Kuriozitete

Arsyeja pse këndimi është i mirë për trurin

Published

on

Muzika ka fuqi të qetësojë mendjen, të forcojë shëndetin e trurit dhe t’i afrojë njerëzit me njëri-tjetrin. Qoftë duke kënduar, duke dëgjuar apo duke krijuar muzikë, të gjitha këto aktivitete e ndihmojnë shëndetin.

Nëse dikush ka ndonjë këngë në shpirt, këshillohet ta këndojë me zë të lartë, qoftë në makinë gjatë rrugës për në punë apo në karaoke me shoqërinë.

“Edhe nëse nuk je Beyoncé, ia vlen të këndosh”, thuhet në artikullin e The Washington Post.

“Askush nuk të thotë të mos vraposh nëse nuk je i mirë në këtë. Nuk ka rëndësi sa i aftë je”, ka thënë Daniel Levitin, profesor i neuroshkencës në Universitetin McGill.

Të krijuarit muzikë ndihmon trurin dhe shëndetin mendor

“Muzika a prekë emocionalisht, mund të na lëvizë fizikisht e na lidhë me të tjerët”, ka thënë Daniel Bowling, profesor i psikiatrisë në Universitetin Stanford. Ai studion trajtimet që përdorin muzikën për përmirësimin e shëndetit mendor.

Studimet kanë treguar se dëgjimi i muzikës ndihmon në uljen e stresit, përmirëson humorin dhe ndihmon njerëzit që më lehtë të përballen me emocionet negative, duke i nxitur ato pozitive.

Muzika çliron dopaminë, aktivizon sistemin e trurit, i cili ndihmon njeriun të ndihet “i shpërblyer”, bërja muzikë me anë të zërit ose me ndonjë instrument ka edhe më shumë ndikim.

“Në vend që të jesh vetëm dëgjues pasiv, ti fiton kontroll mbi muzikën që krijon”, ka shpjegar Bowling.

Një studim me të rriturit i realizuar më 2022 ka zbuluar se të kënduarit në karaoke rrit ndjenjën e përfshirjes dhe ndjenjën se jeta ka kuptim. Një tjetër studim me 8,000 binjakë në Suedi ka treguar se ata që kalonin më shumë kohë duke bërë muzikë kishin ndjeshmëri emocionale më të zhvilluar.

“Sa më shumë që investon në muzikë, aq më shumë përmirësohesh dhe aq më thellë lidhet truri me të”, ka thënë Bowling.

Të bërit muzikë ndihmon edhe në mbrojtjen e trurit ndërsa njerëzit plaken.

“Muzika ndihmon në ndërtimin e lidhjeve të reja në tru edhe nëse nuk je i aftë”, ka shpjeguar Levitin.

Një studim me 132 të moshuar ka treguar se ata që praktikonin piano ose dëgjonin muzikë në mënyrë aktive për gjashtë muaj, kishin përmirësime në kujtesën e përkohshme dhe në strukturën e trurit.

Ndërsa një tjetër studim i vitit 2025 ka treguar se një vit praktikë në piano ndihmon fleksibilitetin mendor.

“Kur mëson të luash muzikë, lidhesh fizikisht e mendërisht me veprat më të mëdha të mendjeve më të mëdha që kanë jetuar ndonjëherë. Mund të ulesh në piano e të vendosësh gishtat aty ku i vendoste kompozitori Chopin”, tha Levitin.

Muzika lidh njerëzit me njëri-tjetrin

Bërja e muzikës në grup, në një kor, në një sesion me miq apo në karaoke, shumëfishon përfitimet, veprimet e njerëzve sinkronizohen me ritmin me të tjerët. Trokitja me duar në të njëjtin ritëm me dikë, i bën njerëzit të ndihen më të lidhur.

Muzika bashkon aktivitetin e trurit. Studimet me imazhe të trurit kanë treguar se aktiviteti nervor bëhet më i ngjashëm midis njerëzve që bëjnë muzikë së bashku, sesa kur thjesht dëgjojnë muzikë. Të kënduarit në grup mund të ulë nivelet e hormonit të stresit, kortizolit, dhe të rrisë lirimin e oksitocinës, hormonit që forcon lidhjet shoqërore.

“Nëse ke një përvojë pozitive shoqërore, oksitocina e bën atë edhe më të kënaqshme”, ka thënë Bowling.

Një studim i vitit 2015 ka treguar se këndimi është mënyrë e shkëlqyer për të thyer akullin dhe për të forcuar shpejt ndjenjat e afërsisë mes njerëzve. “Të këndosh në grup është mënyra më e mirë për të ‘shuar egon’ dhe për të ndier veten më të lidhur me të tjerët dhe me diçka më të madhe”, ka thënë Levitin.

Si të fillosh të këndosh dhe të krijosh muzikë

Gjatë pjesës më të madhe të historisë njerëzore, muzika është bërë vetëm drejtpërdrejt.

“Për mijëra vjet, njerëzit kanë bërë muzikë së bashku. Nuk kishte të regjistruar. Ishte pjesë e natyrshme e jetës”, tha ai.

“Këshilla ime është: asnjëherë nuk është vonë për të filluar”, ka thënë Levitin.

Filloni me hapa të vegjël. Vetë dëgjimi i muzikës është hap i parë me shumë përfitime. Mund të filloni duke trokitur me ritmin e këngëve që ju pëlqejnë, dhe më pas mund të këndoni ose të provoni një instrument.

Luani muzikë me të tjerët, nëse ju bën të ndiheni mirë.

“Njerëzit gjithmonë kanë kënduar së bashku. Askush nuk thoshte: ‘Ti nuk je mjaftueshëm i mirë’”, ka thënë Levitin.

Nëse nuk ndiheni rehat të këndoni me të tjerët, Bowling tha “mund të filloni lehtë në privatësinë e dushit apo makinës”.

Qëndroni të fokusuar te përfshirja, jo te përsosmëria.

“Ndjenja e vetëbesimit dhe mjeshtërisë vjen me kohën dhe praktikën, por përfitimet kryesore të muzikës janë të menjëhershme”, ka thënë Bowling.

Levitin, i cili ka marrë mësime edhe nga Joni Mitchell, ka thënë se mësimi më i madh që mori ishte:
“Mos u përpiq të tingëllosh si këngëtar. Thjesht lejo historinë e këngës të dalë natyrshëm”.

Kuriozitete

Pasaporta amerikane bie për herë të parë jashtë top 10-shes më të fuqishme në botë

Published

on

Për herë të parë në histori, pasaporta e Shteteve të Bashkuara nuk renditet më ndër 10 pasaportat më të fuqishme në botë, sipas Indeksit të Pasaportave Henley, i cili mat sa lehtë mund të udhëtojnë qytetarët e një vendi pa vizë.

Sipas raportit të fundit, të publikuar nga CNN, Singapori kryeson listën me qasje të lirë në 193 destinacione, e ndjekur nga Koreja e Jugut me 190 dhe Japonia me 189 vende.

Ndërkohë, SHBA-të kanë rënë në vendin e 12-të, me qytetarët amerikanë që mund të udhëtojnë pa vizë në 180 shtete.

Kjo shënon një rënie të ndjeshme për pasaportën amerikane, e cila në vitin 2014 mbante vendin e parë, dhe deri në korrik të këtij viti ishte ende pjesë e top dhjetëshes.

Ekspertët thonë se ndryshimet reflektojnë zhvillimet e fundit në politikat e vizave dhe marrëdhëniet diplomatike, që kanë ndikuar në fuqinë globale të pasaportave. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Nga ADN-ja te parandalimi! Si ndërhyn shkenca në sëmundjet trashëgimore?

Published

on

Sipas revistës shkencore Nature, shkencëtarët kanë përdorur për herë të parë teknikën e korrigjimit të gjeneve për të parandaluar një sëmundje të trashëguar të zemrës në fazën më të hershme të zhvillimit të embrionit të njeriut.

Ky studim shënon një hap të rëndësishëm drejt trajtimit të sëmundjeve gjenetike dhe mund të ndihmojë në zvogëlimin e rasteve të tilla te fëmijët e krijuar përmes procedurës së Fertilizimit In Vitro (IVF).

Teknika u përdor për të korrigjuar një mutacion gjenetik që shkakton kardiomiopatinë hipertrofike (HCM) – një sëmundje që shpesh çon në vdekje të papritur, sidomos te atletët e rinj.

HCM ndikon rreth një në 500 persona dhe individët që mbartin një kopje të dëmtuar të gjenit kanë 50% mundësi që ta transmetojnë këtë mutacion te pasardhësit e tyre.

Studimi ishte rezultat i një bashkëpunimi mes Institutit “Salk” në Kaliforni, Universitetit “Oregon Health and Science” dhe Institutit për Shkencat Bazë në Korenë e Jugut.

Shkencëtarët krijuan qeliza burimore nga një biopsi lëkure e një personi të prekur nga HCM, që u modifikuan duke përdorur teknologjinë CRISPR, metodë që lejon ndërhyrje të sakta në ADN njerëzore.

Përmes IVF-së, fertilizuan vezë të shëndetshme me spermatozoidet e një dhuruesi që mbante mutacionin HCM, dhe injektuan komponentët e nevojshëm gjenetikë për të korrigjuar defektin.

Embrionet u lejuan të zhvillohen për disa ditë, por nuk ishin të destinuara për implantim, ky përparim hap rrugën drejt trajtimit të mijëra sëmundjeve të shkaktuara nga mutacione në një gjen të vetëm.

Megjithatë, studiuesit theksojnë se nevojitet kujdes i madh për të shmangur rreziqet e futjes së mutacioneve të padëshiruara, sidomos në qelizat që më vonë mund të bëhen spermë apo vezë.

“Studimi është zhvilluar në përputhje të plotë me udhëzimet etike për redaktimin e gjenomit të njeriut, të përcaktuara nga Akademitë Kombëtare të Shkencave, Inxhinierisë dhe Mjekësisë,” u shpreh profesori Juan Carlos Izpisua Belmonte nga Instituti “Salk”. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

SpaceX arrin një tjetër arritje historike me Starship

Published

on

SpaceX ka shënuar një tjetër moment historik në programin e saj ambicioz hapësinor, pasi raketa Starship përfundoi me sukses fluturimin e saj të 11-të provë nga Starbase në Teksas.

Ky ishte fluturimi i fundit i versionit të dytë të raketës (V2) përpara kalimit në Starship V3, një version më i avancuar dhe më i fuqishëm.

Nisja u realizua në orën 2:23 të mëngjesit,të gjitha fazat e misionit u kryen me saktësi. Ndarja me Super Heavy ishte e suksesshme, ndërsa të dyja pjesët, raketa dhe anija kozmike Starship kryen ulje të kontrolluara: Super Heavy në Gjirin e Meksikës dhe Starship në Oqeanin Indian.

Misioni përfshiu rinisjen e motorit në hapësirë, provë kritike për udhëtimet e ardhshme drejt Hënës dhe Marsit, si dhe lëshimin provë të tetë satelitëve Starlink. Përveç kësaj, SpaceX testoi një strategji të re zbritjeje për Super Heavy, duke përdorur 13 motorë për frenim dhe 5 motorë për fazën përfundimtare, duke rritur sigurinë për versionet e ardhshme të raketës.

Elon Musk ndoqi fluturimin nga Starbase dhe e përshkroi si një “përvojë të menjëhershme dhe prekëse”.

Platforma e lëshimit Pad 1 në Starbase do të përmirësohet për të mbështetur Starship V3, i cili do të jetë 400 metra i lartë dhe do të ketë 42 motorë Raptor, tre më shumë se versioni aktual.

Starship është një sistem hapësinor plotësisht i ripërdorshëm, i aftë të transportojë deri në 150 ton ngarkesë në orbitë.

NASA ka zgjedhur Starship si mjetin për programin Artemis 3, që synon të çojë njerëzit në Hënë në vitin 2027.

Suksesi i Fluturimit 11, i dyti radhazi pas Fluturimit 10, konfirmon besueshmërinë e Starship V2, arritur pas shumë sfidash dhe disa dështimeve spektakolare gjatë provave të mëparshme. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Gjinia e foshnjës nuk është thjesht çështje fati, zbulon studimi i Harvardit

Published

on

Gjinia e një foshnjeje nuk përcaktohet vetëm rastësisht, por është rezultat i një sërë faktorësh biologjikë dhe gjenetikë, të cilët mund të shpjegojnë pse disa familje kanë kryesisht djem, ndërsa të tjera vetëm vajza.

Kjo u konfirmua nga një studim i ri i publikuar në revistën Science Advances.

Studiuesit nga Universiteti i Harvardit analizuan të dhëna nga më shumë se 146,000 shtatzëni, të mbledhura nga 58,000 infermiere në SHBA midis viteve 1956 dhe 2015.

Ata zbuluan se familjet që kishin tre ose më shumë fëmijë të të njëjtës gjini kanë më shumë gjasa që fëmija i ardhshëm të ishte i njëjti seks.

Sipas studiuesit kryesor, Jorge Chavarro, “Nëse tashmë keni dy ose tre vajza dhe po përpiqeni për një djalë, gjasat nuk janë 50-50. Ka më shumë mundësi të keni edhe një vajzë tjetër.”

Rezultatet specifike treguan se: Familjet me tre vajza kishin 58% gjasa që fëmija i katërt të ishte gjithashtu vajzë dhe familjet me tre djem kishin 61% gjasa që të lindte një djalë tjetër.

Faktorët që ndikojnë në gjininë e foshnjës

Një nga faktorët ishte mosha e gruas. Gratë që fillonin të kishin fëmijë pas moshës 28 vjeç kishin pak më shumë gjasa të lindnin fëmijë të së njëjtës gjini, çka mund të lidhet me ndryshime biologjike si rritja e aciditetit në mjedisin vaginal, që mund të favorizojë lindjen e djemve.

Astudimi zbuloi dy gjene të lidhura me gjininë e foshnjës, edhe pse mekanizmi i lidhjes nuk është ende i qartë. Sidoqoftë, sipas Iain Mathieson, profesor i gjenetikës në Universitetin e Pensilvanisë, rezultatet mbi faktorët gjenetikë duhet interpretuar me kujdes, pasi mostra ishte e kufizuar dhe mund të ndikoheshin nga faktorë të tjerë jo të përfshirë.

Edhe pasi u përjashtuan faktorë si abortet apo foshnjat e humbura gjatë lindjes, modeli mbeti i njëjtë, gjinia e foshnjës nuk është çështje fati.

Në të ardhmen, studiuesit synojnë të hetojnë më tej ndikimin e faktorëve të tjerë, si:

Stili i jetesës

Dieta

Ekspozimi ndaj kimikateve në mjedis

Ndërkohë, faktorë tjerë si raca, grupi i gjakut, BMI-ja apo gjatësia nuk duket të kenë ndikim të drejtpërdrejtë. Vlen të theksohet se mostra e studimit nuk përfaqëson popullsinë e përgjithshme, pasi përbëhej vetëm nga infermiere.

Ky studim sfidon idenë se gjinia e një foshnjeje është rastësore dhe sugjeron se biologjia dhe faktorët gjenetikë mund të luajnë një rol të rëndësishëm në këtë proces. /A.Z/UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara