

Lajmet
Gjashtë shtetet e lëkundura që do të vendosin për të ardhmen e gjeopolitikës
Nga Cliff Kupchan
Published
2 years agoon
By
Betim GashiMuajin e kaluar, presidenti ukrainas, Volodymyr Zelensky qëndroi jo pak ditë larg Ukrainës. Ai kaloi thuajse një javë në Jeddah të Arabisë Saudite dhe Hiroshima të Japonisë. Synimi i tij: të fitojë mbështetjen e Brazilit, Indisë, Indonezisë dhe Arabisë Saudite, 4 vende të rëndësishme që hezitojnë në rreshtohen në luftën Rusi-Ukrainë.
Këto dhe vende të tjera udhëheqëse të Jugut Global, kanë sot më shumë fuqi se kurrë më parë. Arsyet për peshën e tyre të re gjeopolitike:Kanë më shumë ndikim, përfitojnë jo pak nga rajonalizimi, dhe mund të nxisin tensionet SHBA-Kinë. Sot fuqitë e mesme kanë më shumë ndikim se sa në çdo kohë që nga Lufta e Dytë Botërore.
Këto janë vende me një ndikim gjeopolitik të konsiderueshëm, por ato janë gjithsesi më pak të fuqishme sesa dy superfuqitë e botës:Shtetet e Bashkuara dhe Kina. Në veriun global, ato përfshijnë Francën, Gjermaninë, Japoninë, Rusinë, Korenë e Jugut dhe të tjerë.
Me përjashtim të Rusisë, këto vende nuk na tregojnë shumë mbi dinamikën e ndryshimit të fuqisë dhe levave, pasi ato mbeten gjerësisht në një linjë me Shtetet e Bashkuara. Shumë më interesante janë 6 fuqitë e mesme kryesore të Jugut Global:Brazili, India, Indonezia, Arabia Saudite, Afrika e Jugut dhe Turqia.
Këto shtete të lëkundura të Jugut Global, nuk janë plotësisht në një linjë me asnjërën nga superfuqitë, dhe për këtë arsye janë të lira që të krijojnë dinamika të reja. Të gjitha janë anëtare të G20-ës dhe shumë aktive si në gjeopolitikë ashtu edhe në gjeoekonomi.
Nga ana tjetër, këto 6 fuqi të mesme shërbejnë si një barometër i mirë për tendencat më të gjera gjeopolitike në Jugun Global. Ekzistojnë shumë arsye për rëndësinë në rritje të këtyre 6 shteteve, por ato mund të grupohen në 2 kategori:zhvillimet afatgjata, historike dhe tendencat më të fundit globale.
Sa i përket të parave, zhvillimet që nga Lufta e Ftohtë u kanë dhënë këtyre fuqive më shumë ndikim në marrëdhëniet ndërkombëtare. Lufta e Ftohtë solli një ndarje më të rreptë në blloqet kundërshtare, të cilat tërhoqën disa nga shtetet e sotme të lëkundura.
Epoka pasuese e unipolaritetit të SHBA-së, bëri të nevojshme njëfarë besnikërie ndaj Uashingtonit nga gati të gjitha shtetet. Bipolariteti i sotëm Kinë-SHBA, është më i dobët dhe të gjitha fuqitë e mesme kanë më shumë liri lëvizjeje.
Kategoria e dytë gjendet tek trajektorja e historisë:Bota është de-globalizuar në mënyra të rëndësishme gjatë 2 dekadave të fundit, ndaj po formohen marrëdhënie të reja gjeopolitike dhe gjeoekonomike në nivel rajonal. Shtetet e lëkundura, janë që të gjitha lidere rajonale, dhe ato bëhen më të rëndësishme në kushtet kur fuqia kalon në rajonet e tyre.
Proceset e lëvizjes së zinxhirëve të furnizimit më afër shtëpisë dhe larg kundërshtarëve, po i zhvendosin dalëngadalë disa kompani dhe marrëdhënie tregtare larg Kinës në rajoneve të tjera, kryesisht në Jugun Global. Disa nga shtetet e lëkundura të Jugut Global, do të shndërrohen në qendra edhe më të ngarkuara të tregtisë rajonale.
Shembulli më i mirë është India, kur disa kompani amerikane po drejtojnë zinxhirë të rinj furnizimi. Edhe tregjet e energjisë po bëhen më rajonale, dhe nga kjo përfiton Arabia Saudite.
Po ashtu, kryeqyteti saudit, Riadi, po shfaqet si një qendër financiare rajonale. Edhe Fondi Monetar Ndërkombëtar e ka bërë të qartë se bota po fragmentohet, dhe në një botë të fragmentuar fuqitë e mesme rajonale luajnë logjikisht një rol gjithnjë e më të rëndësishëm.
Ndërkohë, gjatë Luftës së Ftohtë, India dhe Indonezia sapo kishin dalë nga sundimi kolonial dhe kjo e kufizoi rolin e tyre global gjatë asaj epoke bipolare. Sot, 6 shtetet e lëkundura janë aktorë plotësisht autonomë.
Por ata nuk janë vetëm një mishërim i ri i Lëvizjes së të Paangazhuarve, apo i grupimeve të tjera të dominuara nga Jugu Global, si G-77 dhe BRICS (Brazili, Rusia, India, Kina dhe Afrika e Jugut), ku asnjë nuk ka grumbulluar shumë fuqi. Të gjitha këto grupe përfshihen ose përfshijnë njëfarë afërsie ideologjike, të cilin nuk e kanë 6 shtetet e lëkundura.
Mungesa e afërsisë ideologjike, i ndihmon këto shtete të kenë një qasje të fortë transaksionale në politikën e jashtme, e cila nga ana e saj e rrit ndikimin e tyre të përgjithshëm në çështjet ndërkombëtare. Fuqia e shteteve të lëkundura rritet nga ndikimi që fitojnë nga konkurrenca dhe konfrontimi, që po karakterizon gjithnjë e më shumë marrëdhëniet SHBA-Kinë.
Secila superfuqi dëshiron që shtetet lëkundura të afrohen me të, duke krijuar mundësi që ato të vihen njëra kundër tjetrës. Për shembull, fuqia dhe ndikimi i Indisë është rritur shumë që kur iu bashkua Dialogut Katërpalësh të Sigurisë, QUAD, përpjekja më e rëndësishme e udhëhequr nga SHBA për të balancuar fuqinë e Kinës në rajon.
Brazili dhe Indonezia kanë përfituar nga dëshira e Kinës për të firmosur marrëveshjet për mineralet thelbësore, veçanërisht litiumin, nikelin dhe aluminin. Një studim i kohëve të fundit, tregon se ndërsa secili nga 6 shtetet mund të lëvizë drejt Shteteve të Bashkuara ose Kinës për një çështje të veçantë, shumica e tyre mbeten relativisht të ekuilibruar në besnikërinë e tyre.
Tani për tani, ata do të jenë të lira në shumë fusha, për ta vënë njërën fuqi të madhe kundër tjetrës. Përjashtimi i vetëm janë teknologjitë themelore, përfshirë gjysmëpërçuesit, inteligjencën artificiale, teknologjinë kuantike, telekomunikacionin 5G dhe bioteknologjinë.
Këtu, fuqitë e mesme duhet të bëjnë ndoshta një zgjedhje midis tregtisë me Shtetet e Bashkuara ose Kinën. Gjashtë shtetet e lëkundura, kanë luajtur një rol të rëndësishëm në sanksionet dhe inkuadrimin e optikës së luftës në Ukrainë. Që në fillim, ato kanë refuzuar të bëhen pjesë e ndihmës ushtarake perëndimore për Ukrainën dhe sanksioneve ndaj Rusisë.
Argumentojnë se lufta prek vetëm sigurinë evropiane dhe jo atë globale, dhe se ajo nuk i çon përpara interesat e tyre kombëtare në zhvillim, reduktimin e borxhit, garantimin e sigurisë ushqimore, asaj energjetike dhe fusha të tjera.
Por ndikimi më i rëndësishëm i këtyre shteteve në luftë, ka qenë roli i tyre udhëheqës në kundërshtimin dhe në disa raste minimin e sanksioneve perëndimore ndaj Rusisë. Turqia është një nga disa vendet e përfshira në kanalizimin e vëllimeve të mëdha të artikujve me përdorim të dyfishtë në Rusi, duke shkelur frymën dhe ndoshta gërmën e sanksioneve perëndimore.
Për këto aktivitete, Shtetet e Bashkuara kanë vendosur tashmë nën sanksione 4 kompani turke. Shumica e fuqive të tjera të mesme, kanë mbetur plotësisht neutrale, edhe pse Afrika e Jugut anon drejt Rusisë. Që nga fillimi i luftës, të gjashta këto vende kanë mbajtur ose rritur lidhjet tregtare dhe të llojeve tjera me Rusinë.
FMN-ja parashikon që ekonomia ruse të rritet me 0.7 për qind këtë vit. Shtetet e lëkundura e kanë ndihmuar Rusinë të zbehë ndikimin e sanksioneve perëndimore, dhe do të vazhdojnë ta bëjnë këtë. Ato janë një arsye përse Kremlini duket se beson se mund të sigurojë jetesën duke e zhvendosur tregtinë në jug dhe në lindje.
Rritja e madhe e ndikimit dhe levave të fuqive të mesme të Jugut Global është e dukshme edhe tek nismat e tyre ndërmjetësuese. Turqia është fuqia e vetme e jashtme më me ndikim në luftën në Ukrainë. Presidenti turk Recep Tayyip Erdogan ka qenë një negociator kryesor i marrëveshjeve të grurit.
Po ashtu, ai ishte i përfshirë në bisedimet e paqes që në fillim të luftës, dhe ndodhet në një pozitë të mirë për të lehtësuar bisedimet e ardhshme, nëse e zgjedhin palët ndërluftuese. Presidenti brazilian Luiz Inácio Lula da Silva ka dalë me iniciativën e tij, ndërsa India është pozicionuar më në heshtje për të ndërmjetësuar një paqe në të ardhmen.
Disa mund të mos bien dakord me idenë se këto 6 shtete të lëkundura janë fuqitë që duhet mbajtur nën vëzhgim në të ardhmen. Të gjithë ato janë ende tregje në zhvillim, dhe me përjashtim të Indisë, ritmet e rritjes ekonomike në këto shtete nuk i kanë përmbushur pritshmëritë. Ky grupim ngec në klasë edhe sa i përket zhvillimit të institucioneve që mbështesin sundimin e ligjit.
Ndërkohë revolucionet teknologjike, përfshirë atë të Inteligjencës Artificiale, do të godasin më shumë Jugun Global sesa demokracitë e përparuara të industrializuara, pasi i pari ka më pak burime me të cilat mund të luftojë kundër efekteve politikisht të rrezikshme të AI.
Pasoja më e rëndësishme është se Uashingtoni duhet të përmirësojë lojën e tij drejt këtyre 6 vendeve, në mënyrë që të parandalojë një dobësim të konsiderueshëm të pozicionit të SHBA-së në balancën globale të fuqisë. Ftesa e shumicës së këtyre shteteve në samitin e fundit të G-7 ishte një fillim i dobishëm, por nevojitet shumë më tepër.
Një strategji më e mirë do t’ia fillonte nga më shumë vizita të nivelit të lartë nga diplomatët kryesorë të SHBA-së. Po ashtu, një politikë e përmirësuar ndaj tyre do të përfshinte një strategji tregtare më të shkathët. Ndërkaq Shtetet e Bashkuara duhet të jenë në gjendje të parashikojnë më mirë reagimet e 6 shteteve të lëkundura dhe Jugut Global ndaj vendimeve kyçe të politikave të SHBA-së.
Për shembull, shkalla në të cilën Jugu Global u distancua nga politikat perëndimore mbi luftën e Rusisë në Ukrainë e kapi në befasi Uashingtonin. Midis këtyre shteteve, nuk ka modele të dallueshme sjelljeje përtej ndjekjes intensive të interesit të tyre kombëtar. Kjo i bën edhe më të vështira parashikimet e rezultateve gjeopolitike.
Marrë me shkurtime nga Foreign Policy
Shënim: Cliff Kupchan, është kryetar i institutit kërkimor “Eurasia Group”.
Lajmet
Aktori Christian Bale duket thuajse i panjohur rrugëve të Atlantas, teksa po xhiron filmin e ri
Published
19 hours agoon
June 5, 2025
Një nga yjet më të mëdhenj të Hollywood-it është shfaqur i paidentifikueshëm në xhirimet e filmit të ri biografik me temë sportive por a mund ta dalloni kush është?
Aktori 51-vjeçar është parë i veshur me një xhaketë të zezë prej lëkure, me flokë të lëmuar pas dhe duke mbajtur tre unaza të Super Bowl-it në xhirimet e filmit të tij më të ri, shkruan The Sun.
Ky fitues i çmimit Oscar kishte një pamje ndryshe nga ajo me të cilën jemi mësuar ta shohim si zemërthyes klasik, teksa po xhironte të mërkurën në Atlanta.
Ylli i njohur është fotografuar duke shëtitur në setin e filmit me një shprehje goje të hapur në fytyrë.
Por, a e zbuluat se për cilin aktor bëhet fjalë? As më pak e as më shumë, është ylli i filmit Batman, Christian Bale.
Aktori i famshëm është duke xhiruar skena për filmin e tij të ri të titulluar Madden, ku luan përkrah yllit tjetër amerikan, Nicolas Cage, në një projekt shumë të përfolur të regjisorit David O. Russell. Në rolin e tij, Christian Bale i ngjan shumë personazhit real që portretizon – të ndjerit Al Davis, pronari dhe menaxheri legjendar i ekipit Oakland Raiders. Bale shihej me një pamje të zbehtë dhe me fytyrë të skuqur, karakteristike për Davis.
Ndërkohë, Nicolas Cage është parë në set i veshur me një kostum special që e bënte të dukej më i shëndoshë, me flokë të gjatë, duke interpretuar trajnerin e famshëm të Raiders dhe më pas transmetuesin legjendar të NFL-it, John Madden.
Në film marrin pjesë edhe komediani John Mulaney në rolin e Trip Hawkins, themeluesit të Electronic Arts, si dhe aktorja britanike Sienna Miller, e cila luan Carol Davis, bashkëshorten e Al Davis.
Sipas një deklarate nga Amazon, “Filmi ndjek rrugëtimin e jashtëzakonshëm të Madden – nga partneriteti i suksesshëm në Super Bowl me Al Davis dhe ekipin Raiders, te krijimi i lojës së famshme Madden NFL, e deri tek shndërrimi në një nga zërat më ikonë në historinë e futbollit amerikan”.
Fansat e NFL-it kanë reaguar me habi ndaj transformimit të Christian Bale dhe Nicolas Cage për rolet e tyre.
“Prisni pak, a është kjo e vërtetë?”, shkroi një përdorues. “Ata s’duken aspak si vetja e tyre e vërtetë”, komentoi një tjetër. “Jo, nuk ka mundësi që ky të jetë John Madden!”, shtoi dikush tjetër i habitur.
Filmi Madden është i drejtuar nga David O. Russell, i cili ka qenë i nominuar për çmimin Oscar me filmat si The Fighter dhe Silver Linings Playbook.
Ai gjithashtu ka shkruar skenarin e këtij filmi, i cili është i bazuar në jetën e vërtetë të John Madden – nga koha si trajner i NFL-it, tek karriera si komentator dhe më pas fytyra ikonë e lojërave video Madden NFL të EA Sports.
Madden ndërroi jetë në dhjetor të vitit 2021, në moshën 85-vjeçare. Në film përfshihet edhe jeta e Al Davis – pronarit karizmatik të Raiders, i njohur për moton e tij të famshme: “Fitoni, thjesht fitoni, baby.” Davis ndërroi jetë në tetor të vitit 2011, në moshën 82-vjeçare për shkak të dështimit të zemrës.
Në prill të kaluar, u bë e ditur se roli i Madden do t’i besohej Nicolas Cage, ndërsa më vonë u konfirmua se Christian Bale do të portretizonte Al Davis. /

Myftiu i Kosovës, Naim Tërnava, ka uruar besimtarët për Festën e Kurban Bajramit, duke u bërë thirrje për më shumë mirësi mes tyre.
Në urimin e tij tradicional në prag të Festës së Bajramit të Vogël, Tërnava tha se kjo festë është përkujtim i sakrificës të profetit Ibrahim, “i cili ishte i gatshëm të flijonte më të dashurin e tij për hir të Zotit të madhërishëm, e i cili na mësoi se besimi i vërtetë nuk njeh kufi e as frikë nga sprovat, por gjen kuptimin e lartë pikërisht në dorëzimin ndaj vullnetit hyjnor të Zotit”.
“Në këtë ditë, zemrat e besimtarëve mbushen me mirënjohje dhe përkushtim, ndërsa duart e tyre shtrihen në ndihmë dhe bujari, ngase kjo festë është një akt që mishëron në frymën e afërsisë me Zotin dhe përgjegjësisë ndaj shoqërisë”, tha ai.
Myftiu Tërnava tha se Kurban Bajrami është festë fetare, por bart edhe mesazhe të thella shoqërore dhe atdhetare.
“Festa e Bajramit nuk kufizohet vetëm me adhurim, por ajo kontribuon në forcimin e vlerave që ndërtojnë shoqërinë dhe forcojnë atdheun”, u shpreh ai.
Festa e Kurban Bajramit karakterizohet me therjen e kubanit dhe kryerjen e haxhillëkut.
“Sot, kur miliona besimtarë janë në tokën e shenjtë të Mekës dhe ku do ta kalojnë këtë ditë në rrafshnaltën e Arafatit dhe në mesin e tyre gjenden edhe haxhilerët nga Kosova, të cilët janë duke e përjetuar haxhillëkun – udhëtimin e jetës – me lutjet e tyre drejtuar krijuesit për falje gabimesh, shëndet dhe mirëqenie për familjet e tyre, për popullin tonë dhe siguri për vatanin tonë”, tha Tërnava.
Haxhillëku ka nisur më 4 qershor dhe besimtarët myslimanë do të kryejnë rite fetare në Mekë deri më 8 qershor. Këtë vit, më shumë se 1.5 milion pelegrinë po marrin pjesë në ritualin më të rëndësishëm të Islamit./REL/
Lajmet
Bajrami: Nuk kemi nevojë që ta përsërisim një proces zgjedhor
Published
20 hours agoon
June 5, 2025By
UBTnews
Deputetja e Lidhjes Demokratike të Kosovës, Hykmete Bajrami deklaroi se nuk ka nevojë që të përsëritet sërish një proces zgjedhor. Sipas tij, qëndrimi i LDK-së është që ketë konstituim të institucioneve pas zgjedhjeve të 9 shkurtit, teksa shtoi se bashkimi i dy palë zgjedhjeve do të shkaktonte probleme të mëdha.
Kështu u shpreh deputetetja Bajrami, pas dështimit për herë të 27-të për konstituim të legjislaturës së nëntë të Kuvendit të Kosovës.
“Unë mendoj që ne veç sa e kemi kaluar një proces të zgjedhjeve nacionale, në fakt edhe si parti e kemi të njëjtin qëndrim dhe duhet të bëhet konstituimi i institucioneve të dala nga zgjedhjet e 9 shkurtit. Nuk kemi nevojë që ta përsërisim një proces zgjedhor, sepse nuk mund të priten as edhe ndryshime të mëdha. Në ndërkohë ne e dimë të gjithë procesin tejet të ndërlikuar dhe kohën që e ka marrë për numërim të votave nga ana e KQZ-së. Bashkimi i dy palë zgjedhjeve në një periudhë të caktuara do të shkaktonte probleme të mëdha dhe ka shumë mundësi që zgjedhje të tilla mandej edhe të mos pranohen nga ndonjë subjekt”, u shpreh Bajrami.
Deputetja e Lidhjes Demokratike të Kosovës tha se degët e LDK-së në komuna janë në procesin konsulatativ për paraqitjen e kandidaturave për kryetar komunash.
“Nuk janë përcaktuar emrat, janë mbajtur takime të përbashkëta me kryesinë dhe kryetarët e degëve, gjithashtu me kryetarin dhe kryetarët e degëve, e kemi ndarë procesin në tri faza. Dhe tani janë komunat, degët e LDK-së në gjitha komunat në Kosovë të cilat janë në fazën e procesit konsultativ, disa prej tyre veç i kanë paraqitur kandidaturat, disa të tjera janë në proces”, shtoi Bajrami.
Lajmet
Kryeziu-Hyseni: Qëllimi i partive opozitare nuk është zgjidhja por vazhdimi i bllokadës
Published
21 hours agoon
June 5, 2025By
UBTnews
Deputetja e Lëvizjes Vetëvendosje, Arbëreshë Kryeziu-Hyseni ka thënë se qëllimi i partive që deri tani ishin në opozitë nuk është formimi i institucioneve të reja pas zgjedhjeve të 9 shkurtit, mirëpo vazhdimi i bllokadës dhe krizës politike.
Pas dështimit të sotëm të seancës konstituive të Kuvendit për herë të 27-të, ajo tha se këto parti parlamentare qëllimshëm nuk po marrin pjesë në votim për formimin e komisionit verifikues për zgjedhjen në mënyrë të fshehur të kryeparlamentarit.
“Qëllimi i partive opozitare nuk është zgjidhja por vazhdimi i bllokadës që ata vet e kanë krijuar qysh në fillim të sagës së këtyre seancave të vazhdueshme. Fillmimisht kanë refuzuar komisionin për verifikimin e mandateve dhe më pastaj duke refuzuar të marrin pjesë në votim për komisionin verifikues për votim të fshehtë të kryeparlamentarit”, tha ajo.
Madje, Kryeziu-Hyseni para gazetarëve tha se në procesin e zgjedhjes së nënkryetarëve ata nuk do të votojnë për asnjë deputetë të LDK-së, kurse për ata të PDK-së tha se votojnë vetëm Nait Hasanin dhe Sala Jasharin.
“Është qëndrim i joni që nuk do të votojmë asnjë emër tjetër nga radhët e PDK-së përveç Nait Hasanit dhe Sala Jasharit. Ndërkohë që edhe ne kemi vendosur reciprocitet ndaj LDK-së dhe nuk pranojmë asnjë propozim nga ana e tyre. Nëse duam që të hyjmë në ciklin e dëshirave dhe të shndërrojmë Kuvendin në vend të dëshirave, e jo në vend të numrave atëherë le të vendosim këso lloj kriteresh”, tha ajo./KosovaPress/

Metabolizëm i ngadaltë, si t’i dalloni simptomat

Profesorët e UBT-së kontribuojnë në ndërtimin e paqës së qëndrueshme

Zyrtare: Ferizaj përforcohet në qendër të mbrojtjes, prezantojnë Ardit Iljazin

Mbyllet me sukses Java e Dizajnit në UBT – prezantohen koleksione me vlera artistike dhe kulturore

Aktori Christian Bale duket thuajse i panjohur rrugëve të Atlantas, teksa po xhiron filmin e ri

Jackie Chan: Mësova anglisht përmes muzikës ‘country’ pasi u zhvendos në SHBA!

Bill Gates do të dhurojë 99% të pasurisë së tij për Afrikën

FSHF: Vijon procesi i shpërndarjes së biletave përmes shortit elektronik për ndeshjen Shqipëri – Serbi

Ardian Ismajli mund t’i bashkohet Rashicës te Besiktasi?
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT2 days ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati