Kuriozitete

Ç’bëjnë prindërit holandezë që fëmijët e tyre janë më të lumturit në botë?

Published

5 months ago

on

Fëmijët holandezë janë vazhdimisht në krye të listave për mirëqenie dhe lumturi dhe raporti i fundit i UNICEF-it për vitin 2025 nuk përbën përjashtim.

Në këtë raport, që analizon mirëqenien e fëmijëve në shtete të ndryshme, Holanda shquhet për standardet e larta të zhvillimit fizik, mendor dhe emocional të fëmijëve. Por pse pikërisht Holanda? Çfarë e bën kaq ndryshe përvojën e fëmijërisë në këtë vend?

Më shumë liri, më shumë lumturi

Sipas prindërve holandezë, çelësi është i thjeshtë: fëmijëve u jepet liri që në moshë të vogël. Qoftë përmes biçikletës, mjeti ikonik për njerëzit në këtë vend, apo thjesht duke i lejuar të shkojnë në shkollë apo te një mik, fëmijët holandezë mësojnë që herët të orientohen dhe të kujdesen për veten.

Në qytete si Haarlem dhe Amsterdam, është e zakonshme të shohësh fëmijë të vegjël që shëtisin vetëm, hyjnë në dyqane a ndalojnë për akullore, pa praninë e prindërve. Kjo liri nuk është rastësi, por pjesë e filozofisë së prindërimit në Holandë, e cila synon të rrisë fëmijë të pavarur e të aftë për të marrë vendime vetë.

Pavarësia që ndikon te shëndeti mendor

Mungesa e lirisë fizike në fëmijëri ndikon negativisht te mendja. Sipas një studimi të vitit 2023, rënia e mundësive për të luajtur e lëvizur në mënyrë të pavarur është një ndër faktorët që shpjegojnë rritjen e çrregullimeve mendore te adoleshentët. Lëvizja e lirë, loja jashtë dhe ndërveprimet spontane pa ndërhyrjen e të rriturve ndërtojnë vetëbesimin, kreativitetin dhe një ndjesi të fortë kontrolli të brendshëm, të gjitha lidhen me mirëqenien psikologjike.

Kultura e besimit dhe normalizimi i pavarësisë

Holandezët i besojnë fëmijëve të tyre dhe kjo është një nga arsyet kryesore pse ata janë të lumtur. Në vend që të ndërtojnë fëmijëri të mbështetur tek frika dhe mbikëqyrja konstante, prindërit normalizojnë idenë që fëmijët janë të sigurt edhe pa prindërit pranë. Kjo nuk është mungesë përkujdesjeje, përkundrazi, është një formë besimi që u mëson fëmijëve se janë të aftë të përballen me botën. Pikërisht ky besim i bën fëmijët holandezë më të lumturit në botë.

A mund të mësojmë diçka nga kjo përvojë?

Ky model nuk është i lehtë për t’u aplikuar në çdo kontekst, faktorë si siguria publike, infrastruktura dhe kultura luajnë rol të rëndësishëm. Ndoshta është koha të rishohim mënyrën si e kuptojmë “kujdesin prindëror”. Në vend që t’i mbrojmë fëmijët nga çdo gjë, ndoshta mund t’i ndihmojmë të mësojnë si të përballen me botën – hap pas hapi, rrugë pas rruge, eksperiencë pas eksperience.

Related Topics:
Continue Reading

Kuriozitete

Libri i ri hedh dyshime mbi BBC-në: Intervista e Princeshës Diana mund të ishte siguruar me mashtrim

Published

1 day ago

on

November 21, 2025

By

Një libër i ri ka rikthyer në qendër të vëmendjes një nga momentet më të diskutueshme të historisë televizive britanike: intervistën e Princeshës Diana me BBC-në në vitin 1995.

Autori Andy Webb, ish-gazetar i BBC-së, pretendon se rrjeti publik britanik ka ditur prej dekadash se intervista u sigurua përmes mashtrimit dhe e mbajti këtë fakt sekret për më shumë se 20 vjet.

Libri “Dianarama: Tradhtia e Princeshës Diana”, synon të zbulojë “shkallën e tradhtisë ndaj princeshës dhe mbulimin e mëvonshëm”. Publikimi vjen në një kohë të ndjeshme për BBC-në, e cila po përballet me kritika për redaktimin mashtrues të një fjalimi të Donald Trump.

Sipas një hetimi të pavarur të 2021, gazetari Martin Bashir kishte përdorur dokumente të falsifikuara për t’i krijuar vëllait të Dianës, Charles Spencer, përshtypjen se njerëz të afërt e spiunonin princeshën, duke e bindur atë të ndërmjetësonte intervistën historike.

Webb pretendon se disa persona brenda BBC-së e dinin të vërtetën vetëm katër muaj pas transmetimit, por zgjedhën të mos e informonin Dianën, duke e lënë atë në një gjendje pasigurie që ndikoi në jetën e saj deri në fund.

Dokumentet e falsifikuara e bënë Dianën të dyshonte te njerëzit më të afërt, duke përfshirë policinë, ndihmësit dhe sekretaren personale, duke e izoluar emocionalisht. Webb lidh këtë izolim me ngjarjet tragjike që pasuan, duke përmendur aksidentin e saj fatkeq:

“Ajo e humbi besimin te të gjithë. 18 muaj më vonë, e gjejmë në një Mercedes me një shofer të dehur, pa asnjë mekanizëm mbrojtës.”

Pretendimet e librit pritet të rikthejnë debatet mbi etikën gazetare të BBC-së, e cila ka pranuar se dokumentet e Bashir ishin falsifikuar dhe ka kërkuar falje. Akuzat e reja për një mbulim të qëllimshëm shumëvjeçar e vendosin rrjetin publik sërish nën presion. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Pse na hapet goja kur shohim të tjerët ta bëjnë?

Published

2 days ago

on

November 21, 2025

By

A keni vënë re ndonjëherë se hapja e gojës është “ngjitëse”?

Mjafton të shohim dikë duke e bërë këtë, qoftë në transport publik apo në televizor, dhe instinktivisht edhe ne e bëjmë të njëjtën gjë.

Sipas Dr. Reyan Saghir nga Kolegji i Londrës, hapja e gojës është një aktivitet i pavullnetshëm që përfshin hapjen e gjerë të nofullës, frymëmarrje të thellë dhe frymënxjerrje të ngadaltë.

Shkencërisht, arsyeja pse e bëjmë këtë nuk është më shumë mungesa e oksigjenit, siç mendohej dikur.

Teoria më e pranuar është se hapja e gojës ndihmon në zgjuarjen e trupit, kur jemi të lodhur ose kur shikojmë përmbajtje të mërzitshme.

Studimet tregojnë se pas hapjes së gojës, rrahjet e zemrës rriten dhe arrijnë kulmin brenda 10–15 sekondave.

Një faktor tjetër është empatia. Kur shohim të tjerët duke hapur gojën, truri e përpunon këtë s sinjal për ta bërë të njëjtën, një mekanizëm që ndihmon zhvillimin psikosocial dhe neurologjik.

Kjo sjellje kopjuese nuk ndodh vetëm me hapjen e gojës; ne imitojmë automatikisht fjalë (ekolalia) dhe veprime të tjera (ekopraksia) për t’u përshtatur me njerëzit përreth.

Në fakt, hapja e gojës është një tregues i empatisë dhe reflekton dëshirën tonë për të forcuar lidhjet me të tjerët. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

A duhet të analizojmë gjakun e një diktatori? Debati mbi Hitlerin

Published

2 days ago

on

November 21, 2025

By

Analiza të reja gjenetike mbi gjakun e Adolf Hitlerit, i marrë nga divani i bunkerit ku vrau veten, kanë dhënë të dhëna të jashtëzakonshme për origjinën dhe shëndetin e tij.

Studimi, i kryer nga një ekip ndërkombëtar, konfirmon se Hitleri nuk kishte prejardhje hebraike, siç është thënë shpesh, dhe sugjeron se mund të vuante nga sindroma Kallmann, një çrregullim gjenetik që pengon zhvillimin e organeve seksuale.

Rezultatet më të debatueshme tregojnë predispozitë gjenetike për autizëm, ADHD, skizofreni dhe çrregullim bipolar.

Ekspertët theksojnë se kjo nuk është diagnozë e nuk nënkupton se i kishte këto çrregullime, duke ngritur shqetësime për stigmatizim e etikë.

Dokumentari mbi studimin, “ADN-ja Hitlerit, gjurmët e një Diktatori”, është kritikuar nga organizatat e autizmit në Britani si “të pandjeshëm dhe keqinformues”.

Studiuesit argumentojnë se kërkimi ndihmon në kuptimin e figurës historike, për sa kohë interpretohet me kujdes dhe pa sensacionalizëm.

Rezultatet janë në rishikim shkencor, ndërsa përgjegjësia për interpretimin bie tek shkencëtarët, gazetarët dhe publiku. /A.Z/UBT News/

 

 

Continue Reading

Kuriozitete

Maldivet bëjnë revolucionin anti-duhan: Ndalohet përgjithmonë për të lindurit pas 2007-ës!

Published

2 days ago

on

November 20, 2025

By

Maldivet kanë ndaluar pirjen e duhanit për çdo person të lindur pas janarit 2007, duke u bërë vendi i vetëm në botë me një ndalim “gjeneracional” të duhanit.

Iniciativa, e nisur nga Presidenti Mohamed Muizzu në fillim të këtij viti dhe që hyri në fuqi më 1 nëntor, synon “të mbrojë shëndetin publik dhe të promovojë një brez pa duhan”, deklaroi Ministria e Shëndetësisë.

“Sipas dispozitës së re, personat e lindur më 1 janar 2007 ose edhe më pas ndalohen të blejnë, përdorin ose shesin produkte duhani brenda territorit të Maldiveve,” thuhet në deklaratë.

Ndalimi përfshin të gjitha format e duhanit, ndërsa shitësit me pakicë janë të detyruar të verifikojnë moshën përpara çdo shitjeje.

Masa zbatohet edhe për vizitorët në arkipelagun me 1,191 ishuj koralorë të shpërndarë në rreth 800 kilometra, i njohur për turizmin luksoz.

Përveç kësaj, Maldivet kanë vendosur një ndalim të plotë për importin, shitjen, shpërndarjen, posedimin dhe përdorimin e cigareve elektronike dhe produkteve të avullimit, i cili vlen për të gjithë, pavarësisht nga mosha.

Shitja e produkteve të duhanit një të mituri dënohet me një gjobë prej (rreth 3,200 dollarë), ndërsa përdorimi i pajisjeve të avullimit ndëshkohet me një gjobë prej rreth 320 dollarë).

Një ndalim i ngjashëm gjeneracional për duhanin është propozuar aktualisht në Britani, ndërsa Zelanda e Re, vendi i parë që miratoi një ndalim të tillë — e shfuqizoi atë në nëntor 2023, më pak se një vit pas zbatimit. /A.Z/UBT News/

 

Continue Reading

Të kërkuara