Në Japoni ekziston një praktikë e pazakontë në kompanitë tradicionale, ku punonjësit e moshuar qëndrojnë në listën e pagave pa kryer përgjegjësi të mëdha.

Ky fenomen njihet me termin “madogiwa-zoku”, që përkthehet si “ata pranë dritares”, duke iu referuar punonjësve që shpesh shihen të mbyllur në zyrë pa shumë detyra operative.

Një sondazh i fundit zbuloi se rreth 49% e kompanive japoneze mbajnë pozicione të tilla, zakonisht për stafin e lartë në fund të të pesëdhjetave ose të gjashtave.

Qëllimi është që ata të mund të qëndrojnë të punësuar deri në moshën zyrtare të pensionit, pa u larguar para kohe, ndërkohë që kontribuojnë minimalisht në punën e përditshme.

Megjithëse kritikohet si joefikase, kjo praktikë është pjesë e kulturës korporative japoneze, lidhet me respektin për senioritetin, besnikërinë ndaj kompanisë dhe ruajtjen e harmonisë brenda zyrave.

Menaxherët shprehen se metoda ndihmon të shmangë konfliktet dhe tensionet që lindin nga largimi i papritur i punonjësve të vjetër.

Ekspertët thonë se, përtej kritikave për efikasitetin, “madogiwa-zoku” është reflektim i vlerave tradicionale japoneze mbi respektin, stabilitetin dhe ruajtjen e marrëdhënieve brenda vendit të punës.

Megjithatë, sfida ende mbetet në balancimin e kulturës dhe nevojave moderne për produktivitet. /A.Z/UBT News/

Një studim i ri i publikuar në revistën Neurology sugjeron se personat që vuajnë nga pagjumësia kronike kanë rrezik më të lartë të zhvillojnë probleme me kujtesën dhe aftësitë njohëse.

Shkencëtarët theksojnë se ende nuk dihet nëse gjumi i dobët është shkak i drejtpërdrejtë apo një shenues paralel i këtyre çrregullimeve, raporton The Washington Post.

Si u zhvillua studimi?

Aty morën pjesë 2,700 të rritur, me moshë mesatare 70 vjeç, që nuk kishin probleme mendore. Ata u ndoqën për 6 vjet, duke iu nënshtruar testeve të rregullta për kujtesën, arsyetimin dhe funksionet e tjera të trurit.

Rezultatet treguan se:

14% e personave me pagjumësi kronike zhvilluan demencë ose çrregullime të lehta njohëse.

Krahasimisht, vetëm 10% e atyre pa pagjumësi kishin të njëjtin rezultat.

Shkencëtarët llogaritën se pagjumësia kronike lidhet me plakje më të shpejtë të trurit, duke shtuar afërsisht 3.5 vite.

Çfarë thonë ekspertët?

Diego Z. Carvalho, autori kryesor i studimit, shpjegon: “Gjumi jo i mirë, veçanërisht në moshën e mesme, mund të jetë një paralajmërim i hershëm i neurodegjenerimit. Megjithatë, kjo është vetëm një lidhje, jo provë shkakësie.”

Një tjetër gjetje e rëndësishme ishte se personat me pagjumësi dhe me më pak orë gjumë kishin rezultate më të dobëta në testet e trurit dhe ndryshime më të dukshme strukturore. Sipas Santiago Clocchiatti-Tuozzo, neurolog në Yale New Haven Hospital:

“Nëse këto rezultate konfirmohen, ato mund të ndihmojnë në hartimin e strategjive të reja për mbrojtjen e shëndetit të trurit, duke marrë parasysh jo vetëm cilësinë, por edhe kohëzgjatjen e gjumit.”

Rëndësia e kohëzgjatjes së gjumit

Gjumi i shkurtër (më pak se 6 orë) ose i gjatë (më shumë se 9 orë) lidhet edhe me sëmundje të tjera, përfshirë obezitetin dhe depresionin.

Neurologia Karin G. Johnson thekson: “Truri ka një proces natyral të pastrimit të toksinave që funksionon më mirë gjatë gjumit. Prandaj është thelbësore të sigurojmë kohë të mjaftueshme për pushim.”

Ajo shtoi se ndryshime shoqërore, si p.sh. fillimi më i vonshëm i shkollës për nxënësit, mund të ndihmojnë brezat e rinj të krijojnë zakone më të shëndetshme gjumi dhe kështu të kontribuojnë në një popullatë më të shëndetshme në të ardhmen.

Shkenca për degjimin është një fushë mjaft e gjerë që përfshin si funksionon veshët, përpunimin e tingujve nga truri, dhe faktorët që ndikojnë në dëgjim.

Truri nuk e regjistron vetëm tingullin, por edhe intenzitetin, frekuencën dhe drejtimin nga vjen zëri.

Degjimi ndihmon në komunikim, orientim në hapësirë, dhe përvojën emocionale të muzikës.

Ajo dobësohet pas të 50-ave dhe shkenca spjegon se veshët nuk pushojnë kurrë – Edhe kur flemë, janë aktivë dhe truri përpunon tingujt, si zhurmën e ambientit ose zërin e dikujt që thërret emrin tonë.

Zëri i majtë shpesh ndikon më shumë në perceptimin e muzikës, ndërsa zëri i djathtë ndihmon në lokalizimin e zërit në hapësirë.

Për shembull, vetëm 15 minuta në një koncert të zhurmshëm mund të shkaktojë lodhje të veshëve.

Disa njerëz e “shohin” tingullin – Fenomeni i quajtur sinestezia lejon disa individë të lidhin tingujt me ngjyra ose forma.

Per fund, studimet lidhin humbjen e dëgjimit me rritjen e stresit, izolimin social dhe rrezikun për demencë tek të moshuarit.

Përgatiti: A.Z. /UBT News/

Astronomët kanë zbuluar përplasje midis dy vrimave të zeza me detaje të papara, duke ofruar pamjen më të qartë mbi natyrën e këtyre çudirave kozmike dhe duke konfirmuar parashikimet e mbajtura prej kohësh nga fizikanët Albert Ajnshtajni dhe Stephen Hawking.

Ngjarja, e quajtur GW250114, u bë e njohur në janar kur studiuesit e vunë re përmes Observatorit të Valëve të Gravitetit të Interferometrit Laser, një grup prej dy instrumentesh identikë të vendosur në Livingston, Luiziana, dhe Hanford, Uashington, transmeton CNN.

Instrumentet zbuluan valë të gravitetit, valëzime në hapësirë-kohë të prodhuara nga dy vrima që përplasen. Kërkimi i valëve, fenomene të parashikuara më 1915 si pjesë e teorisë së relativitetit të Ajnshtajnit, është e vetmja mënyrë për të identifikuar përplasjet e vrimave të zeza nga Toka.

Ajnshtajni besonte se valët do të ishin të dobëta për t’u kapur nga teknologjia njerëzore, por në shtator 2015, LIGO i regjistroi për herë të parë, duke fituar më vonë Çmimin Nobel për tre shkencëtarë që dhanë kontribute kyçe në zhvillimin e këtij “teleskopi me vrima të zeza”.

Vrimat e zeza të zbuluara ishin secila rreth 30 deri 35 herë më e madhe se masa e Diellit dhe ato po rrotulloheshin ngadalë, tha Maximiliano Isi, një profesor asistent i astronomisë pranë Universitetin e Kolumbias e një astrofizikan në Qendrën për Astrofizikë Kompjuterike të Institutit Flatiron në Nju Jork.

Isi drejtoi një studim të ri për Bashkëpunimin LIGO-Virgo-KAGRA mbi të dhënat GW250114, të cilat u botuan në revistën Physical Review Letters.

“Vrimat e zeza ishin rreth 1 miliard vite dritë larg dhe ato po orbitonin rreth njëra-tjetrës në pothuajse një rreth të përsosur”, tha Isi. “Vrima e zezë që rezultoi ishte rreth 63 herë më e madhe se masa e diellit dhe po rrotullohej me 100 rrotullime në sekondë.”

Isi tha se vëzhgimi u jep shkencëtarëve një pamje të re në “dinamikën e hapësirës dhe kohës”.

Parashikimi i parë, i hartuar nga matematikani i Zelandës së Re, Roy Kerr, më 1963, ndërtohet mbi teorinë e relativitetit të Ajnshtajnit e pohon se vrimat duhet të jenë objekte paradoksalisht të thjeshta, të përshkruara nga një ekuacion i vetëm.

“Po, vrimat e zeza janë misterioze, komplekse e kanë implikime të rëndësishme për evolucionin e universit,” tha Isi, “por matematikisht ne mendojmë se ato duhet të përshkruhen plotësisht vetëm nga dy numra. Gjithçka që duhet të dimë rreth tyre duhet të vijë nga sa e madhe është vrima e zezë – ose sa është masa e saj – dhe sa shpejt rrotullohet.”

Për të testuar këtë teori, studiuesit përdorën një veçori unike të përplasjeve të vrimave të zeza: një “zile” ose dridhjem si një zile që është goditur – që prodhon vrima e zezë përfundimtare.

“Nëse keni një zile dhe e godisni me çekiç, ajo do të tingëllojë,” vuri në dukje Isi. “Totali dhe kohëzgjatja e tingullit, karakteristikat e tingullit, ju tregojnë diçka rreth asaj se nga çfarë është bërë zilja. Me vrimat e zeza ndodh diçka e ngjashme – ato tingëllojnë në valë të gravitetit.”

Parashikimi i dytë i konfirmuar nga GW250114 është ai i bërë më 1971 nga fizikani Stephen Hawking, pohon se kur dy vrima të zeza bashkohen, sipërfaqja që rezulton duhet të jetë e barabartë ose më e madhe se ajo e vrimave të zeza origjinale.