Më 27 mars të vitit 1866, lindi një nga figurat më të shquara të letërsisë dhe atdhetarisë shqiptare, dramaturgu dhe poeti Andon Zako Çajupi, i cili do të bëhej një ndër emrat më të njohur të Rilindjes Kombëtare.

Pas një shkollimi fillor në Zagorinë e lindjes së tij, Çajupi do ta braktiste fshatin e tij për të ndjekur një rrugë më të gjerë, që do të ndihmonte formimin e tij si një individ me botëkuptim të gjerë dhe një pasion të thellë për atdhenë. Ai do të bashkohej me të atin, Harito Çakon, një veprimtar i njohur i lëvizjes atdhetare, dhe do të vazhdonte studimet në një kolegj francez, ku kultivoi njohuri të larmishme që do ta shoqëronin gjatë gjithë jetës.

I pajisur me këtë formim të thelluar dhe me një botëkuptim europian, Andon Zako Çajupi do të drejtohej në Gjenevë, ku gjatë viteve 1887-1893 përfundoi studimet për drejtësi. Pas kësaj, vendosi të jetonte në Kajro, ku nisi të ushtronte profesionin e avokatit. Megjithatë, pas një periudhe të shkurtër, ai do të hiqte dorë nga ky profesion dhe do t’i përkushtohej plotësisht lëvizjes patriotike të shqiptarëve të Egjiptit. Ai shpejt u bë një figurë kyçe e shoqërisë atdhetare dhe kulturore të shqiptarëve në këtë krahinë, duke luajtur një rol të rëndësishëm në mbrojtjen e interesave të Shqipërisë dhe të popullit shqiptar.

Vepra letrare e Çajupit është e pasur dhe e larmishme. Ajo nënvizon jo vetëm përkushtimin e tij për kulturën dhe letërsinë shqiptare, por edhe angazhimin e tij të fortë në fushën e atdhetarisë. Përmbledhja poetike “Baba Tomorri” (1902), që përfshin komedinë e tij të njohur “Katërmbëdhjetë vjeç dhëndërr”, është një nga veprat më të rëndësishme të tij dhe një monument i kulturës shqiptare. Në këtë vepër, Çajupi tregon mjeshtërinë e tij në shkrimin e dramave dhe poezive që shpalosin pasionin dhe ndjenjën kombëtare.

Veprat e tij përfshijnë gjithashtu përkthime të rëndësishme, si “Përrallat e La Fontenit” (1921), të cilat i përshtati në shqip, dhe “Lulet e Hindit” (1922), një koleksion i vjershave nga letërsia sanskrishte. Pena e tij është vlerësuar jo vetëm për cilësinë letrare, por edhe për angazhimin e tij publicistik. Një nga shkrimet e tij më të njohura është pamfleti “Klubi i Selanikut” (1909), i cili pasqyron angazhimin e tij për kauzën atdhetare.

Edhe pse shumë vepra të tij mbetën të pabotuara dhe në dorëshkrim, duke përfshirë poemen “Baba Musa lakuriq”, tragjedinë “Burri i dheut” dhe komedinë “Pas vdekjes”, kontributi i Andon Zako Çajupit mbetet i paharruar për kulturën dhe historinë shqiptare.

Dramaturgu, poeti dhe atdhetari Andon Zako Çajupi ndërroi jetë më 11 korrik 1930 në Kajro, por veprat dhe ideali i tij për një Shqipëri të pavarur e të bashkuar vazhdojnë të jetojnë dhe të frymëzojnë brez pas brezi./UBTNews/

Njësia Kërkimore e Gjeoshkencave dhe Gjeoinxhinierive organizoi ditën e sotme një konferencë shkencore me temën “Ndryshimet Klimatike dhe Uji: Mbyllja e Hendekut të Paralajmërimit të Hershëm Së Bashku”, e cila u zhvillua në Akademinë e Shkencave të Shqipërisë. Ky aktivitet shkencor bashkoi 72 studiues dhe 22 institucione kërkimore, universitare, administrative dhe nga sektori i biznesit, të cilët ishin të ftuar nga Shqipëria dhe Kosova për të diskutuar mbi ndikimin e ndryshimeve klimatike dhe menaxhimin e ujit, si dhe përmirësimin e paralajmërimeve të hershme për rreziqet natyrore.

Konferenca e organizuar synoi të theksojë rëndësinë e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve dhe studiuesve të dy vendeve për përballimin e sfidave të paraqitura nga ndryshimet klimatike, veçanërisht në fushat e menaxhimit të ujit dhe përmirësimit të sistemeve të paralajmërimit të hershëm për katastrofat natyrore.

Akademiku Rrapo Ormëni, gjatë hapjes së ngjarjes, theksoi se ky aktivitet ishte i rëndësishëm për shënimin e 75-vjetorit të themelimit të Organizatës Botërore të Meteorologjisë (OBM), një ngjarje kyçe që ka kontribuar në përmirësimin e bashkëpunimit ndërkombëtar për monitorimin e kushteve klimatike dhe parashikimin e fenomeneve atmosferikë. Ai theksoi gjithashtu se parandalimi dhe përshtatja ndaj ndryshimeve klimatike kërkojnë investime të qëndrueshme dhe monitorim të vazhdueshëm, si dhe një bashkëpunim të ngushtë ndërmjet institucioneve dhe aktorëve të tjerë të përfshirë në këtë fushë.

Në konferencë u mbajtën dy referate kryesore nga specialistë të njohur në këtë fushë. Prof. Dr. Petrit Zorba, nga Instituti i Gjeoshkencave të Universitetit të Teknologjisë të Tiranës (UPT), dhe Besim Aliu, nga Instituti Hidrometrologjik i Kosovës, ndanë përqasje të reja dhe të dhëna mbi ndikimin e ndryshimeve klimatike në rajon, duke lidhur këto ndryshime me politikat energjetike dhe sfidat për diversifikimin e burimeve të energjisë në Shqipëri. Ata diskutuan gjithashtu mbi sfidat dhe mundësitë për zhvillimin e qëndrueshëm të rajonit dhe nevojën për përmirësimin e sistemeve të paralajmërimit të hershëm në Kosovë, duke theksuar rëndësinë e krijimit të lidhjeve më të forta mes politikës dhe kërkimeve shkencore për të adresuar këto sfida.

Pjesëmarrësit e konferencës patën mundësinë të shijojnë një forum të frytshëm shkencor dhe të krijojnë mundësi për bashkëpunim të mëtejshëm në fushën e kërkimit dhe menaxhimit të burimeve natyrore, veçanërisht në lidhje me menaxhimin e ujit dhe përballimin e sfidave që ndryshimet klimatike do të sjellin për të dy vendet.

Ky aktivitet ishte një hap përpara për avancimin e politikave të qëndrueshme dhe për forcimin e kapaciteteve për t’u përballur me rreziqet natyrore që kërcënojnë rajonin, duke kontribuar kështu në sigurimin e një të ardhmeje më të sigurt dhe më të qëndrueshme për Shqipërinë dhe Kosovën./UBTNews/

Më 26 mars të vitit 1990, Shqipëria do të shënonte një ngjarje historike që do të ndryshonte rrjedhën e fatit të saj politik dhe shoqëror. Ishte dita kur në qytetin e Kavajës u zhvillua protesta e parë antikomuniste, një ngjarje që do të shënonte fillimin e rrugëtimit të Shqipërisë drejt demokracisë dhe lirisë. Në përvjetorin e saj të 35-të, Muzeu Historik Kombëtar e kujtoi këtë ngjarje, e cila mbetet një simbol i guximit dhe shpresës për ndryshim.

Në fund të viteve ’80 dhe fillim të viteve ’90, Blloku Lindor ishte përfshirë nga një sërë ngjarjesh që do të ndryshonin rrënjësisht politikat dhe sistemet e shteteve komuniste. Rrëzimi i Murit të Berlinit në 1989 ishte një moment kyç në këtë proces, dhe ndikimi i tij u ndje gjithashtu në Shqipëri, ku regjimi komunist i Enver Hoxhës, pas vdekjes së udhëheqësit, po përballej me presionin e jashtëm dhe të brendshëm për ndryshim. Edhe pse Shqipëria ishte një nga shtetet e fundit që e përjetoi këtë valë të ndryshimeve, ajo nuk mund të qëndronte më indiferente ndaj erës së re të lirisë që po frynte kudo në Europë.

Protesta që ndodhi më 26 mars 1990 ishte pasojë e një ngjarjeje të tjera të rëndësishme që ndodhi më 25 mars 1990 në stadiumin “Besa” të Kavajës, gjatë ndeshjes futbollistike ndërmjet Besës dhe Partizanit. Ajo ditë shënoi shpërthimin e një revoltë spontane nga të rinjtë që ishin mbledhur për të ndjekur ndeshjen. Thirrjet “Poshtë regjimi”, “Liri, Demokraci” dhe kundërshtimi i hapur ndaj diktaturës komuniste morën ngjallje në zemrat e të rinjve, që kërkonin një të ardhme më të ndritur dhe më të lira. Gjatë kësaj proteste, autoritetet e kohës arrestuan një numër të konsiderueshëm protestuesish, ndërsa dhuna e përdorur tregoi se regjimi ishte ende i gatshëm të mbante me çdo çmim pushtetin.

Por, më 26 mars, një numër i madh qytetarësh, shumica e të rinjve, iu drejtuan rajonit të policisë me thirrje të tjera: “Lironi shokët tanë”, “Poshtë diktatura”, “Liri, Demokraci”. Kjo ditë u bë një simbol i shpresës dhe i forcës së popullit për të kërkuar të drejtat e tij, të drejtat për liri dhe dinjitet. Ajo ishte një pikë kthese në historinë e Shqipërisë, një hap i parë drejt shpërbërjes së një sistemi totalitar që kishte sunduar për më shumë se katër dekada.

Protesta e Kavajës nuk ishte thjesht një akt i një grushti të rinjsh që kërkonin më shumë liri. Ajo ishte një thirrje që erdhi nga thellësitë e zemrës së popullit shqiptar, një kërkesë për ndryshim që përfundimisht do të çonte në shembjen e regjimit komunist. Pas këtij momenti, Shqipëria hyri në një periudhë të pasigurisë, por gjithashtu në një periudhë shprese. Kjo protestë i hapi rrugën zhvillimeve që do të çonin në rënien e komunizmit në vitin 1992 dhe do të ndihmonte në ndërtimin e shtetit të ri shqiptar, të lirë dhe demokratik.

35 vjet më pas, kujtimi i kësaj proteste është një testament i guximit të të rinjve që u ngritën kundër padrejtësive të një regjimi që i kishte shtypur për shumë vite. Ajo mbetet një ditë që e kujtojmë me nderim dhe mirënjohje për ata që e bëri të mundur këtë ndryshim, dhe që na mësoi se forca e popullit është më e madhe se çdo diktaturë./UBTNews/