Kuriozitete
Arsyeja pse këndimi është i mirë për trurin
Published
5 months agoon
By
UBT NewsMuzika ka fuqi të qetësojë mendjen, të forcojë shëndetin e trurit dhe t’i afrojë njerëzit me njëri-tjetrin. Qoftë duke kënduar, duke dëgjuar apo duke krijuar muzikë, të gjitha këto aktivitete e ndihmojnë shëndetin.
Nëse dikush ka ndonjë këngë në shpirt, këshillohet ta këndojë me zë të lartë, qoftë në makinë gjatë rrugës për në punë apo në karaoke me shoqërinë.
“Edhe nëse nuk je Beyoncé, ia vlen të këndosh”, thuhet në artikullin e The Washington Post.
“Askush nuk të thotë të mos vraposh nëse nuk je i mirë në këtë. Nuk ka rëndësi sa i aftë je”, ka thënë Daniel Levitin, profesor i neuroshkencës në Universitetin McGill.
Të krijuarit muzikë ndihmon trurin dhe shëndetin mendor
“Muzika a prekë emocionalisht, mund të na lëvizë fizikisht e na lidhë me të tjerët”, ka thënë Daniel Bowling, profesor i psikiatrisë në Universitetin Stanford. Ai studion trajtimet që përdorin muzikën për përmirësimin e shëndetit mendor.
Studimet kanë treguar se dëgjimi i muzikës ndihmon në uljen e stresit, përmirëson humorin dhe ndihmon njerëzit që më lehtë të përballen me emocionet negative, duke i nxitur ato pozitive.
Muzika çliron dopaminë, aktivizon sistemin e trurit, i cili ndihmon njeriun të ndihet “i shpërblyer”, bërja muzikë me anë të zërit ose me ndonjë instrument ka edhe më shumë ndikim.
“Në vend që të jesh vetëm dëgjues pasiv, ti fiton kontroll mbi muzikën që krijon”, ka shpjegar Bowling.
Një studim me të rriturit i realizuar më 2022 ka zbuluar se të kënduarit në karaoke rrit ndjenjën e përfshirjes dhe ndjenjën se jeta ka kuptim. Një tjetër studim me 8,000 binjakë në Suedi ka treguar se ata që kalonin më shumë kohë duke bërë muzikë kishin ndjeshmëri emocionale më të zhvilluar.
“Sa më shumë që investon në muzikë, aq më shumë përmirësohesh dhe aq më thellë lidhet truri me të”, ka thënë Bowling.
Të bërit muzikë ndihmon edhe në mbrojtjen e trurit ndërsa njerëzit plaken.
“Muzika ndihmon në ndërtimin e lidhjeve të reja në tru edhe nëse nuk je i aftë”, ka shpjeguar Levitin.
Një studim me 132 të moshuar ka treguar se ata që praktikonin piano ose dëgjonin muzikë në mënyrë aktive për gjashtë muaj, kishin përmirësime në kujtesën e përkohshme dhe në strukturën e trurit.
Ndërsa një tjetër studim i vitit 2025 ka treguar se një vit praktikë në piano ndihmon fleksibilitetin mendor.
“Kur mëson të luash muzikë, lidhesh fizikisht e mendërisht me veprat më të mëdha të mendjeve më të mëdha që kanë jetuar ndonjëherë. Mund të ulesh në piano e të vendosësh gishtat aty ku i vendoste kompozitori Chopin”, tha Levitin.
Muzika lidh njerëzit me njëri-tjetrin
Bërja e muzikës në grup, në një kor, në një sesion me miq apo në karaoke, shumëfishon përfitimet, veprimet e njerëzve sinkronizohen me ritmin me të tjerët. Trokitja me duar në të njëjtin ritëm me dikë, i bën njerëzit të ndihen më të lidhur.
Muzika bashkon aktivitetin e trurit. Studimet me imazhe të trurit kanë treguar se aktiviteti nervor bëhet më i ngjashëm midis njerëzve që bëjnë muzikë së bashku, sesa kur thjesht dëgjojnë muzikë. Të kënduarit në grup mund të ulë nivelet e hormonit të stresit, kortizolit, dhe të rrisë lirimin e oksitocinës, hormonit që forcon lidhjet shoqërore.
“Nëse ke një përvojë pozitive shoqërore, oksitocina e bën atë edhe më të kënaqshme”, ka thënë Bowling.
Një studim i vitit 2015 ka treguar se këndimi është mënyrë e shkëlqyer për të thyer akullin dhe për të forcuar shpejt ndjenjat e afërsisë mes njerëzve. “Të këndosh në grup është mënyra më e mirë për të ‘shuar egon’ dhe për të ndier veten më të lidhur me të tjerët dhe me diçka më të madhe”, ka thënë Levitin.
Si të fillosh të këndosh dhe të krijosh muzikë
Gjatë pjesës më të madhe të historisë njerëzore, muzika është bërë vetëm drejtpërdrejt.
“Për mijëra vjet, njerëzit kanë bërë muzikë së bashku. Nuk kishte të regjistruar. Ishte pjesë e natyrshme e jetës”, tha ai.
“Këshilla ime është: asnjëherë nuk është vonë për të filluar”, ka thënë Levitin.
Filloni me hapa të vegjël. Vetë dëgjimi i muzikës është hap i parë me shumë përfitime. Mund të filloni duke trokitur me ritmin e këngëve që ju pëlqejnë, dhe më pas mund të këndoni ose të provoni një instrument.
Luani muzikë me të tjerët, nëse ju bën të ndiheni mirë.
“Njerëzit gjithmonë kanë kënduar së bashku. Askush nuk thoshte: ‘Ti nuk je mjaftueshëm i mirë’”, ka thënë Levitin.
Nëse nuk ndiheni rehat të këndoni me të tjerët, Bowling tha “mund të filloni lehtë në privatësinë e dushit apo makinës”.
Qëndroni të fokusuar te përfshirja, jo te përsosmëria.
“Ndjenja e vetëbesimit dhe mjeshtërisë vjen me kohën dhe praktikën, por përfitimet kryesore të muzikës janë të menjëhershme”, ka thënë Bowling.
Levitin, i cili ka marrë mësime edhe nga Joni Mitchell, ka thënë se mësimi më i madh që mori ishte:
“Mos u përpiq të tingëllosh si këngëtar. Thjesht lejo historinë e këngës të dalë natyrshëm”.
Kuriozitete
Holanda shpallet vendi më i sigurt për udhëtime në vitin 2026
Published
3 hours agoon
November 6, 2025By
UBT News
Holanda është renditur si vendi më i sigurt për t’u vizituar në vitin 2026, sipas listës së përpiluar nga kompania e sigurimeve Berkshire Hathaway Travel Protection (BHTP).
Çdo vit, BHTP anketon një numër të madh udhëtarësh për përvojat e tyre dhe ndjesinë e sigurisë në vendet ku kanë udhëtuar, duke i kushtuar vëmendje veçanërisht grave, komunitetit LGBTQ+ dhe grupeve të tjera të margjinalizuara.
Rezultatet e anketave kombinohen me statistika nga Global Peace Index dhe indekse të ngjashme për të përcaktuar vendet më të sigurta për vizitorët. Vitin e kaluar, kryesuesi i listës ishte Islanda, e cila këtë vit ka rënë në vendin e katërt, duke ia lënë fronin Holandës.
Kjo është veçanërisht mbresëlënëse, pasi Holanda vitin e kaluar renditej në vendin e 14-të.
Sipas BHTP: “Holanda është vend që dashuron paqen. Gratë dhe grupet e margjinalizuara ndihen të mirëpritur këtu dhe vlerësojnë lartë masat shëndetësore. Një shqetësim i vogël mund të lidhet vetëm me ndonjë çiklist të pakujdesshëm ose turistë të zhurmshëm.”
Vendimet e tjera të larta në listë:
Australia ruan vendin e dytë nga viti i kaluar, me sistem të rregulluar, kujdes shëndetësor të shkëlqyer dhe nivel të ulët aktiviteti terrorist. Sipas ekspertëve, kjo është rezultat i politikave të qëndrueshme, nivelit të ulët të krimit dhe ligjeve strikte për bio-sigurinë dhe armët.
Austria renditet e treta, ndërsa Islanda është në vendin e katërt.
Top 15 vendet më të sigurta për udhëtime në 2026 sipas BHTP:
Holanda
Australia
Austria
Islanda
Kanada
Zelanda e Re
Emiratet e Bashkuara Arabe
Zvicra
Japonia
Irlanda
Belgjika
Portugalia
Franca
Mbretëria e Bashkuar
Danimarka
Holanda kryeson këtë vit falë mjedisit të sigurt, mirëpritjes së vizitorëve dhe kujdesit shëndetësor të avancuar, duke e bërë destinacionin ideal për udhëtarët e çdo grupmoshe. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Një gjen “miqësor” i zemrës mund të rigjenerojë indet kardiake
Published
10 hours agoon
November 6, 2025By
UBT News
Një gjen i “miqësor” ndaj zemrës mund të ndihmojë në riparimin e saj pas një ataku kardiak.
Testet laboratorike në qelizat njerëzore tregojnë se gjen i quajtur CCNA2 mund të riaktivizohet, duke nxitur rigjenerimin e indeve të dëmtuara të zemrës. Kjo zbulohet në një studim të udhëhequr nga Hina Chaudhry nga Shkolla e Mjekësisë Icahn në Mount Sinai, i publikuar në NPJ Regenerative Medicine, që hap perspektiva të reja për terapi të mundshme për shërimin e dëmtimeve kardiake.
Ky studim vijon hapat e grupit kërkimor që në vitin 2014 arriti përparime në rigjenerimin qelizor të zemrës së derrit. Chaudhry shpjegon:
“Tani kemi treguar se edhe qelizat e zemrës njerëzore të moshës së mesme, të cilat dikur mendohej se nuk mund të ndaheshin, mund të stimulohen për të prodhuar qeliza të reja funksionale.”
Hulumtimi u fokusua tek gjeni CCNA2, i cili luan rol kyç në ndarjen qelizore të kardiomiociteve, qelizat e muskulit të zemrës gjatë zhvillimit embrional, por që pas lindjes çaktivizohet. Studiuesit synuan ta riaktivizonin këtë gjen për të parë nëse ai mund të çonte në prodhimin e qelizave të reja që të zëvendësonin ato të dëmtuara pas një ataku kardiak ose pamjaftueshmërie të zemrës.
Ata përdorën vektor viral për të futur gjenin aktiv në qelizat e muskulit kardiak të njeriut të kultivuara in vitro e vëzhguan replikimin e tyre.
Chaudhry thekson: “Ne ishim pionierë të idesë se zemra mund të rigjenerohej duke rizgjuar gjenet e fjetura të ndarjes qelizore, dhe tani kemi sjellë këtë vizion një hap më afër pacientëve. Qëllimi ynë është të ofrojmë një terapi që lejon zemrën të shërohet vetë pas një ataku ose pamjaftueshmërie kardiake, duke zvogëluar nevojën për transplante ose pajisje mekanike.”
Hapi tjetër është marrja e miratimit nga FDA dhe fillimi i provave klinike të terapisë CCNA2 te pacientët me sëmundje të zemrës. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Gjumë me ndërprerje natën, historia dhe shkenca që mund t’ju habisë
Published
23 hours agoon
November 5, 2025By
UBT News
Për shumë shekuj, njerëzit flinin në dy periudha të ndara gjatë natës. Ata shkonin në shtrat pas perëndimit të diellit, zgjoheshin rreth mesnatës e flinin sërish deri në agim.
Ky model gjumi, i dokumentuar në Evropë, Azi dhe Afrikë, përfaqësonte një pushim natyror dhe ndryshonte perceptimin e kohës, duke bërë netët më të përballueshme, veçanërisht gjatë dimrit.
Gjatë intervalit të mesnatës, njerëzit kryenin punë të thjeshta si ndezja e zjarrit apo kujdesi për bagëtinë, ose e shfrytëzonin kohën për lutje, reflektim, lexim, shkrim apo shoqërim me familjen dhe partnerin.
Ky ritëm natyror zgjati shekuj, derisa revolucioni industrial dhe përdorimi i ndriçimit artificial e ndryshuan atë.
Shfaqja e llambave me vaj, gaz dhe më pas e dritës elektrike, zgjati kohën që njerëzit qëndronin zgjuar dhe vonoi sekretimin e melatoninës, duke shtyrë fillimin e gjumit. Në shekullin XX, ritmi i ri i jetës dhe puna në turne fabrika sollën një gjumë të pandërprerë gjatë natës.
Megjithatë, studimet tregojnë se kur njerëzit kthehen në kushte pa dritë artificiale dhe pa orë, ata shpesh rikthehen tek gjumi me dy faza. Po kështu, disa komunitete bujqësore pa energji elektrike, si në Madagaskar, zgjojnë natyrshëm rreth mesnatës. Drita gjithashtu ndikon në perceptimin e kohës: në dhoma të errëta, koha duket sikur kalon më ngadalë, një efekt që theksohet edhe kur jemi në humor të keq.
Si të menaxhojmë zgjimet natën
Zgjimet gjatë natës nuk janë shenjë shqetësimi; ato ndodhin natyrshëm gjatë kalimit nga një fazë gjumi në tjetrën. Problemi shpesh qëndron në reagimin tonë. Shikimi i orës mund të rrisë ankthin, duke bërë disa minuta të duken si përjetësi.
Ekspertët këshillojnë që, nëse nuk mund të flini më shumë se njëzet minuta, të ngriheni, të ulni ndriçimin dhe të lexoni diçka qetësuese, duke u kthyer në shtrat vetëm kur ndjeni përgjumje.
Pranimi i këtyre ndërprerjeve si pjesë e ritmit natyror mund të ulë stresin dhe të lehtësojë rikthimin në gjumë. /A.Z/UBT News/
Kuriozitete
Ndalohen 1.7 tonë kokainë në ujërat e Atlantikut, katër persona arrestohen
Published
1 day agoon
November 5, 2025By
UBT News
Autoritetet portugeze kanë arrestuar katër persona pas ndalimit të një nëndetëseje në Oqeanin Atlantik, e cila transportonte më shumë se 1.7 tonë kokainë drejt Gadishullit Iberik.
Nëndetësja u lokalizua dhe u sekuestrua ditët e fundit. Pamjet tregojnë momentin kur policia e marina portugeze rrethojnë mjetin e hipin në bord, duke sekuestruar lëndën narkotike të klasës A dhe arrestuar ekuipazhin, i përbërë nga katër persona me origjinë nga Amerika e Jugut.
Policia njoftoi se të arrestuarit, dy ekuadorianë, një venezuelas dhe një kolumbian, janë lënë në paraburgim pas paraqitjes në gjykatë në ishujt Azore. Shefi i Njësisë Portugeze Kundër Trafikut të Drogës, Vítor Ananias, deklaroi se kombësitë e ndryshme të të dyshuarve tregojnë se organizata pas tyre operon ndërkombëtarisht.
Qendra për Analizë dhe Operacione Detare me seli në Lisbonë kishte marrë informacione se një organizatë kriminale po përgatiste nisjen e një nëndetëseje të ngarkuar me kokainë, e destinuar për tregjet evropiane.
Pak ditë më vonë, një anije portugeze lokalizoi mjetin rreth 1.000 milje detare (rreth 1.850 km) nga brigjet e Lisbonës, në një operacion të mbështetur nga Agjencia Kombëtare Britanike e Krimeve dhe Administrata Amerikane Kundër Drogës (DEA).
Pas sekuestrimit, mjeti nuk mund të tërhiqej drejt bregut për shkak të motit të keq dhe strukturës së brishtë, ndaj u fundos në det të hapur.
“Mes nxehtësisë, avujve të karburantit dhe dallgëve të larta, qëndrimi në bord është jashtëzakonisht i vështirë. Pas 15-20 ditësh, gjithçka që dëshiron është të shpëtosh,” tha Ananias për gazetarët.
Në mars, një tjetër mjet i ngjashëm që transportonte 6.5 tonë kokainë u ndalua 1.200 milje detare nga Lisbona. Ngjarja ndodh në një kohë kur administrata amerikane ka intensifikuar goditjet ndaj mjeteve që dyshohen për trafik droge drejt SHBA-ve.
Javën e kaluar, tre persona u vranë në një sulm amerikan ndaj një mjeti të dyshuar për trafik droge në Karaibe, sipas sekretarit amerikan të mbrojtjes, Pete Hegseth.
Veprimet e tilla kanë ngjallur debate mbi ligjshmërinë e tyre sipas së drejtës ndërkombëtare dhe janë kritikuar ashpër nga liderë të Amerikës Latine, qytetarë të të cilëve janë shpesh mes viktimave të këtyre operacioneve. /A.Z/UBT News/
Si të pastroni mikrovalën nga yndyra në mënyrë natyrale?
Në Ferizaj po ndërtohet Qendra e re Multifunksionale me vlerë mbi 3.2 milionë euro
Influencuesja e njohur gjendet e pajetë në apartamentin e një 51-vjeçari
Zyrtare: Daniele De Rossi merr drejtimin e skuadrës italiane
Siguria e fëmijëve, tre produkte që nuk blihen kurrë të përdorura
Google Maps përforcohet me AI-në Gemini
Ekipet e forenzikës policore në vendin e ngjarjes ku ndodhi vrasja e dyfishtë në Malishevë
Operacion i madh sigurie për ndeshjen e Ligës së Evropës
Kanada drejt Eurovisionit? Debati mbi pjesëmarrjen e mundshme
Të kërkuara
-
Lajmet2 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Aktualitet2 weeks agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Rajoni1 month agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
