Publikime

Doli nga shtypi libri “Etika, mburojë e gazetarisë profesionale”, i gazetarit, publicistit dhe profesorit të UBT-së, Musa Sabedini

Published

on

Profesori i Fakultetit Media dhe Komunikim në UBT, Musa Sabedini, ka botuar librin e tij të tretë universitar të titulluar: “Etika, mburojë e gazetarisë profesionale”, i cili u dedikohet studentëve të gazetarisë, studiuesve të medias, gazetarëve hulumtues dhe redaktorëve të profesionalizuar.

Autori në parathënien e librit ka thënë se libri i radhës, “Etika, mburojë e gazetarisë profesionale”, po vjen në një kohë kur media kosovare në përgjithësi është e mbuluar dhe e përcjellë me shumë gabime e të meta, që shkojnë në dëm të etikës gazetareske.

“Libri, gjithashtu, erdhi si rezultat i punës sime të palodhshme disavjeçare, gjatë së cilës jam përpjekur ta avancoj etikën, në të gjitha dimensionet. Përvoja ime mbi 33-vjeçare në gazetarinë informative dhe atë hulumtuese, përvoja tjetër mbi 13-vjeçare si themelues i një portali me ndikim dhe po kaq vite si pjesë e Bordit të KMShK-së, më mundësuan të mësoj shumë për gabimet e përditshme që bëjnë portalet dhe të metat e shumta, që shfaqen gjatë të bërit gazetari online”.

Profesori dhe publicisti Musa Sabedini ka thënë se në libër ka shtjelluar e trajtuar rolin e etikës në gazetari, në media, rolin e etikës në jetën e përditshme, në shkrime e tekstet tona, që i plasojmë çdo çast.

“Etika është thelbi i gazetarisë profesionale, sepse nëse gazetari nuk ka etikë personale, ai do ta ketë të vështirë ta zbatojë etikën kolektive ose të respektuarit të etikës në jetën publike. Jo rastësisht është thënë se pa etikë nuk ka gazetari. Etika është shpirti dhe detaji që e forcon çdo shkrim, kronikë, analizë apo tekst gazetaresk. Nëse e kemi respektuar etikën, ne automatikisht jemi bërë përgjegjës ndaj vetes dhe ndaj lexuesve tanë. Etika e mirë, etika me autoritet në gazetari dhe media, është ilaç për një shoqëri të emancipuar. Kuptohet etikën nuk duhet ta ruajnë apo ta avancojnë vetëm mediat e gazetarët, sepse ajo duhet të respektohet edhe nga lexuesit, dhe ata që i kemi sy e vesh, për punën tonë të përditshme”, ka shkruar profesori Sabedini.

Ai është shprehur se gjithmonë në jetën time profesionale jam përpjekur që etikën ta kem në plan të parë, pa anashkaluar shkrimin e fuqishëm ose hulumtues.

“Jam përpjekur që libri të dalë i kompletuar, duke ofruar shumë nocione, përkufizime, udhëzime, agjenda e opinione nga më të ndryshmet, për dhe rreth etikës në gazetari. Kam marrë referenca nga qindra studiues amerikanë, kanadezë, japonezë, turq, gjermanë, austriakë, indianë, kroatë, shqiptarë, studiues e ekspertë të fushave të ndryshme që ndërlidhen me etikën. Pra, në libër kam trajtuar edhe shumë raste e shembuj të shkeljes së etikës dhe kam ofruar edhe raste se si duhet të ruhet etika. Synim imi gjithmonë është alternativa e kompletuar, duke mos e lënë në qiell atë zotësinë, dijen e përvojën time të gjatë në gazetari. Kam folur me shumë kompetencë, mbi shumë dukuri devijante në gazetarinë online në Kosovë dhe në rajon dhe kam ofruar analiza, rezultate e pasqyra të dobishme për studentët, studiuesit, redaktorët e pronarët e portaleve. Libri është ndërtuar nga arkiva ime shumëvjeçare, me katër çmime të fituara në fushën e gazetarisë hulumtuese dhe është kurorëzuar me vitet e fundit të jetës sime aktive në UBT, si ligjërues i katër lëndëve të gazetarisë, ku sigurisht që e kam avancuar edhe më shumë gazetarinë e nivelit akademik e studimor, duke marrë pjesë edhe në 12 konferenca me karakter ndërkombëtar”, ka nënvizuar Sabedini.

Por cila është porosia e gazetarit shumëvjeçar dhe pedagogut, që përcolli shumë gjenerata në UBT.

“Libri do të kishte efekt, nëse nga këto të meta e dobësi, që i kam përshkruar në detaje, të gjejnë zbatim në praktikë dhe në jetën e përditshme nga gjeneratat e reja të gazetarëve profesionistë. Unë kam bërë diçka, që deri më tani ka munguar në Kosovë, sepse libër për Etikë të gazetarisë, me përjashtim të përkthimeve, autorë shqiptarë, sa unë kam njohuri, nuk ka, por kjo nuk do të thotë që të mos ecet tutje. Të tjerëve u takon që të shkruajnë e të debatojnë për etikën në televizione, në radio, për etikën në komunikim”, ka shkruar tutje Sabedini.

Ndryshe libri ka tre kapituj dhe secili prej tyre ngërthen tema, që kryekëput ndërlidhen me Etikën.

Në kapitullin e parë kam trajtuar e ballafaquar teorinë mbi etikën, sferën e etikës, kodet dhe parimet e saj, përkufizimet e etikës, rëndësinë që ka ajo në gazetari, thelbi i etikës, rëndësia e saj, sfidat që bartë me vete, kam shkruar gjerë e gjatë mbi gjuhën e urrejtjes, dezinformimin, privatësinë, shpifjen, lajmet e rreme, për vlerat etike të lajmit, për parimet etike, për raportimin jo etik në mediet e Kosovës, për dëmet ligjore që shkakton etika, për shkeljet etike, për sfidat e gazetarisë etike.

Kurse, në kapitullin e dytë jam marrë me kredibilitetin e gazetarit, për etikën në gazetari e media, për plagjiaturën dhe copy-paste lajmet, kam ofruar shumë shembuj praktikë të portaleve që kanë bërë shkelje të kodeve të etikës, kam ofruar udhëzime e qëndrime të KMSHK-së, KPM-së, si dy mekanizma që merren me vetërregullimin e mediave online dhe atyre televizive, për etikën në foto, video dhe videografi, për sharjet e dhunën banale në televizionet tona, për vdekjet e personaliteteve nga bota, tek të cilët është shkelur etika dhe raste studimore të vdekjeve, edhe të njerëzve të famshëm në Kosovë, që ishin atakuar me shkelje të etikës nga mediat, për ndershmërinë e gazetarit dhe problemet që medie digjitale ka në zbatim të etikës, për avantazhet dhe disavantazhet e kodeve të etikës.

Edhe kapitulli i tretë përbëhet nga materiale interesante, ku kam trajtuar dilemat e etikës, për dëmet që sjell TikTok, për rrjetet sociale e mediat sociale, që përshkruhen me shkelje ekstreme të etikës, për etikën në Bllog dhe bllogerët, për abuzimin gjatë aksidenteve, vrasjeve, vetëvrasjeve, dhunës në familje, për vetërregullimin dhe standardet e medies online, për parimet më të pranuara etike, për konfliktin e interesit dhe kualitetin e portaleve në fushën e etikës etj.

Kurse recensenti i librit dr. Safet Zejnullahu ka thënë se libri: “Etika, mburojë e gazetarisë profesionale”, një libër i ri i, tashmë, i veteranit të gazetarisë në shqip në Kosovë, Musa Sabedini, i shtohet radhës së studimeve e hulumtimeve të bollshme e kualitative të dekadës së fundit mbi gazetarinë në gjuhën shqipe në vend.

“Por, tema që trajton e bën atë të veçantë dhe të ndryshëm. Sepse trajton një temë e cila, si kudo në botë, i ndihmon gazetarët të mos gabojnë ose të gabojnë minimalisht, pasi edhe gabimet njerëzore janë, i ndihmon mediat të bëhen më të mira dhe më profesionale, sepse këtë e kanë obligim parësor, pa çka se nganjëherë e harrojnë, me ose pa qëllim”, ka nënvizuar profesor Zejnullahu.

Sipas tij libri vjen si sublimim i një përvoje të gjatë mbi tridhjetëvjeçare të autorit në të bërit gazetari aktive të terrenit, të të qenit pjesë e trupave rregulluese të gazetarisë në Kosovë, si dhe i profesorit të gazetarisë, që e bën atë të trajtojë temat e shtruara për diskutim nga të tri rrafshet, të veçanta secila: duke praktikuar gazetarinë profesionale e pa shkelje, duke monitoruar shkeljet e të tjerëve, si dhe duke parë në praktikë cilat cilësi e parime u duhen sot më së shumti gazetarëve të rinj.

“Vetë dedikimi i librit “gazetarëve profesionistë dhe atyre që kanë etikë në të shkruar, që e përjetojnë etikën me mish e shpirt dhe punojnë gjithmonë në shërbim të gazetarisë objektive, të paanshme dhe balancuese” na tregon qasjen që ndjek autori nga fillimi deri në fund. Duke bërë një hulumtim të gjatë dhe shterues në praktikat ndërkombëtare, autori ka sjellë qasjen që ka bota e përparuar në rregullimin ose në vetërregullimin e medias, duke e bërë atë të mbrojtur e të pandikuar nga pushtetet, por duke e bërë atë të përgjegjshme ndaj publikut e profesionale.

Ndërsa, duke sjellë shembuj të shumtë dhe konkretë, autori ia ka dalë të japë një pasqyrë të plotë të gjendjes së medias në Kosovë, në kohën e internetit, kur gazetaria, sikur edhe shumë fusha të tjera të jetës, janë rrezikuar fuqishëm nga qasja “shpejtësia para profesionalizmit” dhe nga qasja e gabueshme “të gjithë ata që publikojnë diçka janë gazetarë”, ka shtuar Zejnullahu.

Profesor Zejnullahu ka thënë se, “Teknologjia dhe rrjetet sociale e mundësojnë këtë, por gazetarët profesionistë dhe trupat rregulluese e vetërregulluese janë ato që duhet të ndihmojnë në këtë periudhë transitore shumë të rëndësishme të medias në Kosovë, duke minimizuar “gazetarinë amatore” dhe duke qëndruar fuqishëm në parimin e gazetarisë profesioniste, të cilën e krijojnë, e zhvillojnë dhe e mbrojnë vetëm profesionistët”.

“Duke u nisur nga përmbajtja, literatura e bollshme dhe referente e shtjelluar nga autori, shembujt meritorë dhe porosia se vetëm profesionalizmi e mbron gazetarinë, besoj se libri “Etika, mburojë e gazetarisë profesionale” do të jetë një mjet i fortë në duart e atyre që bëjnë gazetari, për të bërë gazetari të mirë e profesionale dhe për të eliminuar lëshimet që, edhe i bëjnë keq gazetarisë, edhe e ngufatin mendimin e lirë në një vend në tranzicion e në zhvillim, siç është Kosova.

Gazetaria e Kosovës është shumë e mirë, krahasuar me rrethanat në të cilat zhvillohet. Hulumtimet dhe librat si ky i kolegut Musa Sabedini ndihmojnë shumë që ajo të bëhet edhe më e mirë, edhe më profesionale” ka përfunduar Zejnullahu.

Ndryshe libri ka 520 faqe ndërsa botues është UBT.

Lajmet nga UBT

Profesori i UBT-së, Edon Maliqi bashkëautor i studimit shkencor mbi “Analizat hapësinore dhe gjeovizualizimin e ndotjes me metale të rënda në Kosovë”

Published

on

Profesori i UBT-së, Edon Maliqi, është bashkëautor i një studimi shkencor të rëndësishëm, i cili është botuar së fundmi në revistën ndërkombëtare Environmental Monitoring and Assessment. Titulli i punimit është “Monitoring Heavy Metals and Spatial Analysis Using Pollution Indices and Cartographic Visualization: A Case Study in Kosovo”, dhe është realizuar në bashkëpunim me Kaltrina Jusufin, Almë Ejupin dhe Skender Demakun.

Ky studim trajton problemet mjedisore që përballen shqiptarët, duke nxjerrë në pah ndikimin e aktiviteteve antropogjenike në ndotjen e mjedisit dhe degradimin e burimeve natyrore. Pjesë e studimit është vlerësimi i ndotjes me metale të rënda në liqenin Henci dhe në tokat përreth tij, duke analizuar koncentrimet e metalëve të rënda të tilla si bakri (Cu), kadmiumi (Cd), plumbi (Pb), nikeli (Ni), kromi (Cr), manganezi (Mn) dhe hekuri (Fe) në ujin, sedimentet dhe tokat përreth liqenit.

Për matjen e këtyre metalëve, është përdorur teknologjia e avancuar Inductively Coupled Plasma-Optical Emission Spectrometry (ICP OES), një metodë që siguron rezultate të sakta dhe të besueshme. Studimi përfshin gjithashtu përdorimin e Indeksit të Metalëve të Rënda (HMI) dhe Faktorëve të Kontaminimit (CF), për të vlerësuar ndotjen në rajon në mënyrë të plotë.

Një nga elementët kyç të punimit është përdorimi i GIS (Sistemit të Informacionit Gjeografik) për zhvillimin e hartave tematike, të cilat ilustrojnë shpërndarjen hapësinore të ndotjes, duke përdorur teknika interpolimi me një rezolucion hapësinor prej 10 metrash. Këto harta ofrojnë një analizë të detajuar të modeleve të ndotjes dhe mund të shërbejnë për ndihmën në hartimin e politikave dhe kuadrave rregullatorë për mbrojtjen e mjedisit.

Në përfundim, rezultatet e studimit tregojnë se uji i liqenit Henci ka një ndotje të lehtë me disa koncentrime të metaleve të rënda (Cu, Zn, Cd, Pb dhe Ni), të cilat kalojnë kufijtë e rekomanduar nga EPA (Agjencia e Mbrojtjes së Mjedisit të SHBA) dhe WHO (Organizata Botërore e Shëndetësisë). Megjithatë, mostrat e sedimentit dhe tokës përreth liqenit nuk tregojnë nivele shqetësuese të ndotjes.

Këto gjetje theksojnë nevojën për monitorim të vazhdueshëm dhe për zbatimin e masave rregullatore për të adresuar sfidat mjedisore. Siç theksohet në punim, studimi është një thirrje për autoritetet që të ndërmarrin veprime konkrete për të parandaluar ndotjen dhe për të përmirësuar menaxhimin e mbetjeve, duke garantuar një mjedis më të pastër dhe të shëndetshëm për qytetarët e Kosovës.

Ky studim është një kontribut i rëndësishëm në fushën e kërkimit shkencor për monitorimin mjedisor dhe përdorimin e teknologjive moderne në vlerësimin e ndotjes, duke ofruar një bazë të fortë për zhvillimin e politikave të qëndrueshme mjedisore në Kosovë dhe rajon./UBTNews/

Studimin shkencor mund ta lexoni në: https://doi.org/10.1080/15320383.2024.2430268 

 

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Analiza e zbatimit të politikave të gjelbra të BE-së në Kosovë: Një kontribut shkencor nga Arian Kadriu, Aleksandra Palkova dhe Visar Hoxha

Published

on

Punimi “Political and Security Reasons as Factors of Implementing EU Green Policies and Directives in Kosovo to Align with the EU Acquis and Transition Towards a Greener Country,” i studiuar nga profesorët Aleksandra Palkova, Arian Kadriu dhe Visar Hoxha, i publikuar së fundi në revistë shkencore ofron një analizë të hollësishme mbi faktorët politikë dhe të sigurisë që ndikojnë në zbatimin e politikave të gjelbra të Bashkimit Evropian (BE) në Kosovë.

 

Ky hulumtim është një kontribut i rëndësishëm në fushën e politikave mjedisore dhe procesin e integrimit evropian të vendit. Në aspektin e përmbajtjes dhe tematikës, studimi fillon me një analizë të kontekstit politik dhe mjedisor në Kosovë, duke e theksuar nevojën për një përputhje të ngushtë me standardet e BE-së. Autorët diskutuan rëndësinë e implementimit të direktivave të BE-së si një hap të domosdoshëm për integrimin e Kosovës në strukturat evropiane dhe për forcimin e stabilitetit politik në rajon.

Punimi identifikon sfidat kryesore me të cilat përballen institucionet kosovare në zbatimin e këtyre politikave. Këto përfshijnë mungesën e stabilitetit politik, pengesat në infrastrukturë dhe burime të kufizuara financiare. Autorët analizojnë si këto faktorë mund të pengojnë përparimin në implementimin e politikave të gjelbra dhe si mund të ndikojnë në perceptimin publik rreth këtyre iniciativave. Një pjesë e rëndësishme e studimit përqendrohet në ndikimin e sigurisë mbi zhvillimin mjedisor. Politikat e energjisë dhe menaxhimi i burimeve natyrore shpesh preken nga tensionet politike dhe konflikte të mundshme. Autori shqyrton se si një ambient i sigurt mund të inkurajojë investimet në energjinë e rinovueshme dhe praktikat e qëndrueshme, duke e shndërruar Kosovën në një model për zhvillimin e qëndrueshëm.

Cila është rëndësia e hulumtimit, ndalemi në aspektin e perspektivës të re mbi ndërvarësinë mes politikës, sigurisë dhe zhvillimit mjedisor. Hulumtimi kontribuon në literaturën ekzistuese duke theksuar se politika mjedisore nuk mund të ndahen nga çështjet politike dhe të sigurisë, duke ofruar një qasje të integruar për analizën e politikave të gjelbra.

Punimi paraqet rekomandime konkrete për politikat publike që mund të ndihmojnë në përmirësimin e implementimit të politikave të gjelbra. Këto përfshijnë krijimin e një kornize ligjore më të fortë, inkurajimin e bashkëpunimit ndërmjet institucioneve lokale dhe organizatave ndërkombëtare, dhe zhvillimin e programeve edukative për rritjen e vetëdijes publike mbi rëndësinë e politikave të qëndrueshme.

Punimi gjithashtu nënvizon potencialin e politikave të gjelbra për të stimuluar zhvillimin ekonomik në Kosovë. Implementimi i praktikave të qëndrueshme në sektorët si energjia e rinovueshme, menaxhimi i mbetjeve dhe bujqësia e qëndrueshme mund të krijojë vende të reja pune dhe të ndihmojë në diversifikimin e ekonomisë.

Në përfundim, ky studim është një kontribuim i rëndësishëm në kuptimin e dinamikave komplekse që lidhen me zbatimin e politikave mjedisore në Kosovë. Ai ofron një analizë të hollësishme dhe të integruar, duke ndihmuar në formimin e politikave të ardhshme dhe në strategjitë për promovimin e zhvillimit të qëndrueshëm në vend. Me këtë punim, autorët jo vetëm që adresojnë sfidat aktuale, por gjithashtu ofrojnë një vizion të qartë për të ardhmen e Kosovës si një vend të angazhuar për zhvillimin mjedisor dhe politik të qëndrueshëm./UBTNews/D.E.

Studimin shkencor mund ta lexoni në: https://doi.org/10.25143/socr.29.2024.2.61-74

 

Continue Reading

Lajmet nga UBT

Publikohet studimi shkencor në fushën e inxhinierisë kimike dhe materialeve nga profesorë, studentë të UBT-së dhe studiues nga Turqia

Published

on

Publikohet studimi i ri në fushën e inxhinierisë kimike dhe materialeve me titull “Production of activated carbons from Quercus cerris acorn shell under various experiment conditions, and their characterizations”.

Punimi shkencor i profesorëve të UBT-së, Cengiz Çesko, Hyrije Koraqi, Demokrat Nuha, Berat Durmishi, profesorëve nga universitetet e Turqisë, Ünal Geçgel, Osman Üner dhe Hatice Palüzar dhe me studentët e masterit Roland Daci dhe Diellëza Elshani me titull “Production of activated carbons from Quercus cerris acorn shell under various experiment conditions, and their characterizations”, është publikuar në “Adsorption Journal of the International Adsorption Society”, revistë kjo e indeksuar në Scopus dhe në Web of Science. Ky studim është realizuar me mbështetjen e Ministrisë së Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit.

Studimi ka synuar të përdorë karbonet e aktivizuara për aplikime të ndryshme, duke përfshirë konvertimin dhe ruajtjen e energjisë, trajtimin e ujërave të ndotura, adsorpsionin, katalizën dhe fotokatalizën.

Në këtë studim, u sintetizuan karbonet e aktivizuara (QCACs) duke përdorur aktivizimin kimik me ZnCl2 nën kushte të ndryshme prodhimi. Efektet e temperaturës së karbonizimit, periudhës së karbonizimit dhe raporteve të impregnimit në rendimente, zhvillimin e poreve dhe izotermat e adsorpsionit-desorpsionit të N2 të karboneve të aktivizuara u analizuan në detaje.

Studimi gjithashtu zbuloi se QCACs përmbante kryesisht pore të mesme të ngushta dhe një sasi të vogël poresh mikro. Analizat e shtesave të SEM, FTIR, titrimit të Boehm, dhe analizave elementare po ashtu sollën informacione më të hollësishme rreth karakteristikave të QCACs të sintetizuar.

Ky studim paraqet një kontribut të rëndësishëm në përmirësimin e kuptimit tonë mbi sintezën dhe përdorimin e materialeve karbonike të aktivizuara për aplikime të ndryshme industriale dhe mjedisore në fushën e inxhinierisë kimike dhe materialeve. Artikulli është i disponueshëm për lexim të lirë në numrin e fundit të revistës “Adsorption Journal of the International Adsorption Society”./UBTNews/

Më poshtë gjeni linkun për artikullin e plotë: [https://link.springer.com/article/10.1007/s10450-024-00517-z?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR07z_OHQwGEUs19DDFmZDoVaMcHn9AK3cbNuwMHCrIzMD_UYjb7Xlg5WyI_aem_nlKPBzaYFDaZgLEckVW6hg]

 

Continue Reading

Kërkime

Të rinjtë dhe shikueshmëria e besueshmëria e televizioneve në Kosovë

Published

on

By

Nga prof.dr Ferid Selimi – Informimi nga mediat elektronike, e sidomos nga ato pamore është i një rëndësie të veçantë, meqë është informim që pos fjalëve jep zë dhe pamje. Kur bashkohen fjalët, zëri dhe pamja, informimi është më i kapshëm për audiencën. Por, për të parë se sa përcillen programet informative të televizioneve në Kosovë nga të rinjtë e moshës nga 19-28 vjet, është bërë një anketë me 208 respondentë të këtyre moshave të të dy gjinive të përkatësisë shqiptare nga gjashtë rajonet në Kosovë. Televizioni që pretendohej të jetë një nga mediumet prej nga merren informacione më të freskëta dhe prej nga publiku kosovar informohet më shpejt e më drejt, duket ta ketë humbur primatin që kishte. Mediat e tjera online kanë nis ngadalë të zënë vendin e tij. Kjo shihet në këtë punim, që ka dalë si rezultat i një ankete të zhvilluar me 208 respondentë nga gjashtë qendrat e Republikës së Kosovës: Prishtinë, Gjilan, Prizren, Ferizaj, Pejë, e Mitrovicë. Këta respondentë për kah profesioni janë heterogjen. Ka prej tyre që janë studentë dhe ka prej tyre që nuk janë studentë. Prandaj edhe interesimi dhe pikëpamjet e tyre për programet informative të televizioneve që transmetojnë program në Kosovë dallojnë nga njëri-tjetri. Në këtë punim është trajtuar përcjellja e programeve informative nga të rinjtë e moshës 19-28 për një arsye të thjeshtë: Për të parë se sa prej tyre informohen dhe sa prej tyre përcjellin këto programe televizive. Gjithnjë duke pasur parasysh që teknologjia ka përparuar, dhe kur thuaja secili i ri ka një celular të mençur në xhep dhe ka mundësinë e informimit nëpërmjet rrjeteve sociale e të shënimeve të tjera që i nxjerrin nga interneti, duke shfrytëzuar celularin. Nga ky studim dalin të dhëna të reja e të larmishme, sepse nëpërmjet anketave me respondentë të këtyre moshave, në pyetjet se a kanë televizorë, sa televizorë kanë në shtëpi a banesë a janë televizorët e lidhur nëpërmjet kabllorit, IPTV-së, me antenë satelitore apo me mundësi të përcjelljes nëpërmjet tokësorit, a janë analogë apo digjitalë, sa kohë kalojnë duke shikuar televizor, etj.. janë dhënë përgjigje interesante dhe të larmishme. Në pyetësor, respondentët kanë pasur mundësi të përgjigjen në 25 pyetje, përfshirë edhe pyetjet që kishin të bënin me moshën, gjininë, rajonin ku jetojnë, posedim të numrit të televizorëve, kohën e kaluar në përcjellje të emisioneve televizive dhe mënyrës së qasjes ose të marrjes së transmetimeve. Pjesa tjetër e anketës ka të bëjë me përzgjedhjen dhe përcjelljen e programeve informative nga ta. Nga 208 respondentë, 64% të tyre ishin meshkuj; 36% femra; 19% ishin të moshës 19 vjeçare; 14.9% 20 vjet; 11% 22 vjeçare, 10% 21 vjeçare; 8.4% 23; dhe 7% 24 vjet; përqindja tjetër i takon moshës nga 25-28. Kjo nënkupton jo vetëm një diversitet të gjinisë, por edhe të moshës, që më pas përgjigjet dalin edhe më të ndryshme. Kjo është pritur, sepse si gjinia, ashtu edhe mosha dhe vendi prej nga vijnë të rinjtë tregojnë një ndryshueshmëri të mendimeve dhe të gjykimeve rreth programit informativ të televizionit. Kur merret parasysh origjina e të rinjve, e që sipas anketës 46% ishin nga rajoni i Prishtinës; 13.7% nga Gjilani, po aq nga Ferizaj, dhe 26% nga rajonet e tjera, përgjigjet janë shumë interesante. Vlen për t’u përmendur që 61.5% e respondentëve kanë nga një televizor në shtëpi, ndërsa 29.8% dy televizorë; e 8.7% kishin më tepër televizorë. Kjo lë të kuptohet, që një pjesë e tyre prej rreth 37% kanë mundësinë e përzgjedhjes së kanalit televiziv, kundrejt 61% që janë të detyruar të shikojnë çfarë shikojnë edhe anëtarët e tjerë të familjes. Pjesa dërrmuese e tyre (85.3%) kanë mundësinë e përcjelljes së programeve televizive nëpërmjet rrjetit digjital. 75.1% ishin të lidhur me TV kabllor Ndërsa me televizorë analog ishin 11.3%; digjital, kundrejt 15.6% të lidhur nëpërmjet IPTV satelitor e 9.3% me lidhje të rrjetit tokësor.

Të rinjtë dhe shikueshmëria e programit informativ

Bazuar në anketën (Kosumi.B. 2016:303) e bërë për shikueshmërinë e programit informativ të televizioneve në Kosovë dhe mbi bazën e të dhënave të gjetura për përcjelljen e këtij programi, të rinjtë e moshës nga 19-28 vjeçare, nga përgjigjet e dhëna del se të rinjtë e kësaj moshe nuk janë edhe aq të interesuar për përcjelljen e programeve informative të televizioneve. Nga 208 respondentë nga gjashtë qendrat kryesore të Republikës së Kosovës, pjesa dërrmuese e tyre kalojnë më pak se një orë kohë para ekraneve televizive. Kjo tregon interesimin e tyre jo aq të madh për ndjekjen e programit informativ në televizione. Të rinjtë e moshës 19-28, sipas të dhënave të kësaj ankete shumë pak kalojnë kohë para ekraneve televizive. Madje, edhe pse 99.5% kanë deklaruar që kanë aparate televizive në shtëpi, jo të gjithë të rinjtë e të gjitha këtyre qendrave kalojnë kohë të njëjtë në shikueshmëri të programeve televizive, dhe jo të gjithë i shikojnë të gjitha programet informative. Edhe pse pjesa dërrmuese e respondentëve ishin studentë, që në përqindje janë 73.4%, të dhënat nga anketa dëshmojnë që, ata as kanë shijen e njëjtë të programeve, as ngjasojnë në kohën e kaluar para televizionit, as në përzgjedhjen e programit që e shikojnë, e as në besueshmërinë e lajmeve që dëgjojnë nga televizioni. Kjo nënkupton që në Kosovë, edhe në këtë aspekt ka diversitet shijesh dhe gjykimesh. Të dhënat, sipas kësaj ankete pasqyrojnë kohën e kaluar para ekraneve televizive të të rinjve kosovarë. Nga 208 respondentë sa iu kanë përgjigjur kësaj ankete, 31.6% shikojnë më pak se një orë televizion; 18.9% e respondentëve kalojnë një orë para ekranit televiziv, pjesa tjetër e respondentëve kalojnë dy deri në tri orë. Gjysma e tyre para ekranit qëndrojnë vetëm kur kanë kohë të lirë, që nënkupton kur nuk kanë me çka të merren. Ndërsa 43% e respondentëve TV shikojnë në orët e mbrëmjes. Kjo e dhënë e fundit pasqyron gjendjen e dhe interesimin e tyre. Në të vërtetë, kjo e dhënë bën të qartë se televizorit i drejtohen kur nuk kanë ndonjë obligim tjetër ose kur ulen a shtrihen të pushojnë në mbrëmje. Kur e kemi parasysh që “informacioni është ajo pjesë e komunikimit që na mban në dijeni të ngjarjeve, çështjeve dhe personazheve që ndryshojnë në botën e jashtme” arsyeja e mos përcjelljes së programeve televizive nuk qëndron te fakti që nuk televizionet nuk ofrojnë program interesant ose që nuk ka përzgjedhje të kanaleve televizive, porse angazhimi ditor nuk i lejon që ata të ulen e të shikojnë më tepër televizion.

Përzgjedhja e kanaleve televizive

Për të plotësuar këtë konstatim na ndihmon e dhëna që në Kosovë program televiziv prodhojnë, përkatësisht transmetojnë një numër i madh televizionesh kombëtare, private e komerciale. Prej tyre tri janë televizione kombëtare, edhe atë: Radiotelevizioni i Kosovës, Kohavizion dhe Radiotelevizioni 21, dhe një numër i madh televizionesh të tjerë që janë private a komercial, dhe televizione që me seli janë në qendra të ndryshme të Shqipërisë a të vendeve të rajonit e Evropës, por që publiku kosovar ka mundësinë e përcjellës së programeve të këtyre televizioneve nëpërmjet IPTV-së, e kabllorit. Në këtë larushi televizionesh, TV Klan të Shqipërisë e shikojnë 31% e respondentëve të moshës së re; Klan Kosovën 25%, RTV21 15%; KTV-në 13%, e RTK-në e shikojnë vetëm 8% e respondentëve. (Russ-Mohl. 2010:90) Që nënkupton: publiku i moshës së re janë më të interesuar për programet e televizioneve private e komerciale se sa të atyre kombëtare. Mirëpo kur bëhet fjalë për përcjelljen e lajmeve në televizionet kombëtare, pas KTV-së, e cila është e para me 59.6%, RTK del e dyta me 44.3% (këtu respondentët kanë pasur mundësinë e përzgjedhjes së më tepër se një kanali televiziv). Duke pasur për bazë këtë përqindje të respondentëve, paraqitet një jo përputhshmëri e përqindjes së përcjellësve të RTK-së, sepse përderisa RTK-në e shikojnë vetëm 8.3%, lajmet e këtij televizioni i përcjellin 44.3% e tyre. E fundit për nga përcjellja e lajmeve mbetet RTV21 me një përqindje prej 24.6%. nga këto të dhëna mund të konstatohet që pavarësisht që dy televizionet e tjera kombëtare (KTV e RTV21) përpiqen që shikuesit t’i informojnë sa më saktë, sa më drejt, e sa më objektiv, RTK është burimi kryesor prej nga shikuesit e moshës së re duan të sigurojnë informacionet ditore.

Përcjellja e emisioneve informative

Në programin informativ të televizioneve kombëtare dhe atyre private e komerciale që shikohen në Republikën e Kosovës bëjnë pjesë: Lajmet, Debatet, Intervistat, Dokumentarët, Kronikat, Reportazhet, Emisionet zbavitëse, Filmat, dhe Sporti. (Selimi. 2016) Secili prej këtyre emisioneve kanë kohën e caktuar dhe shikuesit e tyre. Në përgjithësi, ndër më të shikuarat nga këto emisione janë filmat me filmat 52.4%, të pasuara nga lajmet me 37%, që pasohen nga debatet me 35%. Ndërsa, emisionet zbavitëse përcillen nga 29.6% e repondentëve. Intervistat përcillen nga 21.8%; e respondentëve. Dokumentarët nuk janë shumë keq me shikueshmëri kur krahasohen me intervistat, ato kanë fare pak dallim në mes veti, sepse këto emisione përcillen nga 21.4% respondentë. Sportin përcillet nga 17%; Reportazhet me 7.3%; e Kronikat me 6.8%; në opsionin sa përcillen  emisionet tjera, del që 14.6% e respondentëve të jenë përcaktuar për emisione të tjera. Debatet politike përcillen nga më shumë respondentë se sa ato ekonomike e kulturore. Intervistat me politikanë përcillen më tepër se intervistat me artistë, këngëtarë, e sportistë.  Reportazhet rregullisht i përcjellin vetëm 13.7%, ndërsa 19.1% prej tyre nuk i përcjellin fare. 52% e repondentëve përcjellin reportazhe nga vendi e rajoni e Bota, ndërsa vetëm vendore janë përcaktuar 28.9%. Kjo nënkupton që pjesa dërrmuese e respondentëve (sipas shifrave 52%) përcjellin të gjitha llojet e reportazheve ngado që vijnë ato. Sa i përket programit sportiv, sipas të dhënave të grumbulluara nga anketa del që KTV të jetë televizioni kombëtar që i lë hapësirë më të madhe sportit, edhe atë, sipas 193 respondentëve ose 49.7% e tyre thonë që KTV prin për nga hapësira e dhënë sportit. E dyta radhitet RTK me 35.2%, ndërsa RTV21 22.3%. a është e mjaftueshme kjo hapësirë që i jepet programit sportiv, 52.8% e respondentëve mendojnë që kjo hapësirë është e mjaftueshme, kundrejt 47.2% që mendojnë se kjo hapësirë nuk mjafton.

Cilësia e objektiviteti i lajmeve

Publiku kërkon cilësi para shumësisë së lajmeve. Sipas kësaj, konstatohet që kriteri mbi të cilin mbështeten respondentët për përzgjedhjen e përcjelljes së lajmeve në një televizion të caktuar është kriteri i cilësisë. Të dhënat e mësipërme qartësuan që RTK printe nga televizionet e tjera prej nga të rinjtë e moshës së re duan të merrnin informacionet ditore. Prandaj, cilësia e lajmeve është ajo që prin me 46.8% si arsye e ndjekjes së atyre lajmeve në atë televizion. Më pas ndiqet nga kurioziteti i të dëgjuarit të lajmeve të reja, e që arrin shifrën prej 40.9%. Sipas kësaj të dhëne kuptohet që një numër jo i vogël i ndjekësve të lajmeve për objektiv të vetin nuk e kanë cilësinë as objektivitetin e lajmeve, por kuriozitetin. Ata janë kurioz të shohin dhe të dëgjojnë se çfarë në të vërtetë televizioni i caktuar paraqet në edicionin e lajmeve. Objektiviteti është i treti me 21%, edhe pse për nga rëndësia do të ishte ngjitas me cilësinë, dhe e fundit shumësia e lajmeve me 15.1%. nga këto të dhëna paraqitet një jo përputhshmëri e shijeve në mes të cilësisë, objektiviteti dhe kuriozitetit. Përderisa cilësia radhitet si e para, objektiviteti radhitet i treti. Që nënkupton se edhe pse cilësia e lajmeve sipas tyre është në nivel, megjithatë para objektivitetit të lajmeve, shikuesit parapëlqejnë kuriozitetin. Kur lajmet janë cilësore, atëherë ka objektivitet, sepse cilësia e lajmeve nuk vlerësohet vetëm nga qartësia e pamjeve televizive dhe nga të lexuarit e rrjedhshëm të informatave nga moderatori, por nga objektiviteti i tyre. (Bergstrom. 2008) Porse, nuk duhet anashkaluar edhe kurioziteti si diçka që shikuesi e ndien të nevojshme për ta përcjellë. Megjithatë, këto janë përgjigjet e këtyre respondentëve dhe mbi bazën e këtyre përgjigjeve kanë dalë edhe rezultatet. Përgjigjet e respondentëve tregojnë po ashtu që lajmet e mbrëmjes janë lajmet më të ndjekura dhe prijnë me 72.7%, të pasuara nga Lajmet qendrore me 32.1%. Ndërsa lajmet e mëngjesit mbeten me 7%; të pasuara nga Lajmet e mesditës si më së paku të përcjella me 5.9%. nga kjo e dhënë kuptohet që në mbrëmje publiku është më i relaksuar dhe ka kohë më tepër për të përcjellë televizion. Prandaj zgjedhin këtë kohë për të dëgjuar përmbledhjen e informacioneve të ditës.

Besueshmëria e lajmeve

Pavarësisht që publiku i moshës së re përcjellin lajmet në televizionet kombëtare, prej nga rezulton që më së shumti i përcjellin lajmet në RTK, besueshmëria variron. 51,7% e respondentëve vetëm pjesërisht u besojnë lajmeve që dëgjojnë në TV, kundrejt 37.3% e të tjerëve që u besojnë plotësisht lajmeve. Pjesa e përqindjes që mbetet u besojnë pak ose aspak. Kur bëhet fjalë për objektivitetin e lajmeve, 65.1% e respondentëve thonë që lajmet e mbrëmjes janë më objektive, se të gjitha edicionet e tjera ditore. Ndërsa për 35.4% lajmet qendrore janë më të besueshme. Respondentët pretendojnë që gjatë përcjelljes së lajmeve marrin informacione që nuk i kanë pasur, marrin njohuri të reja, dhe ka nga ta që përcjellja e lajmeve është një kohë e humbur. Kështu,  60.7% thonë që përfitojnë informacione që s’i kanë pasur. 25.4 përfitojnë njohuri të reja, dhe 13.9% e shohin si kohë të humbur përcjelljen e lajmeve.

Duke pasur për bazë që Informimi i publikut zë vend të veçantë në shoqëri, përcjellja e programeve informative të televizioneve në Kosovë nga të rinjtë e moshës nga 19-28 vjet, ka rëndësi të madhe, sepse të rinjtë e kësaj moshe arrijnë të informohen me kohë dhe në kohë për ngjarjet që ndodhin rreth tyre.  Nga të dhënat e kësaj ankete me të rinjtë e kësaj moshe bazuar në përgjigjet e tyre mund të konkludohet që: 1. Pjesa dërrmuese e tyre nuk qëndrojnë gjatë para ekraneve televizive. 2. Interesimi dhe pikëpamjet e tyre për programet informative të televizioneve që transmetojnë program në Kosovë dallojnë nga njëri-tjetri. 3. Ka një ndryshueshmëri të mendimeve dhe të gjykimeve rreth programit informativ të televizionit. 4. Pjesa dërrmuese e tyre nuk e kanë luksin e përzgjedhjes së kanalit televiziv, sepse kanë vetëm një aparat televiziv në shtëpi. 5. Në përgjithësi, ndër më të shikuarat nga emisionet informative janë filmat. 6. Lajmet e mbrëmjes është edicioni i lajmeve më i ndjekur kundrejt edicioneve të tjera të lajmeve ditore. 7. Asnjëri nga televizionet kombëtare  nuk i jep hapësirë të mjaftueshme sportit.

Continue Reading

Të kërkuara