

Lajmet
Kriza e Perusë është një përrallë paralajmëruese për demokracitë
Peruja po përballet me protesta të dhunshme.
Published
3 years agoon
By
Betim GashiNga Stefano Pozzebon
Peruja po përballet me dhunën më të keqe politike gjatë dekadave të fundit, por ankesat e protestuesve s’janë të reja; pasqyrojnë atë që sistemi ka dështuar të ofrojë për më shumë se 20 vjet.
Protestat që u nxitën nga rrëzimi i ish-presidentit Pedro Castillo muajin e kaluar, janë protestat më intensive që u zhvilluan në jug të vendit, ku dhjetëra njerëz mbetën të vdekur si pasojë e përleshjeve të dhunshme me forcat e sigurisë gjatë javëve të fundit.
Ky rajon, rreth vargmalit të Andeve, ku ndodhen disa prej vendeve më të famshme arkeologjike të Perusë, si rrënojat e lashta të Machu Picchu dhe qyteti i Cusco, është gjithashtu një nga më të varfërit në vend.
Ditët e fundit, protestuesit nga ky dhe rajone të tjera rurale të Perusë udhëtuan drejt kryeqytetit Lima, madje edhe për ditë të tëra – për t’i shprehur ankesat e tyre udhëheqjes së vendit dhe për të kërkuar dorëheqjen e presidentes aktuale, Dina Boluarte.
Zemërimi i tyre nxjerr në pah një krizë shumë më të thellë demokratike. Pas vitesh të ndyra politike, Peruja është një vend që s’ndjen dashuri për demokracinë, si presidenca ashtu edhe kongresi janë gjerësisht të diskredituar dhe të perceptuar si institucione të korruptuara.
Një sondazh i vitit 2021 nga LABOP, një laborator kërkimor kërkimor në Universitetin Vanderbilt, zbuloi se vetëm 21% e peruanëve janë të kënaqur me sundimin demokratik, më së paku në çdo vend në Amerikën Latine dhe Karaibe përveç Haitit.
Në mënyrë shqetësuese, më shumë se gjysma e peruanëve që morën pjesë në atë sondazh thanë se pushtimi ushtarak i vendit do të justifikohej me një shkallë të lartë korrupsioni.
Në thelb të krizës janë kërkesat për kushte më të mira jetese, të cilat nuk janë plotësuar qe dy dekada që nga rivendosja e sistemit demokratik në vend. Peruja është një nga demokracitë më të reja në Amerikë, ku zgjedhjet e lira dhe të ndershme u rivendosën në vitin 2001 pas rrëzimit të liderit të krahut të djathtë, Alberto Fujimori.
Ekonomia e Perusë lulëzoi si nën pushtetin e Fujimorit ashtu edhe në vitet që pasuan pas ardhjes së demokracisë, duke tejkaluar pothuajse çdo tjetër në rajon falë eksporteve të fuqishme të lëndëve të para dhe investimeve të huaja të shëndetshme. Termi Lima Consensus u krijua për të përshkruar sistemin e politikave të tregut të lirë që elitat peruane promovuan për të nxitur bumin ekonomik.
Megjithatë edhe pse ekonomia lulëzoi, institucionet shtetërore u dobësuan në thelb nga një filozofi qeverisëse që reduktoi në minimum ndërhyrjen e shtetit.
Që në vitin 2014, profesori Steven Levitsky i Universitetit të Harvardit, vuri në pah një paradoks të veçantë peruan: Ndërsa në shumicën e demokracive opinioni publik pasqyron gjendjen e ekonomisë, në Peru vlerësimet rreth presidencës vazhdimisht ranë gjatë viteve 2000, edhe përkundër rritjes ekonomike.
Levitsky theksoi mangësitë në siguri, drejtësi, arsim dhe shërbime të tjera bazë nga qeveritë e njëpasnjëshme të Perusë si kërcënime për qëndrueshmërinë e demokracisë së re.
Pandemia e koronavirusit vetëm sa e përkeqësoi këtë dobësi strukturore në thelbin e shoqërisë peruane. Ndërsa shumë vende zgjeruan rrjetat e sigurisë sociale për të kundërshtuar ndikimin e dëmshëm ekonomik të bllokimeve, Peruja nuk kishte asnjë rrjet për t’u rikthyer.
Sipas Kombeve të Bashkuara, mbi gjysma e popullatës peruane nuk kishin qasje në ushqim të mjaftueshëm gjatë muajve të pandemisë, pasi virusi u përhap në të gjithë vendin. Të dhënat nga Universiteti Johns Hopkins tregojnë se Peruja regjistroi numrin më të lartë të vdekjeve per-capita në botë për shkak të koronavirusit.
Ekonomia e vendit është rikthyer në rrugën e duhur pas goditjes pandemike – PBB-ja e Perusë u rrit me 13.3% mahnitëse në vitin 2021 – por besimi i publikut në institucionet demokratike ka rënë, ashtu siç parashikoi Levitsky.
Një sondazh i publikuar në shtator të vitit 2022 nga IEP tregoi se 84% e peruanëve nuk e miratuan performancën e Kongresit. Ligjvënësit perceptohen jo vetëm si ndjekës të interesave të tyre në Kongres, por janë të lidhur edhe me praktika korruptive.
Frustrimet e vendit janë reflektuar në presidencën e tij prej vitesh. Gjashtë presidentë janë ndërruar në më pak se 5 vjet.
Paraardhësi i saj Castillo u ngrit në pushtet në zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2021. Ai vlerësohej si njeriu që do t’i ofronte vendit një fillim të ri. Por polarizimi dhe kaosi rreth presidencës së tij, përfshirë akuzat për korrupsion dhe përpjekjet e shumta për shkarkim nga Kongresi, të cilat Castillo i hodhi poshtë si të motivuara politikisht – vetëm sa përkeqësuan tensionet para-ekzistuese.
Ashtu si në shumë rajone të tjera të Amerikës Latine, adresimi i këtyre çështjeve kërkon ndryshime strukturore në aspektin e barazisë sociale dhe ekonomike, trajtimin e krizës së kostos së jetesës dhe luftimin e korrupsionit.
Në të gjithë rajonin, pandemia ka dëshmuar një kontroll të realitetit pas vitesh zhvillimi ekonomik dhe social nën regjimet demokratike, duke dhënë përshtypjen se Amerika Latine më në fund e kishte lënë pas shpine epokën e grushteve të shtetit, diktaturave dhe revoltës.
Peruja e sotme mund të jetë një përrallë paralajmëruese për çdo demokraci që dështon t’i shërbejë popullit të saj dhe që rrotullohet mbi vetveten./UBTNews/
Lajmet
Irlanda e Veriut triumfon ndaj Maltës në kualifikuese të Botërorit 2026
Published
9 hours agoon
September 5, 2025By
UBT News
Një fitore miqësore 3-0 ndaj Maltës erdhi nga Irlanda e Veriut në kualifikuese të Kupës së Botës 2026, ku Jordan Jones, Gavin Whyte dhe Ali McCann shënuan në Austri.
Pjesa më e madhe e ndeshjes u zhvillua në një mënyrë tipike miqësore të fundsezonit dhe nuk pati lojtarë që të spikasnin gjatë gjithë 90 minutave.
Dallasi arriti një fitore si kapiten i Irlandës së Veriut në mungesë të Steven Davis dhe kjo është një përvojë jetësore për lojtarin në formë të mirë të Leeds.
Jones shfrytëzoi mbrojtjen e dobët për të shënuar një gol të hershëm përpara se Josh Magennis të shihte penalltinë e tij të pritej nga portieri i Maltës, Henry Bonello, në një pjesë të parë kryesisht të çrregullt.
Irlanda e Veriut u përmirësua në pjesën e dytë me dy gola në tre minuta.
Fitorja në 90 minuta më në fund erdhi për trajnerin e Irlandës së Veriut, por ishte e pakëndshme ta shikoje në pjesën e parë pavarësisht golit të hershëm.
Pasimi i gabuar i Ferdinando Apap i dha mundësinë Jones dhe anësori i Rangers e shfrytëzoi me një gjuajtje të ulët që e rrëzoi Bonellon përpara se të fluturonte drejt portës.
Bonello u ul për të pritur penalltinë e Magennis në minutën e 21-të – e akorduar për faullin e Kurt Shaw ndaj Whyte – dhe humbja e penalltisë përmblodhi një fillim të vështirë prej 45 minutash nga Irlanda e Veriut.
Malta hyri në ndeshje 127 vende poshtë kundërshtarëve të saj në renditjen botërore, por ata e kaluan pjesën e parë me Joseph Mbong dhe Luke Montebello që u afruan shumë.
Irlanda e Veriut kishte më shumë shpejtësi dhe vendosmëri në rifillimin e ndeshjes dhe Whyte shënoi me shpejtësi nga një pasim i Stuart Dallas për ta bërë rezultatin 2-0 pas 53 minutash.
Pastaj u pasua shpejt nga numri tre, pasi McCann u kap nga Paddy McNair dhe ai dha një gjuajtje të shkathët përtej Bonellos për ta çuar ndeshjen përtej një skuadre të Maltës që po shkatërrohej./S.K/BBC/
Lajmet
Sulm në parkingun e kopshtit në Vushtrri dhe arsenal armësh në shtëpi, një muaj paraburgim për dy persona
Published
9 hours agoon
September 5, 2025By
UBTnews
Prokuroria Themelore në Mitrovicë ka paraqitur kërkesë për caktimin e masës së paraburgimit në Gjykatën Themelore në Mitrovicë – Dega në Vushtrri, ndaj të dyshuarve K.M. dhe K.M., për shkak të dyshimit të bazuar se kanë kryer disa vepra penale.
Të dyshuarit ngarkohen me veprat penale: “Mbajtja në pronësi, kontroll ose posedim të paautorizuar të armëve”, si dhe “Përdorimi i armës apo mjetit të rrezikshëm”, ndërsa njëri prej tyre, K.M., dyshohet gjithashtu për veprën penale “Lëndimi i rëndë trupor”.
Sipas Prokurorisë, ngjarja ka ndodhur më 20 maj 2025, rreth orës 08:55, në parkingun e një kopshti fëmijësh në Vushtrri, ku i dyshuari K.M., së bashku me persona të tjerë, e kanë sulmuar fizikisht të dëmtuarin L.O., në momentin që ai po zbriste nga automjeti për të shoqëruar vajzën në kopsht.
Sipa sprokurorisë, sulmi është kryer me një shufër metalike, duke i shkaktuar viktimës lëndime të rënda në kokë, këmbë dhe pjesë të tjera të trupit.
Pas sulmit, të dyshuarit janë larguar nga vendi i ngjarjes me motoçikleta.
Gjatë bastisjes së shtëpisë së të dyshuarve në fshatin Ropicë të Vushtrrisë, janë sekuestruar elektroshokë, sprej, telefona mobil, si dhe një sasi e konsiderueshme armësh dhe municioni, përfshirë armë të gjata dhe të shkurtra, snajperë, pistoleta me silenciatorë. Në telefonat e të dyshuarve janë gjetur video dhe fotografi ku ata shihen duke përdorur armë, përfshirë edhe një imazh ku njëri prej tyre shihet duke shënjestruar një automjet të policisë me revole.
Gjykata Themelore në Mitrovicë – Dega në Vushtrri ka aprovuar kërkesën e Prokurorisë dhe ka caktuar masën e paraburgimit prej një muaji ndaj të dyshuarve K.M. dhe K.M./D.B/KP
