Shëndet
Ekspozimi artificial i dritës gjatë natës lidhet me rrezikun e Alzheimerit
Published
1 year agoon
By
Betim GashiNjë studim i ri zbuloi një lidhje të rëndësishme midis ekspozimit të dritës në natyrë gjatë natës, i njohur zakonisht si ndotja nga drita, dhe prevalencës së sëmundjes së Alzheimerit në SHBA.
Hulumtimi u krye nga shkencëtarët në Qendrën Mjekësore të Universitetit Rush, duke përdorur të dhënat e ndotjes nga drita të marra nga sateliti dhe të dhënat e Medicare nga 2012 deri në 2018.
Studimi, i financuar nga Instituti Kombëtar i Shëndetit dhe i botuar në Frontiers in Neuroscience, zbuloi një lidhje të rëndësishme midis niveleve të larta të dritës artificiale të jashtme gjatë natës dhe rritjes së prevalencës së sëmundjes Alzheimer, veçanërisht te individët nën moshën 65-vjeç.
Ky grup shfaqi një korrelacion më të fortë midis ndotjes nga drita dhe sëmundjes së Alzheimerit në krahasim me popullatat më të vjetra.
Analiza kategorizoi disa shtete bazuar në intensitetin e tyre mesatar të dritës gjatë natës, duke zbuluar një ndryshim statistikisht të rëndësishëm në shkallët e sëmundjes Alzheimer midis shteteve më të errëta dhe më të ndritshme. Për shembull, shtetet me ndotjen më të lartë të dritës shfaqën një prevalencë dukshëm më të lartë të Alzheimerit në krahasim me ato me ekspozim minimal.
Studiuesi kryesor Robin Voigt theksoi se ndotja nga drita mund të kontribuojë në neuro-inflamacion, ndërprerje të ritmit cirkadian dhe shqetësime të gjumit – faktorë të njohur që luajnë rol në zhvillimin e sëmundjes Alzheimer.
Gjetjet sugjerojnë se personat nën 65-vjeç mund të jenë veçanërisht të prekshëm ndaj efekteve të ekspozimit të dritës gjatë natës, tha Voigt.
Ndërsa kushtet si hipertensioni dhe diabeti janë të lidhura më fort me sëmundjen e Alzheimerit, ndotja e dritës u zbulua të jetë një faktor më domethënës se kontribuuesit e tjerë të rrezikut, duke përfshirë abuzimin me alkoolin, depresionin dhe obezitetin.
Hulumtimi u bazua në studimet e mëparshme që kanë eksploruar implikimet më të gjera shëndetësore të ndotjes nga drita, të cilat përfshijnë ndërprerjen e gjumit dhe rritjen e rrezikut të kushteve të ndryshme shëndetësore.
Gjetjet sugjeruan se ndërhyrjet e shëndetit publik që synojnë ndotjen nga drita mund të ndihmojnë në zbutjen e rreziqeve të sëmundjes Alzheimer, veçanërisht në zonat urbane ku nivelet e dritës mbeten të larta pavarësisht rregulloreve ekzistuese.
Ndërsa popullsia globale vazhdon të urbanizohet dhe ndotja nga drita rritet, studiuesit theksuan nevojën për të kuptuar implikimet e saj më të gjera për sëmundjet neuro-degjeneruese.
Shëndet
8 shije që të sjellin gjumë të artë, ushqimet dhe pijet që qetësojnë trupin
Published
1 hour agoon
December 4, 2025By
UBT News
Gjumë i mirë është thelbësor për shëndetin: ndihmon në parandalimin e sëmundjeve kronike, ruan shëndetin e trurit dhe forcon sistemin imunitar. Për këtë arsye, rekomandohet të flini 7-8 orë pa ndërprerje çdo natë.
Shumë njerëz kanë vështirësi për të arritur këtë. Një mënyrë për të përmirësuar është zgjedhja e ushqimeve dhe pijeve para gjumit.
Disa nga më të efektshmet: bajamet, që përmbajnë magnez dhe vitaminë B që ndihmojnë në relaksim dhe përmirësojnë cilësinë e gjumit.
Gjeldeti, i pasur me triptofan, aminoacid që stimulon prodhimin e melatoninës dhe ndihmon të bini në gjumë; çaji i kamomilit, i njohur për efektin qetësues në trurin dhe për të reduktuar pagjumësinë.
Kivi, i pasur me serotoninë dhe antioksidantë që mbështesin ciklin natyror të gjumit dhe lëngu i qershisë , i cili përmban melatonin dhe ndihmon në relaksim. Peshku i yndyrshëm, si salmoni dhe tuna, përmban vitamina dhe acide yndyrore omega-3 që përmirësojnë gjumin, ndërsa arrat, dhe orizi i bardhë kanë gjithashtu veti qetësuese dhe stimuluese të melatoninës.
Ekspertët rekomandojnë që këto ushqime të konsumohen 2-3 orë para gjumit për të shmangur probleme të tretjes. Duhet evituar ushqimet e ëmbla, pikante, alkooli dhe kafeina pranë kohës së gjumit, pasi mund të pengojnë pushimin.
Megjithëse kërkime të mëtejshme janë të nevojshme për të konfirmuar efektet e sakta të këtyre ushqimeve, ato janë një ndihmë premtuese për një gjumë më të mirë dhe më të qetë. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Intoleranca ndaj laktozës! Shkaqet, simptomat dhe si të lehtësohet?
Published
6 hours agoon
December 4, 2025By
UBT News
Intoleranca ndaj laktozës është një gjendje e zakonshme që shkakton shqetësime të stomakut, sepse trupi nuk e tret sheqerin e qumështit.
Nuk është kërcënuese për jetën dhe mund të shfaqet që nga fëmijëria ose më vonë.
Simptomat kryesore:
Dhimbje dhe gurgulim barku
Fryerje dhe gazra
Përzierje, diarre
Ndjesi e kruajtjes ose dhimbje pas konsumimit të qumështit
Shkaqet:
Mungesa e enzimit laktazë, i cili ndihmon në tretjen e laktozës në zorrën e vogël. Kjo mungesë mund të jetë e trashëguar ose e shkaktuar nga infeksione dhe sëmundje të zorrëve.
Diagnoza:
Test i qumështit (sfida e qumështit)
Test gjaku ose test frymëmarrjeje për hidrogjen
Teste gjenetike ose biopsi në raste të rralla
Si të lehtësohet?
Reduktoni konsumimin e produkteve të qumështit, provoni ushqime me pak laktozë (djathë i fortë, dhallë), zëvendësoni me produkte jo-qumështi, si qumështi soje, merrni suplemente laktazë për tretje të mirë, hani ushqime me kalcium natyral (perime me gjethe, brokoli)
Nuk ka shërim të plotë, menaxhimi bëhet duke kontrolluar dietën e kufizuar produktet që shkaktojnë shqetësim. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Këto sinjale tregojnë se keni alergji nga ushqimi
Published
8 hours agoon
December 4, 2025By
UBT News
Faktorët që ndikojnë në shfaqjen e alergjive nga ushqimet përfshijnë:
Obezitetin
Gjenetikën – gjenet e trashëguara mund të rrisin rrezikun për alergji.
Etninë – fëmijët aziatikë dhe ata me ngjyrë kanë rrezik më të lartë krahasuar me fëmijët e bardhë.
Dietën e dobët – mungesa e omega-3 dhe vitaminës D konsiderohet ndër faktorët kryesorë që ndikojnë në shfaqjen e alergjive.
Simptomat e zakonshme të alergjive ushqimore
Reaksionet alergjike nga ushqimi nuk shfaqen menjëherë pas ngrënies, në disa raste dalin edhe pas disa orësh.
Nëse dyshoni për alergji, kontrolloni nëse keni këto shenja:
1. Puçra dhe kruarje lëkure
Shfaqja e puçrave të kuq dhe kruarja e tyre është tregues i mundshëm alergjie. Mund të jetë reaksion nga kontakti me një substancë.
2. Kruarje në gojë
Kruarja e gjuhës apo e qiellzës mund të jetë shenjë e reagimit ndaj një ushqimi.
3. Përzierje, të vjella dhe dhimbje stomaku
Nëse trupi reagon menjëherë me përzierje apo të vjella, mund të jetë alergji ose edhe helmim ushqimor.
4. Enjtje e gojës, gjuhës apo fytyrës
Enjtja e fytit është e rrezikshme, pasi mund të bllokojë frymëmarrjen. Në këtë rast kërkohet trajtim urgjent.
5. Marramendje
Marramendja ose humbja e ndjenjave pas konsumimit të ushqimit mund të jetë sinjal alergjie. Nëse lëkura merr ngjyrë blu dhe pulsi dobësohet, reagimi është i rëndë.
6. Vështirësi në frymëmarrje
Kollitja, vështirësia në frymë, shtrëngimi në gjoks ose ndjesia e një “guri” në fyt janë shenja serioze. Duhet kërkuar ndihmë mjekësore.
Sipas American College of Asthma, Allergy and Immunology, forma më e rrezikshme e alergjisë është anaphylaxis, një reagim potencialisht fatal që shfaqet brenda minutave dhe shkakton bllokim të frymëmarrjes, rënie ose përshpejtim të fortë të pulsit.
Trajtimi i vetëm efektiv i menjëhershëm është injektimi i epinefrinës (adrenalinës). /A.Z/UBT News/
Shëndet
Dhimbja e shpatullave, nga shkaqet deri tek trajtimi
Published
1 day agoon
December 3, 2025By
UBT News
Dhimbja e shpatullave ndodh në bashkimin e krahut me folenë e shpatullës dhe mund të jetë rezultat i lëvizshmërisë së madhe të nyjës, e cila e bën shpatullën më pak të qëndrueshme.
Stabiliteti mbështetet në katër muskuj të rëndësishëm – supraspinatus, infraspinatus, subscapularis dhe teres minor – të cilët mund të jenë gjithashtu burim dhimbjeje.
Dhimbja e shpatullave është e zakonshme dhe mund të vijë nga:
Dëmtime të mëparshme (tendinitis, sup i ngrirë)
Artrit ose inflamacion
Probleme të qafës ose dhimbje të referuara nga organet e brendshme (zemra, mushkëritë, mëlçia, fshikëza e tëmthit)
Sëmundje sistemike si polymyalgia rheumatica
Simptoma që kërkojnë vlerësim urgjent përfshijnë dhimbje konstante natë e ditë, humbje peshe të shpejtë, ose shfaqje të etheve dhe kufizim të lëvizjeve, që mund të tregojnë infeksion ose malignitet.
Trajtimi i dhimbjes së shpatullave varet nga shkaku, por disa metoda të zakonshme për lehtësim përfshijnë:
Ilaçe anti-inflamatore: NSAID si aspirina, ibuprofeni ose naprokseni, për të reduktuar dhimbjen dhe inflamacionin.
Kompresë e ftohtë: Ndihmon në uljen e ënjtjes dhe mpirjen e dhimbjes. Aplikohet deri 20 minuta, deri pesë herë në ditë, duke e mbështjellë me peshqir.
Masazh dhe kompresim: Mbështillja e shpatullës me fashë elastike ndihmon në uljen e dhimbjes, ndërsa një masazh i lehtë lehtëson tensionin.
Trajtimi kërkon identifikimin e shkakut e ndërhyrje mjekësore ose terapi fizike për forcimin e muskujve dhe rikthimin e lëvizshmërisë. /A.Z/UBT News/
Armata prezanton filmat më të mirë evropianë të metrazhit të gjatë
Një përqafim i vogël, lehtësim i madh! Si ndihmon përkëdhelja në dhimbjet e foshnjave?
Shqiptarja e vogël pushton Italinë, Emma Dakoli fituese e Zecchino d’Oro
8 shije që të sjellin gjumë të artë, ushqimet dhe pijet që qetësojnë trupin
Protesta në mbështetje të çlirimtarëve të Kosovës pritet të mbahet më 13 dhjetor në Shkup
Ekstradohet nga Hungaria i dënuari me katër vjet burg
Ky funksion u zhduk nga Netflix, përdoruesit mbeten të habitur
Superkompjuteri parashikon fituesin e Kupës së Botës
Veteranit të UÇK-së i caktohen 30 ditë paraburgim në Serbi
Të kërkuara
-
Aktualitet1 month agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni2 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Lajmet3 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
-
Rajoni2 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
