Lajmet

Kontinenti i grushteve të shtetit: Pse Afrika është gjithmonë e paqëndrueshme?

Afrika nuk po i përjeton vetëm tani përvojat e grushteve të shtetit.

Published

on

Ekziston një datë e saktë e fillimit për paqëndrueshmërinë që po mbërthen Afrikën. Ishte 21 marsi i vitit 2012, dita në të cilën në Bamako, kryeqyteti i Malit, disa ushtarë nga baza ushtarake Kati morën pushtetin dhe rrëzuan presidentin e atëhershëm Amadou Toumani Touré. Që atëherë, ushtritë janë bërë lojtarë kyç në të gjithë rajonin e Sahelit. Dhe sot “era e grushteve të shtetit” duket se po përhapet në një pjesë të madhe të kontinentit.

Sigurisht, Afrika nuk po i përjeton vetëm tani përvojat e grushteve të shtetit. Por në dekadën e fundit ndërhyrja e ushtrisë është theksuar shumë. Me implikime gjeopolitike brenda dhe jashtë kontinentit, që aktualisht janë të paparashikueshme.

Nga Mali në Republikën e Afrikës Qendrore, shenjat e para të paqëndrueshmërisë në Sahel

Pamjet e flamujve rusë në Niamey, kryeqyteti i Nigerit, me rastin e grushtit të shtetit të fundit në vendin afrikan kanë shkaktuar jo pak bujë. Në veçanti, u krijua përshtypja e një dueli mes Moskës dhe Perëndimit e transferuar në Afrikë, dhe me opinionin publik vendas të njëanshëm në favor të Kremlinit në një funksion antiperëndimor dhe antikolonial. Megjithatë, në realitet, kriza në Sahel ka origjinë të largët. Siç u përmend, duhet t’i kthehemi grushtit të shtetit në Mali të vitit 2012. Me atë rast, ndërhyrja ushtarake kishte arsye thjesht të brendshme. Vendi po përballej me rebelimin e Azawadit, rajoni verior me një shumicë Tuareg që kishte shpallur shkëputjen. Një kontekst ndoshta i favorizuar edhe nga fundi dramatik i regjimit të Gadafit në Libi.

Ushtria maliane, për shkak të menaxhimit të dobët të konfliktit në veri të vendit, ndërmori veprime në mars 2012 kundër presidentit të atëhershëm Touré. Juntat e njëpasnjëshme ushtarake dhe qeveritë e lindura pas periudhave të tranzicionit të trazuar nuk shprehën menjëherë një retorikë anti-franceze dhe anti-perëndimore. Përkundrazi, duke pasur parasysh përparimin e grupeve xhihadiste në Azawad, të favorizuara nga kaosi i atyre muajve, filloi një bashkëpunim me Parisin për dërgimin e trupave franceze në vend. Kështu filluan operacionet Serval dhe Barkhane, objektivi i të cilave ishte eliminimi i kërcënimit islamist në Sahel.

Edhe në Republikën e Afrikës Qendrore fqinje, ku në vitin 2013 koalicioni Seleka rrëzoi ish-presidentin Francois Bozizé, ndryshimi i papritur i regjimit kishte një origjinë krejtësisht të brendshme. Konfliktet etnike-politike të lashta të Afrikës Qendrore dhe kurrë të pazgjidhura luajtën një rol vendimtar në këtë rast.

Dobësia e shteteve sub-Sahariane

Pasi ushtria mori pushtetin në Bamako, mesazhi ka kaluar në të gjithë Sahelin se problemet serioze të zonës mund të zgjidhen me një përmbysje të papritur të sistemit politik. Kjo është arsyeja pse shumë ushtri kanë ndërhyrë, duke marrë edhe mbështetje nga opinioni publik. Në prill 2019, kur ushtria rrethoi shtëpinë e presidentit të atëhershëm sudanez Omar Al Bashir, njerëzit dolën në rrugë për të festuar. Në Khartoum shumë të rinj kishin ndjenjën se kishin arritur demokracinë falë veprimit të ushtarëve. Këto janë të njëjtat skena gëzimi të para disa vite më vonë në Ouagadougou dhe Niamey. Në shtator 2021, kur presidenti i atëhershëm Alpha Condé i Guinesë njoftoi synimin e tij për të ndryshuar kushtetutën dhe për të vazhduar me një mandat tjetër, ushtria vendosi të vërë në veprim një grusht shteti.

Megjithatë, ndërhyrja e ushtrive nënkupton një dobësi politike dhe strukturore të vendeve të ndryshme të përfshira. Në të vërtetë, zbatimi i një grushti shteti tregon mungesën e një shoqërie civile të aftë për të ndikuar në procesin e vendimmarrjes, si dhe mungesën e një alternative të vlefshme, brenda aparateve shtetërore, ndaj intervencionimit të ushtrisë.

Kjo u pa edhe në Çad në prill 2021, kur presidenti Idriss Déby u vra në vijën e frontit, ndërsa rebelët që hynin nga Libia kërcënuan kryeqytetin N’Djamena. Pas vdekjes së tij, gjeneralët imponuan emërimin e djalit të tij Mahamat Déby si kreun e ri të shtetit. Kështu kushtetuta u pezullua dhe përsëri ushtria u pa si aktori i vetëm i aftë për të ruajtur stabilitetin.

Problemet ekonomike që mbajnë mbërthyer kontinentin

Dobësia e vendeve afrikane ka mbi të gjitha origjinë ekonomike. Dhe pretendimet kryesore të popullsive të ndryshme të prekura nga ndërhyrjet e grushtit të shtetit janë të një natyre ekonomike. Në Mali, si dhe në Niger, Burkina Faso dhe në pjesën më të madhe të brezit sub-Saharian, mijëra njerëz jetojnë nën kufirin e varfërisë. Situata është përkeqësuar në dekadën e fundit. Sidomos në rajonet më të largëta të vendeve në fjalë, është e pamundur të gjesh punë dhe mjete për të mbështetur familjen. Një rrethanë e cila, veçanërisht në Sahel, po favorizon ndër të tjera prozelitizmin me karakter xhihadist dhe shfaqjen e grupeve kriminale të përkushtuara ndaj kontrabandës.

Një rreth vicioz që është i vështirë për t’u zgjidhur. Paqëndrueshmëria shkakton varfëri dhe, nga ana tjetër, varfëria nxit më shumë paqëndrueshmëri. Opinioni publik në Sahel e ka drejtuar gishtin si ndaj sistemeve të tij politike ashtu edhe ndaj ndikimit të aktorëve ndërkombëtarë. Ndaj edhe mbështetja e gjerë që iu dha ushtarakëve që erdhën në pushtet dhe përhapja e “erës së grushtit të shtetit” në rajon.

Ndjenja antiperëndimore

Retorika antiperëndimore, brenda këtij zinxhiri ngjarjesh, është e kohëve të fundit. Edhe një herë vendi nga i cili filloi gjithçka është Mali. Këtu, përkeqësimi i kushteve të sigurisë u dha qytetarëve një perceptim shumë negativ për praninë franceze. Parisi është akuzuar në disa raste për ambicie imperialiste, të fshehura nga vullneti zyrtar për të luftuar kundër terrorizmit. Që pranë zgjedhjeve të 2018-ës, ato që kurorëzuan Ibrahim Boubacar Keita-n si president të ri, shumë tubime iu referuan gjerësisht mundësisë së çlirimit nga Franca.

Në këtë drejtim janë shtyrë edhe autoritetet fetare. Midis tyre, për shembull, Imam Mahmud Dicko, kreu i këshillit islamik të Malit. Fjalimet e tij janë fokusuar shpesh te keqmenaxhimi i shtetit, te paaftësia e klasës politike, por edhe te dëmet që rrjedhin nga operacionet franceze dhe në përgjithësi nga ndikimi i Parisit në vend. Një retorikë sa antiperëndimore aq edhe antikoloniale, e ndjekur më vonë nga politikanë të ndryshëm dhe nga vetë ushtria.

Kjo është arsyeja pse grushti i shtetit i gushtit 2020 kishte një konotacion të ndryshëm nga ai i tetë viteve më parë. Gjenerali përgjegjës për grushtin e shtetit, Assimi Goita, ka folur hapur për mundësinë e një largimi përfundimtar nga sfera franceze e influencës. Rrethanë e rikonfirmuar me rastin e një grushti të dytë, të kryer edhe nga Goita në maj 2021. Përfundimi i operacionit Barkhane dhe afrimi me Rusinë dhe kompaninë Wagner, i shprehur me votën e Bamakos në përputhje me Moskën në rezolutat e ndryshme për luftën në Ukrainë, dhanë demonstrim të mëtejshëm të politikës së re anti-perëndimore. Jo vetëm në Mali, por edhe në vendet fqinje.

Linja antifranceze, e cila kulmoi me urdhrin për braktisjen e territorit që iu komunikua trupave në Paris, u përkrah edhe nga junta ushtarake në Burkina Faso, e cila në vitin 2022, me një tjetër grusht shteti, mori pushtetin në dëm të ish-presidentit Roch Kabore. Për rrjedhojë, grushti i shtetit në Niger përfaqësoi vetëm episodet e fundit që lidhen me rritjen e një intolerance të thellë ndaj atdheut mëmë kolonial, përkatësisht Francës, dhe ndaj ndikimit perëndimor./Il Giornale – Bota.al

Rajoni

UBT gati të mirëpresë nesër studiues nga e gjithë bota në Konferencën e 14-të Ndërkombëtare

Published

on

Në ambientet e Parkut Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së në Lipjan, nesër do të hapet zyrtarisht edicionit i 14-të i Konferencës Ndërkombëtare për Biznes, Teknologji dhe Inovacion – një prej ngjarjeve më të rëndësishme akademike dhe shkencore në rajon, e cila bashkon mijëra akademikë, studiues dhe studentë nga dhjetëra shtete të botës.

Kjo konferencë vjetore e organizuar nga UBT ka për qëllim të shërbejë si një platformë ndërkombëtare për shkëmbim idesh, kërkime shkencore dhe përvoja profesionale, duke ndërlidhur botën akademike me industrinë dhe inovacionin praktik.

Ky edicion pritet të ofrojë dhjetëra sesione paralele, punime shkencore, prezantime inovative dhe panele diskutimi, duke reflektuar trendet më të fundit globale në biznes, teknologji, edukim, mjekësi, energji, arkitekturë dhe fusha të tjera ndërdisiplinare.

Continue Reading

Rajoni

UBT organizoi me sukses Konferencën e parë Ndërkombëtare të Mjekësisë Sportive

Published

on

Në Parkun Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së në Lipjan, u mbajt me sukses Konferenca e parë Ndërkombëtare e Mjekësisë Sportive (IC-SM 2025) – një ngjarje e nivelit të lartë që shënoi një moment historik për zhvillimin e kësaj fushe në Kosovë dhe rajon.

Në këtë konferencë morën pjesë figura të njohura ndërkombëtare të mjekësisë sportive, përfshirë Presidentin e Federatës Ndërkombëtare të Mjekësisë Sportive (FIMS), Prof. Dr. Fabio Pigozzi nga Italia, Prof. Dr. Norbert Bachl nga Austria, Annika Hangleiter, M.Sc. nga Universiteti Teknik i Mynihut (Gjermani), dhe Prof. Dr. Gobert von Skrbensky nga Austria, së bashku me shumë ekspertë vendorë dhe ndërkombëtarë.

Në hapje të konferencës, Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi, theksoi se që nga themelimi, UBT ka qenë e përkushtuar ndaj dijes, inovacionit dhe krijimit të një shoqërie të zgjuar, ku shkenca, teknologjia dhe praktika bashkohen për të krijuar ndikim të qëndrueshëm në shoqëri.

“Mjekësia sportive është një nga fushat që mishëron më së miri këtë filozofi – duke bashkuar shëndetin, edukimin, performancën dhe inovacionin teknologjik”, u shpreh Rektori Hajrizi, duke theksuar se përmes Themelimit të Qendrës për Mjekësi Sportive në UBT, është hapur një kapitull i ri për zhvillimin e kësaj fushe në Kosovë.

Ai gjithashtu përmendi se falë kësaj nisme, Kosova është bërë për herë të parë anëtare e Federatës Ndërkombëtare të Mjekësisë Sportive (FIMS), përmes Shoqatës së Mjekësisë Sportive dhe Ushtrimeve të Kosovës (KASEM) — një arritje që e rendit vendin përkrah mbi 117 shteteve anëtare të kësaj organizate prestigjioze.

Në fjalën e tij përshëndetëse, Prof. Dr. Fabio Pigozzi, President i FIMS-it, vlerësoi kontributin e UBT-së në zhvillimin e mjekësisë sportive dhe theksoi rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar për avancimin e kërkimit dhe praktikave klinike në këtë fushë.

Në hapje të konferencës morën fjalën edhe: Fitim Arifi, përfaqësues i Komitetit Olimpik të Kosovës; Agim Ademi, Kryetar i Federatës së Futbollit të Kosovës; Agim Krasniqi, Kryetar i KASEM; Iber Alaj, Drejtor i Departamentit të Sportit në Ministrinë e Kulturës, Rinisë dhe Sportit.

Pjesa kryesore e konferencës përfshiu sesionet shkencore me ligjërata nga:

Prof. Dr. Fabio Pigozzi (Itali) – “Sudden Cardiac Death in Sports and Exercise”

Prof. Dr. Norbert Bachl (Austri) – “Sports Medicine as a Specialty in Europe: Shaping Precise Prevention”

Prof. Dr. Edmond Hajrizi (Kosovë) – “UBT Smart City – An Integrated Platform of Emerging Technologies and Smart Support for Sports Medicine Education, Research, Innovation, and Clinical Services”

Annika Hangleiter, M.Sc. (Gjermani) – “Wearable Technologies in Personalized Prevention: The Future is Already Present”

Prof. Dr. Gobert von Skrbensky (Austri) – “Concepts in Sports Surgery Following Knee Trauma: The Role of Activity Level and Biological Age”

Prezantimet shkencore dhe punimet kërkimore

Në sesionin e dytë të konferencës, të udhëhequr nga Dr. Milaim Berisha dhe Dr. Agron Thaqi, u prezantuan punime shkencore të recenzuara, ndër të cilat:

“The New Era FitScore Test: A Comprehensive General Fitness Assessment” – Era Deva, Milaim Berisha

“The Success Ratio of Non-Surgical Management of Proximal Hamstring Injury in Judo: The Case of Olympic Gold Medalist” – Nora Gjakova, Milaim Berisha

“Beyond Consensus, Into Action: Kosovo’s Response to Elite Athlete Mental Health Challenges” – L.J., Zhu., J., Hell & V. Klissouras

“Comparative Analysis of Body Composition in Elderly Residents of Nursing Homes in Kosovo” – Agron Thaqi

Konferenca IC-SM 2025 shërbeu si një platformë e rëndësishme ndërkombëtare për bashkëpunim, shkëmbim përvojash profesionale dhe prezantim të trendeve më të fundit në mjekësinë sportive. Ngjarja synon të nxisë kërkimin shkencor, inovacionin në rehabilitim, edukimin profesional dhe ndërtimin e rrjeteve ndërkombëtare në fushën e sportit dhe shëndetit.

Konferenca u organizua nga UBT, në bashkëpunim dhe mbështetje të:

  • Kosovo Association of Sports and Exercise Medicine (KASEM),
  • International Federation of Sports Medicine (FIMS),
  • Komitetit Olimpik të Kosovës, dhe
  • Sport, Health and the People – A Western Balkan University Network (SHAPE Project).

IC-SM 2025 u vlerësua si një ngjarje që shënon fillimin e një tradite të re shkencore në Kosovë, duke e pozicionuar vendin në hartën ndërkombëtare të kërkimit në mjekësinë sportive dhe shëndetin publik.

Continue Reading

Lajmet

Kusari-Lila: Të dielën seanca e jashtëzakonshme për Qeverinë, ftesa është dërguar tashmë tek të gjithë deputetët

Published

on

By

Në Kuvendin e Kosovës të dielën, më 26 tetor, do të mbahet seanca për votimin e Qeverisë së re të Kosovës.

Shefja e Grupit Parlamentar të Lëvizjes Vetëvendosje, Mimoza Kusari – Lila, konfirmoi për Telegrafin se ftesa tashmë është dërguar tek të gjithë deputetët për seancë të jashtëzakonshme.

Po, kemi bërë kërkesë dhe tashmë është dërguar ftesa tek të gjithë deputetët për seancë të jashtëzakonshme për të dielën, ora 10:00, me një pikë të rendit të ditës: Zgjedhja e Qeverisë së Republikës së Kosovës”, tha ajo.

Më 11 tetor, presidentja e Kosovës, Vjosa Osmani, e ka mandatuar liderin e Lëvizjes Vetëvendosje (LVV), Albin Kurti, që të formojë Qeverinë e re të vendit, tetë muaj pas mbajtjes së zgjedhjeve të përgjithshme.

Derisa kanë mbetur edhe dy ditë afat për ta paraqitur përbërjen e re të Qeverisë, deri më tani nga LVV nuk është ndërmarrë asnjë hap konkret.

Nuk është raportuar për ndonjë takim apo negociatë me subjektet e tjera politike që do të mundësonte ndërtimin e një koalicioni qeverisës.

Kjo, pasi LVV-së i nevojiten të paktën 61 vota në Kuvend për të formuar Qeverinë, ndërsa në zgjedhjet e 9 shkurtit, kjo parti ka siguruar 48 ulëse./EO

Continue Reading

Lajmet

Në Kroaci po futet shërbimi i detyrueshëm ushtarak, parlamenti voton pro

Published

on

By

Parlamenti kroat sot, me 84 vota pro, 30 abstenime dhe 11 kundër, ndryshoi Aktin e Mbrojtjes, duke konfirmuar kështu rikthimin e trajnimit bazë ushtarak të detyrueshëm.

Stërvitja bazë ushtarake (TVO) do të zgjasë dy muaj, thirrjet e para do të fillojnë deri në fund të vitit, dhe rekrutët e parë në kazermat në Knin, Slunj dhe Pozhega priten në fillim të vitit të ardhshëm. Siç është njoftuar nga Ministria e Mbrojtjes, është planifikuar të thirren rreth 4,000 rekrutë çdo vit, të ndarë në pesë breza.

Të gjithë të rinjtë 18-vjeçarë janë të regjistruar në regjistrin ushtarak dhe do të dërgohen në stërvitje ushtarake në vitin kalendarik kur të mbushin 19 vjeç. Rekrutët do t’i nënshtrohen një kontrolli mjekësor para stërvitjes për të përcaktuar nëse janë të aftë për stërvitje ushtarake dhe Ministria e Mbrojtjes deklaron se kjo do të organizohet sa më afër vendbanimit të rekrutëve për ta bërë më të lehtë aksesin për pjesëmarrësit.

Ekzaminimi përcakton aftësinë mjekësore të një rekruti potencial, njoftoi Ministria e Mbrojtjes, duke shtuar se ata që i nënshtrohen shërbimit ushtarak mund të dërgohen për stërvitje ose të marrin një shtyrje të përcaktuar me ligj deri në fund të vitit të 29-të të jetës, ose të përjashtohen nga detyrimi sipas kushteve dhe mënyrës së përcaktuar me ligj.

Përjashtimisht, rekrutët mbi moshën 19 vjeç dhe deri në moshën 30 vjeç mund të dërgohen edhe në stërvitje ushtarake, pasi shërbimi mund të shtyhet në rastin e studimit dhe për atletët që të marrin pjesë në kampionatet botërore dhe evropiane./EO

Continue Reading

Të kërkuara