Bota

Dictionnaire de l’Académie Française: Përmbysja e traditës pas katër shekujsh, fjalori i ri i Akademisë Franceze!

Published

on

Pas më shumë se dyzet vjetësh punë intensive dhe afër katërqind vjetësh nga dita kur morën detyrën e tyre të parë, të urtët e Akademisë Franceze kanë prezantuar botimin e ri të fjalorit të njohur “Dictionnaire de l’Académie Française”, një edicion që është përshkruar si përfundimtar. Ky është botimi i nëntë i këtij fjalori prestigjioz dhe u paraqit zyrtarisht presidentit francez, Emmanuel Macron, më 15 nëntor, në një ceremoni solemne në Kolegjiumin e Kuatre-Kombeve, një ndërtesë historike e shekullit të 17-të në Paris.

Fjalori, i cili përmban një pasqyrë të gjuhës dhe kulturës franceze që shkon nga vitet 1950 deri në ditët e sotme, është një veprimtari e Akademisë Franceze, e krijuar në vitin 1635 nga Kardinali Richelieu. Kjo Akademi, që është e njohur për rolin e saj në mbrojtjen dhe zhvillimin e gjuhës frënge, ka për detyrë të mbajë standardet e pastrimit dhe elokuencës së frëngjishtes. Megjithatë, procesi i krijimit të fjalorit ka qenë i ngadaltë dhe shumë i gjatë; libri i parë i fjalorit u botua vetëm në vitin 1694, ndërsa aktualisht nevojiten më shumë se një vit për të përmbyllur një shkronjë të vetme të alfabetit.

Puna për botimin e edicionit të nëntë filloi në vitin 1986, dhe deri më tani janë botuar tre seksione të tij, deri në shkronjën “R”. Suksesi i botimit të seksionit të fundit – që mbulon shkronjën “Z” – është një arritje e madhe, duke e bërë këtë botim të plotë. Fjalori i ri ka shtuar 21,000 hyrje të reja në krahasim me edicionin e fundit të botuar në vitin 1935, duke reflektuar zhvillimet e fundit të gjuhës dhe ndikimet kulturore që kanë ndodhur gjatë dekadave të fundit.

Megjithatë, disa kritika janë ngritur për ritmin e ngadaltë të përditësimeve dhe përpjekjet e vonuara për të përfshirë fjalë moderne. Pavarësisht se është shtuar një numër i madh fjalësh të reja, shumë prej tyre tashmë janë jashtë përdorimit, ndërsa disa fjalë që janë të njohura dhe të përdorura masivisht, si “tiktokeur”, “vlog”, “smartphone” dhe “émoji”, mungojnë nga fjalori i Akademisë. Fjalët më të reja të përfshira, si “soda”, “sauna”, “yuppie” dhe “superette”, përfshijnë terma që kanë hyrë në përdorim gjatë dy dekadave të fundit, por që tashmë mund të duken të vjetra për shoqërinë moderne.

Një kritikë tjetër vjen nga mungesa e përditësimit të disa përkufizimeve, si ajo e “martesës”, e cila përfshihet ende në fjalor si një bashkim midis një burri dhe një gruaje, një përkufizim që nuk pasqyron realitetin social të sotëm në Francë, ku martesat e të njëjtit seks janë legjitimuar. Po ashtu, fjalori i ri nuk ka përfshirë alternativat femërore për disa pozita profesionale, si “ambasadore” dhe “profesoreshë”, që janë pranuar në shumë vende dhe janë reflektuar në fjalorët më të rinj të tjerë.

Përkundër këtyre kritikave, fjalori i Akademisë mbetet një autoritet i njohur në Francë për çdo aspekt të gjuhës dhe letërsisë franceze. Çdo të enjte, anëtarët e Akademisë mblidhen për të diskutuar ndryshimet dhe përkufizimet e reja, të cilat më pas miratohen nga komiteti i fjalorit. Poeti dhe eksperti i njohur i gjuhës franceze, Michael Edwards, një nga anëtarët e Akademisë, ka përpjekur të rikthejë fjalë të harruara, si “improfond” (pa thellësi), por nuk ka pasur sukses në përfshirjen e tyre.

Në këtë pikë, është e qartë se Akademia do të vazhdojë përpjekjet për të mbajtur një standard të pasur dhe autoritar për gjuhën franceze, megjithëse shpejtësia e përditësimeve dhe nevoja për të përfshirë më shumë terma të rinj mbetet një sfidë. Të ardhmen e fjalorit të ardhshëm të Akademisë, versioni i 10-të, është tashmë temë diskutimi dhe po shqyrtohet intensivisht përditësimi i tij./BBC/

 

 

Bota

​Lituania shprehet e gatshme të kontribuojë me ushtarë në Ukrainë

Published

on

Shteti i Lituanisë ka theksuar se do të ishte gati të kontribuonte me ushtarë dhe pajisje në çdo mision paqeruajtës në territorin e Ukrainës, tha më saktësisht presidenti i Lituanisë Gitanas Nauseda.

“Jemi gati të kontribuojmë me aq ushtarë sa lejon parlamenti për operacionet paqeruajtëse, si dhe me pajisje ushtarake,” tha Nauseda për transmetuesin TV3.

Mes përpjekjeve të përshpejtuara diplomatike për t’i dhënë fund luftës, vendet perëndimore po diskutojnë mundësinë e dërgimit të paqeruajtësve në Ukrainë në rast të një marrëveshjeje paqeje midis Ukrainës dhe Rusisë.

Continue Reading

Bota

Palestinezët largohen nga qyteti i Gazës pas fazave të një ofensive tokësore

Published

on

Një numër i madh palestinezësh po vazhdojnë të largohen nga Qyteti i Gazës pasi ushtria izraelite filloi fazat e para të një ofensive tokësore, thonë zyrtarët në qytet.

Trupat izraelite kanë krijuar një pikëmbështetje në periferi të qytetit i cili është shtëpia e më shumë se një milion palestinezëve pas ditësh bombardimesh intensive dhe zjarri artilerie, raporton BBC.

Kjo ka bërë që Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së, Antonio Guterres, të ripërtërijë thirrjet për një armëpushim të menjëhershëm për të shmangur vdekjen dhe shkatërrimin që një sulm do të shkaktonte në mënyrë të pashmangshme.

Izraeli dëshiron të sinjalizojë se po ecën përpara me planin e tij për të pushtuar të gjithë Qytetin e Gazës pavarësisht kritikave ndërkombëtare.

Rreth 60,000 rezervistë po thirren për fillimin e ofesivws për të liruar personelin në detyrë aktive për operacionin.

Kryeministri Benjamin Netanyahu tha se po shkurton afatet kohore për kapjen e asaj që ai e përshkroi si fortesat e fundit të terrorit në Gaza.

Në një deklaratë, Hamasi akuzoi udhëheqësin izraelit për vazhdimin e një lufte brutale kundër civilëve të pafajshëm në Qytetin e Gazës dhe kritikoi atë që e quajti shpërfillje e tij për një propozim të ri për armëpushim nga ndërmjetësit rajonalë.

Izraeli ende nuk i është përgjigjur zyrtarisht planit.

Continue Reading

Bota

​Holanda do të dërgojë 300 ushtarë dhe dy sisteme Patriot në Poloni

Published

on

Treqind ushtarë holandezë me dy sisteme mbrojtjeje ajrore Patriot dhe sisteme antidronë do të dërgohen në fillim të dhjetorit në Poloni, për të mbrojtur dërgesat e pajisjeve ushtarake në Ukrainë nga sulmet ruse, raporton televizioni holandez NOS.

Këto sisteme mbrojtjeje ajrore nuk kanë për qëllim të zmbrapsin sulmet në territorin ukrainas.

Ministri holandez i Mbrojtjes, Ruben Brekelmans, tha se vendosja synon mbrojtjen e krahut lindor të NATO-s, i cili shërben si një bazë ushtarake kyçe për mbështetjen e Ukrainës, si dhe pengimin dhe dekurajimin e Rusisë.

Misioni holandez do të zgjasë të paktën deri në fund të majit dhe vërehet se kur dy sistemet Patriot të vendosen përkohësisht në Poloni, njëri do të mbetet në Holandë, gjë që do të lejojë ruajtjen e sigurisë kombëtare.

Ruben Brekelmans shtoi gjithashtu se aktivitetet e NATO-s në Poloni dhe parandalimi i Rusisë kontribuojnë në mbrojtjen e Holandës.

Më parë, Holanda ra dakord të vendoste avionë luftarakë F-35 në Poloni, të cilët do të patrullojnë hapësirën ajrore të NATO-s së bashku me homologët e tyre norvegjezë nga 1 shtatori deri më 1 dhjetor.

Continue Reading

Aktualitet

​SHBA sanksionon ish-gjyqtarin e Speciales në rastin Thaçi

Published

on

Shtetet e Bashkuara të Amerikës kanë vendosur sanksione ndaj gjyqtarit francez Nicolas Yann Guillou, i cili pati një rol kyç në procedurën paraprake të rastit të ish-presidentit Hashim Thaçi në Hagë.

Departamenti Amerikan i Shtetit theksoi në një deklaratë se Guillou ka autorizuar lëshimin e urdhërarresteve ndërkombëtare për kryeministrin izraelit Benjamin Netanyahu dhe ish-ministrin e Mbrojtjes Yoav Gallant, në lidhje me akuza për krime lufte.

Përveç Guillou, janë sanksionuar edhe tre persona të tjerë të Gjykatës Ndërkombëtare Penale: Kimberly Prost, Nazhat Shameem Khan dhe Mame Mandiaye Niang.

Zëvendësprokurorët Shameem Khan dhe Niang po emërohen për vazhdimin e mbështetjes së veprimeve të paligjshme të Gjykatës Ndërkombëtare Penale kundër Izraelit, duke përfshirë mbështetjen e urdhër-arresteve të Gjykatës Ndërkombëtare Penale që synojnë kryeministrin Netanyahu dhe ish-ministrin e Mbrojtjes Gallant që kur ata morën drejtimin e Zyrës së Prokurorit të Gjykatës Ndërkombëtare Penale.

Si rezultat i veprimeve të sotme që lidhen me sanksionet, të gjitha pronat dhe interesat në pronën e personave të sanksionuar të përshkruar më sipër që janë në Shtetet e Bashkuara ose në zotërim ose kontroll të personave amerikanë janë bllokuar dhe duhet të raportohen në Zyrën e Kontrollit të Pasurive të Huaja (OFAC) të Departamentit të Thesarit, thuhet në deklaratë.

Përveç kësaj, të gjithë individët ose subjektet që janë në pronësi, drejtpërdrejt ose tërthorazi, individualisht ose në total, 50 për qind ose më shumë nga një ose më shumë persona të bllokuar janë gjithashtu të bllokuara.

Continue Reading

Të kërkuara