Kuriozitete

Çfarë do të ndodhë në 2023?

Sipas ekspertëve më të mirë të Financial Times.

Published

on

Disa prej parashikimeve për botën në vitin që sapo ka nisur, nga disa prej ekspertëve më të mirë të Financial Times.

A do të ketë një armëpushim në luftën e Rusisë në Ukrainë?

Jo. Kushtet për një armëpushim të qëndrueshëm, e lëre më për një zgjidhje formale të paqes, nuk ka gjasa të përmbushen në vitin 2023. Ngrirja e pozicioneve aktuale nuk do të kënaqte as Rusinë dhe as Ukrainën. Kremlini i Vladimir Putinit nuk do ta ketë thyer pavarësinë e Ukrainës, apo edhe të kontrollojë plotësisht katër rajonet që “aneksoi” në shtator. Presidenti Volodymyr Zelenskyy nuk mund të pranojë një armëpushim duke e lënë Ukrainën pa territorin e humbur që nga pushtimi i Rusisë në shkurt, përveç Donbasit dhe Krimesë të pushtuara në vitin 2014. Rifitimi i këtij territori do të kërkonte armatim që perëndimi duket se nuk dëshiron ta japë. Rusia po përpiqet të rigrupohet dhe po përgatit popullin e vet për një luftë të gjatë. Ka shumë të ngjarë të jetë një konflikt i vazhdueshëm dhe i ashpër.

Toni Barber

A do të ketë ndërprerje energjie në Evropë?

Po. Mund të ndodhë para prillit nëse moti është mjaft i ftohtë, por dimri i ardhshëm është sfida më e madhe. Megjithëse vendet e depozitimit të gazit tani janë pothuaj plot, rimbushja e tyre në pranverë do të jetë e vështirë.

Në vitin 2022, flukset e gazit rus ishin kryesisht të paprekura deri në qershor; në vitin 2023 do të jenë afër zeros. Gazi natyror i lëngshëm do të ketë vështirësi për të mbuluar mungesën. Kompensimi i rrezikut është zhvendosja mbrapsht e Evropës nga gazi tek qymyri. Impiantet bërthamore të Francës duhet të kenë më pak probleme të mirëmbajtjes. Por sistemi energjetik është sforcuar prej 18 muajsh. Rreziku që diçka të prishet po rritet.

David Sheppard

A do të arrijë përkohësisht temperatura globale pragun e ngrohjes 1.5 gradë C?

Jo, por mund të ndodhë që në vitin 2024. Planeti tashmë është ngrohur me rreth 1.1 gradë C, duke krahasuar temperaturat mesatare në 2011-2020 me fundin e viteve 1800, dhe me të paktën 1.2 gradë C në vitet e fundit. Me emetimet në nivele rekord, shkencëtarët i vendosin shanset 50:50 për të arritur përkohësisht 1.5 C në të paktën një vit në periudhën 2022-2026.

Me ftohjen e modeleve të motit në La Nina që pritet të zgjasin në fillim të vitit 2023, parashikuesit mendojnë se temperatura gjatë gjithë vitit do të jetë mesatarisht 1.2 gradë C, por kjo mund të ndryshojë në vitet e ardhshme. Një vit me 1.5 gradë C nuk do të thotë se qëllimi i Marrëveshjes së Parisit është shkelur, por do ta afronte botën shumë më afër.

Pilita Clark

A do të kandidojë sërish Joe Biden për president?

Po. Nuk ka çfarë t’i bëhet moshës së presidentit; Biden do të jetë 81 vjeç deri në zgjedhjet e 2024-ës dhe 82-vjeç kur të ndodhë inaugurimi i vitit 2025. Por mos e përjashtoni një kandidim. Pas një viti të vështirë të legjislacionit dhe një performancë më të mirë se sa pritej të demokratëve në zgjedhjet e mesit të mandatit, Biden ndoshta është ende mundësia më e mirë e demokratëve për të mbajtur Shtëpinë e Bardhë; Zëvendëspresidentja Kamala Harris ka patur vështirësi për të krijuar një profil. Kjo nuk do të thotë se demokratët e tjerë nuk po eksplorojnë mundësinë e një kandidimi në vitin 2024.  

Courtney Weaver

A do të paditet Donald Trump?

Po. Ekzistojnë të paktën katër fusha rreziku të mundshëm hetimor për ish-presidentin: përpjekja e Trump për të ndryshuar zgjedhjet e vitit 2020, mbajtja e dokumenteve të klasifikuara në Mar-a-Lago, presioni i tij ndaj zyrtarëve të Xhorxhias për të gjetur “votat e munguara” dhe menaxhimi i Organizatës Trump përmes mashtrimeve. Dy të parët janë në duart e Jack Smith, këshilltarit special të emëruar në nëntor, i cili ka thirrur zyrtarë në shtatë shtete. Bazuar në atë që është tashmë informacion publik, prokurorët në të paktën një nga këto hetime ka të ngjarë të konsiderojnë se ka prova të mjaftueshme për një aktakuzë – të cilën Trump pa dyshim do ta mohojë dhe do ta kundërshtojë në gjyq.

Eduard Luce

A mund ta rikthejë Kina rritjen ekonomike në më shumë se 5 për qind?

Po. Kina u përball me një fund të zymtë të vitit 2022; largimi nga politika e saj “zero-Covid” fatkeqësisht do të marrë ende shumë jetë të tjera dhe po i tejmbush spitalet, siç bëri pandemia gjetkë në periudhën 2020-21. Por shumë gjëra mund dhe do të ndryshojnë gjatë vitit. Sapo Kina të mësojë të “jetojë me Covid”, aktiviteti ekonomik duhet të rikthehet fuqishëm. Shpenzimet e konsumatorit do të forcohen nga një tepricë e kursimeve e nxitur nga pandemia dhe Pekini do të nisë një paketë stimuluese të fokusuar në infrastrukturë.

James Kynge

A do ta pushtojë, apo do i bëjë bllokadë Taivanit, Pekini?

Jo. Xi Jinping një ditë mund të vendosë të sulmojë ose bllokojë Tajvanin – por ndoshta jo në vitin 2023. Një pushtim do të ishte një lojë kolosale. Nëse shkon keq, Xi mund të nisë një luftë me SHBA-në, të humbasë pushtetin dhe të dëmtojë përgjithmonë perspektivat e Kinës. Një bllokadë ka shumë më tepër gjasa: do të ushtronte presion të madh mbi Tajvanin për t’u përkulur dhe do të sfidonte SHBA-të të vepronte e para. Por edhe kjo do të sjellë rreziqe të mëdha. Xi nuk ka gjasa të hedhë zaret, nëse nuk bindet se Tajvani po i rrëshqet vazhdimisht nga duart. Zgjedhjet presidenciale të Tajvanit të vitit 2024 mund të jenë pika e ardhshme e krizës.

Gideon Rachman

A do të marrë fund epoka e Erdoganit në zgjedhjet e qershorit në Turqi?

Jo. Rexhep Tayyip Erdoğan do të lëshojë një breshëri metodash, të drejta apo edhe jo, për të qëndruar në pushtet, pavarësisht nga popullariteti i tij në rënie. Zgjatja e sundimit të Erdoganit në një dekadë të tretë do të ketë pasoja të rënda për ekonominë e Turqisë, do të përkeqësojë një rënie të standardeve të jetesës dhe do të kufizojë më tej liritë personale. Nuk dihet nëse një dënim me burg dhe ndalim politik i dhënë muajin e kaluar rivalit të tij më të besueshëm, kryebashkiakut të Stambollit, Ekrem İmamoğlu, mund të krijojë një reagim dhe të nxisë opozitën.

Laura Pitel

A do të marrin fund protestat në Iran?

Jo. Demonstratat disamujore të protestuesve iranianë, shumë prej tyre gra, u shkaktuan nga vrasja e një gruaje të re, Mahsa Amini, në paraburgim nga policia. Ato janë zgjeruar në thirrje për të zëvendësuar teokracinë me një sistem demokratik. Shkalla e tyre ka rënë; nëse ato përshkallëzohen sërish, regjimi islamik mund të godasë edhe më fort. Por me ekonominë që po lufton nën sanksionet perëndimore, protestat kanë shfaqur një qëndrueshmëri që thekson zemërimin dhe zhgënjimin e shumë iranianëve. Kjo do të sigurojë që, çfarëdo që të bëjnë autoritetet, protestat në një formë ka të ngjarë të vazhdojnë.

Andrew England

A do të mbijetojë Twitter?

Po. Blerja prej 44 miliardë dollarësh e Elon Musk ka qenë kaotike, por platforma do të ecë përpara. Përdoruesit nuk do të largohen. Alternativave të tilla si Mastodon u mungon madhësia. Megjithatë, humbjet do të rriten. Do të emërohet një CEO miqësor me Musk, por reklamuesit do të mbeten të kujdesshëm dhe do të duheshin 100 milionë abonime të reja prej 8 dollarësh vetëm për të mbuluar pagesat e interesit të borxhit. Musk do të blejë borxhin e Twitter për të lehtësuar presionin financiar. Megjithatë, fiksimi i tij për “fjalën e lirë” do ta vendosë në një rrugë përplasjeje me Aktin e Shërbimeve Dixhitale të BE-së. Një ndalim nuk ka gjasa, por gjoba të mëdha mund të jenë në horizont.

Elaine Moore

A do të dështojë një tjetër biznes i madh kriptomonedhash?

Po. Egërsia e “kriptove të dimrit” të vitit 2022 do të thotë se shumë nga lidhjet e dukshme të dobëta tashmë janë shembur dhe disa mashtrime janë ekspozuar. Por do të ketë edhe më shumë viktima vitin e ardhshëm – dhe ndoshta disa viktima të mëdha – ndërsa firmat e ndëshkuara të kapitalit të sipërmarrjes dhe tregtarët me pakicë vazhdojnë të tërhiqen dhe të privojnë industrinë e kriptove nga karburanti nga i cili varet nga rritja: lojtarët në tavolinë.

Robin Wigglesworth

A do të shitet apo bashkohet ndonjë nga platformat e mëdha të streaming?

Jo, jo këtë vit. Konsolidimi është i pashmangshëm në industrinë e argëtimit pasi streaming bëhet dominues. Spekulimet janë të shumta rreth bashkimeve: NBC Universal dhe Warner Bros Discovery, Disney me Apple, Netflix me një gjigant teknologjik të gatshëm për të paguar më shumë. Warner ndoshta do të jetë dominoja e parë që do të bjerë duke pasur parasysh problemet e saj financiare. Por kur AT&T shiti Warner në 2022, ishte përmes një strukture që kufizon marrëveshjet për disa vjet. Kjo do të thotë se tronditja e madhe ka më shumë gjasa të vijë në vitin 2024, vit kur shumë transmetues pretendojnë se më në fund do të jenë duke nxjerrë fitime.

Alex Barker

Me shkurtime nga Financial Times – Bota.al

Kuriozitete

Fakte interesante nga ballkoni i famshëm i Juliet

Published

on

Qyteti më romantik në Itali dhe padyshim një nga vendet më të bukura është Verona. Ky lokacion është një destinacion kryesor për shumë udhëtarë që e vizitojnë.

Në sajë të William Shakespeare, duke vendosur “Romeo dhe Julieta” në qytet, Verona u bë qyteti më i parapëlqyeri për të gjithë vizitorët, për këtë arsye, nuk ka vizitë në Verona pa një ndalesë nga ballkoni i famshëm i Juliet.

Para se ju vizitoni këtë vend romantik, po ju japim disa fakte interesante për këtë vend:

  • Shtëpia është blerë nga familja Cappello në vitin 1905. Falë ngjashmërisë së mbiemrit në Juliet-së në lojë, qyteti deklaroi se ajo ishte, në fakt, shtëpia e Juliet. Kështu u bë një tërheqje e famshme, por e vërteta është se ajo kurrë nuk ka jetuar atje.
  • Shtëpia është themeluar që në shek 14 dhe është shembull i bukur i arkitekturës Gotike.
  • Ballkoni i cili Julieta merrte serenata nga Romeo nuk është ballkon i vërtet, është krijuar për t`u përshatur mirë me origjinalin.
  • Aty gjendet një statujë e Julietës, gojëdhëna është se nëse vizitorët prekin gjoksin e saj, kjo ju sjelli atyre fat në gjetjen e dashurisë.
  • Një tjetër fakt është që nëse lini shënime dashurie brenda, kjo dashuri zgjat përgjithmonë, prandaj kjo shtëpi është e mbulur në çdo cep të saj me shënime dashurie.
  • Edhe në ditët e sotme egziston në këtë vend një staf të quajtur si sekretaret e Julietës ku i japin përgjigje të gjithë pyetjeve që u vinë nga gjithë bota, pra japim këshilla dashurie.
  • Dhomat në shtëpi janë të zbukuruar me copa nga koha e Romeo e Julieta, që vizitorët të kenë ndjenjën si jeta ishte në atë periudhë.

Përndryshe, çdo vit ky qytet mirëpret qindra dhe mijëra vizitorë të cilët janë të mahnitur nga bukuria dhe të interesuar për të mësuar më shumë rreth vendit të Romeos dhe Julietës. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Del në ankand kopja 237 vjeçare e Kushtetutës së SHBA-së

Published

on

Gjendet një kopje e rrallë e Kushtetutës së SHBA-së e vitit 1787, e fshehur brenda një kabineti në Karolinën e Veriut.

Kjo kopje, e vetmja e llojit të saj, do të dalë në shitje nga shtëpia e ankandeve, Brunk, më 28 shtator në Asheville, me një ofertë minimale prej 1 milionë dollarë.

Kjo kopje 237 vjeçare u shtyp pasi Konventa Kushtetuese miratoi kuadrin e propozuar të qeverisë së kombit në vitin 1787 dhe ajo u ratifikua nga Kongresi i qeverisë së parë amerikane joefektive nën Nenet e Konfederatës, duke kërkuar që ata ta dërgonin atë në shtetet për t’u ratifikuar nga populli.

 

Continue Reading

Kuriozitete

Publikohet studimi që zbulon se sa të vjetra janë unazat e Saturnit

Published

on

Hulumtimet e reja sugjerojnë se unazat e Saturnit mund të jenë më të vjetra sesa duken – ndoshta po aq të vjetra sa planeti.

Në vend që të jenë 400 milionë vjeçare siç mendohet zakonisht, unazat e akullta dhe vezulluese mund të jenë rreth 4.5 miliardë vjet të vjetra ashtu si Saturni, sipas një ekipi nga Japonia.

Unazat e Saturnit mendohet të jenë midis 100 dhe 400 milionë vjet të vjetra bazuar në më shumë se një dekadë vëzhgimesh nga anija kozmike Cassini e NASA-s, shkruan AP, përcjell Telegrafi.

Imazhet nga Cassini nuk treguan asnjë provë të ndonjë errësimi të unazave nga ndikimi i mikrometeoroideve, duke i shtyrë shkencëtarët të konkludojnë se unazat u formuan shumë kohë më parë sesa mendohet.

Ryuki Hyodo i Institutit të Shkencave të Tokios dhe ekipi i tij thanë se është e mundur që unazat e Saturnit mund të jenë diku midis dy moshave ekstreme.

Rezultatet e tyre shfaqen në revistën Nature Geoscience.

Continue Reading

Kuriozitete

Fakte interesante nga Mona Liza

Published

on

Buzëqeshja misterioze dhe magjepsëse e kanë bërë “Mona Lizën” një prej femrave më të famshme në historinë botërore. Nuk është për t’u habitur që piktura ose më mirë të themi portreti më i famshëm në botë është punuar nga një autor si Leonardo da Vinçi.

Krahas zotësisë së tij si piktor njihet edhe si arkitekt, shpikës, skulptor, dijetar, matematikan, dhe inxhinier. Duke qenë se kjo është piktura më e famshme e të gjitha kohërave s’do mend që e ka edhe histori të pasur.

Në vijim mund t’i gjeni disa fakte që mbase nuk i keni ditur për këtë portret të famshëm.

Pikë së pari, Mona Liza nuk është emri i gruas në pikturë, në të është paraqitur portreti i Lisa Gherardini del Giocondo, të cilin e kishte porositur bashkëshorti Francesco del Giocondo. Që këtej rrjedh emri i saj më pak i njohur La Gioconda. Emërtimi Mona Liza (siç e quajnë italianët) e ka kuptimin e ‘Zonja Ime Liza’ (My Lady Lisa).

Napoloni ka qenë i dashuruar në Mona Lizën, e më pas një pasardhëse. Piktura e Mona Lizës kohë ka qenë e varur në dhomën e gjumit të perandorit francez, dhe thuher se ai kalonte orë të tëra duke e parë pikturën e duke shijuar bukurinë e Mona Lizës.

Për shkak të magjepsjes së tij, Napoloni u dashurua në bukuroshen italiane Teresa Guadagni, që ishte pasardhëse e Lisa Gherardini.

Piktura e Mona Lizës është e vogël. Ndikimi i Mona Lizës në kulturë është i jashtëzakonshëm, vetë piktura është më e vogël se sa shumica e njerëzve e mendojnë. Dimensionet e kësaj pikture me ngjyra vaji në dru janë 76,8 x 53 centimetra, ndërsa ajo peshon rreth tetë kilogramë.

Vetullat e Mona Lizës janë temë diskutimi, pati pohime që ajo s’ka vetulla, sepse pjesëtaret e shtresës së lartë sipas modës së kohës i fshihnin a hiqnin. Të tjerët ngulin këmbë që mos ekzistimi i vetullave është dëshmi që kemi të bëjmë me kryevepër të papërfunduar. Pas skanimeve të detajuara digjitale, më 2007 u zbulua që da Vinçi e ka pikturuar Lizën me vetulla dhe qerpikë, por me kalimin e kohës janë zbehur e kanë rënë ‘viktimë’ e restaurimeve gjatë shekujve të kaluar.

Kur portreti i Mona Lizës u ekspozua për herë të parë në Muzeun e Luvrit (Louver) më 1815, i hipnotizoi shumë meshkuj, të cilët i çuan lule pikturës, i kushtuan këngë dhe i shkruan letra dashurie. Ata shkonin në Luvër për t’i parë sytë e kthjellët e plot zjarr.

Mona Liza ka adresën elektronike në të cilën ruhen letra të shumta të dashurisë që edhe sot e kësaj dite i pranon. Meshkujt kanë vdekur nga dashuria për të. Më 1852, Luc Maspero u hodh nga kati i katërt i hotelit në Paris. Në porosinë lamtumirës shkroi: “Me vite luftova në mënyrë të pashpresë me buzëqeshjen e saj. Më mirë do të vdes.” Më 1910, adhuruesi qëndroi para pikturës, e vrau veten me armë zjarri.

Mona Liza është e paçmueshme. Më 1960 ajo u dërgua në turne dhe gjatë kësaj kohe vlera e sigurimit të saj ishte njëqind milionë dollarë amerikan. Polica e sigurimit su pajtua kurrë, pasi shpenzimet ishin më të larta se sa shpenzimet e agjencisë më të mirë në botë për mbrojtje.

Pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, kujdestarët e Luvrit e fshehën Mona Lizën, nga frika se nazistët do ta përvetësonin atë për muzeun që Herman Goring planifikonte ta hapte në Linz. Piktura u ekspozua sërish në tetor të vitit 1947. Piktura është vendosur në një dhomë të posaçme në Luvër, në të cilën temperatura kontrollohet vazhdimisht, që piktura të qëndrojë në kushtet ideale.

Piktura gjendet edhe pas xhamit të blinduar që shërben për ta mbrojtur atë nga dëmtimet apo vjedhja. Portreti i Mona Lizës është sulmuar disa herë. Nëse e shikoni bërrylin e majtë të saj e vëreni dëmtimin që e ka shkaktuar boliviani Hugo Ungaza më 1956, pasi e gjuajti me gur.

Disa muaj më parë, një tjetër sulmues gjuajti acid në pikturë por, acidi e kapi vetëm pjesën e saj të poshtme. Për shkak të këtyre sulmeve, Liza u vendos pas xhamit të blinduar. Ky veprim u tregua efikas në vitin 2009 kur një turist i zemëruar rus, të cilit i ishte refuzuar shtetësia franceze, e hodhi një filxhan të kafesë në këtë pikturë. Piktori i famshëm Pablo Pikaso ishte i dyshuar për vjedhjen e Mona Lizës.

Mona Liza u vodh nga Luvri në vitin 1911. E tërë Franca e vajtoi këtë incident, kurse me mijëra njerëz shkuan në Luvër për të parë murin bosh ku kishte qenë piktura dhe linin lule dhe porosi si dhe dhurata të tjera lamtumire. Pas vjedhjes, Pablo Pikaso u mor në pyetje, sepse asokohe e kishte një dosje të hapur për shkak të blerjes së veprave të artit të vjedhura nga Luvri. Hajduti i vërtetë u kap më 1913. Ai ishte një ish-punëtor i Luvrit, Vincenzo Peruggio, nacionalist italian, i cili e nxori pikturën duke e fshehur nën kostumin e tij të punës.

Ai besonte që Mona Liza i përkiste Italisë dhe jo Francës. Pasi e kishte mbajtur të fshehur për dy vjet, Peruggio u arrestua gjatë tentimit për t’ia shitur Mona Lizën një tregtari të veprave të artit nga Firence. Kthimi i Mona Lizës në Luvër e frymëzoi një trend të modës.

Femrat filluan të vinin në fytyrë dhe në qafë pudër të verdhë si imitim të tenit të artë të Mona Lizës si dhe i lëviznin muskujt e fytyrës për të imituar buzëqeshjen e saj. Në kabaretë e Parisit, valltaret e veshura si La Joconde (emri francez për Mona Lizën) e vallëzonin vallen provokuese can-can (kan-kan). Mona Liza u largua nga Luvri si vepër arti, por u kthye si ikona e parë masive e artit.

Studimet e reja kanë dëshmuar që s’ndryshon buzëqeshja e Lizës por mendja e njeriut. Pyetja nëse ajo buzëqesh apo jo, për një kohë të gjatë i ka preokupuar historianët. Më 2000 shkencëtarja e neurologjisë, Dr. Margaret Livingstone e shpjegoi arsyen pse na duket se buzëqeshja e Monës ndryshon, varet nga cili këndvështrim shikohet portreti dhe mënyra si truri e përjeton pikturën – portretin e Mona Lizës.

Më 2005, piktura e Mona Lizës u analizua në Universitetin e Amsterdamit përmes një programi kompjuterik për njohjen e emocioneve. Në bazë të krahasimit të vijave të fytyrës (Syve dhe buzëve) është arritur në përfundimin që Mona Liza është 83 për qind e lumtur, 9 për qind e tmerruar, 6 për qind e frikësuar, dhe 2 për qind e zemëruar. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara