Lajmet

Kontinenti i grushteve të shtetit: Pse Afrika është gjithmonë e paqëndrueshme?

Afrika nuk po i përjeton vetëm tani përvojat e grushteve të shtetit.

Published

on

Ekziston një datë e saktë e fillimit për paqëndrueshmërinë që po mbërthen Afrikën. Ishte 21 marsi i vitit 2012, dita në të cilën në Bamako, kryeqyteti i Malit, disa ushtarë nga baza ushtarake Kati morën pushtetin dhe rrëzuan presidentin e atëhershëm Amadou Toumani Touré. Që atëherë, ushtritë janë bërë lojtarë kyç në të gjithë rajonin e Sahelit. Dhe sot “era e grushteve të shtetit” duket se po përhapet në një pjesë të madhe të kontinentit.

Sigurisht, Afrika nuk po i përjeton vetëm tani përvojat e grushteve të shtetit. Por në dekadën e fundit ndërhyrja e ushtrisë është theksuar shumë. Me implikime gjeopolitike brenda dhe jashtë kontinentit, që aktualisht janë të paparashikueshme.

Nga Mali në Republikën e Afrikës Qendrore, shenjat e para të paqëndrueshmërisë në Sahel

Pamjet e flamujve rusë në Niamey, kryeqyteti i Nigerit, me rastin e grushtit të shtetit të fundit në vendin afrikan kanë shkaktuar jo pak bujë. Në veçanti, u krijua përshtypja e një dueli mes Moskës dhe Perëndimit e transferuar në Afrikë, dhe me opinionin publik vendas të njëanshëm në favor të Kremlinit në një funksion antiperëndimor dhe antikolonial. Megjithatë, në realitet, kriza në Sahel ka origjinë të largët. Siç u përmend, duhet t’i kthehemi grushtit të shtetit në Mali të vitit 2012. Me atë rast, ndërhyrja ushtarake kishte arsye thjesht të brendshme. Vendi po përballej me rebelimin e Azawadit, rajoni verior me një shumicë Tuareg që kishte shpallur shkëputjen. Një kontekst ndoshta i favorizuar edhe nga fundi dramatik i regjimit të Gadafit në Libi.

Ushtria maliane, për shkak të menaxhimit të dobët të konfliktit në veri të vendit, ndërmori veprime në mars 2012 kundër presidentit të atëhershëm Touré. Juntat e njëpasnjëshme ushtarake dhe qeveritë e lindura pas periudhave të tranzicionit të trazuar nuk shprehën menjëherë një retorikë anti-franceze dhe anti-perëndimore. Përkundrazi, duke pasur parasysh përparimin e grupeve xhihadiste në Azawad, të favorizuara nga kaosi i atyre muajve, filloi një bashkëpunim me Parisin për dërgimin e trupave franceze në vend. Kështu filluan operacionet Serval dhe Barkhane, objektivi i të cilave ishte eliminimi i kërcënimit islamist në Sahel.

Edhe në Republikën e Afrikës Qendrore fqinje, ku në vitin 2013 koalicioni Seleka rrëzoi ish-presidentin Francois Bozizé, ndryshimi i papritur i regjimit kishte një origjinë krejtësisht të brendshme. Konfliktet etnike-politike të lashta të Afrikës Qendrore dhe kurrë të pazgjidhura luajtën një rol vendimtar në këtë rast.

Dobësia e shteteve sub-Sahariane

Pasi ushtria mori pushtetin në Bamako, mesazhi ka kaluar në të gjithë Sahelin se problemet serioze të zonës mund të zgjidhen me një përmbysje të papritur të sistemit politik. Kjo është arsyeja pse shumë ushtri kanë ndërhyrë, duke marrë edhe mbështetje nga opinioni publik. Në prill 2019, kur ushtria rrethoi shtëpinë e presidentit të atëhershëm sudanez Omar Al Bashir, njerëzit dolën në rrugë për të festuar. Në Khartoum shumë të rinj kishin ndjenjën se kishin arritur demokracinë falë veprimit të ushtarëve. Këto janë të njëjtat skena gëzimi të para disa vite më vonë në Ouagadougou dhe Niamey. Në shtator 2021, kur presidenti i atëhershëm Alpha Condé i Guinesë njoftoi synimin e tij për të ndryshuar kushtetutën dhe për të vazhduar me një mandat tjetër, ushtria vendosi të vërë në veprim një grusht shteti.

Megjithatë, ndërhyrja e ushtrive nënkupton një dobësi politike dhe strukturore të vendeve të ndryshme të përfshira. Në të vërtetë, zbatimi i një grushti shteti tregon mungesën e një shoqërie civile të aftë për të ndikuar në procesin e vendimmarrjes, si dhe mungesën e një alternative të vlefshme, brenda aparateve shtetërore, ndaj intervencionimit të ushtrisë.

Kjo u pa edhe në Çad në prill 2021, kur presidenti Idriss Déby u vra në vijën e frontit, ndërsa rebelët që hynin nga Libia kërcënuan kryeqytetin N’Djamena. Pas vdekjes së tij, gjeneralët imponuan emërimin e djalit të tij Mahamat Déby si kreun e ri të shtetit. Kështu kushtetuta u pezullua dhe përsëri ushtria u pa si aktori i vetëm i aftë për të ruajtur stabilitetin.

Problemet ekonomike që mbajnë mbërthyer kontinentin

Dobësia e vendeve afrikane ka mbi të gjitha origjinë ekonomike. Dhe pretendimet kryesore të popullsive të ndryshme të prekura nga ndërhyrjet e grushtit të shtetit janë të një natyre ekonomike. Në Mali, si dhe në Niger, Burkina Faso dhe në pjesën më të madhe të brezit sub-Saharian, mijëra njerëz jetojnë nën kufirin e varfërisë. Situata është përkeqësuar në dekadën e fundit. Sidomos në rajonet më të largëta të vendeve në fjalë, është e pamundur të gjesh punë dhe mjete për të mbështetur familjen. Një rrethanë e cila, veçanërisht në Sahel, po favorizon ndër të tjera prozelitizmin me karakter xhihadist dhe shfaqjen e grupeve kriminale të përkushtuara ndaj kontrabandës.

Një rreth vicioz që është i vështirë për t’u zgjidhur. Paqëndrueshmëria shkakton varfëri dhe, nga ana tjetër, varfëria nxit më shumë paqëndrueshmëri. Opinioni publik në Sahel e ka drejtuar gishtin si ndaj sistemeve të tij politike ashtu edhe ndaj ndikimit të aktorëve ndërkombëtarë. Ndaj edhe mbështetja e gjerë që iu dha ushtarakëve që erdhën në pushtet dhe përhapja e “erës së grushtit të shtetit” në rajon.

Ndjenja antiperëndimore

Retorika antiperëndimore, brenda këtij zinxhiri ngjarjesh, është e kohëve të fundit. Edhe një herë vendi nga i cili filloi gjithçka është Mali. Këtu, përkeqësimi i kushteve të sigurisë u dha qytetarëve një perceptim shumë negativ për praninë franceze. Parisi është akuzuar në disa raste për ambicie imperialiste, të fshehura nga vullneti zyrtar për të luftuar kundër terrorizmit. Që pranë zgjedhjeve të 2018-ës, ato që kurorëzuan Ibrahim Boubacar Keita-n si president të ri, shumë tubime iu referuan gjerësisht mundësisë së çlirimit nga Franca.

Në këtë drejtim janë shtyrë edhe autoritetet fetare. Midis tyre, për shembull, Imam Mahmud Dicko, kreu i këshillit islamik të Malit. Fjalimet e tij janë fokusuar shpesh te keqmenaxhimi i shtetit, te paaftësia e klasës politike, por edhe te dëmet që rrjedhin nga operacionet franceze dhe në përgjithësi nga ndikimi i Parisit në vend. Një retorikë sa antiperëndimore aq edhe antikoloniale, e ndjekur më vonë nga politikanë të ndryshëm dhe nga vetë ushtria.

Kjo është arsyeja pse grushti i shtetit i gushtit 2020 kishte një konotacion të ndryshëm nga ai i tetë viteve më parë. Gjenerali përgjegjës për grushtin e shtetit, Assimi Goita, ka folur hapur për mundësinë e një largimi përfundimtar nga sfera franceze e influencës. Rrethanë e rikonfirmuar me rastin e një grushti të dytë, të kryer edhe nga Goita në maj 2021. Përfundimi i operacionit Barkhane dhe afrimi me Rusinë dhe kompaninë Wagner, i shprehur me votën e Bamakos në përputhje me Moskën në rezolutat e ndryshme për luftën në Ukrainë, dhanë demonstrim të mëtejshëm të politikës së re anti-perëndimore. Jo vetëm në Mali, por edhe në vendet fqinje.

Linja antifranceze, e cila kulmoi me urdhrin për braktisjen e territorit që iu komunikua trupave në Paris, u përkrah edhe nga junta ushtarake në Burkina Faso, e cila në vitin 2022, me një tjetër grusht shteti, mori pushtetin në dëm të ish-presidentit Roch Kabore. Për rrjedhojë, grushti i shtetit në Niger përfaqësoi vetëm episodet e fundit që lidhen me rritjen e një intolerance të thellë ndaj atdheut mëmë kolonial, përkatësisht Francës, dhe ndaj ndikimit perëndimor./Il Giornale – Bota.al

Lajmet

Rizvanolli: Asnjë zyrtar i qeverisë dhe LVV nuk ka asnjë lidhje me kompaninë EFT

Published

on

By

Asnjë zyrtar i Qeverisë së Kosovës dhe Lëvizjes Vetëvendosje nuk ka asnjë lidhje me kompaninë EFT të Vuk Hamoviq, tha ministrja në detyrë e Ekonomisë, Artane Rizvanolli.

Sipas saj, KOSTT dhe KEK si dhe KEDS dhe KESCO kanë konfirmuar se gjatë qeverisjes së LVV-së nuk kanë pasur asnjë kontratë për import të energjisë elektrike nga kompania serbe EFT, raporton KosovaPress.

Rizvanolli në konferencë për media të premten tha se ish-opozita po keqpërdor qëllimshëm të dhënat e ankandeve të kapaciteteve ndërkufitare të cilat kompania EFT i shfrytëzon për të bartur energji elektrike transit përmes kufijve energjetikë të Kosovës.

Po thuhet që disi qeveria e Lëvizjes Vetëvendosje është e lidhur me kompaninë EFT. Dua të them qartë: asnjë zyrtar i qeverisë dhe as Lëvizjes Vetëvendosje nuk ka asnjë lidhje me EFT-në. Është komplet gënjeshtër. E dyta, po thuhet se Kosova po importon nga EFT. Nuk ekziston asnjë fakt që Kosova ka importuar nga EFT gjatë qeverisjes sonë. Edhe kjo është komplet gënjeshtër. E treta, po keqinterpretohen qëllimshëm të dhënat e ankandeve të kapaciteteve ndërkufitare të cilat EFT i shfrytëzon për të bartur energji transit në shtetet tjera përmes kufijve energjetikë të Kosovës për të krijuar bindjen se Kosova po blen nga EFT. Kjo është komplet gënjeshtër. E katërta, po flitet për importin e energjisë thuajse është qeveria ajo që blen energji. Ndërmarrjet publike KOSTT dhe KEK kanë konfirmuar se gjatë qeverisjes sonë nuk kanë pasur asnjë kontratë me EFT-në. Për më tepër, edhe ndërmarrjet KESCO dhe KEDS kanë konfirmuar se s’kanë pasur asnjë kontratë me EFT-në gjatë këtyre viteve të qeverisjes sonë”, tha ajo.

Duke folur për aludimet se Kosova ka importuar energji nga EFT më 28 nëntor, ajo tha se kompania EFT ka bartur vetëm energji transit përmes Kosovës dhe se destinacioni final ka qenë Maqedonia e Veriut.

Ministrja në detyrë më tutuje akuzoi partitë e ish-opozitës që gjatë kohës sa kanë qenë në pushtet kanë blerë energji elektrike nga EFT, prej vitit 2008 deri në vitin 2018.

EFT ka shitur energji në Kosovë në periudhën 2008–2018. Ndërkohë partitë opozitare që akuzojnë sot pabazë, ndërsa atëherë kur kjo ka ndodhur, e kur PDK, LDK dhe AAK kanë qenë në pushtet dhe njerëzit e tyre kanë qenë në borde dhe kryeshefa të ndërmarrjeve publike dhe kanë blerë energji nga EFT, nuk më kujtohet se këto parti janë brengosur ndonjëherë për këtë çështje”, tha Rizvanolli.

Sa i përket kompanisë NOA Energy, ministrja Rizvanolli tha se e njëjta kompani ka ardhur në Kosovë në vitin 2018, ndërkaq dega në Kosovë është licencuar në vitin 2021.

Continue Reading

Lajmet

​Protesta në Shkup, OVL-UÇK: Deklaratat e Mickoskit tregojnë përçarje

Published

on

By

Në Shkup do të mbahet protesta e radhës e organizuar nga Organizata e Veteranëve të Luftës (OVL-UÇK), në mbështetje të ish-krerëve të luftës që po mbahen në Hagë.

Kjo protestë pritet të zhvillohet me datën 13 dhjetor, në ora 13:00, në sheshin “Skënderbeu” të qytetit, bëri të ditur nënkryetari i OVL – UÇK-së, Gazmend Syla.

Edhe pse kjo protestë po mbështetet nga Ali Ahmeti, kryetar i partisë Bashkimi Demokratik për Integrim (BDI), ajo ka hasur në kundërshtim nga kryeministri i Maqedonisë së Veriut (MV), HristijanMickoski.

Për këtë, nënkryetari i OVL-UÇK, Gazmend Syla në një konferencë për media tha se nuk është hera e parë që një lider i shtetit maqedonas refuzon një ftesë nga organizata.

Ne nuk i kemi bërë vetëm Mickoski ftesë të marrë pjesë. Kjo është e ngjashme me deklaratat e [ish kryeministrit Ljubço] Georgievski në vitin 2001, deklarata të cilat nuk tregojnë unitet të gjitha komuniteteve që jetojnë në MV, por më shumë përçarje. Prandaj, për neve kanë qenë të papranueshme, sepse këto protesta ne i kemi bërë edhe në vende tjera, asnjëherë nuk kemi qëllim të ndikojmë në politikën e brendshme, por, të tregojmë solidaritet me bashkëluftëtarët tanë që gjenden brenda atje. Maqedonia e Veriut si shtet besoj që aspiron të hyjë në familjen evropiane, andaj është dashur që të na garantojë këtë mundësi, një e drejtë që e garanton edhe Kushtetuta atje, për një protestë paqësore”, tha ai.

Sipas Sylës, protesta ka qenë një “kërkesë e bashkëluftëtarëve, por, edhe e të gjithë shqiptareve të Maqedonisë së Veriut”.

Më 13 dhjetor në sheshin Skënderbeu në Shkup do të mbahet protestë kundër padrejtësive që po zhvillohen në Dhomat e Specializuara në Hagë. Ne, si kategori e dalë nga lufta, së bashku me kategorinë e dalë nga lufta në Maqedoninë e Veriut jemi dakorduar për mbajtjen e kësaj proteste, kemi marrë mbështetjen e Ali Ahmetit dhe të gjithë ish bashkëluftëtarëve që kemi atje”, tha ai.

Ndërsa sa i përket arrestimit të një shtetasit të Kosovës dje pasdite në Medare, nga autoritetet serbe për mbajtjen e një flamuri me logon e UÇK-së, Gazmend Syla i bëri thirrje ish-luftëtarëve të UÇK-së që të mos rrezikojnë me hyrje në territorin e Serbisë, për shkak sic tha ai Serbia nuk ka ndryshuar qëndrimet e saja që nga koha e paraluftës.

Serbia kurrë nuk ka ndalur luftën speciale ndaj ushtarëve të UÇK-së, por edhe ndaj qytetarëve të tjerë. Prandaj, kjo Serbi është e njëjta. Atëherë, Serbinë e udhëhiqte Millosheviqi, tani e udhëheq një ish-ministër i tij, Vuqiç. Ne nuk presim për ndryshime tjera ose të na respektojnë, sepse kemi parasysh edhe sa po respektojnë qytetarët e tyre atje. Ne bëjmë thirrje: Mos provoni të shkoni, sidomos ish luftëtarët e UÇK-së, sepse nuk ka kush t’ju dalë zot, s’ka kush t’ju vijë mbas. Ajo është e njëjta Serbi që ka qenë edhe para luftës edhe gjatë luftës”, tha ai.

Ndërkaq, për një rastin tjetër, dje, shtetasit të Republikës së Kosovës, Avni Qenaj, i është caktuar masa e paraburgimit prej 30 ditësh nga autoritetet gjyqësore të Serbisë, nën pretendimet për përfshirje në krime lufte të vitit 1999.

Avni Qenaj është arrestuar më 26 nëntor 2025 në pikëkalimin kufitar në Merdarë, gjatë transitit drejt Bosnjë dhe Hercegovinës, ku familja e tij zhvillon biznes. Pas arrestimit, ai është mbajtur 48 orë në Prokuplje dhe më pas është transferuar në Beograd. Më 28 nëntor është paraqitur para gjykatësit të procedurës paraprake, ku është njoftuar për nisjen e procedurës penale dhe caktimin e paraburgimit./KP

Continue Reading

Lajmet

​Nis transformimi 12 milionë euro i stadiumit “Përparim Thaçi” në Prizren

Published

on

Stadiumi “Përparim Thaçi” në Prizren ka hyrë në fazën e transformimit të plotë, pasi u nënshkrua kontrata për investimin prej mbi 12 milionë eurosh, ndërsa punët përgatitore tashmë kanë nisur.

Kryeministri në detyrë i Republikës së Kosovës, Albin Kurti, njoftoi se projekti parasheh zgjerimin e tribunave ekzistuese lindje dhe perëndim me tribuna të reja në veri dhe jug, duke e shndërruar objektin në një ndër arenat më moderne sportive në vend.

Sipas njoftimit të tij, stadiumi i rinovuar do të ketë kapacitet prej afro 7800 ulësesh, duke krijuar kushte më të mira për tifozët besnikë dhe adhuruesit e shumtë të futbollit, të cilët do të mund të mbështesin KF Lirinë në një ambient bashkëkohor dhe të sigurt.

Ky projekt është pjesë e investimeve të mëdha të qeverisë në infrastrukturën sportive, ku në total janë duke u dedikuar mbi 200 milionë euro për stadiume të futbollit në gjithë territorin e Republikës.

Kurti theksoi se këto investime synojnë ta vendosin Kosovën në krye të rajonit për nga infrastruktura sportive, duke krijuar kushte më të mira për klubet, sportistët dhe tifozët, si dhe duke e ngritur nivelin e zhvillimit të futbollit vendas.

Stadiumi i Prizrenit pritet të shndërrohet në një pikë të rëndësishme sportive për qytetin dhe për vendin./S.K/KP/

Continue Reading

Lajmet

Caktohet data kur nis gjyqi i dytë ndaj ish-presidentit Thaçi!

Published

on

Gjykata Speciale në Hagë ka vendosur për datën 24 shkurt fillimin e procesit gjyqësor në rastin e dytë ndaj ish-presidentit të Kosovës, Hashim Thaçi.

Në njoftimin e fundit të Speciales, bëhet e ditur se gjykatësi Christopher Gosnell ka caktuar këtë datë për nisjen e procesit gjyqësor kundër Thaçit, Bashkim Smakajt, Isni Kilajt, Fadil Fazliut dhe Hajredin Kuçit, në çështjen për pengim të drejtësisë.

Bazuar në urdhër, do të zhvillihet një bllok i vetëm deri më 6 mars, gjatë që cilit, do të bëhet paraqitja kryesore e provave nga Prokuroria e Specializuar./S.K/EO/

Continue Reading

Të kërkuara