Kulturë

Halloween-i: Një festë e ndërthurur me rrëfime pagane!

Published

on

Ndërsa errësira e natës së Halloween-it mbulon botën, festat e ndryshme dhe ritualet e saj të lashta rikthehen në pah, duke na sjellë tradita që kanë mbijetuar për më shumë se dy mijë vjet. Me kostume ngjyrash të ndezura, maska frikshme dhe aktivitetet festive si “trick or treat”, Halloween-i shndërrohet në një ngjarje globale, por rrënjët e tij thellohen në festivalin e lashtë keltik të Samhain. Ky festival, që shënon fundin e verës dhe fillimin e dimrit, është një festë e mbushur me histori dhe simbolikë, duke na kujtuar lidhjen tonë me të kaluarën dhe ritualet që pasqyrojnë ndjeshmërinë ndaj jetës dhe vdekjes.

Samhain, i festuar nga 31 tetori deri më 1 nëntor, ishte një moment thelbësor në kalendarin keltik, duke shënuar vitin e ri dhe ciklin sezonor të rilindjes dhe vdekjes. Antropologia Lyn Baylis reflekton mbi këtë kohë të shenjtë, duke theksuar rëndësinë e ritualeve të zjarrit, ku komunitetet mblidheshin rreth zjarreve të mëdha, duke ndarë histori për jetën, vdekjen dhe rigjallërimin. Flakët jo vetëm që ndriçonin errësirën, por gjithashtu shërbenin si një sinjal, duke udhëhequr shpirtrat nga botët e vdekjes për t’u bashkuar me të gjallët.

Komunitetet do të shuanin zjarret e shtëpive të tyre, duke ndezur një zjarr të vetëm të madh për të simbolizuar unitetin dhe qëllimin e përbashkët, duke ofruar sakrifica të grurave dhe kafshëve për hyjnitë, në shenjë falenderimi për të mirat e vitit.

Me përhapjen e krishterimit, traditat pagane të gjalla filluan të ndërthuren me besime të reja. Misioni Gregorian synoi të transformonte festimet e Samhain në një observancë krishtere, duke dhënë lindje të Ditës së Shpirtrave më 1 nëntor. Ky kalim e përcaktoi festimin, duke bashkuar kujtimin e të vdekurve me nderimin e shenjtorëve. Kështu, 31 tetori u shndërrua në Ditën e Parë të Shenjtë Halloween, një natë që ende pasqyron nderimin e së kaluarës.

Kostumet, që një herë shërbenin për të frikësuar shpirtrat, evoluan përkrah këtyre ndryshimeve. Në kohët e hershme, festuesit vishnin maska dhe kostume, një praktikë e njohur si “mumming” ose “guising”, e cila kishte për qëllim të mashtronte çdo shpirt që endej. Sot, megjithatë, kostumet kanë marrë forma të ndryshme, nga ato humoristike deri te ato provokuese, duke reflektuar kulturën bashkëkohore dhe përqafimin e vetë-shprehjes.

Praktika e gdhendjes së llambave nga perimet rrënjësore gjithashtu vazhdon, ndonëse kungujt tani kanë zëvendësuar turnipët. Kjo traditë ka origjinë nga tregimi i Xhakut, një njeri i mençur por mashtrues që u dëbua për të endur në errësirë, duke udhëhequr rrugën e tij me një qymyr të vendosur brenda një turnipi të zbrazur.

Sot, ndërsa festuesit modernë angazhohen në tradita të lashta pavarësisht nëse është përmes “bobbing” ndarjes së kekëve të shpirtrave, apo ndezjes së qirinjve në kujtim të të vdekurve ata lidhen me një histori të pasur që kalon përtej kohës. Këto praktika, të mbushura me komunitet dhe kujtim, reflektojnë dëshirën tonë të natyrshme për lidhje dhe vazhdimësi, si dhe pranimin e vdekshmërisë sonë.

Në vitet e fundit, ka pasur një ringjallje të interesit për praktikat pagane dhe traditat popullore. Artistë dhe praktikantë të druidizmit theksojnë rëndësinë e ritualeve që nderojnë paraardhësit tanë dhe promovojnë bashkëpunimin. Siç shprehet Baylis, Halloween nuk është thjesht një festë e makabre; është një kohë e shenjtë për kujtim dhe dashuri, duke ftuar çdo njeri pavarësisht nga besimi të marrë pjesë në magjinë e saj./BBC/

Libra

23 prilli – Dita Ndërkombëtare e Librit

Published

on

Dita Ndërkombëtare e Librit dhe të drejtave autoriale që është përzgjedhur të jetë 23 prilli, është një datë me kuptim simbolik për letërsinë botërore.

Me këtë datë të vitit 1616, lidhet vdekja e dy kolosëve të letërsisë botërore: Shekspirit në Angli dhe Miguel de Servantes në Spanjë.

I pari konsiderohet si shkrimtari më i madh i të gjitha kohëve dhe vendeve, ndërsa i dyti është autori i veprës më të përkthyer në botë.

Kjo datë lidh edhe autorë tjerë në ditën e lindjes a vdekjes së tyre: Inca Garcilaso de la Vega, Maurice Druon, Halldór Kiljan Laxness, Vladimir Nabokov, Josep Pla dhe Manuel Mejia Vallejo.

Kjo datë shënohet në botë që nga viti 2003, ndërsa është pazgjedhur në vitin 1995 me qëllim të kontribuojë në mbarë botë për të drejtat e autorit duke inkurajuar të gjithë, e në veçanti të rinjtë për të zbuluar kënaqësinë e leximit.

Kjo datë është edhe një thirrje për të rritur respektin për kontributet e pazëvendësueshme të autorëve dhe librit në progresin social dhe kulturor të njerëzimit.

Continue Reading

Magazinë

Oscars prezantojnë rregulla të reja për 2026: Cilat janë këto ndryshime?

Published

on

Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit ka prezantuar rregulla të reja për edicionin e Oscars 2026.

Të hënën, më 21 prill, Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit zbuloi udhëzimet për fushatën për çmimet e 98-ta të Akademisë, e cila do të zhvillohet më 15 mars 2026.

Kështu kanë njoftuar përmes rrjeteve të tyre sociale, në një postim të publikuar në Twitter, tashmë X: “Ceremonia e 98-të e #Oscars do të mbahet të dielën, më 15 mars 2026. Nominimet do të shpallen të enjten, më 22 janar 2026”.

Cilat rregulla të reja janë përfshirë për Oscar 2026?

Së pari, detajohet se votuesit do të duhet të shohin të gjithë filmat në secilën kategori para se të votojnë për ta. Ende nuk është përcaktuar si do duhet të saktësojnë se i kanë parë, por po punohet për këtë.

Sipas Hollywood Reporter, shikuesit që shikojnë filma diku tjetër do të duhet të “plotësojnë një formular” duke detajuar se kur dhe ku i kanë parë. Ky është një skandal që tashmë ka dalë në dritë në edicionet e mëparshme, kur u pa se disa votues morën pjesë pa i parë realisht.

Përveç kësaj, përdorimi i inteligjencës artificiale në filma është i lejuar, siç ishte rasti me ‘Emilia Perez’ dhe ‘The Brutalist’.

Rregulli i ri ka sqaruar se përdorimi i teknologjisë nuk skualifikon një film: “Akademia dhe secila degë do të gjykojë arritjen, duke marrë parasysh shkallën në të cilën një qenie njerëzore ishte në qendër të autorësisë krijuese në zgjedhjen e filmit për të shpërblyer”.

Continue Reading

Magazinë

Filmat e realizuar me inteligjencë artificiale mund të fitojnë Oscar

Published

on

Filmat e realizuar me ndihmën e inteligjencës artificiale (AI) do të jenë në gjendje të fitojnë çmime Oscar, sipas organizatorëve të saj.

Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit nxori rregulla të reja të hënën, ku u tha se përdorimi i AI dhe mjeteve të tjera dixhitale “as nuk do të ndihmonte dhe as do të dëmtonte shanset për t’u nominuar.”

Inteligjenca artificiale gjeneruese – e cila mund të krijojë tekst, imazhe, audio dhe video në përgjigje të kërkesave – ndihmoi në prodhimin e disa prej filmave të vlerësuar me çmimet kryesore të Ocars në mars.

Por, Akademia tha se do të merrte sërish në konsideratë përfshirjen njerëzore gjatë përzgjedhjes së fituesve.

Përdorimi i AI në film u bë temë debati pasi Adrian Brody mori çmimin “Aktori më i mirë” për rolin në “The Brutalist”. Filmi përdori AI për të përmirësuar theksin e aktorit kur ai fliste hungarisht. Teknologji e ngjashme e klonimit të zërit u përdor për të përmirësuar këndimin në muzikalin “Emilia Perez”.

Përdorimi i AI mbetet i diskutueshëm dhe artistët kanë shprehur shqetësime. Disa e kritikojnë këtë qasje të re, ndërsa të tjerë janë të pashqetësuar.

Për disa, kur përdor AI për projekte të tilla, mund të marrësh një skicë, por nëse ke nevojë për diçka me peshë emocionale, AI nuk do t’ju japë kurrë një Oscar.

Continue Reading

Magazinë

Hailey Bieber flet hapur për problemin e saj shëndetësor

Published

on

Modelja Hailey Bieber ka folur për problemin shëndetësor me të cilin po përballet.

Në një foto të publikuar në Instastory ajo ka bërë të ditur se po vuan nga cistet në vezore.

Themeluesja e brendit “Rhode” në fotografi shihet me barkun zbuluar. Ajo ka shkruar se kushdo që është duke u përballur me një gjendje të ngjashme, e ka mbështetjen e saj, ka shkruar PageSix.

“Nëse edhe ju përballeni me ciste në vezore, jemi bashkë në këtë!”, ka thënë ajo.

Continue Reading

Të kërkuara