Lajmet
Gjendet një formë e çuditshme akulli, ai shkrihet vetëm në temperatura përvëluese
Hulumtimi i titulluar “Kompresimi dinamik i ujit në kushte në ambientet e brendshme gjigante të akullit” u botua në revistën “Scientific Reports”.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiBrenda planetit, ku substancat janë të ekspozuara ndaj presioneve dhe nxehtësisë ekstreme, ndodhin gjëra të çuditshme.
Në bërthamën e brendshme të ngurtë të Tokës, atomet e hekurit “vallëzojnë”, dhe brenda gjigantëve të gazit të pasur me ujë, Uranit dhe Neptunit, me siguri formohet akull i nxehtë, i zi dhe i rëndë, i cili është i ngurtë dhe i lëngshëm në të njëjtën kohë.
Shkencëtarët fillimisht e rikrijuan këtë akull ekzotik (akull superionik) në kushte laboratorike pesë vjet më parë, dhe konfirmuan ekzistencën dhe strukturën e tij kristal katër vjet më parë. Më pas vitin e kaluar, ekspertët në SHBA zbuluan një fazë të re të akullit superionik. Zbulimi i tyre ndihmoi për të kuptuar fushat magnetike të pazakonta shumëpolëshe në Uran dhe Neptun.
Uji nuk është gjithmonë vetëm – ujë
Shumë besojnë se uji është vetëm një molekulë e thjeshtë e përbërë nga një atom oksigjeni dhe dy atome hidrogjeni që vijnë në një pozicion fiks gjatë ngrirjes. Edhe pse akulli superionik është dukshëm i ndryshëm nga akulli klasik, ai ende mund të jetë një nga format më të bollshme të ujit në univers, shkruan Science Alert.
Shkencëtarët supozojnë se ai mbush jo vetëm brendësinë e Uranit, Neptunit, por edhe ekzoplanete të tjera të ngjashme. Në këta planetë presioni është 2 milionë herë më i lartë se ai i atmosferës së Tokës dhe pjesa e brendshme është po aq e nxehtë sa sipërfaqja e Diellit – pra krijohen kushte ku uji bëhet i çuditshëm.
Në vitin 2019, shkencëtarët konfirmuan atë që fizikanët parashikuan në vitin 1988: një strukturë në të cilën atomet e oksigjenit në akullin superionik janë të kyçur në një rrjetë të ngurtë kubike, ndërsa atomet e hidrogjenit të jonizuar rrjedhin nëpër atë rrjetë si elektronet përmes metaleve.
Kjo është arsyeja pse akulli superionik është kaq përçues dhe pika e tij e shkrirjes aq e lartë sa uji mbetet i ngurtë edhe në temperatura jashtëzakonisht të larta.
Në kërkimin e fundit, fizikantja Arianna Gleason nga Universiteti i Stanfordit dhe kolegët e saj bombarduan copa të holla uji, të shtrydhura midis dy shtresave të diamantit, me laser të fuqishëm.
Valët goditëse të njëpasnjëshme e ngritën presionin në 200 GPa dhe temperaturën në rreth 4700 gradë Celsius, e cila është më e lartë se temperaturat e arritura gjatë eksperimenteve të vitit 2019, por me një presion më të ulët.
Difraksioni me rreze X tregoi strukturën kristalore të nxehtë dhe të dendur të akullit, pavarësisht se kushtet e presionit dhe të temperaturës mbaheshin vetëm për një pjesë të sekondës.
Një fazë e re e akullit superionik
Modelet e difraksionit që rezultuan konfirmuan se këto kristale akulli janë në fakt një fazë e re e dallueshme nga akulli superionik i vëzhguar në vitin 2019. Akulli superionik i sapo zbuluar (Akulli XIX) ka një strukturë kubike dhe përçueshmëri të rritur krahasuar me atë të vitit 2019 (Akull XVIII).
Në këtë eksperiment, përçueshmëria ka një rëndësi të madhe sepse fushat magnetike krijojnë grimca të ngarkuara lëvizëse. Kjo është baza e teorisë së dinamos, e cila përshkruan se si lëngjet përcjellëse të turbullta, siç është manteli i Tokës, gjenerojnë fusha magnetike.
Nëse një planet ka dy shtresa superionike me përçueshmëri të ndryshme në rajonin e bërthamës, siç sugjerojnë Gleason dhe kolegët që është rasti për Neptunin, atëherë fusha magnetike e krijuar nga shtresa e jashtme e lëngshme do të reagonte ndryshe me secilën nga dy shtresat.
Gleason dhe kolegët arrijnë në përfundimin se përçueshmëria e zgjeruar e një shtrese akulli superionik të ngjashëm me akullin XIX do të lehtësonte formimin e fushave magnetike të paqëndrueshme, shumëpolare si ato në Uran dhe Neptun.
Hulumtimi i titulluar “Kompresimi dinamik i ujit në kushte në ambientet e brendshme gjigante të akullit” u botua në revistën “Scientific Reports”.
Lajmet
Sot nis beteja për Kupën e Kosovës në futboll
Published
20 minutes agoon
December 3, 2025By
UBT News
Në kuadër të fazës 1/16 të Kupës së Kosovës në futboll,, sot do të zhvillohen 10 ballafaqime shumë interesante.
Kupa e Kosovës është një tjetër rrugë që shumë skuadra e ndjekin për të siguruar daljen në garat evropiane sezonin e ardhshëm.
Këto janë të gjitha ballafaqime e ditës së sotme që nisin nga ora 12:30 e që janëL
Besa Peja – Drita, Drenica – Prizreni, Dukagjini – Ramiz Sadiku, Ballkani – Rilindja, Ferizaj – Tefik Çanga, Gjilani – Istogu, Llapi – Vjosa, Prishtina e Re, KF Lepenci Kaçanik, TOP Futbolli – Prishtina, Trepça Mitrovicë – Malisheva /S.K/KP/
Lajmet
Bisedimet Rusi-SHBA për marrëveshjen e paqes në Ukrainë përfundojnë pa përparim
Published
21 minutes agoon
December 3, 2025By
UBTnews
Pesë orë bisedime midis Presidentit rus Vladimir Putin dhe negociatorëve kryesorë të Shteteve të Bashkuara nuk dhanë ndonjë përparim në një marrëveshje të mundshme paqeje në Ukrainë, tha një ndihmës i Kremlinit të mërkurën herët.
I dërguari special i Presidentit të SHBA-së Donald Trump, Steve Witkoff, dhe dhëndri i tij, Jared Kushner, u ulën për bisedime të nivelit të lartë me Putinin në Kremlin të martën, duke kulmuar një javë diplomacie intensive, ndërsa administrata Trump vazhdon përpjekjet e saj për t’i dhënë fund luftës ruse në Ukrainë, transmeton CNN.
Bisedimet në kryeqytetin rus ishin “shumë të dobishme, konstruktive dhe shumë thelbësore”, por një “opsion kompromisi nuk u gjet”, u tha gazetarëve pas takimit këshilltari rus i politikës së jashtme dhe ndihmësi i Putinit, Yuri Ushakov.
“Disa nga propozimet amerikane duken pak a shumë të pranueshme, megjithëse ato duhet të diskutohen“, tha Ushakov, duke shtuar se pika të tjera “nuk na përshtaten”.
“Puna do të vazhdojë”, tha ai.
Ndër pikat e mëparshme të ngërçitjes janë kërkesat e Kremlinit që Ukraina të heqë dorë zyrtarisht nga aspirata e saj për t’u bashkuar me NATO-n dhe që Ukraina të dorëzojë territorin në rajonin Donbas të Ukrainës lindore që është aneksuar, por ende jo i pushtuar, nga Rusia.
Pala amerikane ende nuk ka komentuar publikisht mbi bisedimet, por përpara takimit, SHBA-të kishin qenë “shumë optimiste” për arritjen e një marrëveshjeje për t’i dhënë fund luftës tre vjeçare e gjysmë, sipas sekretares së shtypit të Shtëpisë së Bardhë, Karoline Leavitt.
Një takim midis Putinit dhe Trump nuk ishte planifikuar dhe një takim i mundshëm ballë për ballë do të “varet nga progresi që jemi në gjendje të arrijmë”, tha Ushakov.
Zyrtarët ukrainas kanë vazhduar të refuzojnë kërkesat maksimaliste të Rusisë, të cilat Kremlini vazhdon t’i konsiderojë si vija të kuqe.
Ushakov tha se Putin dhe delegacioni amerikan diskutuan çështjet territoriale në takimin e tyre, “pa të cilat ne nuk shohim një zgjidhje për krizën”.
Presidenti ukrainas Volodymyr Zelensky tha se priste të komunikonte me ekipin negociator amerikan menjëherë pas bisedimeve të tyre me Putinin dhe se ai ishte “duke pritur sinjale” nga delegacioni mbi rezultatin e takimit./KP
Cristiano Ronaldo mori pjesë në një sfidë unike të penalltive, duke u përpjekur të shënojë kundër një portieri robotik të krijuar nga ish-inxhinieri i NASA-s, Mark Rober, i cili pretendohet të jetë i pathyeshëm.
Rober, një inxhinier amerikan dhe personalitet i YouTube, është i njohur për projektet e tij të mëdha inxhinierike dhe videot kreative shkencore. Para se të bëhej krijues i përhershëm përmbajtjeje, ai punoi për shtatë vite në Qendrën e Studimeve Reaktive të NASA-s, duke kontribuar në misionin e roverit Curiosity.
Projekti i tij i fundit synonte krijimin e një roboti që të përballej me Ronaldon në një seri penalltish.
Videoja që dokumentoi sfidën u bë virale, duke marrë mbi 13 milionë shikime dhe afro 10 mijë komente brenda një dite.
Qëllimi ishte të projektohej një makineri e aftë të ndalonte goditje që arrinin shpejtësi deri në 80 milje në orë (128 km/h), duke i dhënë robotit vetëm 250 milisekonda për të reaguar.
Për ta arritur këtë, ekipi i Roberit zhvilloi një sistem monitorimi me shpejtësi të lartë duke përdorur 22 kamera infra të kuqe.
Këto kamera, së bashku me ngjitës reflektues në top, i mundësonin sistemit të parashikonte trajektoren 3D të topit me 500 llogaritje në sekondë, vetëm 6 milisekonda pasi topi largohej nga këmba e goditësit.
Korniza e portierit robotik ishte vendosur mbi një sistem lëvizës horizontal, i fuqizuar nga dy motorë me nga 50 kuaj fuqi.
Kjo i lejonte robotit të përshpejtonte deri në 66 km/h pothuajse menjëherë, duke u pozicionuar saktë në rrugën e topit. Për të siguruar reagime të menjëhershme, ekipi i Roberit përdori një rrjet 5G me vonesë sinjali nën 10 milisekonda.
Ndërsa roboti ndali disa goditje të forta gjatë testimeve, ai hasi probleme me qëndrueshmërinë, pasi forca e disa goditjeve dëmtoi strukturën e tij.
Për ta zgjidhur këtë, Rober aplikoi teknika të inxhinierisë ajrore, duke përdorur fibra karboni dhe shkumë të trashë për të krijuar një mburojë të lehtë, por të qëndrueshme. Ai gjithashtu forcoi pikat e fiksimit për të parandaluar dëmtimet gjatë lëvizjeve me shpejtësi të lartë.
Testet e mëvonshme treguan se roboti ishte pothuajse i pathyeshëm, duke dëshmuar se kombinimi i shpejtësisë, saktësisë së sensorëve dhe qëndrueshmërisë fizike e bënte atë gati për sfidën finale.
Prova përfundimtare u zhvillua në Portugali, ku Ronaldo u përball me robotin në një seri penalltish. Fillimisht, roboti ndali disa prej goditjeve të fuqishme të Ronaldos, duke e lënë ish-yjin e Real Madrid të habitur. Duke kuptuar se forca nuk mjaftonte, Ronaldo ndryshoi qasje, duke kërkuar dobësi në sistem. Në fund, ai ia doli me një goditje të butë dhe të saktë në rrjetën anësore.
Rober i atribuoi golin e pësuar një defekti të papritur mekanik.
Gjatë transportimit në Portugali, një prej shiritave të lëvizjes së robotit ishte përkulur lehtë, duke shkaktuar paqëndrueshmëri kur roboti duhej të lëvizte krejtësisht djathtas. Ronaldo e shfrytëzoi këtë pikë të dobët dhe shënoi.
Pavarësisht humbjes së robotit, Ronaldo e vlerësoi atë, duke e quajtur një nga kundërshtarët më të vështirë që kishte hasur.
Më 8 tetor, Ronaldo u bë futbollisti i parë që arriti statusin miliarder, me Bloomberg Billionaires Index që vlerëson pasurinë e tij në 1.4 miliardë dollarë amerikanë./S.K/EO/
Lajmet
Mediumi spanjoll për Muriqin: Po shkëlqen me golat e tij
Published
2 hours agoon
December 3, 2025By
UBT News
Sulmuesi kosovar, Vedat Muriqi, po kalon një moment fantastik te Mallorca në La Liga, duke u shndërruar në një nga lojtarët më efikas të kampionatit spanjoll. Mediumi i njohur spanjoll, “Marca”, ia ka kushtuar një artikull performancës së tij, duke theksuar se Muriqi është kthyer në formën më të mirë dhe po shkëlqen me golat e tij.
“Marca” shkruan se Muriqi aktualisht ka shënuar tetë gola, të barabartë me Robert Lewandowskin, dhe vetëm Kylian Mbappe me 14 gola është më efikas se ai. Gazeta thekson se ky edicion po i buzëqesh sulmuesit prizrenas, i cili po luan një rol kyç te ekipi i trajnerit Arrasate.
“Futbolli po i buzëqesh. Ai është më i zjarrtë se kurrë dhe është përsëri figurë kyç në ekipin e trajnerit Arrasate. Aq i rëndësishëm është saqë ka shënuar më shumë se gjysmën e golave të skuadrës së tij. Mallorca i ka 15 gola gjithsej. Tetë prej tyre mbajnë firmën e Muriqit, që ka luajtur në 13 ndeshje”, shkruan “Marca”.
Sulmuesi vazhdon të jetë i vendosur për t’u bërë golashënuesi më i mirë i të gjitha kohërave i Mallorcas. Me 53,3 për qind të golave të skuadrës, ai kryeson këtë statistikë në La Liga, duke e lënë pas edhe Kylian Mbappen, i cili ka realizuar 48,27 për qind të golave të Real Madridit.
Gazeta spanjolle vlerëson gjithashtu ndikimin e ardhjes së Jan Virgilit, i cili ka ndihmuar Muriqin të marrë më shumë topa në zonën e kundërshtarit, duke i mundësuar sulmuesit të shënojë rregullisht.
Edicioni më i mirë i Muriqit te Mallorca mbetet 2022/2023, kur sulmuesi shënoi 15 gola dhe dhuroi tri asistime në 35 ndeshje kampionale, duke realizuar 40,5 për qind të golave të skuadrës. “Sulmuesi kishte shënuar shtatë gola deri në javën e 15-të në La Liga atë edicion. Pra një më pak se këtë edicion. Nëse Muriqi mund ta ruajë këtë efikasitet para portës, atij nuk do t’i duhet shumë kohë për të arritur shifrat më të mira në të gjithë karrierën në ishull”, ka shkruar Marca./S.K/EO/
Një pije e thjeshtë që lufton stresin dhe efektet e ushqimeve të yndyrshme
Sot nis beteja për Kupën e Kosovës në futboll
Bisedimet Rusi-SHBA për marrëveshjen e paqes në Ukrainë përfundojnë pa përparim
DW: BE dhe ndërkombëtarët dënojnë moscertifikimin e LS nga KQZ
Eurovision 2026 në një krizë, debat mbi pjesëmarrjen e Izraelit
Ronaldo përball robotit të NASA-s
Abu Dhabi hap muzeun më të madh të historisë natyrore në Lindjen e Mesme
Katy Perry dhe Justin Trudeau, çift i ri në qendër të vëmendjes në Tokio
Mediumi spanjoll për Muriqin: Po shkëlqen me golat e tij
Të kërkuara
-
Aktualitet1 month agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Lajmet3 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
-
Rajoni2 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
