

Kuriozitete
Dhjetë zbulimet arkeologjike më magjepsëse të vitit 2021
Studiuesit arritën zbulime arkeologjike mbresëlënëse edhe gjatë vitit 2021.
Published
4 years agoon
By
Betim GashiPavarësisht të gjitha problemeve që lidhen me pandeminë e Covid-19 që po vazhdon ende, studiuesit arritën zbulime arkeologjike mbresëlënëse edhe gjatë vitit 2021. Ja cilat janë dhjetë më të rëndësishmet:
Gjeoglifi i madh në Indi
Gjeoglifi ndoshta më i madh në botë, u zbulua në shkretëtirën Thar në Indi afër kufirit me Pakistanin. Me një sipërfaqe prej rreth 20.8 hektarësh, gjeoglifi përbëhet nga disa spirale gjarpëruese që shkojnë sa para mbrapa.
Gjatësia totale e vijave të tij është 48 km. Gjeoglifi mendohet se është ndërtuar rreth 150 vjet më parë, por synimi i tij mbetet i paqartë. Ai u zbulua fillimisht nga një ekip studiuesish, që po analizonin peizazhin duke përdorur Google Earth.
Qyteti i Artë i humbur
Arkeologët e zbuluan qytetin pranë Luksorit (Tebës së lashtë) në Egjipt. Qyteti njihej si “Ngritja e Aten” dhe u themelua nga faraoni Amenhotep III, që sundoi midis viteve 1391- 1353 Para Erës Sonë. Qyteti përmban shumë shtëpi, godina administrative, një furrë të
madhe buke, një zonë prodhimi për tulla prej balte dhe disa varreza. Dokumentet historike sugjerojnë se Amenhotep III kishte 3 pallate mbretërore në qytet, ndërsa gërmimet arkeologjike në këtë sit janë duke vazhduar.
Zbulimi i skeletit të një njeriu të kryqëzuar në epokën e Romës së lashtë
Në Kembrixhshajër të Britanisë së Madhe, arkeologët zbuluan trupin e një burri që ishte kryqëzuar në moshën 25-35 vjeç. Një gozhdë u gjet e ngulur në të paktën njërën prej kockave të thembrës së tij. Arkeologët zbuluan se kockat e këmbës së tij ishin të holla, dhe kjo do të thotë se ai ka të ngjarë të ketë qenë i lidhur në një mur për një kohë të gjatë përpara kryqëzimit. Varrimi daton në shekullin III ose IV dhe viktima mund të ketë qenë një skllav.
Harta më e vjetër e Evropës
Një seri gdhendjesh mbi një pllakë guri 4000-vjeçare të zbuluara në Francë, përfaqësojnë hartën më të vjetër të Evropës deri më sot. Pllaka bart një seri vijash që përfaqësojnë lumin Ode dhe luginën e tij përreth në Francën Perëndimore, një zonë me përmasa 30 kilometra e gjatë dhe 21 km e gjerë.
Në fakt pllaka e gurit ishte gjetur që në vitin 1900. Por vetëm këtë vit, fotogrametria ndërtoi një imazh 3D shumë të detajuar të pllakës, duke zbuluar se gdhendjet përbëjnë një hartë. Ajo mund të jetë përdorur nga një princ ose mbret për të ilustruar territorin mbi të cilin sondonte.
Përqafimi i të dashuruarve të lashtë
Rreth 1500 vjet më parë, një çift u varrosën së bashku të përqafuar. Kur arkeologët gjetën mbetjet e tyre, përqafimi i tyre ishte ende i paprekur pavarësisht kalimit të kohës. “Ky është çifti i parë që gjendet në këtë pozicion në Kinë”- tha drejtuesit i gërmimeve Qian Uang, profesor i asociuar në Departamentin e Shkencave Biomjekësore në Kolegjin e Stomatologjisë A&M në Teksas.
Burri ishte i moshës 29-35 vjeç dhe kishte disa lëndime, përfshirë një krah të thyer dhe humbjen e gishtit në dorën e djathtë. Gruaja ishte midis 35-40 vjeç dhe kishte disa kavitete, por pa lëndime të dukshme. Studiuesit spekulojnë se pasi vdiq burri, gruaja mund të ketë vrarë veten për t’u varrosur bashkë me të.
Varreza më e vjetër në botë e kafshëve shtëpiake
Një varrezë 2000-vjeçare e kafshëve shtëpiake, që mund të jetë shembulli më i vjetër i njohur në botë, u zbulua në Berenice, një qytet-port në bregun e Detit të Kuq në Egjipt. Kafshët e varrosura në këtë varrezë, duket se kanë ngordhur nga shkaqe natyrore, dhe ishin mbajtur me shumë kujdes nga pronarët e tyre. Në vendvarrime të tjera në Egjipt, kafshët shpesh flijoheshin për nder të perëndive.
Parada 11.000- vjeçare
Një vend prehistorik 11.000-vjeçar në Turqi, që sot quhet Karahantepe, u përdor dikur për një paradë parahistorike kur njerëzit parakalonin nëpër një ndërtesë me shtylla në formë fallusi, dhe në majë me gdhendjen e një kokës së një njeriu.
Kjo ndërtesë është pjesë e një kompleksi më të madh. Gërmimet në këtë sit kanë filluar në vitin 2019. Ai daton në një kohë të ngjashme me Gobekli Tepe, një sit tjetër arkeologjik me ndërtesa të mëdha dhe gdhendje kafshësh dhe kokash njerëzish.
Monumenti më i vjetër i luftës
Një varrezë 4300-vjeçare në Siri, në sitin Tell Banat, mund të jetë monumenti më i vjetër i luftës i njohur në botë. Arkeologët thonë se ai përmban kufomat e të paktën 30 luftëtarëve së bashku me armët tyre. Mbishkrimet e lashta në Mesopotami, tregojnë se si trupat e të vdekurve të luftës grumbulloheshin në një strukturë shumë të organizuar. Zbulimi tregon “se njerëzit e lashtë i nderonin të rënët në betejë, ashtu si ne sot”- thotë Ana Porter, profesoreshë e Qytetërimeve të lashta të Lindjes së Mesme në Universitetin e Torontos.
Njeriu Dragua
Shkencëtarët në Kinë kanë raportuar zbulimin e një specieje të re njerëzore, të cilën e quajnë Homo longi që do të thotë “Njeriu Dragua”. Kjo u mësua nga një kafkë që u gjet në vitin 1933, por që ishte fshehur në një pus gjatë pushtimit japonez të Kinës, dhe ku mbeti atje për 85 vjet derisa u ri-zbulua dhe u studiua.
Studimet sugjerojnë se “Njeriu Dragua” mund të jetë specia e lidhur më e afërt me Homo Sapiens. Nuk është e qartë se kur është shfaqur saktësisht “Njeriu Dragua” dhe kur është zhdukur ai, por vetë kafka daton diku midis 309.000 dhe 138.000 vjetëve më parë.
Vizatimi më i vjetër i një fantazme
Një kurator në një muzeum identifikoi një gdhendje mbi një pllakë babilonase 3500-vjeçare, atë që konsiderohet si përshkrimi më i vjetër i njohur i një fantazme. Fantazma është një burrë me mjekër. Ai paraqitet i vrenjtur teksa çon një grua të lidhur me një litar në botën e përtejshme. Pllaka ndodhet në Muzeun Britanik, pasi është blerë që në shekullin XIX-të, por fantazma nuk ishte vënë re deri vonë./bota.al
Kuriozitete
Disa fakte që nuk i keni ditur për jetën dhe veprimtarinë e Giorgio Armani
Published
11 hours agoon
September 5, 2025By
UBT News
Stilisti italian i modës Giorgio Armani ka vdekur, ka njoftuar kompania të enjten.
Armani, i cili ishte 91 vjeç, ishte sinonim i stilit dhe elegancës moderne italiane. Ai kombinoi talentin e stilistit me zgjuarsinë e një biznesmeni, duke drejtuar një kompani që xhiroi rreth 2.3 miliardë euro (2.7 miliardë dollarë) në vit.
Ai kishte qenë i sëmurë për njëfarë kohe dhe u detyrua të hiqte dorë nga shfaqjet e grupit të tij në Javën e Modës për Burra në Milano në qershor, hera e parë në karrierën e tij që kishte humbur një nga ngjarjet e tij në pasarelë.
Sot ne do të ju sjellim disa fakte interesante nga i ndjeri.
Burri pas një xhakete
Perandoria e ngritur mbi xhaketën dhe kostumet e burrave, si evoluoi duke u kthyer në markë botërore me qindra dyqane dhe 12 etiketa, duke e renditur si stilistin më të pasur.
Mjeku që u bë stilist
Moda nuk ishte zgjedhja e parë; para dizajnimit të veshjeve, studioi mjekësinë. Giorgio Armani braktisi shkollën e modës, për të shkuar ushtar. Pasi punoi si shitës, ai startoi biznesin e tij në vitin 1975, me lekët që shiti makinën e tij V.W Kafer.
Dedikuar burrave
Koleksioni i parë ndryshoi stilin e meshkujve me gamën e ngjyrave neutrale. Ka realizuar mbi 250 kostume për filma, më i njohuri i Richard Gere në ‘American Gigolo’.
Xhaketa Bomber
Armani cilësohet babai i xhaketës Bomber, të cilën e krijoi duke i frymëzuar nga veshjet e policisë që kishte dizenjuar asokohe. Xhaketa u bë aq popullore sa kushdo ka një të tillë në gardërobën e tij.
Shtëpia Armani
Zotëron 12 etiketa: Giorgio Armani, Armani Collezioni, Emporio Armani, Armani Jeans, Armani Exchange, Armani Junior, Armani Casa, Armani Dolci, Armani Caffe, Armani Fiori, Armani Ristorante dhe Hotel Armani në Burj Khalifa në Dubai.
Shitës ëmbëlsirash
Armani ka një linjë të veçantë të quajtur Dolci ku shet çokollata të shijshme, me forma elegante, të cilat prodhohen në Firence. Ëmbëlsirat Armani Dolci, përfshijnë çokollata unike që shiten si edicion i kufizuar për raste të tilla si Shën Valentini dhe Ramazani.
Stilisti më i pasur
Thuajse çdo vit biznesi i tij regjistron shitje të hatshme. Edhe për vitin 2017 ai është renditur i pari në listën e stilistëve më të pasur me 6.6 miliard dollarë.
Kundër anoreksisë
Më 2006, Armani refuzoi modelet anoreksike nga sfilatat, duke u kthyer në mbështetës sidomos ndaj emrave të njohur që shfaqin këtë problem.
Përgatiti: A.Z. /UBT News/
Kuriozitete
Testi treminutësh që mund ta zbulojë se cilët janë të rrezikuar nga Alzheimeri
Published
16 hours agoon
September 5, 2025By
UBT News
Testi i ri i trurit, që zgjat vetëm tre minuta, mund t’i identifikojë problemet e kujtesës të lidhura me sëmundjen e Alzheimerit para se të përcaktohet diagnoza, duke rritur shpresat se mund t’i ndihmojë mjekët të dallojnë pacientët që mund të përfitojnë më herët nga trajtimet e reja, ka raportuar The Guardian.
Provat e para kanë treguar se testi, i njohur si “Fastball”, dallon te pacientët me çrregullim të lehtë të aftësive njohëse, gjendje që prek kujtesën, të folurin ose të menduarit, por pa e penguar jetën e përditshme – se kush ka më shumë rrezik për të zhvilluar Alzheimer.
Studime me grupe më të mëdha janë duke u zhvilluar.
“Ky test na tregon se metoda e re pasive për matjen e kujtesës, e ndërtuar për diagnozën e Alzheimerit, mund të jetë e ndjeshme për individët me rrezik të lartë, por ende nuk janë diagnostikuar”, tha doktori George Stothart, neuroshkencëtar në Universitetin Bath.
Testi funksionon si elektroencefalogram. Përmes sensorëve të vendosur në kokë, regjistrohet aktiviteti elektrik i trurit ndërsa pjesëmarrësit shikojnë një sërë imazhesh që shfaqen me shpejtësi në ekran. Para testit, vullnetarëve u tregohen tetë figura, të cilat u kërkohet t’i emërtojnë, pa u thënë t’i kujtojnë. Më pas, çdo i pesti imazh është një nga ato që ata kanë parë më herët.
Rezultatet treguan se personat me MCI amnestik, që prek kujtesën për objekte, reaguan më dobët krahasuar me të rritur të shëndetshëm dhe ata me forma të tjera të MCI. Ky grup është disa herë më i rrezikuar të zhvillojë Alzheimer sesa pacientët me MCI jo-amnestik.
Testi nuk mund të tregojë me siguri se kush do të zhvillojë Alzheimer.
nëse gjetjet konfirmohen në studime më të mëdha, mund të bëhet mjet i vlefshëm për mjekët, ndihmon në përcaktimin se cilët pacientë janë në rrezik të lartë dhe mund të përfitojnë nga ilaçet e reja.
Të gjitha testimet janë kryer në shtëpitë e pjesëmarrësve, gjë që, sipas Stothart, “është e rëndësishme për t’i bërë ato të qasshme dhe për të ulur ankthin e njerëzve”.
Profesori Vladimir Litvak, nga UCL’s Queen Square Institute of Neurology, e quajti “hap të hershëm drejt zhvillimit të testit me vlerë klinike”. Ai shtoi se hapi duhet të jetë vlerësimi i aftësisë së testit për të parashikuar si ndryshon gjendja e pacientit me kalimin e kohës dhe si mund të ndihmojë në vendimet për trajtim.
Edhe doktoresha Julia Dudley nga organizata Alzheimer’s Research UK e mirëpriti zhvillimin.
“Është inkurajuese të shohim studime që eksplorojnë mënyra të reja për të zbuluar problemet e kujtesës. Trajtimet për Alzheimer po tregojnë se janë më efektive kur jepen në fazat e hershme të sëmundjes, diagnoza është thelbësore që njerëzit të përfitojnë”, ka thënë ajo.
Doudley ka shtuar se nevojiten studime më afatgjata dhe me grupe më të mëdha e më të ndryshme.
“Problemet e kujtesës mund të lidhen edhe me gjendje të tjera shëndetësore, jo vetëm me demencën. Kërkimet e ardhshme duhet të shqyrtojnë se si faktorë të tjerë mund të ndikojnë në rezultatet e testit të valëve të trurit dhe si mund të përdoren këto teste krahas mjeteve të tjera të diagnozës, si vlerësimet e aftësive njohëse dhe analizat e gjakut”, përfundoi doktoresha.
Përgatiti: A.Z. /UBT News/
Kuriozitete
Papagalli ‘Xiaogui’ thyen rekordin botëror për njohjen më të shpejtë të ngjyrave
Published
2 days agoon
September 3, 2025By
UBT News
Një papagall ka thyer rekordin botëror për njohjen e ngjyrave në kohë të shpejtë. Ai ka arritur që për kohë rekord t’i njoh 10 ngjyra.
Xiaogui, që i përket Qing Feng, ka kapur topat me ngjyra dhe i ka futur ato në shporta të vogla me ngjyrat përkatëse për 33.5 sekonda, duke fituar rekordin botëror për njohjen më të shpejtë të ngjyrave nga një papagall.
Ai bëri një gabim gjatë vendosjes së topave, por e korrigjoi shumë shpejt.
Feng e ka adoptuar papagallin kur ishte bebe në vitin 2020, duke thënë se ka kohë që ai kishte shprehur dashurinë për të luajtur me ngjyra, për çka e ka shtyrë atë që ta trajnojë në mënyrë.
Kuriozitete
A mund të udhëtojë ndërgjegjja jonë në kohë? Shkencëtarët thonë se “ndjesitë e barkut” janë kujtime nga e ardhmja
Published
3 days agoon
September 3, 2025By
UBT News
Në tetorin e vitit 1989, një vajzë katërvjeçare u zgjua natën nga një telefonatë dhe një britmë. Ajo doli zbathur në korridorin e ftohtë dhe dëgjoi nënën e saj të thoshte me zë të thyer: “Ai vdiq në një aksident me makinë!”.
Vajza nuk mund të thoshte asgjë, vetëm kujtonte përqafimin e fundit me babanë para se ai të nisej me avion. Në atë çast, e kishte ndjerë se nuk do ta shihte më kurrë gjallë.
Kjo është një nga historitë që njerëzit tregojnë për paranjohjen (gut feeling), aftësinë për të ndier apo “parë” diçka para se të ndodhë.
Shkencëtarja Julia Mossbridge ka mbledhur me dhjetëra rrëfime të tilla, por edhe ajo që në fëmijëri ka pasur ëndrra që janë bërë realitet, nisi të mbante një ditar ëndrrash dhe zbuloi se disa prej tyre ishin parashikime të sakta.
Mossbridge beson se këto përvoja tregojnë se koha nuk është aq lineare sa na duket.
“Nuk është e vështirë të kuptosh paranjohjen,” tha ajo. “Është vetëm e vështirë të besosh nëse nuk e ke përjetuar vetë. Shkencëtarët ende nuk e kuptojnë si funksionon koha. Ne kemi frikë nga e panjohura, nga ideja që realiteti mund të mos jetë ashtu siç e shohim.”
Psikologë e neuroshkencëtarë përpiqen ta shpjegojnë fenomenin, që në gjuhën shkencore quhet perceptim jashtëshqisor. Është ndjenjë e brendshme, e fortë, që diçka do të ndodhë. Në kultura të lashta, shamanët e mistikët e përdornin si mjet për të kuptuar motin apo për të zbuluar rreziqet që vinin. Psikologu Dean Radin shpjegon se ndërgjegjja kapë informacion edhe jashtë rrjedhës së zakonshme të kohës.
Ai ka dekada që studion këtë fushë e thotë: “Në mekanikën kuantike, koha sillet ndryshe nga sa e përjetojmë ne çdo ditë. Mund të ketë diçka në ndërgjegjen tonë që është në gjendje të marrë informacione nga e shkuara ose nga e ardhmja.”
Radin bëri eksperiment interesant. Vullnetarët lidhen me aparate që masnin aktivitetin e trurit, në ekran shfaqeshin imazhe të rastësishme, pozitive (si lindje dielli), negative (si aksidente). Rezultatet treguan se truri i njerëzve “e ndiente” imazhin negativ, para se ta shihte.
Ky eksperiment është përsëritur e ka dhënë të njëjtat rezultate. Më 1995, CIA publikoi dokumente që e mbështesnin këtë fenomen.
Shkencëtarët mendojnë se kjo lidhet me ndërlidhjen kuantike, proces misterioz ku grimcat lidhen mes tyre dhe ndajnë informacion, edhe nëse ndodhen larg në hapësirë apo në kohë.
“Ndoshta truri lidhet me versionin e vet në të ardhmen,” thotë Radin. “Prandaj ndiejmë kujtime për gjëra që nuk kanë ndodhur ende.”
Një shpjegim i tillë do të sqaronte edhe fenomenin e déjà vu, atë ndjenjën e çuditshme se një moment e kemi përjetuar më parë.
Sipas Mossbridge dhe Radin, edhe pse mekanizmi i saktë nuk dihet ende, statistikat tregojnë qartë se paranjohja është reale.

Si ta kaloni një të premte ndryshe dhe plot energji?

Si bëhet diagnostikimi i autizmit?

Elon Musk drejt titullit të parë të “trilionerit” në botë

Studim: Ëmbëlsuesit artificialë mund të përshpejtojnë plakjen e trurit!

BMW zbulon modelin e ri iX3

Duart si pasqyrë e shëndetit, ja shenjat që nuk duhen neglizhuar

Irlanda e Veriut triumfon ndaj Maltës në kualifikuese të Botërorit 2026

Sulm në parkingun e kopshtit në Vushtrri dhe arsenal armësh në shtëpi, një muaj paraburgim për dy persona

Kush do të trashëgojë pasurinë prej 12 miliardë dollarësh të Giorgio Armanit?
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Aktualitet2 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Aktualitet1 month ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës