Bota

Dictionnaire de l’Académie Française: Përmbysja e traditës pas katër shekujsh, fjalori i ri i Akademisë Franceze!

Published

on

Pas më shumë se dyzet vjetësh punë intensive dhe afër katërqind vjetësh nga dita kur morën detyrën e tyre të parë, të urtët e Akademisë Franceze kanë prezantuar botimin e ri të fjalorit të njohur “Dictionnaire de l’Académie Française”, një edicion që është përshkruar si përfundimtar. Ky është botimi i nëntë i këtij fjalori prestigjioz dhe u paraqit zyrtarisht presidentit francez, Emmanuel Macron, më 15 nëntor, në një ceremoni solemne në Kolegjiumin e Kuatre-Kombeve, një ndërtesë historike e shekullit të 17-të në Paris.

Fjalori, i cili përmban një pasqyrë të gjuhës dhe kulturës franceze që shkon nga vitet 1950 deri në ditët e sotme, është një veprimtari e Akademisë Franceze, e krijuar në vitin 1635 nga Kardinali Richelieu. Kjo Akademi, që është e njohur për rolin e saj në mbrojtjen dhe zhvillimin e gjuhës frënge, ka për detyrë të mbajë standardet e pastrimit dhe elokuencës së frëngjishtes. Megjithatë, procesi i krijimit të fjalorit ka qenë i ngadaltë dhe shumë i gjatë; libri i parë i fjalorit u botua vetëm në vitin 1694, ndërsa aktualisht nevojiten më shumë se një vit për të përmbyllur një shkronjë të vetme të alfabetit.

Puna për botimin e edicionit të nëntë filloi në vitin 1986, dhe deri më tani janë botuar tre seksione të tij, deri në shkronjën “R”. Suksesi i botimit të seksionit të fundit – që mbulon shkronjën “Z” – është një arritje e madhe, duke e bërë këtë botim të plotë. Fjalori i ri ka shtuar 21,000 hyrje të reja në krahasim me edicionin e fundit të botuar në vitin 1935, duke reflektuar zhvillimet e fundit të gjuhës dhe ndikimet kulturore që kanë ndodhur gjatë dekadave të fundit.

Megjithatë, disa kritika janë ngritur për ritmin e ngadaltë të përditësimeve dhe përpjekjet e vonuara për të përfshirë fjalë moderne. Pavarësisht se është shtuar një numër i madh fjalësh të reja, shumë prej tyre tashmë janë jashtë përdorimit, ndërsa disa fjalë që janë të njohura dhe të përdorura masivisht, si “tiktokeur”, “vlog”, “smartphone” dhe “émoji”, mungojnë nga fjalori i Akademisë. Fjalët më të reja të përfshira, si “soda”, “sauna”, “yuppie” dhe “superette”, përfshijnë terma që kanë hyrë në përdorim gjatë dy dekadave të fundit, por që tashmë mund të duken të vjetra për shoqërinë moderne.

Një kritikë tjetër vjen nga mungesa e përditësimit të disa përkufizimeve, si ajo e “martesës”, e cila përfshihet ende në fjalor si një bashkim midis një burri dhe një gruaje, një përkufizim që nuk pasqyron realitetin social të sotëm në Francë, ku martesat e të njëjtit seks janë legjitimuar. Po ashtu, fjalori i ri nuk ka përfshirë alternativat femërore për disa pozita profesionale, si “ambasadore” dhe “profesoreshë”, që janë pranuar në shumë vende dhe janë reflektuar në fjalorët më të rinj të tjerë.

Përkundër këtyre kritikave, fjalori i Akademisë mbetet një autoritet i njohur në Francë për çdo aspekt të gjuhës dhe letërsisë franceze. Çdo të enjte, anëtarët e Akademisë mblidhen për të diskutuar ndryshimet dhe përkufizimet e reja, të cilat më pas miratohen nga komiteti i fjalorit. Poeti dhe eksperti i njohur i gjuhës franceze, Michael Edwards, një nga anëtarët e Akademisë, ka përpjekur të rikthejë fjalë të harruara, si “improfond” (pa thellësi), por nuk ka pasur sukses në përfshirjen e tyre.

Në këtë pikë, është e qartë se Akademia do të vazhdojë përpjekjet për të mbajtur një standard të pasur dhe autoritar për gjuhën franceze, megjithëse shpejtësia e përditësimeve dhe nevoja për të përfshirë më shumë terma të rinj mbetet një sfidë. Të ardhmen e fjalorit të ardhshëm të Akademisë, versioni i 10-të, është tashmë temë diskutimi dhe po shqyrtohet intensivisht përditësimi i tij./BBC/

 

 

Bota

Gjykata Supreme miraton ligjin që e ndalon TikTok-un në SHBA

Published

on

By

Gjykata Supreme e Shteteve të Bashkuara të Amerikës të premten vendosi njëzëri që të miratojë ligjin federal që e ndalon TikTok-un duke filluar nga e diela, përveçse nëse shitet nga kompania e saj amë me bazë në Kinë.

Gjykata argumentoi se rreziku për sigurinë kombëtare i shkaktuar nga lidhjet me Kinën tejkalon shqetësimet për kufizimin e lirisë së shprehjes nga aplikacioni ose 170 milionë përdoruesit e tij në Shtetet e Bashkuara, raporton AP.

Shitja nuk duket se është afër dhe, megjithëse ekspertët kanë thënë se aplikacioni nuk do të zhduket nga telefonat e përdoruesve ekzistues pasi ligji të hyjë në fuqi më 19 janar, përdoruesit e rinj nuk do të jenë në gjendje ta shkarkojnë atë e as të përditësojnë.

Kjo, eventualisht, do ta bëjë aplikacionin të papërdorshëm, ka thënë Departamenti i Drejtësisë në dokumentet gjyqësore.

Presidenti i zgjedhur,Donald Trump, premtoi se mund të negociojë për një zgjidhje, kurse administrata e presidentit Joe Biden ka sinjalizuar se nuk do ta zbatojë ligjin duke filluar nga e diela, dita e tij e fundit e plotë në detyrë.

Trump, i vetëdijshëm për popullaritetin e TikTok-ut dhe për 14.7 milionë ndjekësit e tij në këtë aplikacion, gjendet në anën e kundërt të argumentit nga republikanët e njohur të Senatit, të cilët fajësojnë pronarin kinez të TikTok-ut për mosgjetjen e një blerësi deri tani.

Nuk është e qartë se cilat opsione do të jenë të hapura për Trumpin pasi të betohet si president të hënën.

Reuters raporton se Ligji për TikTok-un i jep presidentit autoritetin për të dhënë një zgjatje të vetme deri në 90 ditë për afatin e shitjes, nëse ai vërteton se ekziston një rrugë dhe prova për përparim drejt një shitjeje, duke përfshirë “marrëveshje ligjore të detyrueshme”, të cilat ligji nuk i përcakton.

Aplikacioni u mundëson përdoruesve të shikojnë qindra video brenda rreth gjysmë ore, pasi disa prej tyre janë vetëm disa sekonda të gjata, sipas një padie të ngritur vitin e kaluar nga shteti i Kentakit, ku pretendohet se TikTok-u është i dizajnuar për të krijuar varësi dhe dëmton shëndetin mendor të fëmijëve. Padi të ngjashme janë ngritur nga më shumë se një duzinë shtetesh. TikTok-u i ka quajtur këto pretendime të pasakta.

Mosmarrëveshja mbi lidhjet e TikTok-ut me Kinën ka marrë formën e konkurrencës gjeopolitike ndërmjet Uashingtonit dhe Pekinit./REL/

Continue Reading

Bota

​Gaza, dhjetëra të vrarë nga sulmet izraelite që nga shpallja e marrëveshjes së armëpushimit

Published

on

By

Të paktën 99 palestinezë kanë humbur jetën në sulmet ajrore që Izraeli ka kryer në Rripin e Gazës pas njoftimit të armëpushimit më 15 janar.

Sipas agjencisë zyrtare palestineze të lajmeve WAFA, Izraeli me sulmet e tij ajrore që vazhdon në Rripin e Gazës bombardoi disa shtëpi dhe tendat ku qëndronin palestinezët e zhvendosur, transmeton Anadolu.

Nëntë persona humbën jetën dhe shumë të tjerë u plagosën si pasojë e bombardimit izraelit ndaj një shtëpie në rajonin Jabalia në veri të Rripit të Gazës.

Gjithashtu avionët luftarakë izraelitë bombarduan shtëpinë e familjes “Berke” në qytezën Absan që ndodhet në lindje të qytetit Khan Yunis në jug të Rripit të Gazës. Në sulm humbën jetën të paktën 5 palestinezë ndërsa u plagosën shumë të tjerë.

Edhe në sulmin e kryer ndaj një tende në perëndim të Khan Yunis, humbën jetën 2 palestinezë. Po ashtu një person ka humbur jetën në sulmin e kryer ndaj një tende në kampin e refugjatëve Nuseirat në pjesën qendrore të Rripit të Gazës.

Një person tjetër ka humbur jetën në sulmin me mjete ajrore pa pilot (dronë) që ushtria izraelite kreu në afërsi të bulevardit Salahaddin.

Gjithashtu ushtria izraelite kreu 3 sulme ajrore edhe ndaj rajonit Jabalia në veri të Rripit të Gazës në të cilën ai vazhdon bllokadën e rreptë.

Sipas informacioneve të marra nga burimet lokale, në sulmet që Izraeli ka kryer pas njoftimit të armëpushimit në Gaza kanë humbur jetën 99 palestinezë, përfshirë 23 fëmijë dhe 27 gra.

Marrëveshja për armëpushim dhe shkëmbimin e pengjeve mes Izraelit dhe Hamasit

Katari, një nga vendet ndërmjetësuese më 15 janar njoftoi se Izraeli dhe Hamasi arritën një marrëveshje për një armëpushim dhe shkëmbimin e pengjeve në Gaza.

Marrëveshja do të hyjë në fuqi të dielën, më 19 janar. Në 42 ditët e para të marrëveshjes së armëpushimit që përbëhet nga 3 faza, do të lirohen 33 pengje izraelite.

Marrëveshja krahas mbërritjes së ndihmës humanitare për Rripin e Gazës në mënyrë gjithëpërfshirëse, përfshin edhe rikthimin në territoret e tyre për palestinezët e zhvendosur.

Detajet e fazës së dytë dhe të tretë do të shpallen sapo të përfundojë faza e parë.

Në sulmet e Izraelit në Rripin e Gazës që nga 7 tetori 2023 e deri më tani janë vrarë 46.788 palestinezë, përfshirë rreth 17.841 fëmijë dhe 12.298 gra, ndërsa janë plagosur 110.453 persona të tjerë.

Continue Reading

Bota

Biden fal 2500 të dënuar për vepra jo të dhunshme të lidhur me drogën

Published

on

By

Presidenti i SHBA-së Joe Biden ka falur gati 2500 persona të dënuar për vepra jo të dhunshme të lidhura me drogën, tre ditë para se t’ia dorëzonte detyrën Presidentit të zgjedhur Donald Trump.

Biden tha se të dënuarit “vunë dënime më të gjata se sa do të kishin marrë sipas ligjeve aktuale” dhe se lëvizjet e tij do të korrigjonin “padrejtësitë historike”.

Ai njoftoi se ka lëshuar më shumë falje individuale se çdo president tjetër në historinë e SHBA.

Vendimi erdhi pasi Biden më parë fali 37 nga 40 të dënuarit me vdekje dhe lëshoi ​​falje në dhjetor, duke përfshirë një për djalin e tij, Hunter Biden.

Biden tha se faljet zbatohen për njerëzit “të cilët morën dënime të gjata për shkak të dallimeve të vjetruara midis kokainës krak dhe kokainës pluhur”.

Continue Reading

Bota

Rusia dënon me burg tre avokatët e Alexei Navalny

Published

on

Tre avokatë që mbrojtën liderin e opozitës ruse, Alexei Navalny, janë dënuar me burgim deri në pesë vjet e gjysmë me akuzat për pjesëmarrje në një “organizatë ekstremiste”. Vadim Kobzev, Igor Sergunin dhe Alexei Liptser u arrestuan në tetor 2023, pasi autoritetet ruse intensifikuan presionin ndaj kritikëve të Kremlinit.

Ata u akuzuan për “përdorim të statusit të tyre” për të transmetuar mesazhe midis Navalny dhe kolegëve të tij. Gjyqi i tyre u zhvillua në një seancë me dyer të mbyllura në Petushki, një qytet afër Moskës, dhe dënimet u shpallën në kundërshtim me procedurat standarde të drejtësisë, sipas avokatëve të mbrojtjes. Igor Sergunin pranoi akuzën dhe mori një dënim më të lehtë prej tre vjet e gjysmë, ndërsa Alexei Liptser dhe Vadim Kobzev u dënuan me pesë vjet dhe pesë vjet e gjysmë respektivisht.

Avokati i Kobzevit, Andrei Grivtsov, theksoi se prova të tilla përbëjnë një shkelje të privatësisë dhe se përgjimi i komunikimeve midis një avokati dhe klienti është i paligjshëm. Navalny, i cili vdiq në një koloni burgu Arktik pas një periudhe të gjatë vuajtjesh dhe përndjekjeje, kishte akuzuar Kremlinin për vrasjen e tij, duke e cilësuar atë si një akt të hakmarrjes politike nga ana e presidentit Vladimir Putin./UBTNews/

 

Continue Reading

Të kërkuara