

Kuriozitete
Historia e njeriut më të pasur të të gjitha kohërave
Mansa Musa ishte ish-sundimtar i Perandorisë Mali në Afrikën Perëndimore.
Published
4 years agoon
By
Betim GashiBiznismenët Elon Musk dhe Jeff Bezor janë në ‘luftë’ për titullin “Njeriu më i pasur në botë”. Megjithatë, nëse marrim parasysh historinë, ndikimi i tyre zbehet nëse krahasohen me njeriun më të pasur të të gjitha kohërave – mbretin afrikan i quajtur Mansa Musa. Ai ishte ish-sundimtar i Perandorisë Mali në Afrikën Perëndimore.

Musa I u lind në vitin 1280. Ai e mori titullin “Mansa” (që e ka kuptimin “sulltan” apo “sundimtar” në gjuhën mandinka), pasi mori fronin në vitin 1312. Ai erdhi në pushtet pasi paraardhësi i tij dhe vëllai, Mansa Abu-Bakr, abdikoi të shkonte në një ekspeditë rreth Oqeanit Atlantik – një udhëtim nga i cili nuk u kthye më kurrë.
Perandoria e Malit u zgjerua nën sundimin e tij dhe shtrihej 2 mijë milje nga Oqeani Atlantik deri në kufijtë e sotëm të Nigerit.
Ishte një nga perandoritë më të mëdha në Afrikën Perëndimore. Gjuha dhe ligjet ndikuan në kulturën aktuale të vendit.
Pasuria e perandorit Mansa Musa erdhi nga burimet natyrore të regjionit, të cilat ishin ari dhe kripa.
Në shekullin e 14-të, Perandoria e Malit kishte gati gjysmën e arit në botë. Dhe pothuajse çdo pjesë i takonte perandorit Mansa Musa. Siç deklaroi një specialist, perandori i Malit kishte qasje të pakufizuar në burimet më të çmuara të kohës. Edhe qendrat tjera tregtare ishin të vendosura në territorin e sundimtarit Mansa Musa, kështu që ai krijoi të ardhura edhe nga ato biznese.
Pasuria e tij neto është 400 miliardë dollarë. Një profesor i tha BBC-së në një intervistë se “rrëfimet bashkëkohore rreth pasurisë së Musait do t’ju lënë pa frymë sa është pothuajse e pamundur të kuptosh se sa i pasur dhe i fuqishëm ishte ai me të vërtetë”.
Mansa Musa ishte edhe filantropist. Sipas rrëfimeve historike, Mansa Musa u dha ar njerëzve të varfër që takoi gjatë rrugëtimit të tij dhe gjithashtu tregtoi arin për suvenire kur kaloi nëpër Kajro dhe Medinë.
Historiani i lashtë Al-Umari shkroi për bisedën e tij me një emir nga Kajro, i cili takoi Mansa Musa-n. Ai tha se mbreti afrikan zgjodhi të fliste përmes një përkthyesi, ndonëse edhe vetë e fliste rrjedhshëm gjuhën arabe./UBTNews
Kuriozitete
Ja pse shkopinjtë e kanellës lihen jashtë derës në shtator
Published
18 hours agoon
September 23, 2025By
UBT News
Kanella është përdorur prej mijëra vitesh jo vetëm si erëz në kuzhinë, por edhe si mjet shërues dhe simbolik në rituale shpirtërore.
Përveç vlerave medicinale, lidhet me tërheqjen e energjive pozitive, pasurisë dhe begatisë veçanërisht në shtator, kur praktikohen shumë rite të lidhura me të.
Një trend në TikTok ka bërë bujë, ku të rinj nga e gjithë bota vendosin shkopinj kanelle para derës së shtëpisë ose shpërndajnë pluhur kanelle mbi prag.
Videot e kësaj praktike kanë mbledhur mbi 4.5 milionë shikime. Në traditën ezoterike, dera e përparme shihet si një portal që lidh botën e jashtme me hapësirën e brendshme shpirtërore, ndaj rekomandohet që rituali të zhvillohet pikërisht aty.
Rituali është i thjeshtë, merrni një majë të bollshme kanelle të bluar, vendosni në pëllëmbën e dorës e fryni drejt derës së përparme, praktikohet në ditën e parë të muajit, por mund të bëhet në çdo kohë.
Sipas besimit popullor dhe praktikave të feng shui-t, ky veprim jo vetëm që tërheq pasuri dhe fat të mirë, por edhe ndihmon në pastrimin e energjisë së rënduar në shtëpi, duke sjellë një atmosferë më të lehtë dhe harmonike. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Shkencëtarët zbulojnë akuifer të madh nën Oqeanin Atlantik
Published
2 days agoon
September 22, 2025By
UBT News
Një zbulim befasues nën Oqeanin Atlantik pranë SHBA-ve mund të ofrojë shpresë për mungesën globale të ujit të pijshëm.
Gjatë një ekspedite këtë verë, shkencëtarët nga Woods Hole Oceanographic Institution dhe Universiteti i Kolumbias konfirmuan praninë e një rezervuari të madh me ujë të ëmbël nën fundin e detit, nga Massachusetts deri në New Jersey.
Përdorimi i teknologjisë elektromagnetike dhe një shpime deri në 1,300 metra nën dyshemenë e detit tregoi se uji ka përmbajtje kripë të ulët, brenda standardeve për ujin e pijshëm. Mostrat janë duke u analizuar për mikrobet dhe për të vlerësuar sigurinë e përdorimit.
Shkencëtarët ende nuk e dinë moshën e ujit, e cila përcakton nëse rezervuari është i ripërtëritshëm apo i kufizuar. Origjina e ujit lidhet me akullnajat e shkrira ose reshjet mijëra vjet më parë.
Ekspertët thonë se akuiferi mund të përmbajë ujë të mjaftueshëm për të furnizuar një qytet si New York për qindra vjet. Megjithatë, nxjerrja e ujit nga këto thellësi kërkon energji të madhe dhe përballen sfida logjistike dhe mjedisore.
Shkencëtarët besojnë se akuiferët nën det mund të jenë një burim i rëndësishëm për të adresuar krizën globale të ujit, por përdorimi i tyre nuk zëvendëson nevojën për mbrojtjen e burimeve ujore në tokë. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
49% e kompanive japoneze kanë një “plak që nuk bën asgjë”
Published
2 days agoon
September 22, 2025By
UBT News
Në Japoni ekziston një praktikë e pazakontë në kompanitë tradicionale, ku punonjësit e moshuar qëndrojnë në listën e pagave pa kryer përgjegjësi të mëdha.
Ky fenomen njihet me termin “madogiwa-zoku”, që përkthehet si “ata pranë dritares”, duke iu referuar punonjësve që shpesh shihen të mbyllur në zyrë pa shumë detyra operative.
Një sondazh i fundit zbuloi se rreth 49% e kompanive japoneze mbajnë pozicione të tilla, zakonisht për stafin e lartë në fund të të pesëdhjetave ose të gjashtave.
Qëllimi është që ata të mund të qëndrojnë të punësuar deri në moshën zyrtare të pensionit, pa u larguar para kohe, ndërkohë që kontribuojnë minimalisht në punën e përditshme.
Megjithëse kritikohet si joefikase, kjo praktikë është pjesë e kulturës korporative japoneze, lidhet me respektin për senioritetin, besnikërinë ndaj kompanisë dhe ruajtjen e harmonisë brenda zyrave.
Menaxherët shprehen se metoda ndihmon të shmangë konfliktet dhe tensionet që lindin nga largimi i papritur i punonjësve të vjetër.
Ekspertët thonë se, përtej kritikave për efikasitetin, “madogiwa-zoku” është reflektim i vlerave tradicionale japoneze mbi respektin, stabilitetin dhe ruajtjen e marrëdhënieve brenda vendit të punës.
Megjithatë, sfida ende mbetet në balancimin e kulturës dhe nevojave moderne për produktivitet. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Studimet zbulojnë lidhjen mes pagjumësisë kronike dhe shëndetit të trurit
Published
6 days agoon
September 18, 2025By
UBT News
Një studim i ri i publikuar në revistën Neurology sugjeron se personat që vuajnë nga pagjumësia kronike kanë rrezik më të lartë të zhvillojnë probleme me kujtesën dhe aftësitë njohëse.
Shkencëtarët theksojnë se ende nuk dihet nëse gjumi i dobët është shkak i drejtpërdrejtë apo një shenues paralel i këtyre çrregullimeve, raporton The Washington Post.
Si u zhvillua studimi?
Aty morën pjesë 2,700 të rritur, me moshë mesatare 70 vjeç, që nuk kishin probleme mendore. Ata u ndoqën për 6 vjet, duke iu nënshtruar testeve të rregullta për kujtesën, arsyetimin dhe funksionet e tjera të trurit.
Rezultatet treguan se:
14% e personave me pagjumësi kronike zhvilluan demencë ose çrregullime të lehta njohëse.
Krahasimisht, vetëm 10% e atyre pa pagjumësi kishin të njëjtin rezultat.
Shkencëtarët llogaritën se pagjumësia kronike lidhet me plakje më të shpejtë të trurit, duke shtuar afërsisht 3.5 vite.
Çfarë thonë ekspertët?
Diego Z. Carvalho, autori kryesor i studimit, shpjegon: “Gjumi jo i mirë, veçanërisht në moshën e mesme, mund të jetë një paralajmërim i hershëm i neurodegjenerimit. Megjithatë, kjo është vetëm një lidhje, jo provë shkakësie.”
Një tjetër gjetje e rëndësishme ishte se personat me pagjumësi dhe me më pak orë gjumë kishin rezultate më të dobëta në testet e trurit dhe ndryshime më të dukshme strukturore. Sipas Santiago Clocchiatti-Tuozzo, neurolog në Yale New Haven Hospital:
“Nëse këto rezultate konfirmohen, ato mund të ndihmojnë në hartimin e strategjive të reja për mbrojtjen e shëndetit të trurit, duke marrë parasysh jo vetëm cilësinë, por edhe kohëzgjatjen e gjumit.”
Rëndësia e kohëzgjatjes së gjumit
Gjumi i shkurtër (më pak se 6 orë) ose i gjatë (më shumë se 9 orë) lidhet edhe me sëmundje të tjera, përfshirë obezitetin dhe depresionin.
Neurologia Karin G. Johnson thekson: “Truri ka një proces natyral të pastrimit të toksinave që funksionon më mirë gjatë gjumit. Prandaj është thelbësore të sigurojmë kohë të mjaftueshme për pushim.”
Ajo shtoi se ndryshime shoqërore, si p.sh. fillimi më i vonshëm i shkollës për nxënësit, mund të ndihmojnë brezat e rinj të krijojnë zakone më të shëndetshme gjumi dhe kështu të kontribuojnë në një popullatë më të shëndetshme në të ardhmen.

UBT dhe Policia e Kosovës nënshkruajnë marrëveshje bashkëpunimi për forcimin e kapaciteteve në teknologji dhe siguri publike

Ish-lojtari i Arsenalit në koma pas dëmtimit të rëndë në tru

Neymar për Topin e Artë: Vendi i pestë për Raphinhan është shaka

Camila Cabello befasoi fansen, i këndoi live në dasmën e saj

Si e përkeqëson stresi shëndetin e syve?

Dembele merr urimin e veçantë nga Leo Messi

Cardi B përqafon kulturën shqiptare: Moment i veçantë me flamurin kuqezi

Fordi zhvendos selinë kryesore për herë të parë pas 70 vitesh

Nxënësit e UBT International Smart Schools fitues të çmimit “Best Youth-Led Initiative” në Balkan International Youth Summit 2025
Të kërkuara
-
Aktualitet4 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT shpall konkurs për pranimin e studentëve të rinj për vitin akademik 2025/26
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës