Lajmet

Këto janë qytetet me ajrin më të ndotur në Evropë

Ndotja e ajrit rrit rrezikun e sëmundjeve të frymëmarrjes dhe zemrës dhe ul jetëgjatësinë.

Publikuar

Pothuajse e gjithë popullsia evropiane jeton në qytete shumë të ndotura, ku nivelet mesatare vjetore të grimcave të pluhurit janë më të larta se limitet e rekomanduara nga Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH). Pra gati të gjithë në kontinent thithin ajër, që është provuar të jetë i dëmshëm për shëndetin, gjë që mund të jetë fatale.

Ndotja e ajrit rrit rrezikun e sëmundjeve të frymëmarrjes dhe zemrës dhe ul jetëgjatësinë.

“Shumë njerëz po sëmuren me nivelet aktuale të ndotjes së ajrit. Është e qartë se më me pak ndotje të ajrit këto shifra do të reduktoheshin”, thotë Mark Nieuwenhuijsen, drejtor i Institutit të Barcelonës për Shëndetin Botëror (ISGlobal).

Sa i ndotur është ajri në Evropë?

Së bashku me European Data Journalism Network, DW vlerësoi të dhënat satelitore të Shërbimit për Monitorimin e Atmosferës Copernicus (CAMS), Copernicus Atmospheric Monitoring Service (CAMS).

Analiza tregon se në vitin 2022 pothuajse të gjithë në Evropë – 98 përqind e popullsisë – jetonin në zona, ku përqendrimet e pluhurit të imët ishin mbi kufirin e vendosur nga OBSH.

Përjashtimet e vetme ishin Islanda, Finlanda, Norvegjia dhe Suedia.

Sipas OBSH-së përqendrimi mesatar vjetor i grimcave të pluhurit të imët nuk duhet të kalojë pesë mikrogramë për metër kub ajër. Një mikrogram është një mijë herë më pak se një miligram. Sipas analizës sonë rajonet më të ndotura të Evropës arrijnë çdo vit një përqendrim mesatar prej rreth 25 mikrogramësh për metër kub pluhuri të imët (PM2,5).

Në fakt nivelet e larta të ndotjes së ajrit për disa qytete evropiane janë tashmë të njohura. Megjithatë kjo analizë e re e të dhënave ofron për herë të parë një vështrim gjithëpërfshirës të problemit në të gjithë Evropën: ne krahasojmë nivelin e ndotjes në rajone të ndryshme, duke treguar se ku është përmirësuar cilësia e ajrit dhe ku është përkeqësuar.

Të dhënat tregojnë gjithashtu se si masat e marra nga politika ndihmojnë në reduktimin e grimcave në ajër. Kjo është veçanërisht e rëndësishme në sfondin e debatit të BE mbi rregulloret e reja të ndotjes së ajrit, që pritet të zhvillohet javën e ardhshme.

Çfarë janë grimcat e pluhurit?

Pluhuri i imët – i quajtuar zakonisht shkurt PM2.5 – përbëhet nga grimca shumë të vogla, një kombinim i shumë materialeve dhe ndotësve të ndryshëm. Këta ndotës nuk mund të shihen me sy të lirë. Ata kanë një diametër prej më pak se 2.5 mikrometra, që është rreth 30 herë më i hollë se një fije e vetme floku. Edhe pse ka shumë substanca të tjera, që janë të dëmshme për shëndetin, diskutimi shpesh përqendrohet te pluhuri i imët. Sepse ka prova të qarta shkencore për efektet negative të tij për shëndetin.

Sa i ndotur është ajri i Evropës në krahasim me pjesën tjetër të botës?

Cilësia e ajrit në Evropë është në përgjithësi më e mirë se në rajonet e tjera të botës. Në qytetet në veri të Indisë – si Nju Delhi, Varanasi ose Agra – vlera mesatare PM2.5 mund të arrijë deri në 100 mikrogramë për metër kub.

Në Evropë vlerat maksimale janë rreth 25 mikrogramë për metër kub. Edhe në nivelet relativisht të ulëta të Evropës ndotja e ajrit ka ndërkohë pasoja domethënëse mbi shëndetin.

Çfarë propozon BE si limit?

Rregullat e reja të Bashkimit Evropian për cilësinë e ajrit në Evropë do të lejojnë një përqendrim mesatar vjetor prej 10 mikrogram pluhuri të imët për metër kub ajër. Komiteti i Parlamentit Evropian për Mjedisin pati propozuar, që të pranohen rekomandimet e OBSH-së, të cilat janë më rigoroze, me pesë mikrogramë grimca të imta për metër kub ajër.

Edhe 10 mikrogram do të ishin një përmirësim në krahasim me standardet aktuale, që lejojnë përqendrime vjetore të PM2.5 me 20 mikrogramë për metër kub – katër herë më lart se rekomandimi aktual i OBSH-së.

Mjaft të ndotura janë aktualisht pjesë të Evropës Lindore, lugina e lumit Po në Itali dhe rajone të mëdha metropolitane si Athina, Barcelona dhe Parisi. Studiuesit në fushën e shëndetësisë dhe ambientalistët argumentojnë se udhëzimet e reja të BE duhet të miratojnë kufijtë e OBSH-së, por pranojnë se kjo gjë do të ishte e vështirë.

“Limitet e BE nuk marrin parasysh vetëm arsyet shëndetësorë, por edhe argumentet ekonomikë. Limitet e OBSH-së nga ana tjetër janë krijuar nga ekspertë, që kanë parasysh vetëm shëndetin”, thotë studiuesi Nieuwenhuijsen. “Shpresoj se BE do të ndjekë udhëzimet e OBSH-së. Por disa ndoshta do të argumentojnë, se e gjitha do të ishte shumë e shtrenjtë”.

Sa vdekje nga ndotja e ajrit mund të parandaloheshin?

Autoritetet e mjedisit raportojnë se mijëra njerëz vdesin para kohe çdo vit nga sëmundjet e shkaktuara nga ndotja e ajrit. Në mesin e shkurtit 2023 shumë qytete në Luginën e lumit Po në Itali u mbuluan nga smogu. Veçanërisht të prekura qenë Lombardia dhe Veneto. Sipas studiuesve të Copernicus përqendrimi mesatar ditor i PM2.5 gjatë asaj kohe u rrit në mbi 75 mikrogramë për metër kub në qytete si Milano, Padova dhe Verona.

Kjo gjendje lidhet pjesërisht edhe me gjeografinë e rajonit: ai është i rrethuar nga male, kështu që ndotja e shkaktuar nga trafiku i rënduar, industria, emetimet bujqësore dhe ngrohja e banesave mbeten në zonë.

Një studim i botuar në revistën shkencore The Lancet vlerësoi në bazë të të dhënave të vitit 2015, se rreth 10 për qind e vdekjeve në qytetet si Milano mund të shmangeshin, nëse përqendrimet mesatare të PM2.5 bien me rreth 10 mikrogramë për metër kub.

Studiuesit arritën në përfundimin se totali i 100.000 vdekjeve nga ndotja e ajrit mund të shmangej çdo vit, nëse qytetet kryesore të Evropës do të mund të reduktonin ndotjen nga grimcat në pesë mikrogramë për metër kub. Por nuk është ky drejtimi, që po merr zhvillimi i Luginës së lumit Po.

Përveç vendndodhjes së pafavorshme gjeografike, ne kemi bërë pikërisht të kundërtën e asaj që duhet të bëjmë”, thotë Anna Gerometta, avokate dhe presidente e Cittadini per l’Aria, një organizatë joqeveritare italiane, që angazhohet për rregulla më të rrepta për cilësinë e ajrit në Itali. Gerometta thotë se masat aktuale kundër ndotjes nga makinat, ngrohja e shtëpive dhe fabrikat e mishit janë shumë të dobëta për të konfrontuar shkallën e problemit.

Çfarë mund të bëjë politika për të përmirësuar cilësinë e ajrit?

Në disa pjesë të Polonisë nivelet e ndotjes janë ndër më të lartat në Evropë. Por që nga viti 2018 – viti i parë në analizën tonë – ato po bien në mënyrë të vazhdueshme.

Një shembull është Krakovi, qyteti i dytë për nga madhësia në vend. Në vitin 2018 ndotja nga pluhuri i imët ishte rreth 25 mikrogramë për metër kub. Deri në fund të vitit 2022 ajo ra me më shumë se 20 për qind. Ajri po bëhet më i pastër edhe në qytetet fqinje si Katovice, Glivice dhe Tychy si dhe Poznań dhe në kryeqytetin Varshavë.

Autoritetet polake kishin vendosur të modernizojnë sistemet e ngrohjes të shumë ndërtesave të banimit, të njohura zakonisht si “duhanpirës”. “Ne i quajmë ata “duhanpirës”, sepse prodhojnë shumë tym”, thotë Piotr Siergiej nga organizata për mjedisin Polish Smog Alert. “Rreth 800.000 janë zëvendësuar, por kanë mbetur edhe rreth 3 milionë. Është një proces i ngadaltë”.

Në vitin 2019 rajoni i Krakovit ndaloi ngrohjen me qymyr dhe dru në ndërtesat e banimit. Ndërkohë janë ndërruar pothuajse të gjitha sistemet e vjetra të ngrohjes.

Si ndikon opinioni publik mbi ndotjen e ajrit te politika?

Para dhjetë vjetësh, kur flitej për ndotjen e ajrit në Poloni, njerëzit thonin se “nuk ishte ndonjë problem i madh”, thotë Siergiej. “Pra, suksesi më i madh është ndryshimi i perceptimit”. Ligji, sipas tij, është i rëndësishëm, por politika do të bëjë vetëm atë, që duan zgjedhësit.

Në Itali ka një problem të ngjashëm, komunikimi midis shkencës dhe jetës së përditshme: “Njerëzit nuk e kuptojnë problemin e ndotjes së ajrit. Ngaqë shpesh nuk e sheh, nuk i njeh efektet e tij”, thotë ambientalistja Gerometta.

Por gjërat janë duke ndryshuar. Rreth gjysma e popullsisë së Evropës beson se cilësia e ajrit të tyre është përkeqësuar gjatë dekadës së fundit. Ky ishte rezultati i një sondazhi të Eurobarometrit nga viti i kaluar.

Shumica e njerëzve në BE i shohin sëmundjet e frymëmarrjes, që shkaktohen nga ndotja e ajrit, si një problem serioz. Shumë të anketuar deklaruan se nuk ishin të informuar mirë për standardet aktuale. Por shumica dërrmuese e atyre, që e konsiderojnë vetën të informuar, mendon se duhen forcuar rregullat e cilësisë së ajrit./DW

Lajmet

MInistri Aliu: ​Nuk ka falje të borxheve për kompanitë e ambalazhimit të ujit

Publikuar

nga

Ministri i Mjedisit, Planifikim Hapësinor dhe Infrastrukturës, Liburn Haliu deklaroi se nuk ka asnjë vendim për falje të borxhit për kompanitë që ambalazhojnë ujin. Kështu u shpreh ai në seancën e sotme plenare ku po diskutohet për të gjeturat e Departamentit Amerikan të Shtetit.

“Dua të them se nuk ka asnjë vendim për falje të asnjë borxhi. Qysh njëjtë nuk ka asnjë vendim, i cili e përcakton çfarë pretendohet, çka ka pagesa të rregullta, normale siç kanë qenë në cilindo prej qeverive, sipas raportimeve të kompanive për sasitë e ujit që kanë pasur. Për kompanitë që nuk kanë raportuar dhe supozohet që kanë borxhe, në cilëndo prej qeverive më herët ka pasur kalkulime të një borxhi të supozuar në bazë të udhëzimit administrativ që thotë me marrë sasinë maksimale të ujit që shpenzohet. Kjo është në shpërputhje me vetë këtë udhëzim administrativ”, ka thënë ministri Aliu.

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Raport: Rusia akuzohet për ekzekutimin e ushtarëve të dorëzuar ukrainas

Publikuar

nga

Forcat ruse dyshohet kanë ekzekutuar ushtarë ukrainas teksa ata tentuan të dorëzoheshin ose ishin dorëzuar tashmë që nga dhjetori i vitit 2023, njoftoi një grup ndërkombëtar për të drejtat e njeriut në një raport të ri.

Sipas raportit të publikuar të enjten nga Human Rights Watch (HRW), veprimet duhet të hetohen si krime lufte.

Grupi hetoi pesë incidente të asaj që i quajti “ekzekutimet e dukshme përmbledhëse” të të paktën 15 ushtarëve ukrainas ndërsa ata tentuan të dorëzoheshin, dhe ndoshta gjashtë të tjerë që po dorëzoheshin ose që ishin dorëzuar midis dhjetorit 2023 dhe shkurtit 2024./UBTNews/

 

Vazhdo të lexosh

Lajmet

Masat kundër Kosovës do të hiqen kur vendos BE-ja e jo kur do Kurti, thotë Stano

Publikuar

nga

Zëdhënësi i BE-së, Peter Stano ka thënë se diskutimet për heqjen apo jo të masave ndaj Kosovës janë duke vazhduar teksa shton se të njëjtat do të hiqen në momentin kur vendet anëtare të BE-së vendosin

Lidhur me deklaratën e kryeministrit të Kosovës, Albin Kurtit, i cili tha se shteti i ka përmbushur të gjitha kërkesat e Bashkimit Evropian për heqjen e masave kufizuese që blloku ka vendosur ndaj Kosovës, ka reaguar zëdhënësi i BE-së, Peter Stano. Ai ka thënë se diskutimet për heqjen apo jo të masave ndaj Kosovës janë duke vazhduar teksa shton se të njëjtat do të hiqen në momentin kur vendet anëtare të BE-së vendosin.

Stano ka potencuar se ky vendim i takon vendeve anëtare e jo politikanëve të Kosovës.

“Kur BE-ja paraqiti masat kundër Kosovës, shkaku i krizave, vendimeve të njëanshme eskalimet në raport me Serbinë, Bashkimi Evropian ishte i qartë se ato janë të kthyeshme. Kështu që ato do të hiqen në momentin që vendet anëtare vendosin, e përsëris kur vendet anëtare vendosin, e jo kur politikanët e Kosovës vendosin. Pra, kur vendet anëtare vendosin se nuk ka më arsye për t’i mbajtur masat në fuqi. Dhe kjo nuk ka ndodhur deri tani, vendet anëtare vazhdojnë diskutimet dhe këto janë procese të brendshme”, tha ai në një konferencë për media.

Stano rikujton se masat janë ende në fuqi.

“I kemi parë zgjedhjet në katër komunat si një prej elementeve që dërguan në vendosjen e masave, por mbetet te vendet anëtare, siç edhe thuhet në Konkluzat e Këshillit të Punëve të Përgjithshme nga dhjetori i vitit të kaluar. U mbetet vendeve anëtare të rivlerësojnë situatën dhe më pas me institucionet evropiane të vendosin nëse duhet hequr masat ose jo. Mund vetëm të konfirmoj se diskutimet ende po vazhdojnë dhe rikujtoj se masat nuk janë hequr”.

Komisioni Evropian kishte vendosur masa ndëshkuese ndaj Kosovës një vit më parë për shkak të përshkallëzimit të situatës së sigurisë në veri të shtetit.

Kurti tha se javën e kaluar BE-ja miratoi Planin e Rritjes ekonomike – në vlerë prej 6 miliardë eurosh – për Ballkanin Perëndimor, i cili një ndër synimet ka edhe përshpejtimin e anëtarësimit të rajonit në bllok.

“Masat, që janë në fuqi ndaj Kosovës, bien ndesh me përpjekjet e rajonit për integrim të përshpejtuar në BE, sidomos edhe në Planin e Rritjes dhe qëllimin e tij. Në anën tjetër po vazhdojmë me përpjekjet tona që të hapim më tepër mundësi në kuadër të dialogut të reformave me BE-në. Në këtë kontekst, kemi përmbushur të gjitha kërkesat e BE-së për heqjen masave kufizuese dhe këto masa duhet të largohen”, tha Kurti gjatë mbledhjes së Këshillit ministror për integrim evropian më 2 maj.

Masat e vendosura nga BE-ja ndaj Kosovës përfshinin: suspendimin e përkohshëm të grupeve punuese për Marrëveshjen e Stabilizim Asociimit, mosftesën e Kosovës në takime të nivelit të lartë dhe suspendimn e vizitave bilaterale.

Gjithashtu, u suspendua edhe programimi i fondeve për Kosovën, të cilat ishin paraparë të dorëzoheshin përmes Kornizës së Investimeve në Ballkanin Perëndimor dhe IPA 2024 (Intrumentet e Para-Anëtarësimit).

Pas masave ndëshkuese, Kosova mbeti jashtë granteve që BE-ja miratoi në korrik të vitit të kaluar, në vlerë prej 2.1 miliardë eurosh.

Vazhdo të lexosh

Lajmet

​Kusari-Lila: Raporti i DASh-it ka lëshime dhe disa pasaktësi

Publikuar

nga

Shefja e Grupit Parlamentar të Lëvizjes Vetëvendosje, Mimoza Kusari Lila tha se raporti i Departamentit Amerikan të Shtetit ka lëshime dhe disa pasaktësi. Sipas saj, raporti ndër vite ka treguar për probleme të funksionimit të drejtësisë. Në seancë plenare, ajo krahasoi përmbajtjet e raporteve të mëparme dhe për vitin e kaluar, ku tha se pushteti ka probleme të trashëguara.

Shefja e Grupit Parlamentar të Lëvizjes Vetëvendosje, Mimoza Kusari Lila deklaroi se raporti i vitit 2023, flet për korrupsionin në qeveri bazuar në numrin e madh të kallëzimeve penale por jo për ngritje të aktakuzave.

“Sa i përket dy dënimeve që janë për ministren e Tregtisë dhe Industrisë, Rozeta Hajdari dhe zëvendësministren e Punëve të Jashtme dhe Diasporës, Liza Gashi kemi të bëjmë me fjalën ‘vonim të deklarimit të pasurisë’ e cila fjalë si vonesë nuk paraqitet si vonesë nuk paraqitet në raport, bëhet fjalë për vonesë dy-tri ditë. Përderisa gjoba që është shqiptuar apo dënimi përmes gjykatës, aktualisht është gjobë me ligjin e ri që ka hyrë në fuqi në vitin 2023, e cila gjobë shqiptohet nga Agjencia për Parandalimin e Korrupsionit”, deklaroi ajo.

Më tej ajo tha se ky raport ndër vite ka pasur përmbajtje të cilat kanë treguar probleme të funksionimit të drejtësisë.

“Përkundër përpjekjes për të vënë në spikamë diçka që mendohet se është hera e parë në raport, raporti ndër vite ka pasur përmbajtje të cilat kanë treguar probleme thelbësore në funksionimin e drejtësisë në shtetin tonë të ri dhe shtylla të tjera të funksionimit të shtetit në raport me respektimin e lirive dhe të drejtave të njeriut. Disa krahasime në mes të raportit në vitin 2023 dhe 2019, kur dy nga të tri partitë opozitare të sotme ishin në pushtet: në vitin 2019 raporti lexonte ‘Çështjet e rëndësishme të të drejtave të njeriut përfshinin kufizimet të panevojshme për shtypin, duke përfshirë dhunën dhe kërcënimet për dhunë ndaj gazetarëve, korrupsion dhe mos ndëshkim të qeverisë dhe sulme kundër pjesëtarëve të pakicave etnike ose komuniteteve të tjera të margjinalizuara duke përfshirë edhe Policinë e Kosovës”, deklaroi Kusari Lila.

Ajo shtoi se në raportin për vitin 2023, thuhet se qeveria ndërmori hapa të besueshëm për të hetuar e ndjekur penalisht zyrtarët që mund të kenë kryer abuzime të të drejtave të njeriut. Po ashtu Kusari-Lila theksoi se institucioni i Avokatit të Popullit nga 136 ankesa sa ka marrë më parë, tashmë ka rënë në 40 për keqtrajtim nga Policia.

“Tek e drejta e pronës dhe kthimi i saj për dallim nga raporti i vitit 2019, kur përmenden huti dhe përzierje të zbatimit të ligjit, kërkesa për kthim të pronës si dhe probleme serioze në udhëheqjen e Agjencisë për Krahasim dhe Verifikim të Pronës, në vitin 2023 vazhdon të përmendet mungesa e regjistrave kadastralë apo mos kthimi i tyre nga Serbia të marrë apo të mbajtur që nga koha e luftës në Kosovë si dhe brengat e përmendura nga qytetarët e komunitetit serb në veri të vendit me procesin e shpronësimit pa procedura të parapara me ligj. Megjithatë, raporti thekson gjithashtu se qeveria ka reflektuar për t’i adresuar këto brenga. Do të thotë prej problemit subjektiv, mungesës së vullnetit politik për zgjidhje tek çështjet në vitin 2023, të cilat marrin zgjidhje pastaj por kanë probleme të trashëguara siç është rasti i mungesës së regjistrave kadastralë”, shtoi ajo.

Sa i përket lirisë së fjalës dhe mediave, shefja e shumicës parlamentare shtoi se në raportin e fundit nuk përmendet fakti se gazetarët nuk lejohen nga pronarët e mediave që të raportojnë për korrupsionin e qeverisë.

“Deri në vitin 2021 vazhdimisht ka pasur raportime për ‘biznese të lidhura me qeverinë, ushtruan presion ndaj pronarëve të mediave, redaktorëve individual dhe reporterëve për të mos publikuar storje apo materiale të caktuara’. Kjo fjali nuk figuron më në raportin e vitit 2023 dhe veprimi i njëjtë ‘ushtrimi i presionit’ tani u mvishet disa zyrtarëve publik. E nga raporti i fundit largohen edhe raportimet se gazetarët nuk lejohen nga pronarët e mediave që të raportojnë për korrupsionin në qeveri”, shtoi ajo.

Shefja e deputetëve të Vetëvendosjes tha se raporti ka lëshime dhe pasaktësi për numrin e grave të pozita udhëheqëse.

“Raporti ka lëshime dhe disa pasaktësi. Pasaktësitë janë tek evidentimi dhe konstatimi për numrin e grave në pozita udhëheqëse, ministrore dhe prezencën e grave në jetën ekonomike. Angazhimi i grave në jetën publike dhe ekonomike këto tri vite është më i madh se asnjëherë më parë”, përfundoi ajo.

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara