

Published
2 years agoon
By
UBT newsNga Erik Sherman
Çdo gjë vdes: njerëzit, makinat, qytetërimet. Ndoshta mund të gjejmë pak ngushëllim nga fakti se të gjitha gjërat kuptimplota që kemi mësuar gjatë rrugës do të mbijetojnë. Por edhe dija e ka një jetëgjatësi. Dokumentet zbehen. Arti humbet. Biblioteka dhe koleksione të tëra mund të përballen me shkatërrim të shpejtë dhe të papritur.
Sigurisht, teknologjikisht ne jemi në një fazë ku mund të krijojmë mënyra për t’i bërë njohurinë të disponueshme dhe të aksesueshme përgjithmonë. Në fund të fundit, dendësia e ruajtjes së të dhënave është tashmë tejet e lartë. Në muzeun gjithnjë në zgjerim të internetit, dikush mund të lëvizë pa problem, nga imazhet e teleskopit hapësinor James Webb, përmes diagrameve që shpjegojnë filozofinë e Pitagorës mbi muzikën e sferave, deri tek një mësim kitare në YouTube. Çfarë mund të duash më shumë?
Ka ende, thonë ekspertët. Së pari, ajo që ne mendojmë se është e përhershme nuk është. Sistemet e ruajtjes digjitale mund të bëhen të palexueshme brenda tre deri në pesë vitesh. Bibliotekarët dhe arkivistët garojnë për të kopjuar përmbajtjet në formate më të reja. Por entropia është gjithmonë aty, duke pritur. “Profesionet tona dhe njerëzit tanë shpesh përpiqen të zgjasin jetëgjatësinë normale sa më shumë që të jetë e mundur përmes një sërë teknikash, por ende po e frenojnë valën”, thotë Joseph Janes, profesor i asociuar në Shkollën e Informacionit të Universitetit të Uashingtonit.
Për t’i komplikuar gjërat, arkivistët tani po përballen me një përmbytje të paprecedentë informacioni. Në të kaluarën, materialet ishin të pakta dhe hapësira e magazinimit të kufizuara. “Tani ne kemi problemin e kundërt”, thotë Janes. “Gjithçka është duke u regjistruar, gjatë gjithë kohës”.
Në parim, kjo mund të korrigjojë një gabim historik. Për shekuj me radhë, njerëz të panumërt nuk kishin kulturën, gjininë ose klasën e duhur socio-ekonomike që njohuritë ose veprat e tyre të zbuloheshin, vlerësoheshin apo ruheshin. Por shkalla masive e botës dixhitale tani paraqet një sfidë unike. Sipas një vlerësimi vitin e kaluar nga firma e kërkimit të tregut IDC, sasia e të dhënave që kompanitë, qeveritë dhe individët krijojnë në vitet e ardhshme do të jetë sa dyfishi i totalit të të gjitha të dhënave dixhitale të gjeneruara më parë, që nga fillimi i epokës së informatikës.
Shkolla të tëra brenda disa universiteteve po punojnë për të gjetur qasje më të mira për ruajtjen e të dhënave nën ombrellën e tyre. Qendra e të Dhënave dhe Shërbimeve për Shkencat Humane në Universitetin e Bazelit, për shembull, ka zhvilluar një platformë kompjuterike të quajtur Knora jo vetëm për të arkivuar shumë lloje të të dhënave nga puna e shkencave humane, por për të siguruar që njerëzit në të ardhmen të mund t’i lexojnë dhe përdorin ato. E megjithatë procesi është i ngarkuar.
“Ti bën supozime të arsyeshme dhe shpreson për më të mirën, por ka grupe të dhënash që humbasin, sepse askush nuk e dinte se do të ishin të dobishme”, thotë Andrea Ogier, ndihmës dekan dhe drejtor i shërbimeve të të dhënave në Bibliotekat Universitare të Virginia Tech.
Nuk ka kurrë njerëz apo para të mjaftueshme për të bërë të gjithë punën e nevojshme—dhe formatet po ndryshojnë dhe shumohen gjatë gjithë kohës. “Si i ndajmë më mirë burimet për të ruajtur gjërat? Sepse buxhetet kaq janë”, thotë Janes. “Në disa raste, kjo do të thotë që gjërat ruhen, por thjesht qëndrojnë aty, të pakataloguara dhe të papërpunuara, e si pasojë pothuajse të pamundura për t’u gjetur ose aksesuar”.
Formatet e përdorura për ruajtjen e të dhënave janë në vetvete të përhershme. NASA hoqi rreth 170 kaseta të dhënash mbi pluhurin hënor, të mbledhura gjatë epokës së Apollos. Kur studiuesit vendosën të përdornin kasetat në mesin e viteve 2000, ata nuk mund të gjenin askënd me makinën IBM 729 Mark 5 të epokës 1960, të nevojshme për t’i lexuar ato. Me ndihmë, ekipi përfundimisht gjeti një në formë të përafërt në magazinën e Muzeut Kompjuterik Australian. Vullnetarët ndihmuan në rinovimin e makinës.
Softueri gjithashtu ka një jetëgjatësi të caktuar. Ogier kujton se u përpoq të ekzaminonte një skedar të vjetër spreadsheet Quattro Pro, por zbuloi se nuk kishte asnjë softuer të disponueshëm që mund ta lexonte atë.
Ka pasur përpjekje për programe të qëndrueshme. Një projekt që mori shumë bujë në vitin 2015 është arkivi i Open Library of Images for Virtualized Execution (Olive), i cili vë në punë softuer të vjetër si Chaste 3.1, një program kërkimor për biologjinë dhe fiziologjinë i vitit 2013 dhe versionin Mac të vitit 1990 të lojës kompjuterike The Oregon Trail në një grup makinash virtuale. Projekti është ende aktiv, thotë Mahadev Satyanarayanan, profesor i shkencave kompjuterike në Universitetin Carnegie Mellon. Por ka pasur sfida në zgjerimin e ofertave të Olive, thotë ai: edhe softueri i papërdorur duhet të licencohet nga kompanitë që e zotërojnë atë dhe shpesh nuk ka mënyrë të lehtë për të futur të dhëna të reja në aplikacionet kërkimore të arkivit.
Përpjekjet e tjera për të ndihmuar në rritjen e jetëgjatësisë së njohurive kanë pasur gjithashtu rezultate të përziera. Arkivi i Internetit, shtëpia e Wayback Machine, ka një koleksion të madh materialesh të dixhitalizuara, duke përfshirë softuer, muzikë dhe video; që nga vera e vitit 2022, ai po lufton një padi për shkeljen e të drejtave të autorit të ngritur nga botues të shumtë.
Në anën më shpresëdhënëse, Iniciativa për kodimin e tekstit ka ruajtur standardet ndërkombëtare për kodimin e teksteve të lexueshme nga makina që nga vitet 1990. Një dekadë më parë, Zyra e Politikave të Shkencës dhe Teknologjisë në SHBA përcaktoi që aplikacionet për kërkime duhet të ofrojnë një plan të menaxhimit të të dhënave në mënyrë që të dhënat të mund të përdoren nga studiuesit ose publiku në të ardhmen. “Ne po arrijmë në pikën ku pothuajse çdo projekt kërkimor duhet të vendosë të dhënat e tij diku”, thotë Ogier. Por nuk ka kërkesa gjithëpërfshirëse se kush duhet t’i ruajë të dhënat ose për sa kohë duhet të ruhen.
Në mënyrë të pashmangshme, idetë, njohuritë dhe krijimet njerëzore do të vazhdojnë të humbasin. “Nuk mund të shpëtojmë gjithçka. Ne nuk mund të ofrojmë akses në gjithçka. Ne nuk mund të marrim gjithçka”, thotë Ogier. “Por kjo nuk është arsye për të mos bërë atë që mundemi”. / Technology Review – Bota.al
Lajmet
Aktori Christian Bale duket thuajse i panjohur rrugëve të Atlantas, teksa po xhiron filmin e ri
Published
2 days agoon
June 5, 2025
Një nga yjet më të mëdhenj të Hollywood-it është shfaqur i paidentifikueshëm në xhirimet e filmit të ri biografik me temë sportive por a mund ta dalloni kush është?
Aktori 51-vjeçar është parë i veshur me një xhaketë të zezë prej lëkure, me flokë të lëmuar pas dhe duke mbajtur tre unaza të Super Bowl-it në xhirimet e filmit të tij më të ri, shkruan The Sun.
Ky fitues i çmimit Oscar kishte një pamje ndryshe nga ajo me të cilën jemi mësuar ta shohim si zemërthyes klasik, teksa po xhironte të mërkurën në Atlanta.
Ylli i njohur është fotografuar duke shëtitur në setin e filmit me një shprehje goje të hapur në fytyrë.
Por, a e zbuluat se për cilin aktor bëhet fjalë? As më pak e as më shumë, është ylli i filmit Batman, Christian Bale.
Aktori i famshëm është duke xhiruar skena për filmin e tij të ri të titulluar Madden, ku luan përkrah yllit tjetër amerikan, Nicolas Cage, në një projekt shumë të përfolur të regjisorit David O. Russell. Në rolin e tij, Christian Bale i ngjan shumë personazhit real që portretizon – të ndjerit Al Davis, pronari dhe menaxheri legjendar i ekipit Oakland Raiders. Bale shihej me një pamje të zbehtë dhe me fytyrë të skuqur, karakteristike për Davis.
Ndërkohë, Nicolas Cage është parë në set i veshur me një kostum special që e bënte të dukej më i shëndoshë, me flokë të gjatë, duke interpretuar trajnerin e famshëm të Raiders dhe më pas transmetuesin legjendar të NFL-it, John Madden.
Në film marrin pjesë edhe komediani John Mulaney në rolin e Trip Hawkins, themeluesit të Electronic Arts, si dhe aktorja britanike Sienna Miller, e cila luan Carol Davis, bashkëshorten e Al Davis.
Sipas një deklarate nga Amazon, “Filmi ndjek rrugëtimin e jashtëzakonshëm të Madden – nga partneriteti i suksesshëm në Super Bowl me Al Davis dhe ekipin Raiders, te krijimi i lojës së famshme Madden NFL, e deri tek shndërrimi në një nga zërat më ikonë në historinë e futbollit amerikan”.
Fansat e NFL-it kanë reaguar me habi ndaj transformimit të Christian Bale dhe Nicolas Cage për rolet e tyre.
“Prisni pak, a është kjo e vërtetë?”, shkroi një përdorues. “Ata s’duken aspak si vetja e tyre e vërtetë”, komentoi një tjetër. “Jo, nuk ka mundësi që ky të jetë John Madden!”, shtoi dikush tjetër i habitur.
Filmi Madden është i drejtuar nga David O. Russell, i cili ka qenë i nominuar për çmimin Oscar me filmat si The Fighter dhe Silver Linings Playbook.
Ai gjithashtu ka shkruar skenarin e këtij filmi, i cili është i bazuar në jetën e vërtetë të John Madden – nga koha si trajner i NFL-it, tek karriera si komentator dhe më pas fytyra ikonë e lojërave video Madden NFL të EA Sports.
Madden ndërroi jetë në dhjetor të vitit 2021, në moshën 85-vjeçare. Në film përfshihet edhe jeta e Al Davis – pronarit karizmatik të Raiders, i njohur për moton e tij të famshme: “Fitoni, thjesht fitoni, baby.” Davis ndërroi jetë në tetor të vitit 2011, në moshën 82-vjeçare për shkak të dështimit të zemrës.
Në prill të kaluar, u bë e ditur se roli i Madden do t’i besohej Nicolas Cage, ndërsa më vonë u konfirmua se Christian Bale do të portretizonte Al Davis. /

Myftiu i Kosovës, Naim Tërnava, ka uruar besimtarët për Festën e Kurban Bajramit, duke u bërë thirrje për më shumë mirësi mes tyre.
Në urimin e tij tradicional në prag të Festës së Bajramit të Vogël, Tërnava tha se kjo festë është përkujtim i sakrificës të profetit Ibrahim, “i cili ishte i gatshëm të flijonte më të dashurin e tij për hir të Zotit të madhërishëm, e i cili na mësoi se besimi i vërtetë nuk njeh kufi e as frikë nga sprovat, por gjen kuptimin e lartë pikërisht në dorëzimin ndaj vullnetit hyjnor të Zotit”.
“Në këtë ditë, zemrat e besimtarëve mbushen me mirënjohje dhe përkushtim, ndërsa duart e tyre shtrihen në ndihmë dhe bujari, ngase kjo festë është një akt që mishëron në frymën e afërsisë me Zotin dhe përgjegjësisë ndaj shoqërisë”, tha ai.
Myftiu Tërnava tha se Kurban Bajrami është festë fetare, por bart edhe mesazhe të thella shoqërore dhe atdhetare.
“Festa e Bajramit nuk kufizohet vetëm me adhurim, por ajo kontribuon në forcimin e vlerave që ndërtojnë shoqërinë dhe forcojnë atdheun”, u shpreh ai.
Festa e Kurban Bajramit karakterizohet me therjen e kubanit dhe kryerjen e haxhillëkut.
“Sot, kur miliona besimtarë janë në tokën e shenjtë të Mekës dhe ku do ta kalojnë këtë ditë në rrafshnaltën e Arafatit dhe në mesin e tyre gjenden edhe haxhilerët nga Kosova, të cilët janë duke e përjetuar haxhillëkun – udhëtimin e jetës – me lutjet e tyre drejtuar krijuesit për falje gabimesh, shëndet dhe mirëqenie për familjet e tyre, për popullin tonë dhe siguri për vatanin tonë”, tha Tërnava.
Haxhillëku ka nisur më 4 qershor dhe besimtarët myslimanë do të kryejnë rite fetare në Mekë deri më 8 qershor. Këtë vit, më shumë se 1.5 milion pelegrinë po marrin pjesë në ritualin më të rëndësishëm të Islamit./REL/
Lajmet
Bajrami: Nuk kemi nevojë që ta përsërisim një proces zgjedhor
Published
2 days agoon
June 5, 2025By
UBTnews
Deputetja e Lidhjes Demokratike të Kosovës, Hykmete Bajrami deklaroi se nuk ka nevojë që të përsëritet sërish një proces zgjedhor. Sipas tij, qëndrimi i LDK-së është që ketë konstituim të institucioneve pas zgjedhjeve të 9 shkurtit, teksa shtoi se bashkimi i dy palë zgjedhjeve do të shkaktonte probleme të mëdha.
Kështu u shpreh deputetetja Bajrami, pas dështimit për herë të 27-të për konstituim të legjislaturës së nëntë të Kuvendit të Kosovës.
“Unë mendoj që ne veç sa e kemi kaluar një proces të zgjedhjeve nacionale, në fakt edhe si parti e kemi të njëjtin qëndrim dhe duhet të bëhet konstituimi i institucioneve të dala nga zgjedhjet e 9 shkurtit. Nuk kemi nevojë që ta përsërisim një proces zgjedhor, sepse nuk mund të priten as edhe ndryshime të mëdha. Në ndërkohë ne e dimë të gjithë procesin tejet të ndërlikuar dhe kohën që e ka marrë për numërim të votave nga ana e KQZ-së. Bashkimi i dy palë zgjedhjeve në një periudhë të caktuara do të shkaktonte probleme të mëdha dhe ka shumë mundësi që zgjedhje të tilla mandej edhe të mos pranohen nga ndonjë subjekt”, u shpreh Bajrami.
Deputetja e Lidhjes Demokratike të Kosovës tha se degët e LDK-së në komuna janë në procesin konsulatativ për paraqitjen e kandidaturave për kryetar komunash.
“Nuk janë përcaktuar emrat, janë mbajtur takime të përbashkëta me kryesinë dhe kryetarët e degëve, gjithashtu me kryetarin dhe kryetarët e degëve, e kemi ndarë procesin në tri faza. Dhe tani janë komunat, degët e LDK-së në gjitha komunat në Kosovë të cilat janë në fazën e procesit konsultativ, disa prej tyre veç i kanë paraqitur kandidaturat, disa të tjera janë në proces”, shtoi Bajrami.
Lajmet
Kryeziu-Hyseni: Qëllimi i partive opozitare nuk është zgjidhja por vazhdimi i bllokadës
Published
2 days agoon
June 5, 2025By
UBTnews
Deputetja e Lëvizjes Vetëvendosje, Arbëreshë Kryeziu-Hyseni ka thënë se qëllimi i partive që deri tani ishin në opozitë nuk është formimi i institucioneve të reja pas zgjedhjeve të 9 shkurtit, mirëpo vazhdimi i bllokadës dhe krizës politike.
Pas dështimit të sotëm të seancës konstituive të Kuvendit për herë të 27-të, ajo tha se këto parti parlamentare qëllimshëm nuk po marrin pjesë në votim për formimin e komisionit verifikues për zgjedhjen në mënyrë të fshehur të kryeparlamentarit.
“Qëllimi i partive opozitare nuk është zgjidhja por vazhdimi i bllokadës që ata vet e kanë krijuar qysh në fillim të sagës së këtyre seancave të vazhdueshme. Fillmimisht kanë refuzuar komisionin për verifikimin e mandateve dhe më pastaj duke refuzuar të marrin pjesë në votim për komisionin verifikues për votim të fshehtë të kryeparlamentarit”, tha ajo.
Madje, Kryeziu-Hyseni para gazetarëve tha se në procesin e zgjedhjes së nënkryetarëve ata nuk do të votojnë për asnjë deputetë të LDK-së, kurse për ata të PDK-së tha se votojnë vetëm Nait Hasanin dhe Sala Jasharin.
“Është qëndrim i joni që nuk do të votojmë asnjë emër tjetër nga radhët e PDK-së përveç Nait Hasanit dhe Sala Jasharit. Ndërkohë që edhe ne kemi vendosur reciprocitet ndaj LDK-së dhe nuk pranojmë asnjë propozim nga ana e tyre. Nëse duam që të hyjmë në ciklin e dëshirave dhe të shndërrojmë Kuvendin në vend të dëshirave, e jo në vend të numrave atëherë le të vendosim këso lloj kriteresh”, tha ajo./KosovaPress/

Metabolizëm i ngadaltë, si t’i dalloni simptomat

Profesorët e UBT-së kontribuojnë në ndërtimin e paqës së qëndrueshme

Zyrtare: Ferizaj përforcohet në qendër të mbrojtjes, prezantojnë Ardit Iljazin

Mbyllet me sukses Java e Dizajnit në UBT – prezantohen koleksione me vlera artistike dhe kulturore

Aktori Christian Bale duket thuajse i panjohur rrugëve të Atlantas, teksa po xhiron filmin e ri

Jackie Chan: Mësova anglisht përmes muzikës ‘country’ pasi u zhvendos në SHBA!

Bill Gates do të dhurojë 99% të pasurisë së tij për Afrikën

FSHF: Vijon procesi i shpërndarjes së biletave përmes shortit elektronik për ndeshjen Shqipëri – Serbi

Ardian Ismajli mund t’i bashkohet Rashicës te Besiktasi?
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet2 months ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT3 days ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Kulturë2 months ago
Shkëlqeu me rolin e tij në ‘Kontesha Arduini’, intervistë me Mirsad Ferati