Lajmet
Lautaro tejkalon Maradonën me gola për Argjentinën
Published
10 hours agoon
September 5, 2025By
UBT News
Kapiteni i Interit, Lautaro Martinez, shënoi si zëvendësues për Argjentinën në fitoren 3-0 ndaj Venezuelës mbrëmë, duke tejkaluar Diego Armando Maradonën dhe duke u bërë golashënuesi i pestë më i mirë me ekipin kombëtar.
Lautaro Martinez kontribuoi në fitoren 3-0 të Argjentinës ndaj Venezuelës mbrëmë, duke shënuar vetëm dy minuta pas futjes së tij nga stoli në pjesën e dytë.
Kapiteni i Nerazzurrëve gjeti rrjetën me një gjuajtje me kokë, duke shënuar golin e tij të 33-të ndërkombëtar dhe duke tejkaluar legjendën e Argjentinës dhe Napolit , Maradonën, i cili kishte shënuar 32 gola.
Siç e vuri në dukje me krenari Interi në faqen e tyre të internetit, vetëm Lionel Messi (114 gola), Gabriel Omar Batistuta (55), Sergio Agüero (41) dhe Hernan Crespo (35) kanë shënuar më shumë gola për Argjentinën sesa Lautaro./S.K/KP/
Lajmet
Gjykata Kushtetuese vendos masë të përkohshme, s’ka mandatar për Qeverinë deri më 30 shtator
Published
11 hours agoon
September 5, 2025By
UBTnews
Gjykata Kushtetuese ka nxjerrur aktgjykimin në lëndën e parashtuar nga deputetës e Listës Serbe për ‘masë të përkoheshme’ rreth veprimeve të mëtejme të Kuvendit të Kosovës.
Gjykata vlerëson se kjo ndërhyrje është e nevojshme për të shmangur “rreziqe ose pasoja të pariparueshme” dhe se miratimi i saj është në “interes publik”.
Po ashtu, Gjykata thekson se kjo masë nuk paragjykon përmbajtjen përfundimtare të çështjes që është ende në shqyrtim.
VENDIMI I GJYKATËS:
Gjykata Kushtetuese e Republikës së Kosovës, në mbështetje të nenit 116 (2) të Kushtetutës, të nenit 27 të Ligjit dhe rregullat 44, 45, 46 (2) dhe 48 (1) (d) të Rregullores së punës, më 4 shtator 2025, njëzëri
VENDOS
I. TË CAKTOJË ex officio dhe sipas kërkesës së parashtruesve masën e përkohshme përmes të cilës ndalohet çdo veprim i deputetëve të zgjedhur të Kuvendit të Republikës së Kosovës, si dhe çdo procedurë për formimin e Qeverisë;
II. TË URDHËROJË që masa e përkohshme hyn në fuqi më 5 shtator 2025, në kohëzgjatje deri më 30 shtator 2025;
III. T’U’A KUMTOJË këtë Vendim palëve;
IV. TË PUBLIKOJË këtë Vendim në Gazetën Zyrtare, në pajtim me paragrafin 4 të nenit 20 të Ligjit;
V. Ky Vendim hyn në fuqi më 5 shtator 2025./D.B/EO

Si ta kaloni një të premte ndryshe dhe plot energji?

Si bëhet diagnostikimi i autizmit?

Elon Musk drejt titullit të parë të “trilionerit” në botë

Studim: Ëmbëlsuesit artificialë mund të përshpejtojnë plakjen e trurit!

BMW zbulon modelin e ri iX3

Duart si pasqyrë e shëndetit, ja shenjat që nuk duhen neglizhuar

Irlanda e Veriut triumfon ndaj Maltës në kualifikuese të Botërorit 2026

Sulm në parkingun e kopshtit në Vushtrri dhe arsenal armësh në shtëpi, një muaj paraburgim për dy persona

Kush do të trashëgojë pasurinë prej 12 miliardë dollarësh të Giorgio Armanit?
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Aktualitet2 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet1 month ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës