Lajmet
Gjendet një formë e çuditshme akulli, ai shkrihet vetëm në temperatura përvëluese
Hulumtimi i titulluar “Kompresimi dinamik i ujit në kushte në ambientet e brendshme gjigante të akullit” u botua në revistën “Scientific Reports”.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiBrenda planetit, ku substancat janë të ekspozuara ndaj presioneve dhe nxehtësisë ekstreme, ndodhin gjëra të çuditshme.
Në bërthamën e brendshme të ngurtë të Tokës, atomet e hekurit “vallëzojnë”, dhe brenda gjigantëve të gazit të pasur me ujë, Uranit dhe Neptunit, me siguri formohet akull i nxehtë, i zi dhe i rëndë, i cili është i ngurtë dhe i lëngshëm në të njëjtën kohë.
Shkencëtarët fillimisht e rikrijuan këtë akull ekzotik (akull superionik) në kushte laboratorike pesë vjet më parë, dhe konfirmuan ekzistencën dhe strukturën e tij kristal katër vjet më parë. Më pas vitin e kaluar, ekspertët në SHBA zbuluan një fazë të re të akullit superionik. Zbulimi i tyre ndihmoi për të kuptuar fushat magnetike të pazakonta shumëpolëshe në Uran dhe Neptun.
Uji nuk është gjithmonë vetëm – ujë
Shumë besojnë se uji është vetëm një molekulë e thjeshtë e përbërë nga një atom oksigjeni dhe dy atome hidrogjeni që vijnë në një pozicion fiks gjatë ngrirjes. Edhe pse akulli superionik është dukshëm i ndryshëm nga akulli klasik, ai ende mund të jetë një nga format më të bollshme të ujit në univers, shkruan Science Alert.
Shkencëtarët supozojnë se ai mbush jo vetëm brendësinë e Uranit, Neptunit, por edhe ekzoplanete të tjera të ngjashme. Në këta planetë presioni është 2 milionë herë më i lartë se ai i atmosferës së Tokës dhe pjesa e brendshme është po aq e nxehtë sa sipërfaqja e Diellit – pra krijohen kushte ku uji bëhet i çuditshëm.
Në vitin 2019, shkencëtarët konfirmuan atë që fizikanët parashikuan në vitin 1988: një strukturë në të cilën atomet e oksigjenit në akullin superionik janë të kyçur në një rrjetë të ngurtë kubike, ndërsa atomet e hidrogjenit të jonizuar rrjedhin nëpër atë rrjetë si elektronet përmes metaleve.
Kjo është arsyeja pse akulli superionik është kaq përçues dhe pika e tij e shkrirjes aq e lartë sa uji mbetet i ngurtë edhe në temperatura jashtëzakonisht të larta.
Në kërkimin e fundit, fizikantja Arianna Gleason nga Universiteti i Stanfordit dhe kolegët e saj bombarduan copa të holla uji, të shtrydhura midis dy shtresave të diamantit, me laser të fuqishëm.
Valët goditëse të njëpasnjëshme e ngritën presionin në 200 GPa dhe temperaturën në rreth 4700 gradë Celsius, e cila është më e lartë se temperaturat e arritura gjatë eksperimenteve të vitit 2019, por me një presion më të ulët.
Difraksioni me rreze X tregoi strukturën kristalore të nxehtë dhe të dendur të akullit, pavarësisht se kushtet e presionit dhe të temperaturës mbaheshin vetëm për një pjesë të sekondës.
Një fazë e re e akullit superionik
Modelet e difraksionit që rezultuan konfirmuan se këto kristale akulli janë në fakt një fazë e re e dallueshme nga akulli superionik i vëzhguar në vitin 2019. Akulli superionik i sapo zbuluar (Akulli XIX) ka një strukturë kubike dhe përçueshmëri të rritur krahasuar me atë të vitit 2019 (Akull XVIII).
Në këtë eksperiment, përçueshmëria ka një rëndësi të madhe sepse fushat magnetike krijojnë grimca të ngarkuara lëvizëse. Kjo është baza e teorisë së dinamos, e cila përshkruan se si lëngjet përcjellëse të turbullta, siç është manteli i Tokës, gjenerojnë fusha magnetike.
Nëse një planet ka dy shtresa superionike me përçueshmëri të ndryshme në rajonin e bërthamës, siç sugjerojnë Gleason dhe kolegët që është rasti për Neptunin, atëherë fusha magnetike e krijuar nga shtresa e jashtme e lëngshme do të reagonte ndryshe me secilën nga dy shtresat.
Gleason dhe kolegët arrijnë në përfundimin se përçueshmëria e zgjeruar e një shtrese akulli superionik të ngjashëm me akullin XIX do të lehtësonte formimin e fushave magnetike të paqëndrueshme, shumëpolare si ato në Uran dhe Neptun.
Hulumtimi i titulluar “Kompresimi dinamik i ujit në kushte në ambientet e brendshme gjigante të akullit” u botua në revistën “Scientific Reports”.
Gjykimi ndaj ish-presidentit Hashim Thaçi dhe të tjerëve po vazhdon edhe sot në Dhomat e Specializuara në Hagë, ku Michael Durkee, ish-këshilltari i Wesley Clark, vazhdon dëshminë e tij.
Ish-këshilltari politik i Clarkut në gjykimin ndaj ish-krerëve të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës, tha të mërkurën se në kohën kur kishte ndodhur takimi mes tyre dhe Hashim Thaçit në mars ose prill të 1999-ës në Mons të Belgjikës, nuk e dinin se cilat ishin kapacitete e UÇK-së.
Në dokumentin që iu prezantua dëshmitarit, thuhej se në atë takim ishin Hashim Thaçi, Ramë Buja, Jakup Krasniqi, Xhavit Haliti, Azem Syla, Blerim Shala, Edita Tahiri, Mehmet Hajrizi, Fehmi Agani dhe Gjergj Dedaj.
Dëshmitari tha se i njeh të gjithë këta emra, por që vetëm Thaçin dhe Jakup Krasniqin e kishte takuar.
“Të gjithë ata emra unë i njoh në kuptimin që jo si persona që i kam parë ose takuar vetë. Personat që i kam takuar personalisht kanë qenë zoti Thaçi dhe Krasniqi dhe emrat tjerë janë thjesht të dëgjuar dhe jo të takuar”, tha Durkee.
Për tre ditë në këtë proces ka dëshmuar ish-ambasadori amerikan në Beograd, Christopher Hill si i ftuar i radhës nga mbrojtja e ish-presidentit Thaçi.
Sipas njoftimit, seanca ka filluar nga ora 09:00 e do të vazhdojë deri në ora 16:30./S.K/EO/
Lajmet
Trump nënshkruan projektligjin për rihapje të Qeverisë amerikane
Published
1 hour agoon
November 13, 2025By
UBT News
Presidenti amerikan, Donald Trump e ka nënshkruar projektligjin për rihapjen e Qeverisë dhe përfundimin e mbylljes së saj më të gjatë në historinë e Shteteve të Bashkuara.
Ai e ka nënshkruar dokumentin për të financuar Qeverinë deri në fund të janarit, pasi atë e kanë miratuar Dhoma e Përfaqësuesve dhe Senati.
Në Zyrën Ovale, Trump ka thënë se Qeveria do t’i rinisë operacionet normale, pasi njerëzit janë dëmtuar aq keq nga mbyllja 43-ditore.
Shumë shërbime qeveritare janë pezulluar prej tetorit dhe rreth 1.4 milion punëtorë federalë kanë qenë në pushim pa pagesë, ose kanë punuar pa paga.
Edhe ndihmat për personat me të ardhura të ulëta ishin pezulluar, si dhe trafiku ajror ishte çrregulluar, me fluturime të anuluara apo të shtyra.
Shërbimet qeveritare pritet të rikthehen në ditët në vijim, ndërsa situata në trafikun ajror pritet të stabilizohet para Festës së Falënderimeve, kur shumë amerikanë kthehen në shtëpi.
Presidenti Trump e ka fajësuar vazhdimisht Partinë Demokratike për mbylljen e Qeverisë.
“Ata e kanë bërë këtë për arsye të pastra politike. Kur të afrohen zgjedhjet për Kongres dhe gjërat tjera, mos e harroni çfarë i kanë bërë shtetit tonë”, ka thënë ai.
Demokratët dhe republikanët nuk janë pajtuar me javë për paketën e financimit të Qeverisë, mirëpo të dielën tetë demokratë janë shkëputur nga linja partiaake dhe kanë ndihmuar në miratimin e projektligjit për hapje të Qeverisë./S.K/EO/
Lajmet
Rama për takimin me Qeverinë Meloni: Ditë historike do të nënshkruhen 16 marrëveshje
Published
1 hour agoon
November 13, 2025By
UBT News
Italia dhe Shqipëria do të zhvillojnë sot një samit të përbashkët në Romë, ku pala italiane shpjegon se organizimi i një samiti ndërqeveritar me Tiranën shërben për të mundësuar një bashkëpunim cilësor dypalësh, përmes planifikimit që do të përfshijë një dimension më të gjerë, më të strukturuar dhe strategjik të marrëdhënieve dypalëshe.
Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama i ka bërë jehonë takimit mes Qeverisë shqiptare dhe asaj italiane, teksa e cilëson mbledhjen e përbashkët si një tjetër ditë historike në marrëdhëniet ndërkombëtare të Shqipërisë duke shtuar se gjatë takimit pritet të nënshkruhen 16 marrëveshje që do të forcojnë më tej partneritetin mes dy vendeve.
“Me krenarinë për një tjetër ditë historike në marrëdhëniet ndërkombëtare të Shqipërisë, mbledhjen e parë të përbashkët mes dy qeverive, e cila zhvillohet në Romë për t’i hapur rrugë 16 marrëveshjeve të reja konkrete të bashkëpunimit në kuadër të partneritetit të ngushtë strategjik me fqinjin tonë të çmuar perëndimor, ju uroj një ditë të mbarë”, shkruan Rama.
Takimi do të mbahet në Villa Pamphili, duke nisur në orën 11:30, dhe do të drejtohet nga Kryeministrja e Italisë, Giorgia Meloni, dhe Kryeministri i Shqipërisë, Edi Rama.
Ky është samiti i parë i këtij niveli midis qeverive të dy vendeve, që synon forcimin e partneritetit strategjik mes Romës dhe Tiranës, me fokus në tre fusha kryesore: mbrojtjen, industrinë dhe emigracionin./S.K/EO/
Lajmet
Shqipëria luan sonte ndaj Andorrës në Kualifikueset e Botërorit 2026
Published
2 hours agoon
November 13, 2025By
UBT News
Kombëtarja e Shqipërisë do të luajë sonte në stadiumin “FAF” të Andorrës, ndeshjen e vlefshme për kualifikueset e Kupës së Botës 2026 në ora 20:45.
Trajneri i Kombëtares, Silvinjo ka grumbulluar 25 futbollistë për dy ndeshjet e fundit kualifikuese të Kupës së Botës 2026, ndaj Andorrës dhe Anglisë.
Ndeshja e mbrëmjes së sotme do të arbitrohet nga Horatiu Fesnic.
Asistentë të Fesnic do të jenë Valentin Avram dhe Alexandru Cerei. Arbitër i katërt është caktuar Rares Vidican. Në sallën e VAR-it, gjithashtu do të jenë rumunë: Ovidiu Haţegan në rolin e arbitrit kryesor të teknologjisë dhe Adrian Costreie si ndihmës i tij.
Kombëtarja shqiptare renditet aktualisht në vendin e dytë me 11 pikë në grupin K dhe një fitore ndaj Andorrës dhe humbja e Serbisë ndaj Anglisë në Londër, do të sillte kualifikimin në play-off./S.K/EO/
Jennifer Aniston rrëfen për herë të parë lidhjen e saj: Jam me dikë shumë të veçantë
Durkee vazhdon sot dëshminë në Hagë
Trump nënshkruan projektligjin për rihapje të Qeverisë amerikane
Shishet e ujit strehojnë baktere nëse nuk pastrohen rregullisht
Rama për takimin me Qeverinë Meloni: Ditë historike do të nënshkruhen 16 marrëveshje
Objekti misterioz ndëryjor, çfarë po fsheh NASA?
Shqipëria luan sonte ndaj Andorrës në Kualifikueset e Botërorit 2026
Pastroni organizmin me këtë lëng natyral detoks
PS5 mbush pesë vjet, por ku mbeti PlayStation 6?
Të kërkuara
-
Lajmet3 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet3 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
