Teknologji

Instituti i Kërkimeve Hapësinore shënon 50-vjetorin qëkur Bullgaria u bë një shtet hapësinor

Radev tha se gjithsej 137 milionë levë do të ndahen për krijimin e Qendrës Kombëtare të Hapësirës për vëzhgim.

Published

on

Instituti i Kërkimeve dhe Teknologjisë Hapësinore (SRTI-BAS) pranë Akademisë Bullgare të Shkencave feston sot 50-vjetorin nën moton “Bullgaria – një shtet hapësinor”.

Duke folur në asamblenë solemne jubilare, presidenti i Bullgarisë, Rumen Radev tha se gjithsej 137 milionë levë do të ndahen për krijimin e Qendrës Kombëtare të Hapësirës për vëzhgim, koordinim dhe menaxhim në kuadër të Planit të Rimëkëmbjes dhe Qëndrueshmërisë.

Radev falënderoi për mundësinë për të marrë përsipër patronazhin e iniciativës. Sipas tij, eksplorimi i hapësirës është një zgjerim i aviacionit.

“Hapësira është shprehja e ambicieve të një kombi për t’u pozicionuar në lidhje me përparimin njerëzor dhe të ardhmen e njerëzimit. Rreth 50 vjet më parë, është merita e pionierëve që e vendosën Bullgarinë në ballë të përparimit njerëzor. Ne mund të jemi vetëm krenar për atë që bëri Bullgaria 50 vjet më parë dhe mënyrën se si është zhvilluar programi bullgar hapësinor”, tha Radev.

Më 1 dhjetor 1972, instrumenti i parë shkencor bullgar, me emrin modest Pribor-1 /P-1/, i krijuar nga shkencëtarë dhe specialistë bullgarë, fluturoi në Kozmosin e gjerë. Me të dhënat që dërgon në laboratorët e Tokës, Bullgaria njihet si një vend hapësinor.

Gjatë 50 vjetëve të fundit, Bullgaria është vendosur në familjen hapësinore si vendi i gjashtë që dërgon dy nga kozmonautët e saj (Georgi Ivanov dhe Alexander Alexandrov) në hapësirë; është bërë vendi i tretë në botë që prodhon ushqim hapësinor dhe e fundit, por jo më pak e rëndësishme – shkencëtarët bullgarë kanë shpikur serën e parë hapësinore në botë “SVET”, në të cilën gruri është rritur nga fara në farë për herë të parë, theksoi SRTI-BAS.

Më shumë se 150 instrumente dhe pajisje shkencore kanë siguruar vendin e Bullgarisë ndër të parat që zotërojnë vërtetë hapësirën në një shkallë të gjerë.

Sot, instrumente origjinale bullgare po punojnë në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës (ISS).

Më 19 shkurt 2022, një tjetër instrument bullgar për kërkimin e rrezatimit hapësinor, Liulin-SET, u nis në ISS dhe Liulin-MO vazhdon të operojë sot në orbitë rreth Marsit të largët.

Së shpejti, instrumenti i ri i Bullgarisë pritet të transmetojë informacion specifik nga vetë sipërfaqja e Marsit.

Me këto arritje, shkencëtarët dhe specialistët bullgarë kanë dhënë një kontribut të pamohueshëm në fluturimin e ardhshëm të kozmonautëve dhe astronautëve në Hënë dhe Mars, theksoi Akademia./BTA

Teknologji

Rusia kufizon thirrjet në WhatsApp dhe Telegram

Published

on

Rusia ka filluar të kufizojë disa thirrje në Telegram dhe WhatsApp, duke akuzuar këto platforma në pronësi të huaj se nuk kanë ndarë informacion me autoritetet në rastet që lidhen me mashtrimet dhe terrorizmin, njoftoi të mërkurën Ministria e Zhvillimit Digjital, raportoi Reuters.

Rusia ka pasur përplasje me platformat e huaja të teknologjisë për disa vjet me radhë, veçanërisht për çështje të përmbajtjes dhe ruajtjes së të dhënave, një konflikt që u përshkallëzua pas pushtimit të Ukrainës nga Moska në shkurt të vitit 2022.

Kritikët thonë se Rusia po përpiqet të zgjerojë kontrollin e saj mbi hapësirën digjitale të vendit.

Vladimir Putin ka autorizuar zhvillimin e një aplikacioni të ri shtetëror për mesazhe, të integruar me shërbimet qeveritare, ndërsa Moska kërkon të sigurojë atë që e quan “sovranitet digjital” – duke promovuar shërbime të brendshme dhe duke reduktuar varësinë nga platforma si WhatsAppi dhe Telegrami.

“Për të luftuar aktivitetet kriminale… po merren masa për të kufizuar pjesërisht thirrjet në këto platforma të huaja,” citohet të ketë thënë rregullatori i komunikimeve Roskomnadzor, sipas agjencisë Interfax.

Meta u shpall organizatë ekstremiste nga Moska në vitin 2022, por WhatsAppi, që përdoret në Rusi, u lejua të vazhdojë të funksionojë.

Platforma ka marrë disa gjoba për mos-heqjen e përmbajtjeve të ndaluara nga shteti rus.

Continue Reading

Teknologji

NASA: SHBA-ja do të jetë kombi i parë që vendos energjinë në Hënë

Published

on

Shefi i përkohshëm i NASA-s, Sean Duffy, ka urdhëruar agjencinë hapësinore amerikane të përshpejtojë planet për vendosjen e një reaktori bërthamor në sipërfaqen e Hënës, me synim furnizimin e misioneve të eksplorimit dhe krijimin e një baze të përhershme.

Sipas një udhëzimi të datës 31 korrik, të siguruar nga CNN, kjo lëvizje synon ta mbajë SHBA-në përpara Kinës dhe Rusisë, të cilat kanë shpallur disa herë planet e tyre për një projekt të përbashkët të këtij lloji deri në mesin e viteve 2030.

Duffy tha se nëse një vend tjetër e realizon i pari këtë, mund të shpallë një “zonë të ndaluar” në Hënë, duke penguar planet amerikane përmes “Artemis”. Misioni “Artemis III”, i planifikuar për 2027, synon të rikthejë njerëzit në Hënë për herë të parë pas më shumë se 50 vitesh, programi ende ka sfida përpara.

Jemi në një garë për në Hënë, në një garë me Kinën. Dhe për të pasur një bazë në Hënë, na duhet energji,” deklaroi Duffy.

Continue Reading

AI

Master në AI? UBT – i vetmi që ofron programin Shkenca Kompjuterike me orientim në këtë fushë

Published

on

Në një kohë kur inteligjenca artificiale po ndryshon mënyrën si jetojmë dhe punojmë, UBT sjell në Kosovë një nga programet më të avancuara të studimeve master – Shkenca Kompjuterike dhe Inxhinieri, me orientim të veçantë në këtë fushë.

Programi, i ndërtuar mbi standarde ndërkombëtare dhe i mbështetur nga laboratorët më modernë në vend, synon të formojë gjeneratën e re të ekspertëve që do të udhëheqin transformimin digjital në Kosovë dhe më gjerë.

Ky master përfshin edhe dy orientime të tjera: Inxhinieria e Komunikimit dhe Inxhinieria e Sistemeve Softuerike. Planprogrami është hartuar me standarde ndërkombëtare, duke u mbështetur në laboratorët më të sofistikuar të teknologjisë informative në vend dhe në bashkëpunimin me profesorë të njohur ndërkombëtarisht, të cilët sjellin përvojën dhe ekspertizën e tyre në UBT.

Studentët e këtij programi do të kenë mundësinë të zhvillojnë njohuri dhe aftësi në fusha si inteligjenca artificiale, inxhinieria softuerike, shkenca e të dhënave, sistemet informative, rrjetat kompjuterike, robotika, multimedialiteti dhe vizualizimi, si dhe informatika shëndetësore.

UBT garanton kushte moderne studimi, përfshirë laboratorët e sigurisë kibernetike, zhvillimit të softuerëve, modelimit dhe simulimit, telekomunikimit, robotikës dhe realitetit virtual. Ligjëratat do të zhvillohen me orar fleksibël, 2–3 herë në javë pas orës 17:30, duke u përshtatur me nevojat e profesionistëve që tashmë janë aktivë në tregun e punës.

APLIKO TANI ONLINE!

Continue Reading

Teknologji

ChatGPT-5 halucinon më pak se GPT-4o

Published

on

Modeli i ri ChatGPT-5 i OpenAI është më pak i prirur ndaj “halucinacioneve” – shpikjes së informacionit të rremë – sesa versionet e mëparshme, sipas testeve të fundit nga Vectara.

Sipas rezultateve, “shkalla e halucinacioneve të bazuara” e ChatGPT-5 është 1.4 përqind, që është më e mirë se GPT-4o (1.49%) dhe GPT-4 (1.8%).

Megjithatë, ka modele me shkallë gabimesh edhe më të ulëta: o3-mini High Reasoning regjistron vetëm 0.795%, ndërsa GPT-4.5 Preview është në 1.2%.

Grok-4 konkurrues nga xAI doli të ishte më i prirur ndaj fabrikimit, me deri në 4.8% halucinacione. Edhe pse ChatGPT-5 është më i përparuar, disa përdorues u ankuan se modeli i ri është “më i ftohtë”, më pak kreativ dhe jep përgjigje më të shkurtra krahasuar me GPT-4o.

Drejtori ekzekutiv i OpenAI, Sam Altman, pranoi se kompania bëri një gabim duke hequr modelet e vjetra pa paralajmërim dhe njoftoi se GPT-4o do të vihej përsëri në dispozicion përkohësisht.

Ai premtoi përmirësime të reja, duke përfshirë një “modalitet të të menduarit” për detyra më komplekse dhe ndërrim automatik më të mirë midis versioneve.

Përveç nivelit të lartë të halucinacioneve, Grok-4 është kritikuar edhe për modalitetin e tij “Pikant”, i cili dyshohet se gjeneroi përmbajtje të papërshtatshme dhe materiale të rreme pavarësisht filtrave të integruar.

Më keq, Grok e bëri këtë pavarësisht se sistemi supozohet se kishte filtra kundër krijimit të përmbajtjes së tillë.

Continue Reading

Të kërkuara