Festivali i 21-të Ndërkombëtar i Filmit Dokumentar, ZagrebDox, u hap të dielën në Kinemanë Kaptol Boutique të Zagrebit, duke sjellë një program të pasur me shfaqje të dokumentarëve më të fundit dhe më të mirët nga prodhimet dokumentariste botërore. Ky festival është bërë një ngjarje kulturore e rëndësishme, e cila gjithashtu ofron një mundësi për të prezantuar tema të rëndësishme dhe për të dhënë mundësi për reflektim rreth gjendjes globale aktuale.

Këtë vit, ZagrebDox ka sjellë pothuajse 120 shfaqje filmike, që përfshijnë 107 dokumentarë të zgjedhur nga një numër mbresëlënës aplikantësh – pothuajse 1700 kandidatë. Këta dokumentarë janë përzgjedhur për të reflektuar botën reale dhe për të paraqitur temat më të nxehta dhe më urgjente që prekin shoqëritë dhe individët.

Në konkurrencën ndërkombëtare, 20 filma janë të nominuar për çmimin prestigjioz të festivalit – “The Big Seal”, ndërsa në garën rajonale, 18 filma do të konkurrojnë për të fituar çmimin më të lartë të këtij segmenti.

Drejtori artistik i festivalit dhe njëherësh themeluesi i tij, Nenad Puhovski, e filloi këtë ngjarje me një mesazh të fuqishëm për auditorin, duke shpjeguar se ai shikon “heshtjen” si një nga aspekte të cilat janë të pashmangshme në kohët e sotme, të mbushura me shpërthime, debate dhe protesta që shpërndahen në çdo cep të globit. Ai theksoi se bota aktuale është e mbushur me pasiguri dhe rrezik, por gjithashtu e pasuruar me mundësinë për reflektim dhe për të kuptuar realitetin që na rrethon. “Së bashku me shpërthimet, sirenat vajtuese, britmat dhe debatet që përhapen, dëgjoj heshtje. Heshtjen e inteligjencës, arsyes dhe njerëzimit“, tha Puhovski.

Kryetari i bashkisë së Zagrebit, Tomislav Tomašević, gjithashtu mori pjesë në hapjen e festivalit, duke lavdëruar përpjekjet që ka bërë ZagrebDox për të mbijetuar dhe rritur çdo vit. Ai e cilësoi këtë festival si një nga ngjarjet më të rëndësishme kulturore në Kroaci dhe në Evropë, duke e vlerësuar rëndësinë e dokumentarëve për të kontribuar në edukimin dhe mirëkuptimin e shoqërisë, sidomos në një periudhë ku lajmet e rreme dhe përhapja e dezinformatave janë bërë një problem i madh. “Në këtë epokë të lajmeve të rreme dhe degradimit të edukimit, dokumentarët janë më të rëndësishëm se kurrë”, shtoi Tomašević.

Festivali nisi me premierat botërore të dy filmave që trajtojnë tema të rezistencës civile dhe protestave: “Rrëshqitja e Kuqe” i Nebojsha Slijepčeviq, i cili trajton përpjekjet e qytetarëve të Zagrebit për të shpëtuar një park nga ndërtimi i një ndërtese, dhe “Heshtja më e Zhurmshme” i Aleksandar Reljić, që dokumenton protestat e studentëve në Serbi, një tjetër shembull i forcës së rezistencës kundër padrejtësive.

ZagrebDox këtë vit është një mundësi e shkëlqyer për të eksploruar dokumentarët që ndriçojnë realitetet e ndryshme të botës dhe për të kuptuar më mirë ngjarjet që ndodhin rreth nesh, si dhe për të hapur biseda rreth zgjidhjeve dhe mundësive për të përmirësuar gjendjen./UBTNews/

Charlotte “Betty” Webb, një nga deshifrueset e fundit të “Enigma”-s dhe një nga heroinat e Bletchley Park, ka ndërruar jetë në moshën 101-vjeçare. Ajo luajti një rol kyç në deshifrimin e mesazheve të koduara nga forcat e armatosura gjermane gjatë Luftës së Dytë Botërore, një operacion që ndihmoi në përgatitjen e fitores së aleatëve kundër nazistëve. Webb ishte pjesë e shërbimit sekret britanik dhe punoi nën udhëheqjen e Alan Turingut, matematikani i famshëm që mundësoi deshifrimin e kodit “Enigma”.

Pasi kontribuoi në këtë operacion të rëndësishëm gjatë luftës, ajo u transferua në Pentagon për të ndihmuar aleatët amerikanë me depërtimin në kodet japoneze. Pas luftës, Webb u nderua me shumë dekorata, përfshirë titullin “Anëtare e Urdhrit të Perandorisë Britanike” (MBE) dhe Legjionin e Nderit nga Franca, të cilin e mori në vitin 2021 në moshën 97-vjeçare.

Lajmi për vdekjen e saj u konfirmua nga Korpusi i Ushtrisë Mbretërore të Grave, i cili theksoi se jeta e Webb kishte qenë një frymëzim për shumë gra gjatë dekadave, duke e bërë atë një figurë të rëndësishme në historinë e shërbimit sekret dhe në përpjekjet për fitoren në Luftën e Dytë Botërore./UBTNews/

Data 1 prill ka hyrë në analet e historisë si një nga momentet më të errëta dhe tragjike të popullit shqiptar, kur Masakra e Tivarit, një ngjarje e papërshkrueshme dhe e pafalshme, mori jetët e mijëra shqiptarëve. Kjo masakër, e ndodhur në natën e 1 dhe 2 prillit 1945, shënoi një akt të tmerrshëm të dhunës dhe barbarisë, që do të mbetet e gdhendur përgjithmonë në kujtesën kolektive të kombit shqiptar.

Në kulmin e Luftës së Dytë Botërore, kur lufta po shkonte drejt fundit, një periudhë e errët e shkatërrimit dhe dhunës që ende mbante frymëmarrjen e tij të rëndë, një tjetër katastrofë po përgatiste terrenin për popullin shqiptar. Gjatë muajve mars-prill 1945, autoritetet e reja të Jugosllavisë, përmes një operacioni të egër, u munduan të shkatërrojnë çdo gjurmë të qëndresës shqiptare në Kosovë, duke shpërngulur me forcë një pjesë të madhe të popullsisë shqiptare.

Këta shqiptarë, të mobilizuar dhe të detyruar të braktisnin atdhenë e tyre, u grumbulluan në kazermat ushtarake të Prizrenit, ku ata, së bashku me oficerët shqiptarë që i shoqëronin, u çarmatosën dhe u dorëzuan në duar të Brigadës XXVII të divizionit të 45-të serb – një trupë e njohur për terrorin që ushtronte ndaj popullit shqiptar. Ky moment shënoi fillimin e një kalvari të pafund dhune dhe vrasjesh, që do të përfundonin në masakra të tmerrshme.

Shpërngulja e shqiptarëve u zhvillua në tri etapa të tmerrshme, ku çdo grup që udhëtonte, përjetonte një dhimbje dhe barbarizëm të paimagjinueshëm. Më 24 mars 1945, grupi i parë, i përbërë nga 3700 individë, u nis për në Tivar. Ata u keqtrajtuan barbarisht nga brigada IX serbe gjatë rrugës dhe përfunduan tragjikisht me 65 të vdekur në bordin e anijeve. Dy ditë më pas, një tjetër grup me rreth 4700 vetë nisej për të përjetuar të njëjtën fatkeqësi. Ata arritën në Tivar në mesditën e 1 prillit dhe aty, në atë qytet të vogël bregdetar, gjetën masakrën e shkatërrimit total.

Pas grumbullimit dhe vrasjes, më 27 mars 1945, nisej grupi i tretë, i përbërë nga rreth 2700 shqiptarë, të cilët mbërritën në Tivar më 2 prill. Pas kësaj, tragjedia nuk kishte fund: rreth 800 prej tyre u helmuan, shumica prej tyre duke gjetur një vdekje të dhimbshme dhe të shpejtë. Ata që mbijetuam ishin dëshmitarë të një dhune të pashoqe, një barbarie që nuk mund të përshkruhet me fjalë.

Sipas burimeve arkivore dhe raporteve të kohës, numri i viktimave në Tivar është i paqartë, por vlerësohet se midis 2947 dhe 3447 shqiptarë humbën jetën, duke përfshirë rreth 1000 persona që vdiqën gjatë udhëtimit të tmerrshëm drejt qytetit të shkatërruar. Kjo masakër, një nga aktet më të egra të Luftës së Dytë Botërore, është një kujtesë e dhimbshme e se sa shumë vuajtje ka përjetuar populli shqiptar, dhe se sa e rëndësishme është të ruhet kujtesa historike e këtyre ngjarjeve.

Masakra e Tivarit është më shumë se një ngjarje tragjike. Ajo është një shenjë e paepur e qëndresës shqiptare, e cila, pavarësisht nga dhuna dhe përpjekjet për të shkatërruar shpirtin e kombit, mbijetoi dhe u ringjall. Ky akt i tmerrshëm, ky krim kundër njerëzimit, do të qëndrojë përjetësisht si një kujtesë për njerëzimin dhe një thirrje për të mos harruar kurrë ato që na bënë të vuajmë, por edhe ato që na bënë të qëndrojmë të fortë./UBTNews/