Kuriozitete

​Gjendet një formë e çuditshme akulli, ai shkrihet vetëm në temperatura përvëluese

Hulumtimi i titulluar “Kompresimi dinamik i ujit në kushte në ambientet e brendshme gjigante të akullit” u botua në revistën “Scientific Reports”.

Published

on

Brenda planetit, ku substancat janë të ekspozuara ndaj presioneve dhe nxehtësisë ekstreme, ndodhin gjëra të çuditshme.

Në bërthamën e brendshme të ngurtë të Tokës, atomet e hekurit “vallëzojnë”, dhe brenda gjigantëve të gazit të pasur me ujë, Uranit dhe Neptunit, me siguri formohet akull i nxehtë, i zi dhe i rëndë, i cili është i ngurtë dhe i lëngshëm në të njëjtën kohë.

Shkencëtarët fillimisht e rikrijuan këtë akull ekzotik (akull superionik) në kushte laboratorike pesë vjet më parë, dhe konfirmuan ekzistencën dhe strukturën e tij kristal katër vjet më parë. Më pas vitin e kaluar, ekspertët në SHBA zbuluan një fazë të re të akullit superionik. Zbulimi i tyre ndihmoi për të kuptuar fushat magnetike të pazakonta shumëpolëshe në Uran dhe Neptun.

Uji nuk është gjithmonë vetëm – ujë

Shumë besojnë se uji është vetëm një molekulë e thjeshtë e përbërë nga një atom oksigjeni dhe dy atome hidrogjeni që vijnë në një pozicion fiks gjatë ngrirjes. Edhe pse akulli superionik është dukshëm i ndryshëm nga akulli klasik, ai ende mund të jetë një nga format më të bollshme të ujit në univers, shkruan Science Alert.

Shkencëtarët supozojnë se ai mbush jo vetëm brendësinë e Uranit, Neptunit, por edhe ekzoplanete të tjera të ngjashme. Në këta planetë presioni është 2 milionë herë më i lartë se ai i atmosferës së Tokës dhe pjesa e brendshme është po aq e nxehtë sa sipërfaqja e Diellit – pra krijohen kushte ku uji bëhet i çuditshëm.

Në vitin 2019, shkencëtarët konfirmuan atë që fizikanët parashikuan në vitin 1988: një strukturë në të cilën atomet e oksigjenit në akullin superionik janë të kyçur në një rrjetë të ngurtë kubike, ndërsa atomet e hidrogjenit të jonizuar rrjedhin nëpër atë rrjetë si elektronet përmes metaleve.

Kjo është arsyeja pse akulli superionik është kaq përçues dhe pika e tij e shkrirjes aq e lartë sa uji mbetet i ngurtë edhe në temperatura jashtëzakonisht të larta.

Në kërkimin e fundit, fizikantja Arianna Gleason nga Universiteti i Stanfordit dhe kolegët e saj bombarduan copa të holla uji, të shtrydhura midis dy shtresave të diamantit, me laser të fuqishëm.

Valët goditëse të njëpasnjëshme e ngritën presionin në 200 GPa dhe temperaturën në rreth 4700 gradë Celsius, e cila është më e lartë se temperaturat e arritura gjatë eksperimenteve të vitit 2019, por me një presion më të ulët.

Difraksioni me rreze X tregoi strukturën kristalore të nxehtë dhe të dendur të akullit, pavarësisht se kushtet e presionit dhe të temperaturës mbaheshin vetëm për një pjesë të sekondës.

Një fazë e re e akullit superionik

Modelet e difraksionit që rezultuan konfirmuan se këto kristale akulli janë në fakt një fazë e re e dallueshme nga akulli superionik i vëzhguar në vitin 2019. Akulli superionik i sapo zbuluar (Akulli XIX) ka një strukturë kubike dhe përçueshmëri të rritur krahasuar me atë të vitit 2019 (Akull XVIII).

Në këtë eksperiment, përçueshmëria ka një rëndësi të madhe sepse fushat magnetike krijojnë grimca të ngarkuara lëvizëse. Kjo është baza e teorisë së dinamos, e cila përshkruan se si lëngjet përcjellëse të turbullta, siç është manteli i Tokës, gjenerojnë fusha magnetike.

Nëse një planet ka dy shtresa superionike me përçueshmëri të ndryshme në rajonin e bërthamës, siç sugjerojnë Gleason dhe kolegët që është rasti për Neptunin, atëherë fusha magnetike e krijuar nga shtresa e jashtme e lëngshme do të reagonte ndryshe me secilën nga dy shtresat.

Gleason dhe kolegët arrijnë në përfundimin se përçueshmëria e zgjeruar e një shtrese akulli superionik të ngjashëm me akullin XIX do të lehtësonte formimin e fushave magnetike të paqëndrueshme, shumëpolare si ato në Uran dhe Neptun.

Hulumtimi i titulluar “Kompresimi dinamik i ujit në kushte në ambientet e brendshme gjigante të akullit” u botua në revistën “Scientific Reports”.

Kuriozitete

Koleksioni 100 milionë dollarësh i monedhave del në ankand

Published

on

Një grumbull monedhash, shumica e të cilave ishin groposur nëntokë për më shumë se 50 vjet, pritet të arrijnë shumën prej 100 milionë dollarësh në ankand, sipas ekspertëve.

Koleksioni “The Traveller”, që mendohet se është koleksioni më i shtrenjtë i monedhave ndonjëherë, do të shitet përgjatë tri vjetëve të ardhshme – me shitjen e parë që bëhet më 20 maj.

Cilido qoftë rezultati, është historia e origjinës së monedhave që vlerësohet e mahnitshme.

Janë monedha nga mbi 100 territore përreth globit, duke nisur nga kohët e lashta te epoka moderne. Por, gjëja më e jashtëzakonshme është se shumica e monedhave ishin  të groposura për gjysmë shekulli, shkroi CNN.

Koleksionuesi ka filluar t’i blejë monedhat që në vitin 1929. Ai kishte interes për monedhat, historinë prapa tyre dhe sa të rralla ishin. Përgjatë kohës ai kishte në pronësi të veten rreth 15,000 monedha.

Ai udhëtoi nga Amerika në Evropë dhe monedhat i mori me vete kudo. Gjatë regjimit nazist të Hitlerit në Gjermani, koleksionisti duket se e ndjeu kërcënimin dhe monedhat e paketuara me kujdes i groposi në tokë – ku mbetën për pesë dekada.

Kur më në fund ato u morën nga pasardhësit e tij, monedhat u prezantuan te një shtëpi ankandesh.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse duhet të vendosni sodë buke në frigorifer?

Published

on

Frigoriferi, ashtu si shumë pajisje tjera shtëpiake, luan rol të rëndësishëm në ruajtjen e ushqimeve dhe organizimin e hapësirës në kuzhinë.

Megjithatë, ndonjëherë përballemi me një problem të zakonshëm, por të bezdisshëm: aromat e pakëndshme.

Një eksperte ka ndarë një truk, të cilin mund të mos e dini, që ju ndihmon të largoni çdo aromë të padëshiruar në frigorifer.

Për të luftuar aromat e padëshiruara, influencerja e njohur si Georgia ndau një truk të thjeshtë që përdor vetëm një përbërës natyral.

Ajo pohon se soda e bukës është zgjidhja juaj më e mirë. Thjesht shtoni një sasi të madhe sode buke në një tas dhe vendoseni në frigorifer.

Soda e bukës është konsiderohet si një nga mjetet më të mira natyrore për pastrimin e sendeve të ndryshme në shtëpinë tuaj, por gjithashtu funksionon si deodorant i fuqishëm.

Si një substancë alkaline, soda e bukës ndihmon në eliminimin e çdo ere të keqe ose të padëshiruara duke neutralizuar aromat acidike.

Kjo bëhet përmes një reaksioni kimik, duke ndryshuar nivelin e pH të erës dhe duke lëshuar komponime më me pak aromë.

Me fjalë të tjera, soda e bukës funksionon njësoj si shumë freskues të ajrit.

Continue Reading

Kuriozitete

Fenomen i pazakontë në brigjet e Floridas, pse uji i detit kthehet në ngjyrë të kuqe?!

Published

on

Një studim i ri ka hedhur dritë mbi shkakun e baticave të kuqe që për vite kanë prekur bregdetin e Floridës, duke shkaktuar dëme mjedisore dhe kosto të mëdha për autoritetet lokale.

Për herë të parë, shkencëtarët kanë identifikuar me dhjetëra viruse të lidhur me këto fenomene e kanë zbuluar se shkaktohen nga rritja masive e algave.

Ngjyra e kuqe e ujit vjen si rezultat i kombinimit të rrymave të detit, lëndëve ushqyese dhe temperaturave të larta, të cilat stimulojnë shumimin e algave.

Baticat e kuqe janë shqetësim i madh për Floridën, pasi shkaktojnë probleme shëndetësore tek peshqit, shpendët dhe njerëzit. Për pasojë, shumë plazhe janë detyruar të mbyllen në vitet e fundit.

Jean Lim, studiuese në Kolegjin e Shkencave Detare në Universitetin e Floridës Jugore, e cilësoi këtë zbulim si një përparim të madh, që mund të ndihmojë shkencëtarët të parashikojnë kur do të ndodhin këto fenomene.

“Ne e dimë se viruset luajnë një rol kyç në dinamikën e lulëzimit të algave të dëmshme, por nuk kishim informacion mbi viruset e lidhura me Karenia brevis,” tha ajo për The Independent. “Tani që kemi identifikuar disa viruse në baticat e kuqe, mund të studiojmë ndikimin e tyre në këto fenomene.”

Florida përjeton baticat e kuqe pothuajse çdo vit, në fund të verës dhe në fillim të vjeshtës. Sipas Komisionit të Peshkimit dhe Kafshëve të Egra në Florida, këto fenomene zgjasin nga tre deri në pesë muaj dhe mund të shtrihen në qindra kilometra katrorë.

Studimi, përdori teknikën e metagjenomikës virale për të analizuar ADN-në e mostrave të mbledhura nga baticat e kaluara.

Shkencëtarët shpresojnë që ky zbulim të ndihmojë në parashikimin dhe kontrollin e këtij fenomeni në të ardhmen.

Continue Reading

Kuriozitete

Sot është dita e parë e pranverës: A e dini pse ka vite që vjen më herët?

Published

on

Sot është ekuinoksi pranveror, kur sipas astronomisë shënohet dita e parë e pranverës.

Në kohën e ekuinoksit, dy hemisferat e Tokës marrin rrezet e diellit në mënyrë të barabartë. Shpesh thuhet se nata dhe dita janë të barabarta në gjatësi. Në fakt, fjala ekuinoks vjen nga latinishtja aequus (e barabartë) dhe nox (natë).

Edhe pse shumë njerëz mësuan në shkollë se pranvera fillon më 21 mars, në dy dekadat e fundit pranvera na vjen më 20 mars.

Ekspertët kanë zbuluar se pranvera ka ardhur një ditë më herët për njëzet vjet, për shkak të dy metodave të ndryshme për përcaktimin e fillimit dhe fundit të stinëve: meteorologjike dhe astronomike.

Meteorologët vëzhgojnë uljen dhe ngritjen e temperaturës dhe gjendjen e atmosferës dhe stina meteorologjike është e koordinuar sipas kalendarit dhe çdo stinë zgjat tre muaj. Me këtë metodë pranvera zgjat nga 1 marsi deri më 31 maj.

Metoda e dytë bazohet në stinët astronomike dhe i referohet pozicionit të orbitës së Tokës në raport me Diellin.

Kalendari astronomik përcakton stinët sipas asaj se kur boshti i rrotullimit të Tokës është në 23,5 gradë në raport me orbitën rreth Diellit, kështu që vitet e fundit pranvera erdhi më 20 mars, e simbolizon rilindjen e Hemisferës Veriore të Tokës kur gjithçka në natyrë po zgjohet.

Shumë kultura kanë festivale pranverore, por Japonia, India dhe Nepali dallohen. Ardhja e pranverës festohet me valle e këngë dhe pjesëmarrësit e festivalit i hedhin ngjyra të ndryshme njëri-tjetrit. Festat shënojnë gjithashtu fitoren e së mirës mbi të keqen.

Continue Reading

Të kërkuara