tillë që bie ndesh në këto të tria s’ka sesi të hyjë në fuqi dhe nuk besoj se do të kalonte çfarëdo testi në Gjykatën Kushtetuese. Gjatë këtyre viteve të fundit Kosova absolutisht s’është trajtuar në përputhje me parimin e barazisë. Ka qenë proces i njëanshëm i cili ka dëmtuar edhe vet kredibilitetin e vet procesit. Tani me lidershipin e ri të BE-së shpresojmë që ky balanc të rikthehet në tavolinë”, tha ajo.

Në lidhje me dialogun Kosovë-Serbi foli edhe presidenti i Letonisë, Edgars Rinkevics, i cili tha se duhet të vendosen parakushte të mira për vazhdimin e dialogut në mënyrë që të jepen rezultate të prekshme.

“Dialogu është një gjë e ndërlikuar dhe ndjeshme. Ka pasur shpresa të larta dhe disa momente për të cilat pendohemi. Tani për tani duhet të vazhdojmë dialogun, kemi përfaqësuesin e ri të lartë dhe diskutuam vizitën e emisarit për dialog. Nëse krijohen parakushte të mira për vazhdimin e dialogut në bazë të barazisë dhe parimeve kyçe që të gjitha vendet që duan të bëhen pjesë e BE-së i ndajnë me njëra tjetrën. Atëherë ky dialog do të jepte rezultate të prekshme”, theksoi ai.

Krahas këtyre, presidentja Osmani kërkoi nga Bashkimi Evropian që të ketë një përgjigje ndaj veprimeve destabilizeuse të Serbisë në rajon.

“Është me rëndësi që BE-ja të ketë një përgjigje të qartë ndaj veprimeve të tilla që synojnë rajonin të kthejnë drejt së kaluarës dhe konflikteve. Kosova ka bërë çmos që të kontribuoj në stabilitetin rajonal, përkundër faktit se dy viteve të fundit kemi pasur sulme të agresionit nga Serbia në veri të vendit tonë me synimin e qartë që të aneksohet territori ynë sipas modelit rus të aneksimit”, tha Osmani.

Përkitazi me këtë, Osmani dhe homologu i saj nga Letonia theksuan nevojën edhe për bashkëpunimin në fushën e mbrojtjes

Continue Reading

Lajmet

​Bastisjet në Ministrinë e Bujqësisë, prokuroria jep detajet

Published

on

By

Prokuroria Speciale e Kosovës ka konfirmuar bastisjet e sotme në Ministrisë së Bujqësisë, Pylltarisë dhe Zhvillimit Rural, lidhur me renovimin e objektit që e shfrytëzonte AAK-ja, tani nën menaxhimin e ministrisë.

Në deklaratë thuhet se kjo është bërë me qëllim të verifikimit të pretendimeve apo dyshimeve të ngritura në opinionin publik për veprimet e disa zyrtarëve publikë të Ministrisë së Bujqësisë lidhur me renovimin e objektit që e shfrytëzonte AAK-ja, tani nën menaxhimin e ministrisë.

Prokuroria Speciale ka autorizuar Policinë e Kosovës, respektivisht Drejtorinë e Hetimit të Krimeve Ekonomike dhe Korrupsionit (DHKEK) në Prishtinë, që të kryejë veprime hetimore në mbledhjen dhe sigurimin e provave për sqarimin e rrethanave të çështjes.

Zyrtarët publikë të Ministrisë së Bujqësisë dyshohen se me veprimet e tyre kanë kryer veprat penale keqpërdorim i pozitës zyrtare, keqpërdorimi dhe mashtrimi në prokurim publik dhe falsifikimi i dokumenteve, thuhet në komunikatë.

Kujtojmë, një veturë me disa zyrtarë policorë, të cilët mbanin disa dokumente, janë parë sot duke dalë nga objekti i Ministrisë së Bujqësisë, ndërkohë që prokuroria nuk ka treguar se kush janë të dyshuarit.

Continue Reading

Lajmet

Spiropali në Konferencën e Kryetarëve në KiE: Kosova të pranohet në Këshillin e Evropës

Published

on

By

Kryetarja e Kuvendit, Elisa Spiropali mori pjesë sot në Konferencën e Kryetarëve të Parlamenteve të vendeve anëtare të Këshillit të Evropës, e cila zhvillohet në datat 20-21 mars në Strasburg.

Paralajmërimi i Bashës për ata që do guxojnë të prekin zgjedhjet: SPAK do t’i godasë pa mëshirë.

Gjatë fjalimit të saj Spiropali theksoi rëndësinë e forcimit të demokracisë në Shqipëri dhe përparimin e vendit drejt integrimit në Bashkimin Evropian.

Ajo theksoi se Shqipëria ka bërë përparime të mëdha në procesin e integrimit me Bashkimin Europian. Sipas kryeparlamentares, Shqipëria është lider në nxitjen e bashkëpunimit rajonal dhe integrimin europian të vendeve të rajonit.

Gjatë fjalimit të saj, Spiropali u ndal edhe te Kosova, ku nënvizoi se Këshilli i Evropës nuk është i plotë me mungesën e shtetit më të ri të Evropës. Kryetarja e Kuvendit kërkoi që Kosova të pranohet në Këshillin e Evropës.

Continue Reading

Lajmet

Osmani: Drafti i Asociacionit nuk është në përputhje me Kushtetutën

Published

on

By

Presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, ka thënë se draft-statuti i Asociacionit të komunave me shumicë serbe, i hartuar nga Bashkimi Evropian nuk është në përputhje me Kushtetutën e Kosovës.

Ajo tha se i njëjti ka probleme të shumta të cilat ia kanë adresuar edhe emisarit të ri të BE-së për dialogun, Peter Sorensen, në takimin e mbajtur në fillim të kësaj jave.

Osmani theksoi se presin nga lidershipi i ri i BE-së të marrë parasysh kërkesat e Kosovës.

Këto komente, Osmani i bëri në konferencë për media pas takimit me presidentin e Letonisë, Edgars Rinkevics.

Continue Reading

Të kërkuara