

Lajmet
Kriza ekonomike e Covid-19
Çfarë këshillash do na jepte një ekonomist brilant, si Xhon Mejnard Kejnes?
Published
4 years agoon
By
Betim GashiNga Eugenio Proto
Kur njerëzit mendojnë për Xhon Mejnard Kejnes, që vdiq 21 prillin e 75 viteve më parë, ata mund të ndalen tek idetë e tij në lidhje me kërkesën në ekonomi, dhe mënyrën se si shpenzimet qeveritare janë thelbësore për të dalë nga një recesion ekonomik.
Ekonomisti më i famshëm i Anglisë, është i njohur si një nëpunës civil unik dhe një këshilltar brilant i Ministrisë britanike të Financave, mendimi i të cilit e dominoi politikën ekonomike në dekadat e mesit të shekullit XX-të. Ai vdiq kur ishte vetëm 62 vjeç, pasi udhëhoqi negociatat maratonë në emër të Mbretërisë sëe Bashkuar mbi sistemin financiar ndërkombëtar të pasluftës dhe marrëveshjen e huasë anglo-amerikane.
Por si një ekonomist i sjelljes njerëzore, unë dua të fokusohem tek një aspekt tjetër më pak të njohur të trashëgimisë së Kejnesit. Pikëpamjet e tij mbi ato që ai i referohej si “shpirtra kafshërore”, ose optimizmit njerëzor, që përfaqësojnë sot një pjesë të rëndësishme të ekonomisë së sjelljes.
Ajo mbështet gjithashtu tek idetë më të famshme të Kejnesit, dhe ka pasoja të rëndësishme për qeveritë, në përpjekjet e tyre për të arritur një rimëkëmbje ekonomike nga pandemia e Covid-19. Kejnes pati meritën e sfidimit të ortodoksisë neoklasike të kohës së tij, sipas së cilës një ekonomi e lënë në gjendjen e vet natyrale, do të arrinte në mënyrë spontane punësimin e plotë në një periudhë afatshkurtër dhe afatmesme.
Aty ku ekonomistët neoklasikë besonin se oferta përcaktonte kërkesën, Kejnes tha se ishte e kundërta. Në vend se çmimet dhe pagat të rregulloheshin vetë gjatë një rënieje ekonomike, në mënyrë që kërkesa të mund të përshtatej shpejt me ofertën, Kejnesi mendonte se tregjet nuk ishin aq të përsosura që ta arrinin vetë këtë.
Në vend të kësaj, kërkesa do të mbetej e ulët dhe ekonomia mund të përjetonte papunësi të zgjatur. Për të lëvizur ekonominë drejt punësimit të plotë, argumentont Kejnes, duhet ndërhyrja e shtetit. Ekonomisti i famshëm, theksoi se pritshmëritë e njerëzve kontribuan në mbajtjen e ulët të kërkesës, dhe pikërisht këtu hyjnë pikëpamjet e tij mbi optimizmin.
Nëse presin që ekonomia të pësojë rënie në një të ardhme të parashikueshme, konsumatorët do të blejnë më pak, dhe sipërmarrësit do të investojnë akoma më pak. Në një ndryshim rrënjësor nga pikëpamja e shumicës së ekonomistëve në atë kohë dhe dekada më vonë, Kejnes mendoi se këto pritshmëri tek njerëzit nuk ishin plotësisht racionale, por bazoheshin në thelb në psikologjinë e tyre, apo atë sesa optimistë ndiheshin.
Në këtë kuadër, Kejnes i pa shpenzimet qeveritare si thelbësore për të mbështetur jo vetëm konsumin e konsumatorit dhe biznesit, por për të kënaqur individët, në mënyrë që besimi i tyre tek ekonomia të mbetej i lartë, për të shmangur një kolaps të pritshmërisë së tyre.
Kjo varet nga një pamje e vendimmarrjes njerëzore, që është e afërt me pikëpamjet që kanë sot ekonomistët e sjelljes. Sjellja njerëzore, nuk është rezultat i llogaritjeve racionale që përdorin informacionin e disponueshëm, por ajo ndikohet nga gjëra të tilla si emocionet, perceptimet rreme dhe rregullat e gabuara.
Tek e fundit, në një botë ku njerëzit janë plotësisht racionalë, rritja e shpenzimeve qeveritare do të ishte shumë më pak efektive. Kejnes ishte më shumë i interesuar mbi efektin ekonomik të shpenzimeve publike në gjëra të tilla si urat ose hekurudhat, sesa të mirat publike që siguronin ato.
Nëse është e nevojshme, në emër të nxitjes së kërkesës dhe pritshmërisë së njerëzve, “qeveria duhet t’i paguajë njerëzit të hapin gropa në tokë, dhe pastaj t’i mbushin ato”. Idetë e Kejnes mbi stanjacionin dhe papunësinë, u ushqyen gjatë depresionit të madh të viteve 1930. Vëzhgimi i turmës së të papunëve në rrugët e Londrës, ishte ndoshta një burim i rëndësishëm frymëzimi, dhe rekomandimet e tij u miratuan shumë shpejt nga qeveritë në të gjithë botën.
Ndikimi i tij ra në vitet 1970, kur ekonomitë po përballeshin me sfida shumë të ndryshme në formën e rritjes së ulët dhe inflacionit të lartë (stagflacionit). Në përgjithësi, ekonomistët mendonin se rritja e shpenzimeve publike, do të shkaktonte vetëm më shumë inflacion, ndaj ato kërkuan përgjigje të tjera, si çlirimi i fuqisë së biznesit përmes thjeshtëzimit të rregulloreve dhe kontrollit më të rreptë të politikës monetare.
Sigurisht që nuk është një rastësi rikthimi i interesit për Kejnesin, pikërisht gjatë krizës financiare globale të viteve 2007-2009, kur qeverive iu ra barra ta shpëtonin ekonominë botërore nga pasojat e krizës financiare. Duke parë epokën e Covid-19, Kejnes me siguri që do të ishte i kënaqur të shihte ndërhyrjet e fuqishme të qeverive gati në të gjithë botën, që mbështetin konsumin dhe punësimin.
Por ai do të ishte shumë më pak i lumtur të dëgjonte diskutimet rreth zvogëlimit të deficitit buxhetor, që kanë filluar të bëhen brenda qeverisë britanike dhe midis deputetëve konservatorë. Ai do të mendonte se këto diskutime do ta ulin pritshmërinë e njerëzve, duke e bërë edhe më të vështirë rimëkëmbjen ekonomike.
Megjithëse ai ndoshta do të pajtohej me idenë se qeveritë duhet të merren me deficitet e tyre në kohën e duhur, ai do t’i nxiste ata t’i shmangin diskutime të tilla, derisa të mbarojë pandemia dhe efekti i saj në ekonomi. / “The Conversation” – Bota.al
You may like
Bota
Shefat e inteligjencës amerikane merren në pyetje nga ligjvënësit
Published
15 minutes agoon
March 26, 2025By
UBT NEWS
Komisioni i Përzgjedhur i Dhomës së Përfaqësuesve për Inteligjencën është duke zhvilluar një seancë dëgjimore ku zyrtarë të lartë të administratës Trump dhe anëtarë të kabinetit janë thirrur për të dhënë dëshmitë e tyre në lidhje me skandalin e bisedës në aplikacionin “Signal”.
Drejtoresha e Inteligjencës Kombëtare, Tulsi Gabbard, Drejtori i CIA-s, John Ratcliffe, Drejtori i FBI-së, Kash Patel, Drejtori i Agjencisë së Përgjithshme të Sigurisë Kombëtare, Timothy Haugh, dhe Drejtori i Agjencisë së Inteligjencës së Mbrojtjes, gjeneral-lejtant Jeffrey Kruse, pritet të marrin pjesë në seancën e dëshmive, ku do të përballen me pyetje të lidhura me bisedat e tyre private dhe përdorimin e aplikacioneve të komunikimit të sigurt.
Seanca vjen pas publikimit të mesazheve të reja nga biseda në grup nga revista “The Atlantic”, të cilat përgënjeshtrojnë pretendimet e zyrtarëve të administratës Trump se planet për sulmet në Jemen nuk janë diskutuar gjatë një bisede ku përfshihet pa dashje kryeredaktori i revistës, Jeffrey Goldberg.
Ky zhvillim ka ngritur shqetësime lidhur me menaxhimin e informacionit të klasifikuar dhe përdorimin e platformave private për diskutime të rëndësishme strategjike./UBTNews/
Lajmet
Arrestimi i Imamoglut trondit stabilitetin e lirës turke
Published
19 minutes agoon
March 26, 2025By
UBT NEWS
Lira turke përjetoi një rënie të madhe pas arrestimit të Ekrem Imamoglu, kryetarit të bashkisë së Stambollit, i cili është një nga figurat më të njohura të opozitës në Turqi. Kjo ngjarje ka shkaktuar pasiguri në tregjet financiare, duke pasuar me luhatje të mëdha të monedhës turke.
Në një përpjekje për të stabilizuar lirën, Banka Qendrore e Turqisë ka ndërhyrë duke injektuar pothuajse 11 miliardë dollarë në sistemin financiar të vendit. Ky veprim kishte për qëllim stabilizimin e kursit të këmbimit dhe frenuar rënien e mëtejshme të lirës, e cila kishte pësuar një goditje të rëndë pas arrestimit të Imamoglut, që konsiderohet një kritik i fortë i qeverisë aktuale.
Pavarësisht kësaj ndërhyrjeje të fuqishme, ndikimi i ngjarjeve politike në stabilitetin ekonomik të Turqisë mbetet një faktor i paqartë dhe i pasigurt. Situata është e tensionuar, pasi shumë analistë dhe aktorë të tregut janë të shqetësuar se tensionet politike mund të kenë pasoja të mëtejshme negative për ekonominë dhe besimin në sistemin financiar të vendit.
Lajmet
BHANSA: Trafiku ajror në BiH nën kërcënimin e bllokadës
Published
21 minutes agoon
March 26, 2025By
UBT NEWS
Agjencia e Shërbimeve të Navigacionit Ajror të Bosnjë dhe Hercegovinës (BHANSA) është përballur me një bllokadë të mundshme të fondeve të nevojshme për operacionet e trafikut ajror. EUROCONTROL ka njoftuar BHANSA-n se është urdhëruar ngrirja e të gjitha pagesave për agjencinë, pas një vendimi arbitrazhi të marrë kundër Bosnjë-Hercegovinës.
Ky vendim është rezultat i një mosmarrëveshjeje mes Qeverisë së Republikës Srpska dhe kompanisë sllovene “Viadukt”, lidhur me ndërtimin e hidrocentraleve në lumin Vrbas. Kompania sllovene kërkon 53 milionë euro si kompensim, pasi kontrata që lidhte Qeverinë e RS me kompaninë u ndërpre. Qeveria e RS refuzon të paguajë këtë shumë, duke e çuar çështjen në arbitrazh.
Pavarësisht se BHANSA nuk ka qenë palë në këtë çështje, vendimi arbitrazhit ka ndikuar në financat e agjencisë. Eksperti i aviacionit civil, Alen Šćuric, tha se fondet për BHANSA mund të bllokohen brenda dhjetë ditësh nëse problemi nuk zgjidhet deri atëherë. Kjo ka pasoja të rënda për operacionet e trafikut ajror, duke përfshirë kontrollin e fluturimeve dhe sigurinë ajrore.
Agjencia e Shërbimeve të Navigacionit Ajror është përgjegjëse për menaxhimin e më shumë se 531,000 fluturimeve në vit që kalojnë mbi territorin e Bosnjë-Hercegovinës, dhe për operacionet në aeroportet e vendit. Nëse problemi nuk zgjidhet, aeroportet mund të përballen me mungesë të pasagjerëve dhe fluturimeve, duke pasur ndikim të thellë ekonomik dhe operacional në të gjithë vendin.
BHANSA ka deklaruar se po punon intensivisht me institucionet përkatëse për të gjetur një zgjidhje të shpejtë dhe për të siguruar vazhdimësinë e operacioneve ajrore, por ngërçi ligjor dhe financiar ka krijuar një krizë të mundshme për trafikun ajror në Bosnjë dhe Hercegovinë.

Zëvendësministri i Drejtësisë, Blerim Sallahu, ka reaguar pas vendimit të Gjykatës Supreme, e cila i refuzoi si të pabazuara dy ankesat e fundit lidhur me procesin zgjedhor. Sallahu ka njoftuar se Lëvizja Vetëvendosje (LVV) do të paraqesë kërkesë për vlerësimin e kushtetutshmërisë së këtij vendimi në Gjykatën Kushtetuese.
Ai theksoi se LVV do të kërkojë edhe masën e përkohshme ndaj vendimit, duke e quajtur atë “absurd dhe të ndikueshëm politikisht”. Sallahu shkruan në një postim në Facebook se informacione të brendshme sugjerojnë se diskutimi për këtë vendim në Gjykatën Supreme ka qenë më shumë politik dhe jo juridik, duke sugjeruar se vendimi është më shumë rezultat i ndikimeve politike sesa një vendim tërësisht të bazuar në ligj.
“Do të ndjekim të gjitha hallkat ligjore për të sjellë drejtësi për këtë skemë krimi dhe manipulimi”, shkruan Sallahu në postimin e tij.
Gjykata Supreme ka refuzuar ankesat e Lëvizjes Vetëvendosje dhe të Partisë Demokratike të Ashkalinjve (PDAK), të cilët kërkonin rishikimin të disa çështjeve zgjedhore. LVV kishte dorëzuar një ankesë kundër vendimit të PZAP-së që refuzoi kërkesën e saj për anulimin e votave me postë të Lidhjes Demokratike të Kosovës (LDK) dhe kërkesën për rivotim me postë.
Sipas zëdhënësit të Komisionit Qendror të Zgjedhjeve (KQZ), Valmir Elezi, pas vendimit të Gjykatës Supreme, do të ndërmerren veprimet e nevojshme për të zbatuar vendimet dhe për të proceduar me certifikimin përfundimtar të rezultateve të zgjedhjeve.
Certifikimi i rezultateve të zgjedhjeve të 9 shkurtit do t’i hapte rrugë afateve ligjore për konstituimin e Kuvendit të Kosovës.
Në bazë të rezultateve përfundimtare, Lëvizja Vetëvendosje ka dalë e para me 42.30% të votave, e ndjekur nga Partia Demokratike e Kosovës me 20.95%, Lidhja Demokratike e Kosovës me 18.27%, dhe koalicioni AAK-Nisma me 7.06%. Me këto rezultate, LVV do të ketë 48 deputetë, PDK 24, LDK 20, AAK-Nisma 8, dhe 20 deputetë nga komunitetet jo shumicë.
Sipas këtyre shifrave, asnjë parti nuk ka mundësinë të formojë qeverinë e vetme, duke hapur mundësinë për bisedime dhe koalicione ndërpartiake.

Ford ka patentuar një transmision manual për veturat elektrike

Shefat e inteligjencës amerikane merren në pyetje nga ligjvënësit

Arrestimi i Imamoglut trondit stabilitetin e lirës turke

BHANSA: Trafiku ajror në BiH nën kërcënimin e bllokadës

LVV reagon pas vendimit të Supremes

Qeveria e pranon se Kurti ka rënë pre e dy komikëve rusë

Hapet rruga për certifikimin e rezultateve

Gjykata e Apelit i jep Trump-it një fitore të pjesshme duke lejuar vazhdimin e ndalimit të refugjatëve

Forconi imunitetin e fëmijës tuaj me këto këshilla
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Marrëveshja për pranimin e pakufizuar të emigrantëve, Shtëpia e Bardhë tërhiqet nga tarifat ndaj Kolumbisë
-
Bota2 months ago
Fluturimet e dëbimit kanë filluar, thotë Shtëpia e Bardhë
-
Bota2 months ago
Shtëpia e Bardhë: Armëpushimi në Liban do të zgjatet deri më 18 shkurt
-
Bota2 months ago
Trump zbulon listën e zezë të Shtëpisë së Bardhë