Rastet e kancerit tek të rinjtë janë në rritje. Grupmosha e vetme që ka shënuar rritje të rasteve me kancer nga viti 1995 deri në 2020 është ajo e të rinjve. Kjo ka bërë që shumë njerëz të pyesin: “Kur është momenti i duhur për të bërë një mamografi?”

Kur duhet të bëni një mamografi?

Sipas Dr. Arif Kamal, zyrtar i lartë në Shoqatën Amerikane të Kancerit, gratë duhet të fillojnë të konsiderojnë mamografinë që në moshën 40-vjeçe ta diskutojnë me mjekun e tyre.

Ai rekomandon që mamografia të bëhet çdo vit pas kësaj moshe.

“Ulja e moshës për mamografinë në 40 vjeç është një hap i rëndësishëm, sepse çdo vit diagnostikohen rreth 60,000 raste me kancer gjiri tek gratë nën 50 vjeç,” shpjegon Dr. Stacy Smith-Foley, drejtoreshë e Qendrës së Gjirit në CARTI.

Përveç kësaj, ndryshimi i moshës së rekomanduar synon të adresojë edhe pabarazitë në shëndet. P.sh, gratë me ngjyrë kanë më shumë gjasa të diagnostikohen me kancer gjiri para 40 vjeç e kanë normë vdekshmërie 40% më të lartë se tjerat.

Po rritja e rasteve me kancer tek të rinjtë?

Ndërsa shqetësimi për rritjen e rasteve të kancerit tek të rinjtë është i kuptueshëm, Dr. Kamal thotë se nuk ka ende prova të mjaftueshme për të ndryshuar rekomandimet dhe për të nisur mamografinë para moshës 40 vjeç, përveç rasteve me faktorë rreziku.

Cilët janë faktorët e rrezikut?

Nëse keni faktorë të caktuar rreziku, mund të jetë e nevojshme të filloni kontrollet më herët. Disa prej tyre përfshijnë:

• Historia familjare: Nëse keni një familjar (nënë, motër, baba, vëlla) me kancer gjiri, rekomandohet të nisni mamografinë 10 vjet para moshës kur u diagnostikua ai person.

• Ekspozimi ndaj rrezatimit: Nëse keni pasur ekspozim të hershëm ndaj rrezatimit, në rastet e skanimeve të shumta për probleme me zemrën apo mushkëritë, duhet ta diskutoni me mjekun.

• Mosha e menstruacioneve të para: Gratë që kanë pasur menstruacionet e para në moshë të hershme (10-11 vjeç) janë më të rrezikuara se ato që i kanë pasur në moshën 13-14 vjeç, për shkak të ekspozimit më të gjatë ndaj estrogjenit.

• Shtatzënia dhe gjidhënia: Gratë që nuk kanë pasur fëmijë ose nuk kanë ushqyer me gji kanë rrezik më të lartë, sepse shtatzënia dhe gjidhënia reduktojnë ekspozimin ndaj hormoneve.

• Sindromat e kancerit: Nëse në familje ka raste me kancer të stomakut, gjirit, vezoreve apo edhe të zorrës së trashë, mund të jeni më të rrezikuara. Mund të jetë e nevojshme të bëni teste gjenetike dhe të filloni kontrollet më herët.

Pra, a duhet të shqetësoheni?

Nëse nuk keni faktorë të lartë rreziku, ndiqni rekomandimet për të filluar mamografinë në moshën 40 vjeç. Nëse keni ndonjë nga faktorët e mësipërm, është e rëndësishme të flisni me mjekun për të përcaktuar planin më të mirë. Në çdo rast, kontrolli i rregullt dhe njohja e trupit tuaj është hap i mirë drejt parandalimit dhe zbulimit të hershëm.

Në Kosovë janë shënuar nëntë raste të fruthit në javën e dytë të majit tek fëmijët nga 1 deri në 5 vjeç, njoftoi të mërkurën Instituti Kombëtar i Shëndetësisë Publike të Kosovës (IKSHPK).

Instituti njoftoi në Facebook se 4 raste janë raportuar nga Ferizaj; 2 nga Shtimja dhe nga 1 rast në Lipjan, Graçanicë dhe Fushë Kosovë.

Të gjitha rastet kanë të bëjnë më fëmijë të pavaksinuar me vaksinën kundër fruthit MMR (fruth, rubeollë dhe shyta).

“IKSHPK tërheq vërejtjen se nuk bëhet fjalë më vetëm për raste të importuara, por për raste të fruthit të shfaqura brenda komunitetit në Kosovë, drejtpërdrejt si pasojë e mosvaksinimit”, thuhet në njoftim.

Në fillim të këtij viti, IKSHPK tha se “nuk pritej” të kishte ndonjë shpërthim të sëmundjes, pasi shkalla e vaksinimit të fëmijëve kundër saj “është e lartë”.

Nga IKSHPK-ja thonë se shkalla e vaksinimit kundër fruthit në Kosovë është mbi 90%.

Normat e vaksinimit me dozën e parë të vaksinës MMR ranë nga 96% në vitin 2019 në 93% në vitin 2022 në të gjithë Evropën. Marrja e dozës së dytë, ndërkaq, ra nga 92% në 91%./REL/

Dridhja e duarve gjatë stresit është një reagim i zakonshëm i trupit ndaj tensionit emocional dhe fizik.

Ky fenomen, i njohur si “tremor”, ndodh për shkak të ndryshimeve në sistemin nervor dhe hormonal që ndodhin gjatë periudhave të stresit.

Shkaqet kryesore të dridhjes së duarve gjatë stresit:

Aktivizimi i sistemit nervor simpatik: Kur jemi të stresuar, trupi ynë aktivizon sistemin nervor simpatik, duke çliruar hormone si adrenalina dhe kortizoli. Ato përgatitin trupin për një reagim të shpejtë ndaj rrezikut, duke rritur rrahjet e zemrës dhe presionin e gjakut, gjë që mund të shkaktojë dridhje të duarve .

Tendosja muskulore: Stresi shpesh shkakton tension në muskuj, veçanërisht në duar dhe krahë. Ky tension i vazhdueshëm mund të çojë në dridhje të pavullnetshme.

Rritja e ndjeshmërisë ndaj stimuluesve: Gjatë stresit, trupi bëhet më i ndjeshëm ndaj substancave si kafeina, e cila mund të përkeqësojë dridhjet e duarve .

Si të menaxhoni dridhjet e duarve të shkaktuara nga stresi?

Teknika të relaksimit: Praktikimi i frymëmarrjes së thellë, meditimi dhe joga mund të ndihmojnë në uljen e stresit dhe, rrjedhimisht, në reduktimin e dridhjeve .

Reduktimi i konsumit të kafeinës: Kufizimi i marrjes së kafeinës mund të ndihmojë në uljen e ndjeshmërisë së trupit ndaj stimuluesve që përkeqësojnë dridhjet .

Ushtrime fizike të rregullta: Aktiviteti ndihmon në lirimin e tensionit muskulor e përmirëson mirëqenien e përgjithshme.

Konsultimi me profesionistë të shëndetit mendor: Nëse dridhjet janë të shpeshta dhe shqetësuese, është e rëndësishme të kërkoni ndihmë profesionale për të adresuar shkaqet themelore të stresit.

Në shumicën e rasteve, dridhjet e duarve të shkaktuara nga stresi janë të përkohshme dhe menaxhohen me ndryshime në stilin e jetesës dhe teknika të relaksimit. Nëse simptomat vazhdojnë ose përkeqësohen, është e rëndësishme të konsultoheni me një mjek për të përjashtuar shkaqe të tjera mjekësore.

Deri në 1.3 miliardë njerëz në botë janë të prekur nga tensioni i lartë i gjakut.

Sipas Health Line, disa hulumtime tregojnë që kaliumi zbret tensionin e lartë.

Shpargët janë nga ato perime që përmbajnë  kalium në vete, kushtu nëse filloni t’i konsumoni më  shumë do të keni përfitime të mëdha shëndetësore.

Nga kjo ju do të menaxhoni tensionin e lartë të gjakut dhe nuk do të keni rrezik që të prekeni nga sëmundjet e zemrës.