

Kuriozitete
Çfarë është gjaku i artë? Grupi i rrallë që e kanë vetëm 43 persona në botë!
Published
10 months agoon
By
UBT NewsA mund të trashëgohet gjaku i artë dhe çfarë rreziku i kanoset? Para një kohe të gjatë besohej se grupi më i rrallë i gjakut është grupi AB, por kjo nuk është e vërtetë.
Kohë më parë u përcaktua një tjetër grup i veçantë gjaku, që e kanë vetëm 43 persona në botë. U identifikua për herë të parë në vitin 1961 në një grua nga Australia. Gjaku i artë konsiderohet grupi më i rrallë i gjakut në të gjithë botën.
Ajo që e dallon nga grupet e tjera është se ka një faktor Rh-null, i cili nuk është as pozitiv as negativ dhe nuk ka asnjë nga antigjenet 61 Rh, vetëm 43 njerëz kanë gjak të artë. Kjo do të thotë se vetëm një në gjashtë milionë njerëz mburret me këtë!
Gjaku i artë trashëgohet kur merrni mutacion në gjenin RHCE nga të dy prindërit, duhen dy kopje të gjenit të ndryshuar për të marrë faktorin zero Rh.
Megjithatë, të kesh këtë grup të rrallë gjaku shoqërohet me rrezik. Në rast sëmundjeje ose aksidenti, mund të jetë shumë e vështirë për të marrë grupin e duhur të gjakut për transfuzion.
Të kesh një faktor Rh zero ka gjithashtu një anë pozitive. Njerëzit me këtë grup gjaku mund të bëhen dhurues të çdo grupi tjetër gjaku.
Askush nuk habitet nga fakti që ekzistojnë katër grupe gjaku: A, B, AB, 0, dhe, secili prej tyre ka një të ashtuquajtur – Faktori Rh pozitiv ose negativ. Ekzistenca e grupeve të gjakut u zbulua në vitin 1901. Grupi i gjakut përbëhet nga një grup antigjenesh të pranishme në eritrocite, pra qelizat e kuqe të gjakut. Eritrocitet mund të kenë shumë antigjene specifike, që do të thotë se ka shumë sisteme të grupeve të gjakut.
Kuriozitete
Zbulim i ri: Kikirikët që në foshnjëri mund të parandalojnë alergjitë
Published
2 hours agoon
October 7, 2025By
UBT News
Një studim i botuar në revistën Pediatrics ka treguar se mjekët pediatër mund të luajnë një rol kyç në uljen e rrezikut që fëmijët e vegjël të zhvillojnë alergji ndaj kikirikëve, nëse ndjekin udhëzimet më të fundit për parandalimin e alergjive dhe përdorin mjete praktike si video-trajnime, materiale informuese për prindërit dhe kujtesa elektronike në sistemet shëndetësore.
Rezultatet e studimit tregojnë se trajnimi i pediatërve, udhëzimet elektronike dhe materialet edukative për prindërit përmirësuan ndjeshëm aftësinë e mjekëve për të këshilluar familjet mbi futjen e hershme të kikirikëve në ushqimin e foshnjës.
Sipas të dhënave, futja e ushqimeve që përmbajnë kikirik në muajt e parë të jetës mund të ulë deri në 80% rrezikun për zhvillimin e alergjisë, duke iu referuar një prove klinike të zhvilluar në Britani në vitin 2015.
Doktoresha Tara Narula, korrespondente mjekësore e ABC News, shpjegoi në emisionin Good Morning America se studimi shqyrtoi mënyrën se si ndërhyrjet në praktikat pediatrike përmes video-trajnimeve, edukimit të prindërve, regjistrave elektronikë mjekësorë dhe kontrollit të ekzemës mund të përmirësonin këshillimin që u jepet familjeve.
Sipas të dhënave të revistës Pediatrics (2018), 8% e fëmijëve në SHBA vuajnë nga alergjitë ushqimore, 2% kanë alergji ndaj kikirikëve një rritje e ndjeshme krahasuar me fundin e viteve ’90, kur përqindja ishte 0.4%, sipas Journal of Allergy and Clinical Immunology (2015).
Narula shtoi se dikur besohej që kikirikët duhej shmangur në foshnjëri nëse dyshohej për alergji, por studimi i 2015-ës ndryshoi këtë qasje, duke treguar se futja e hershme e ushqimeve që përmbajnë kikirikë, midis moshës 4 e 6 muajsh, mund të ulte ndjeshëm rrezikun për alergji.
Udhëzimet e reja janë në fuqi nga 2017, vetëm 20–30% e pediatërve në SHBA i promovojnë praktikat e ekspozimit të hershëm, sipas Narulës. Studimi i fundit u zhvillua në 30 klinika pediatrike në Illinois, me pjesëmarrjen e 18 mijë fëmijëve, për të testuar nëse trajnimi shtesë i ndihmonte mjekët të ndiqnin më mirë udhëzimet.
Rezultatet treguan se 84% e fëmijëve në grupin me ndërhyrje morën këshillim të duhur, krahasuar me 35% në grupin pa ndërhyrje — një dëshmi se trajnimi përmirëson ndjeshëm praktikën e pediatërve.
Udhëzimet aktuale ndajnë fëmijët në tre kategori:
Rrezik i ulët: pa ekzemë ose alergji ndaj vezëve – kikirikët mund të futen në dietë në çdo kohë;
Rrezik mesatar: me ekzemë të lehtë – futja rekomandohet rreth moshës 6 muajsh;
Rrezik i lartë: me ekzemë të rëndë a alergji ndaj vezëve kërkohet testim për antitrupa IG e konsultim me alergolog para futjes së kikirikëve.
Autorja kryesore e studimit, doktoresha Ruchi Gupta nga Universiteti Northwestern, theksoi rëndësinë e mbështetjes për pediatrët:
“Vizitat në muajt e 4-të dhe të 6-të janë të ngarkuara, ndaj kjo lloj ndihme është thelbësore që familjet të marrin udhëzime të qarta. Shpresa jonë është që këto biseda t’u japin prindërve besim për të prezantuar produktet me kikirik herët. Synimi ynë është të ndalim rritjen e alergjive ushqimore në SHBA përmes parandalimit,” – ka deklaruar Gupta. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Superhëna më e madhe e vitit 2025! Sonte qielli dhuron një spektakël të jashtëzakonshëm
Published
3 hours agoon
October 7, 2025By
UBT News
Të gjithë ata që këtë mbrëmje do të ngrejnë sytë nga qielli do të kenë fatin të shijojnë një pamje mahnitëse.
Sonte ndodh superhëna e parë e vitit, e cila është më e madhe dhe më e ndritshmja për vitin 2025. Ky fenomen ndodh sepse Hëna gjendet në pikën më të afërt të orbitës së saj me Tokën.
Çfarë është një superhënë?
Orbita rreth Tokës nuk është rrethore, por eliptike, që do të thotë se distanca mes tyre ndryshon gjatë vitit. Kur Hëna e plotë përkon me pikun më të afërt të orbitës, të quajtur perigje, ose është deri në 90% afër kësaj pike, kemi atë që quhet superhënë.
Termi u përdor për herë të parë më 1979 nga astrologu Richard Nolle, për të përshkruar hënat që duken më të mëdha dhe më të ndritshme me sy të lirë, për shkak të afërsisë së tyre me Tokën.
Në këtë rast, Hëna mund të duket deri 14% më e madhe dhe 30% më e ndritshme se zakonisht, një efekt që vihet re veçanërisht gjatë lindjes dhe perëndimit të saj. Astronomët nuk bien plotësisht dakord mbi përkufizimin e saktë të superhënës.
Disa e konsiderojnë superhënë çdo hënë të plotë që ndodhet brenda një distance 360,000 kilometrash nga qendra e Tokës.
Sipas këtij përkufizimi, p.sh Hëna e Korrjes në tetor nuk do të konsiderohej si superhënë. Megjithatë, superhëna e sotme është një mundësi e shkëlqyer për të ngritur sytë nga qielli dhe për të shijuar një nga mrekullitë më të bukura natyrore të vitit.
Një spektakël që nuk duhet humbur. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Shkencëtarët që zbuluan sekretet e tolerancës imunitare fitojnë Nobelin 2025
Published
9 hours agoon
October 7, 2025By
UBT News
Çmimi Nobel për Fiziologji ose Mjekësi në vitin 2025 iu akordua shkencëtarëve Mary E. Brunkow, Fred Ramsdell dhe Shimon Sakaguchi për zbulimet e tyre revolucionare mbi “tolerancën imunitare periferike”.
Komiteti i Nobelit bëri me dije se çmimi iu dha për punën e tyre që ndihmon të kuptohet se si sistemi imunitar mbron trupin nga dëmtimi vetjak, duke parandaluar sulmet ndaj indeve të shëndetshme të organizmit.
Zbulimet e këtyre tre studiuesve kanë hedhur dritë mbi mekanizmat themelorë që qëndrojnë pas sëmundjeve autoimune dhe kanë hapur rrugën për zhvillimin e terapive të reja në trajtimin e tyre.
Ky njoftim shënon fillimin e javës së Çmimeve Nobel 2025, ndërsa ditët e ardhshme do të shpallen fituesit për kategoritë e tjera: Fizikë, Kimi, Letërsi, Paqe dhe Ekonomi. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Jogurti i veçantë nga katër milingona, po rikthehet tradita bullgare dhe turke
Published
1 day agoon
October 6, 2025By
UBT News
Shkencëtarët ringjallin një recetë të harruar të kosit duke përdorur milingonat.
Në një raport të publikuar më 3 tetor në revistën I-Science Cell Press, studiuesit tregojnë se bakteret, acidet dhe enzimët që gjenden tek milingonat mund të nxisin fermentimin e qumështit e ta shndërrojnë në kos.
Ky studim tregon se praktikat tradicionale mund të frymëzojnë qasje të reja në shkencën ushqimore e sjellin kreativitet në tryezën e darkës.
“Kosët e sotëm zakonisht bëhen me vetëm dy lloje baktere,” thotë autorja kryesore Leonie Jahn nga Universiteti Teknik i Danimarkës,.
Ajo shton se: “Kosët tradicionalë kanë biodiversitet shumë më të madh, i ndryshëm sipas vendit, familjes dhe stinës. Kjo sjell më shumë shije, tekstura dhe karakter.”
Në Danimarkë, ekipi analizoi fenomenin e zbuluan se milingonat mbajnë baktere acidlaktike që ndihmojnë në koa-gulimin e qumështit.
Koagulimi ndryshe është procesi ku një lëng, zakonisht një lëng që përmban proteina (si qumështi), transformohet në një masë më të ngurtë. E, një nga këto bakterie është e ngjashme me atë që përdoret në brumin e thartë komercial.
Në Danimarkë, ekipi analizoi më tej fenomenin. Ata zbuluan se milingonat mbajnë baktere acidlaktike dhe acide acide që ndihmojnë në koagulimin e qumështit. Një nga këto bakterie është e ngjashme me atë që përdoret në brumin e thartë komercial. /A.Z/UBT News/

Pijet që ndihmojnë zorrën dhe mëlçinë

Denise Richards dëshmon kundër ish-bashkëshortit: Gati sa nuk më vrau

Zbulim i ri: Kikirikët që në foshnjëri mund të parandalojnë alergjitë

Fillon sezoni ngrohës, tetë ditë para afatit të zakonshëm

Lehtësohet mundësia për suspendimin e liberalizimit të vizave në BE

Nicole Kidman, fytyra ikonike e rikthyer e Chanel

Krasniqi thotë se vendimi i Kurtit për studentët është “përpjekje e hapur për blerje vote”

Superhëna më e madhe e vitit 2025! Sonte qielli dhuron një spektakël të jashtëzakonshëm

Ndërron jetë në moshën 67-vjeçare djali i Tina Turner
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni3 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Vendi1 month ago
Votoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën