Lajmet

Kriza ekonomike e Covid-19

Çfarë këshillash do na jepte një ekonomist brilant, si Xhon Mejnard Kejnes?

Published

on

Nga Eugenio Proto

Kur njerëzit mendojnë për Xhon Mejnard Kejnes, që vdiq 21 prillin e 75 viteve më parë, ata mund të ndalen tek idetë e tij në lidhje me kërkesën në ekonomi, dhe mënyrën se si shpenzimet qeveritare janë thelbësore për të dalë nga një recesion ekonomik.

Ekonomisti më i famshëm i Anglisë, është i njohur si një nëpunës civil unik dhe një këshilltar brilant i Ministrisë britanike të Financave, mendimi i të cilit e dominoi politikën ekonomike në dekadat e mesit të shekullit XX-të. Ai vdiq kur ishte vetëm 62 vjeç, pasi udhëhoqi negociatat maratonë në emër të Mbretërisë sëe Bashkuar mbi sistemin financiar ndërkombëtar të pasluftës dhe marrëveshjen e huasë anglo-amerikane.

Por si një ekonomist i sjelljes njerëzore, unë dua të fokusohem tek një aspekt tjetër më pak të njohur të trashëgimisë së Kejnesit. Pikëpamjet e tij mbi ato që ai i referohej si “shpirtra kafshërore”, ose optimizmit njerëzor, që përfaqësojnë sot një pjesë të rëndësishme të ekonomisë së sjelljes.

Ajo mbështet gjithashtu tek idetë më të famshme të Kejnesit, dhe ka pasoja të rëndësishme për qeveritë, në përpjekjet e tyre për të arritur një rimëkëmbje ekonomike nga pandemia e Covid-19. Kejnes pati meritën e sfidimit të ortodoksisë neoklasike të kohës së tij, sipas së cilës një ekonomi e lënë në gjendjen e vet natyrale, do të arrinte në mënyrë spontane punësimin e plotë në një periudhë afatshkurtër dhe afatmesme.

Aty ku ekonomistët neoklasikë besonin se oferta përcaktonte kërkesën, Kejnes tha se ishte e kundërta. Në vend se çmimet dhe pagat të rregulloheshin vetë gjatë një rënieje ekonomike, në mënyrë që kërkesa të mund të përshtatej shpejt me ofertën, Kejnesi mendonte se tregjet nuk ishin aq të përsosura që ta arrinin vetë këtë.

Në vend të kësaj, kërkesa do të mbetej e ulët dhe ekonomia mund të përjetonte papunësi të zgjatur. Për të lëvizur ekonominë drejt punësimit të plotë, argumentont Kejnes, duhet ndërhyrja e shtetit. Ekonomisti i famshëm, theksoi se pritshmëritë e njerëzve kontribuan në mbajtjen e ulët të kërkesës, dhe pikërisht këtu hyjnë pikëpamjet e tij mbi optimizmin.

Nëse presin që ekonomia të pësojë rënie në një të ardhme të parashikueshme, konsumatorët do të blejnë më pak, dhe sipërmarrësit do të investojnë akoma më pak. Në një ndryshim rrënjësor nga pikëpamja e shumicës së ekonomistëve në atë kohë dhe dekada më vonë, Kejnes mendoi se këto pritshmëri tek njerëzit nuk ishin plotësisht racionale, por bazoheshin në thelb në psikologjinë e tyre, apo atë sesa optimistë ndiheshin.

Në këtë kuadër, Kejnes i pa shpenzimet qeveritare si thelbësore për të mbështetur jo vetëm konsumin e konsumatorit dhe biznesit, por për të kënaqur individët, në mënyrë që besimi i tyre tek ekonomia të mbetej i lartë, për të shmangur një kolaps të pritshmërisë së tyre.

Kjo varet nga një pamje e vendimmarrjes njerëzore, që është e afërt me pikëpamjet që kanë sot ekonomistët e sjelljes. Sjellja njerëzore, nuk është rezultat i llogaritjeve racionale që përdorin informacionin e disponueshëm, por ajo ndikohet nga gjëra të tilla si emocionet, perceptimet  rreme dhe rregullat e gabuara.

Tek e fundit, në një botë ku njerëzit janë plotësisht racionalë, rritja e shpenzimeve qeveritare do të ishte shumë më pak efektive. Kejnes ishte më shumë i interesuar mbi efektin ekonomik të shpenzimeve publike në gjëra të tilla si urat ose hekurudhat, sesa të mirat publike që siguronin ato.

Nëse është e nevojshme, në emër të nxitjes së kërkesës dhe pritshmërisë së njerëzve, “qeveria duhet t’i paguajë njerëzit të hapin gropa në tokë, dhe pastaj t’i mbushin ato”. Idetë e Kejnes mbi stanjacionin dhe papunësinë, u ushqyen gjatë depresionit të madh të viteve 1930. Vëzhgimi i turmës së të papunëve në rrugët e Londrës, ishte ndoshta një burim i rëndësishëm frymëzimi, dhe rekomandimet e tij u miratuan shumë shpejt nga qeveritë në të gjithë botën.

Ndikimi i tij ra në vitet 1970, kur ekonomitë po përballeshin me sfida shumë të ndryshme në formën e rritjes së ulët dhe inflacionit të lartë (stagflacionit). Në përgjithësi, ekonomistët mendonin se rritja e shpenzimeve publike, do të shkaktonte vetëm më shumë inflacion, ndaj ato kërkuan përgjigje të tjera, si çlirimi i fuqisë së biznesit përmes thjeshtëzimit të rregulloreve dhe kontrollit më të rreptë të politikës monetare.

Sigurisht që nuk është një rastësi rikthimi i interesit për Kejnesin, pikërisht gjatë krizës financiare globale të viteve 2007-2009, kur qeverive iu ra barra ta shpëtonin ekonominë botërore nga pasojat e krizës financiare. Duke parë epokën e Covid-19, Kejnes me siguri që do të ishte i kënaqur të shihte ndërhyrjet e fuqishme të qeverive gati në të gjithë botën, që mbështetin konsumin dhe punësimin.

Por ai do të ishte shumë më pak i lumtur të dëgjonte diskutimet rreth zvogëlimit të deficitit buxhetor, që kanë filluar të bëhen brenda qeverisë britanike dhe midis deputetëve konservatorë. Ai do të mendonte se këto diskutime do ta ulin pritshmërinë e njerëzve, duke e bërë edhe më të vështirë rimëkëmbjen ekonomike.

Megjithëse ai ndoshta do të pajtohej me idenë se qeveritë duhet të merren me deficitet e tyre në kohën e duhur, ai do t’i nxiste ata t’i shmangin diskutime të tilla, derisa të mbarojë pandemia dhe efekti i saj në ekonomi. / “The Conversation” – Bota.al

Continue Reading

Lajmet

​Kosova dhe Shqipëria zyrtarisht bashkë në Lojërat Mesdhetare

Published

on

By

Kosova dhe Shqipëria anë nënshkruar marrëveshjen e bashkëpunimit për organizimin e sportit të lundrimit në qytetin e Durrësit.

Ky sport do të zhvillohen në Durrës në kuadër të Lojërave Mesdhetare që do të zhvillohen në Kosovë në vitin 2030, raporton KosovaPress.

Ky bashkëpunim vjen për shkak se Kosova nuk ka dalje në det dhe rrjedhimisht nuk kishte kushte për zhvillimin e lojërave në ujë brenda territorit të saj.

Edhe një moment i rëndësishëm drejt organizimit të Lojërave Mesdhetare “Prishtina 2030”. Me Qeverinë e Republikës së Shqipërisë, sot nënshkruam marrëveshjen e bashkëpunimit mes dy shteteve tona për organizimin e sportit të lundrimit në qytetin e Durrësit”, ka shkruar zëvendësministrja e Ministrisë për Kulturë, Rini dhe Sport, Daulina Osmani.

Continue Reading

Lajmet

“Nuk rri dot pa ua thënë vëllazërisht”, Rama iu drejtohet deputetëve për Specialen

Published

on

By

Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama tha se nëse Kuvendi i Kosovës do të ndërmerrte nismë për t’iu drejtuar shteteve sponsorizuese të Gjykatës Speciale për të ndarë me to dyshimin për cenimin e standardeve demokratike në procesin ligjor, ai do ta mbështeste.

Në fjalimin e tij para deputetëve në seancën e dy kuvendeve që u mbajt në Prishtinë, Rama u shpreh i habitur pse Kuvendi i Kosovës nuk ka ndërmarrë deri tani asnjë nismë të tillë.

Në fjalimin e tij para deputetëve në seancën e dy kuvendeve që u mbajt në Prishtinë, Rama u shpreh i habitur pse Kuvendi i Kosovës nuk ka ndërmarrë deri tani asnjë nismë që do të adresonte shqetësimet mbi standardet e procesit në Speciale.

Nuk rri dot po ashtu pa ua thënë këtu vëllazërisht çudinë time për faktin se në këtë sallë nuk është ndërmarrë asnjëherë një nismë për t’iu kërkuar, përmes një rezolute, të mbështetur nga të gjitha forcat politike, të paktën nga partitë shqiptare, të gjitha vendeve financuese të asaj gjykate, shqetësimin e madh mbi standardet e atij procesi, dhe për të kërkuar ngritjen e një misioni verifikimi lidhur me këtë shqetësim. Gjykata është e pavarur, por standardet nuk janë të varura nga gjykatësit. Ndoshta ku shqetësim i përhapur mund të mos qëndrojë, por nëse qëndron kjo është një gjëmë e madhe, jo për ata të katër njerëz të thjeshtë, as vetëm për Republikën e Kosovës, por edhe për vetë integriteti ne drejtësisë ndërkombëtare të cilës kjo republikë përmes përfaqësuesve të saj në këtë sallë ia dha në mirëbesim gjykimin e historisë që lindi republikën, dhe prandaj nuk mund të lihet, sipas meje, në heshtjen shurdhuese që ushqehet prej gjithfarë motivesh, që ajo gjëmë nëse është gjëmë ta bëjë dëmin e vet deri në fund”, tha Rama.

Ai tha se pa Thaçin dhe UÇK-në, “e sotmja do t’i ngjante më shumë të shkuarës sesa të ardhmes”.

Nuk e dimë sot dot se çfarë rruge do të kishte marrë fati i Kosovës në hyrje të këtij shekulli, por çfarë dimë ne me siguri është se ato çaste vendimmarrjesh të mëdha nuk do të kishin ardhur dot, ashtu siç erdhën dhe sotmja me shumë gjasë do t’i ngjante shumë më tepër të shkuarës sesa të ardhmes, pa Ushtrinë Çlirimtare të Kosovës me në krye Hashim Thaçin”, tha Rama.

Megjithatë, Rama tha se nuk e diskuton të drejtën e Gjykatës Speciale për të bërë punën e saj.

Por sot që të jemi të gjithë këtu në kuvendin që u shpallë dhe ku u firmos këtu përpara meje pavarësia e Kosovës, Hashim Thaçi, Jakup Kransiqi, Kadri Veseli e Rexhep Selimi mbahen peng prej gati pesë vjetësh në qelitë e një drejtësie kombëtare e cila në çdo hap ka zhgënjyer këdo që ka pritur prej saj virtytet e drejtësisë të një shteti të së drejtës. Unë as nuk e kam diskutuar ndonjëherë e nuk e diskutoj as sot të drejtë ne asaj gjykate speciale për të bërë punën që ja ka ngarkuar edhe vendimmarrja e kësaj salle, ku vetë Hasemi ka ngritur dorën për të formuar këtë gjykatë, por ajo që unë nuk vijë dot deri këtu në Prishtinë të marrë fjalën dhe pastaj ta gëlltis në heshtje, në këtë foltore para jush, në mungesë të Hashimit, Kadriut, Jakupit, Rexhepit, është nyja e mbledhur në fyt nga një dyshim shumë i madh dhe krejt arsyeshëm për fat të keq se ai proces është një proces i parregullt ligjor, dhe se normat dhe standardet e tij janë nën standarde të drejtësisë të gjithë vendeve demokratike që e financojnë atë farë gjykate”, tha Rama.

Ish-krerët e UÇK-së ndodhen në një proces gjyqësor ndaj të cilëve rëndojnë akuza me pretendime për krime lufte.

Ata ndodhen në qendrën e paraburgimit në Hagë prej nëntorit 2020.

Continue Reading

Lajmet

BE-ja me mision vëzhgues për zgjedhjet e shkurtit në Kosovë

Published

on

By

Bashkimi Evropian do ta dërgojë një mision për t’i vëzhguar zgjedhjet parlamentare në Kosovë më 9 shkurt të vitit 2025, me kërkesë të presidentes së Kosovës, Vjosa Osmani, njoftoi blloku evropian të premten.

Duke iu përgjigjur ftesës nga ana e presidentes së Kosovës, përfaqësuesja e lartë Kaja Kallas ka vendosur ta dërgojë një mision vëzhgues (EOM) për t’i vëzhguar zgjedhjet parlamentare në caktuara për 9 shkurt 2025”, thuhet në njoftim

Nathalie Loiseau, deputete e Parlamentit Evropian, është emëruar shefe e misionit vëzhgues, thuhet në njoftim.

BE-ja tha se misioni i saj vëzhgues për zgjedhjet në Kosovë do ta dëshmojë mbështetjen e vendosur të BE-së për Kosovën në përpjekjet e saj për të forcuar më tej qeverisjen demokratike.

Prania e këtij misioni në terren ka për qëllim të kontribuojë për një proces zgjedhorë gjithëpërfshirës, të besueshëm dhe transparent, i cili do t’u mundësojë votuesve në Kosovë që të shprehin qartë zgjedhjen e tyre”, thuhet në njoftim.

Bashkimi Evropian i ka vëzhguar të gjitha zgjedhjet në Kosovë që nga viti 2013.

Këto do të jenë zgjedhjet e para të rregullta parlamentare që do të organizohen në Kosovë, që nga shpallja e pavarësisë më 2008.

Komisioni Qendror i Zgjedhjeve në Kosovë (KQZ) ka bërë të ditur se 28 subjekte politike kanë aplikuar për certifikim për pjesëmarrje në zgjedhjet parlamentare të 9 shkurtit.

Në mesin e 28 subjekteve politike janë 20 parti politike, pesë koalicione, dy iniciativa qytetare dhe një kandidat i pavarur.

Në mesin e subjekteve janë parti shqiptare, të komunitetit serb, dhe komuniteteve tjera më të vogla në Kosovë.

KQZ-ja duhet t’i konfirmojë listat më së voni deri më 25 dhjetor./REL/

Continue Reading

Lajmet

Berisha: Çdo ndërhyrje e Shqipërisë në dialogun Kosovë-Serbi është antikombëtare

Published

on

By

Kryetari i Partisë Demokratike, Sali Berisha, gjatë një konference për gazetarët të mbajtur këtë të premte ka kritikuar ashpër qeverinë për ndërhyrjen në procesin e dialogut mes Prishtinës dhe Beogradit.

Reagimi i tij vjen ndërkohë që në Prishtinë është zhvilluara seanca e përbashkët mes dy kuvendeve Kosovë-Shqipëri.

Ai ka cilësuar çdo përpjekje të Shqipërisë për të ndërmjetësuar në këtë çështje si antikombëtare dhe bllokuese. Berisha theksoi se propozimet dhe qëndrimet e Edi Ramës kanë sjellë “vendnumëro” dhe acarime mes Kosovës dhe Serbisë.

Çdo ndërhyrje të Shqipërisë në problemin e dialogut Prishtinë-Beograd e konsideroj antikombëtare. E konsideroj absolutisht bllokuese dhe jo nxitëse për zgjidhjet.

Të gjitha propozimet e Edi Ramës, qëndrimet e bashkërenduara me Aleksandër Vuçiçin si argat i tij, kanë sjellë vendnumëro në procesin e negociatave, madje edhe acarime serioze midis këtyre dy vendeve.

Shqipëria nuk mund të jetë as ndërmjetës, as pjesëmarrës. Shqipëria qëndron në anën e Kosovës.

Shprehet për dialogun, por çdo hap tjetër i Shqipërisë e dëmton dialogun. Nuk ka asnjë tagër qeveria e Tiranës të japë formula apo skema, aq më tepër një qeveri që shpallte Dnjepër veriun e Kosovës.

Aq më tepër një qeveri, e cila i thoshte Kosovës nënshtrohu ose do shkosh në kohën e bronzit. Aq më tepër një njeri, që i vendosi i pari në Europë sanksione Kosovës. Aq më tepër një njeri, i cili u përzie në plane për ndarjen, copëtimin e Kosovës me Beogradin. Një njeri që përkrahu Ballkanin e Hapur, një projekt të qartë ruso-serb.

Por ka një zhvillim pozitiv këtu. Qeveria aktuale e Kosovës ka dëshmuar meritën për t’i shumëzuar me zero, për t’ia kthyer reston Pashiqit të Tiranës, njëlloj si Pashiqit të Beogradit”,-u shpreh Berisha.

Continue Reading

Të kërkuara