

Lajmet
Homo economicus dhe origjina e parasë
Askush nuk e di me saktësi se ku, si dhe pse filluan të përdoren paratë.
Published
2 years agoon
By
UBT newsAskush nuk e di me saktësi se ku, si dhe pse filluan të përdoren paratë, kështu që njerëzit janë të lirë të krijojnë histori. Qëllimi kryesor i rrëfimtarëve ka qenë të sqarojnë, duke iu referuar një të shkuare hipotetike, natyrën e parasë në kohën e tyre. Dy histori të tilla kanë dominuar literaturën e parasë. Rrëfimi i shekullit të tetëmbëdhjetë i Adam Smith-it u përpoq të shpjegonte pse paratë përbëheshin nga ari dhe argjendi. Teoria chartaliste, që daton nga fundi i shekullit të nëntëmbëdhjetë, u përpoq të shpjegonte pse paratë përbëheshin kryesisht nga kreditë. Këto mund t’i quajmë teoria e metalizmit dhe teoria e kreditit.
Historia e Adam Smithit, e cila shkon prapa në kohë deri tek Aristoteli, është ende libri i preferuar i teksteve shkollore. Është padyshim historia më e lehtë për t’u kuptuar, e cila është edhe arsyeja për popullaritetin e saj. Para parave, pretendohet se ka pasur shkëmbime – shkëmbime të drejtpërdrejta të mallrave me mallra. Por shkëmbimi kërkon një ‘përkim të dyfishtë’ të dëshirave. Të dy partnerët duhet të duan atë që tjetri ka, në të njëjtën kohë. Kështu, paratë u shpikën për t’i mundësuar njërës nga palët të paguajë tjetrën në diçka që tjetra mund ta përdorte për të blerë diçka tjetër. Adam Smithi hamendësoi se ajo “diçkaja” që u bë “mjet këmbimi” duhet të ketë qenë “një lloj malli të cilin pak njerëz do të ishin të gatshëm ta refuzonin, në këmbim të asaj që prodhonin vetë”.
“Megjithëse përdoreshin bagëtitë, kripa, guaskat e të ngjashme me to, metalet, dhe veçanërisht metalet e çmuara si ari dhe argjendi, filluan të preferoheshin, për shkak të ndashmërisë së tyre, por edhe më shumë për qëndrueshmërinë dhe faktin që ishin të rrallë. Ishin këto cilësi që iu përshtatën atyre, për të qenë matësi i gjërave që prishen.
Në fillim mjaftuan shufrat e hekurit, bakrit, arit dhe argjendit, për shkak të stabilitetit më të madh relativ të vlerës. Për të shmangur nevojën për të peshuar një copë metali për çdo transaksion, u bë zakon që të vendoset një vulë publike në sasi të caktuara metalesh, duke vërtetuar peshën dhe cilësinë e tyre. Thelbi i kësaj fabule është se megjithëse ishte e përshtatshme të bëheshin kontrata në para, prapa “perdes” së kontratave kishte gjëra reale që tregtoheshin me për njëra-tjetrën kundrejt çmimeve të tyre reale”.
Teoria e shkëmbyesit “të egër” i detyrohet shumë antropologjisë klasike të kohës së Adam Smithit, në qendër të së cilës është figura e Homo Economicus, i cili ndjek interesat e veta personale në izolim nga shoqëria. Që kjo ende qëndron në themel të psikologjisë neoklasike, bëhet e qartë në librin e famshëm të Paul Samuelson, ku shkruhet: ‘Një borxh i madh mirënjohjeje u detyrohet dy majmunëve të parë, të cilët papritmas kuptuan se secili mund të përmirësohej duke hequr dorë nga disa të mira, në këmbim të disa të tjerave. Shumica e ekonomistëve kanë favorizuar rrëfimin e shkëmbimit mes njerëzve të egër, sepse ai lë jashtë shoqërinë dhe qeverinë.
Në të kundërt, historia e kredisë, e cila hodhi rrënjë në fund të viteve 1800, thotë se jeta e parasë ka nisur si një kontratë borxhi – një premtim për të paguar në të ardhmen, për diçka të blerë sot. Besueshmëria e premtimit varet nga besimi tek debitori. Por besimi nuk i jepet një të huaji, prandaj është ekzistenca e një lidhjeje shoqërore ajo që i bën të mundur paratë. Gjuha e parasë është gjuha e premtimeve: ‘fjala ime është lidhja ime’. Siç shkruan Alfred Innes: “Duke blerë ne bëhemi debitorë dhe duke shitur bëhemi kreditorë.’
Teoria e parasë si kredi nuk e prish automatikisht dikotominë klasike, nëse supozohet se kredia është thjesht një paradhënie mbi paranë, e cila në vetvete është një paradhënie për mallrat. Por ajo e dobëson shumë atë duke i vendosur pritshmëritë në qendër të transaksioneve “reale”.
“Kjo mosmarrëveshje në dukje e rikonstruktuar rreth origjinës së parasë pasqyron një divergjencë të thellë mbi qëllimin e saj. A duhej menduar paraja kryesisht si një mjet për të realizuar dy transaksione të ndara në kohë? Apo duhej gjithashtu, dhe në mënyrë të veçantë, të shihej si një lidhje midis së tashmes dhe së ardhmes? E para çoi në pikëpamjen se e vetmja kërkesë e rëndësishme për paranë ishte si një “mjet pagese”; e dyta se roli i saj i rëndësishëm ekonomik ishte si një “mbajtëse e vlerave”. Ishin motivet e mbajtjes së parave pavarësisht nga dëshira për mallra – preferenca pozitive për likuiditet – ato që “i interesonte Keynesit. “Fetishi për likuiditetin”, arsyetonte ai, mund të ketë vetëm një shkak: pasigurinë për të ardhmen.
Sepse nëse të gjithë do ta dinin me siguri se çfarë do të sillte e nesërmja, nuk do të kishte asnjë arsye racionale për grumbullimin e copave të metalit ose të copave të letrës. Në fakt, nuk do të kishte fare nevojë për para. Pra, mosmarrëveshja për origjinën e parasë ishte, në thelb, një mosmarrëveshje epistemologjike: sa të parashikueshme ishin ngjarjet e ardhshme?
Shkëputur nga libri: “Paraja dhe Qeveria: E shkuara dhe e ardhmja e Ekonomisë” – Në shqip nga bota.al
Lajmet
Yildiz: Nuk më pëlqen të krahasohem me Del Pieron
Published
5 hours agoon
October 20, 2025By
UBT News
Sulmuesi turk, Kenan Yildiz është gati për përballjen e madhe të Ligës së Kampionëve mes Real Madridit dhe Juventusit.
Yildiz që mban fanellën me numrin 10 te bardhezinjtë, foli për emocionet e tij në një intervistë për faqen zyrtare të UEFA-s, ku pranoi se është i motivuar nga pritshmëritë që ka publiku, por shtoi se nuk i pëlqejnë krahasimet.
“Jam vetvetja. Nuk dua të krahasohem me askënd.”, tha Yildiz.
Lidhur me ndeshjen në stadiumin Santiago Bernabeu, ai u shpreh:
“Është fantastike. Çdo fëmijë ëndërron të luajë në atë stadium. Tani kjo ëndërr është bërë realitet. Shpresoj të zhvillojmë një ndeshje të madhe.”/S.K/KP/
Lajmet
Deco: Nuk sjellim lojtar të rinj në janar
Published
6 hours agoon
October 20, 2025By
UBT News
Shefi i Barcelonës, Deco, thotë se nuk ka gjasa të shtojë lojtarë në skuadrën e tyre në janar dhe këmbëngul se ata do ta blejnë vetëm nëse detyrohen të shesin një lojtar gjatë merkatos së dimrit.
“Nuk e shoh nevojën për afatin kalimtar të janarit për momentin. Asnjë lojtar nuk ka kërkuar të largohet.”, ka thënë Deco.
Deco komentoi gjithashtu edhe për figurën e Lamine Yamal.
“Shpesh kemi tendencë të përqendrohemi te individualizmi, por është skuadra që fiton. Po flasim për një lojtar shumë të pjekur, një lloj tjetër lojtari që mund të përcaktojë një epokë. Duhet ta lëmë të qetë”, tha ai.
“Konteksti i tij ishte i ndryshëm; ai iu bashkua një ekipi që tashmë ishte fitues, me lojtarë të moshës 25 dhe 26 vjeç, dhe rritja e tij ka qenë më normale dhe progresive”, shtoi ai./S.K/KP/
Lajmet
Drejtori i policisë ndan 19 vetura për policët e lagjes
Published
6 hours agoon
October 20, 2025By
UBTnews
Me synim për rritjen e efikasitetit në punën e policëve të lagjes, Drejtori i Përgjithshëm i Policisë, Gazmend Hoxha ka ndarë 19 vetura të reja Hybride, për mbulimin e zonave sektoriale, në të gjitha drejtoritë rajonale.
Lajmin e ka bërë të ditur Policia e Kosovës përmes një komunikate zyrtare.
“Përmbushja e objektivave të Strategjisë së Policimit të drejtuar nga Inteligjenca dhe Policimit në Bashkësi, si dhe forcimi i qasjes proaktive ndaj kërkesave të qytetarëve tashmë mundësohet më lehtë dhe më shpejt, falë pajisjes me automjete zyrtare”.
“Kjo edhe një herë dëshmon përkushtimin e menaxhmentit të Policisë për një qasje gjithnjë e më proaktive ndaj komunitetit, për forcimin e bashkëpunimit dhe komunikimit me qytetarët, si dhe për rritjen e mëtejme të besueshmërisë dhe transparencës institucionale”, shkruhet tutje në komunikatë./EO
Lajmet
Ish-lojtari i Real Madridit pëson goditje në tru
Published
6 hours agoon
October 20, 2025By
UBT News
Ish-futbollisti holandez, Royston Drenthe, ka pësuar një goditje në tru dhe aktualisht ndodhet nën kujdes mjekësor në spital.
“Të premten e kaluar, Royston Drenthe pësoi një goditje në tru. Ai po trajtohet dhe është në duar të sigurta. Familja e tij kërkon paqe dhe privatësi gjatë kësaj periudhe, për t’i mundësuar shërimin e plotë,” thuhet në njoftimin e klubit në Instagram.
Drenthe, i cili u konsiderua një prej talenteve më premtues të futbollit holandez, nuk arriti të përmbushte pritshmëritë pas transferimit te Real Madridi. Gjatë karrierës së tij ai ka luajtur në Spanjë, Angli, Rusi, Turqi dhe Emiratet e Bashkuara Arabe, ndërsa futbollin aktiv e përfundoi në Holandë në vitin 2019.
Lajmi është konfirmuar edhe nga FC Der Rebellen, ekipi i ish-lojtarëve profesionistë ku bën pjesë edhe 38-vjeçari.
Pas tërheqjes nga futbolli, Drenthe iu përkushtua muzikës dhe prej vitit 2023 punon si komentator në kanalin holandez Ziggo Sports./S.K/KP/

Yildiz: Nuk më pëlqen të krahasohem me Del Pieron

Deco: Nuk sjellim lojtar të rinj në janar

Drejtori i policisë ndan 19 vetura për policët e lagjes

Ish-lojtari i Real Madridit pëson goditje në tru

E përdorni çdo ditë, por furça e dhëmbëve mund të jetë plot mikrobe

Kosova temë diskutimi nesër në Këshillin e Sigurimit të OKB-së

Kombëtarja e femrave, Kosova publikon listën për dy ndeshjet e playoff-it

Pakënaqësi në kampin e Realit pas fitores ndaj Getafes

Guardiola njofton për lëndimin e yllit kryesor të skuadrës
Të kërkuara
-
Vendi2 months ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Lajmet3 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Rajoni4 weeks ago
Policia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën