Arroret si lajthitë, arrat, arrat indiane, fëstëkët dhe bajamet njihen për përfitimet e tyre shëndetësore, por sipas ekspertëve, fëstëku zë vendin e parë.

Sipas revistës RealSimple, dietologia Carrie Lupoli thekson se fëstëku është një ushqim që përmban pothuajse gjithçka që i duhet trupit.

“Fëstëkët janë të pasur me proteinë, gjë që i bën idealë për të mbajtur të qëndrueshme nivelet e sheqerit në gjak dhe për t’i dhënë trupit energji gjatë gjithë ditës”, – shpjegon ajo.

Përveç proteinës, fëstëkët janë të mbushur me fibra dhe antioksidantë, të cilat ndihmojnë shëndetin e zorrëve dhe reduktojnë inflamacionin.

Një tas me fëstëkë përmban rreth 25 gramë proteinë, që mbulon të paktën një të katërtën e nevojave ditore të trupit.

“Arroret janë grup ushqimesh me fuqi të madhe, sepse ofrojnë yndyra të shëndetshme dhe lëndë ushqyese thelbësore. Janë një zgjedhje e shkëlqyer si për vegjetarianët, ashtu edhe për këdo që kërkon të marrë më shumë proteina gjatë ditës”, – shton Lupoli.

Ajo vë në dukje se nuk ka nevojë për receta të ndërlikuara për t’i përfshirë në dietë. Një grusht fëstëkë mund të shtohet në kosin e mëngjesit, sallata apo thjesht të konsumohet si një snack i shëndetshëm në vend të ushqimeve të përpunuara.

Fëstëkët jo vetëm që pasurojnë ushqimin tuaj me vlera ushqyese, por i shtojnë edhe më shumë shije çdo vakti. /A.Z/UBT News/

Rezistenca ndaj insulinës është një gjendje kur insulina nuk arrin të kryejë efektin e saj normal mbi indet e trupit.

Qelizat nuk i përgjigjen si duhet sinjaleve që insulina jep për të rregulluar nivelet e sheqerit e për të drejtuar lëndët ushqyese aty ku duhen.

Roli i insulinës në trup:

Insulina është hormon kyç për metabolizmin e ndihmon muskujt dhe indet të marrin glukozën pas ngrënies.

Pengon prodhimin e tepërt të glukozës në mëlçi, nxit krijimin e rezervave të energjisë si glikogjen në muskuj dhe mëlçi.

Drejton tepricat e energjisë drejt qelizave dhjamore. Kur ky mekanizëm nuk funksionon siç duhet, glukoza qëndron më gjatë në gjak.

Pankreasi reagon duke prodhuar më shumë insulinë, duke shkaktuar hiperinsulinemi (nivele të larta insuline në gjak).

Si lidhet me obezitetin dhe diabetin?

Mungesa e aktivitetit bën që muskujt të marrin pak glukozë, ndërsa yndyrnat grumbullohen në qeliza, insulina pengon përdorimin e yndyrës si burim energjie, ndaj trupit i bëhet më e vështirë të djegë rezervat e dhjamit.

Personat me këtë gjendje ndihen të uritur vazhdimisht edhe pse ushqehen më pak, e kanë të vështirë të humbasin peshë.

Me kalimin e kohës, qelizat beta të pankreasit lodhen dhe shkatërrohen, duke çuar në diabet tip 2. Rezistenca ndaj insulinës lidhet edhe me obezitetin abdominal, hipertensionin, ngurtësimin e enëve të gjakut dhe sëmundjet kardiovaskulare.

Në kombinim, këto rrisin rrezikun për infarkt, goditje në tru, sëmundje të veshkave dhe madje edhe disa lloje kanceri.

Si diagnostikohet?

Matja e glukozës dhe insulinës në gjak esëll. Sa më e lartë të jetë shifra e kombinuar, aq më e madhe rezistenca.

Testi i tolerancës ndaj glukozës, pas marrjes së 75 g glukozë, matet reagimi i trupit. Varianti pesëorësh (me matje çdo orë) është më i saktë se testi dyorësh që përdoret zakonisht.

Shenja paralajmëruese: hipoglicemi (niveli i ulët i glukozës) disa orë pas një vakti me karbohidrate, shoqërohet me djersitje, dridhje dhe uri.

Kush është më i rrezikuar?

Personat obezë, sidomos ata me bark të madh, ata që kanë familjarë me diabet tip 2 ose sëmundje kardiovaskulare.

Pacientët me hipertension ose sëmundje të zemrës, gratë me histori diabeti gestacional, sindromë të vezoreve policistike, ose që kanë lindur fëmijë me peshë të lartë. Persona që kanë peshë të ulët në lindje.

Gratë mbi 35–40 vjeç me çrregullime të ciklit menstrual ose akne të vonshme.

Si trajtohet?

Trajtimi kombinon medikamentet (p.sh. metformina ose pioglitazoni, sipas mjekut) me ndryshime të stilit të jetës.

Ushqimi

Ulje e kalorive në nivelin e nevojshëm për metabolizëm. Shmangia e ushqimeve që nxisin sekrecion të lartë insuline (sheqerna, niseshte, produkte mielli). Përdorimi i ushqimeve me indeks glikemik të ulët.

Interval më i gjatë mes vakteve për të ulur nivelin e insulinës dhe për të përdorur rezervat e dhjamit.

Aktiviteti fizik

Zbraz depozitat e glikogjenit në muskuj dhe bën që ata të përdorin më shumë glukozë e yndyrë, përmirëson ndjeshmërinë e qelizave ndaj insulinës dhe ndihmon në humbje peshe. /A.Z/UBT News/

Shkencëtarët kanë krijuar një mjet të avancuar të inteligjencës artificiale që premton të revolucionarizojë mjekësinë parandaluese.

Ky sistem i ri mund të parashikojë me saktësi të lartë rrezikun e zhvillimit të mbi 1.000 sëmundjeve, përfshirë kancerin, sëmundjet kardiovaskulare dhe diabetin madje edhe dekada përpara se të shfaqen simptomat.

Zhvilluar nga Laboratori Evropian për Biologji Molekulare, Qendra Gjermane për Kërkime mbi Kancerin e Universiteti i Kopenhagës, teknologjia synon të identifikojë pacientët me rrezik, duke i dhënë mjekësisë shansin për të parandaluar sëmundjet para se të bëhen të rrezikshme.

Modeli quhet Delphi-2M, është sistem i AI-së, i trajnuar mbi miliona kartela mjekësore të anonimizuara, analizon të dhëna nga historiku shëndetësor e faktorë të stilit të jetës, si duhani, konsumimi i alkoolit e mbipesha për të parashikuar shëndetin deri 20 vite në të ardhmen.

Efikasiteti i tij u testua mbi të dhëna nga 400.000 pacientë të projektit UK Biobank dhe 1,9 milionë persona nga regjistri kombëtar danez, duke dhënë rezultate mbresëlënëse.

“Ngjarjet mjekësore shpesh ndjekin modele të parashikueshme. Modeli ynë i mëson ato modele dhe është në gjendje të parashikojë rezultatet shëndetësore të së ardhmes”, shpjegoi Thomas Fitzgerald, bashkautor i studimit të botuar në revistën Nature. /A.Z/UBT News/

UBT do të organizojë për herë të parë Konferencën Ndërkombëtare për Mjekësinë Sportive (IC-SM 2025), e cila do të mbahet nga 23 – 25 tetor 2025 në Parkun Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së, në Lipjan. 

IC-SM 2025 është një konferencë ndërkombëtare ku pritet të marrin pjesë studiues të njohur, akademikë, doktorantë, profesionistë dhe ekspertë të fushës së mjekësisë sportive dhe shëndetit publik. Ajo do të shërbejë si një urë bashkëpunimi midis komunitetit akademik, institucioneve ndërkombëtare dhe organizatave sportive për të avancuar kërkimet dhe praktikat moderne në këtë disiplinë gjithnjë e më të rëndësishme.

Temat kryesore të konferencës

Konferenca do të mbulojë një gamë të gjerë temash, ndër to:

• Mjekësia klinike sportive dhe rehabilitimi
• Menaxhimi i sëmundjeve kronike dhe popullatat e veçanta
• Aspektet neurologjike dhe psikologjike të sportit
• Shëndeti publik, ushqyerja dhe farmacologjia
• Teknologjia, etika dhe trendet e së ardhmes
• Konsideratat kardiovaskulare dhe biomekanike

Pjesëmarrës eminentë

Konferenca do të mbledhë në Prishtinë personalitete botërore të fushës së mjekësisë sportive, si:

• Prof. Dr. Fabio Pigozzi – President i Federatës Ndërkombëtare të Mjekësisë Sportive (FIMS) dhe lider global në shëndetin olimpik
• Prof. Dr. Norbert Bachl – Nënkryetar i FIMS, specialist në fiziologjinë e ushtrimeve dhe mjekësinë sportive, Universiteti i Vjenës
• Annika Hangleiter – Menaxhere projektesh në Wearables Technologies AG, ligjëruese në Universitetin e Aplikuar të Mynihut
• Prof. Dr. Gobert von Skrbensky – Specialist i ortopedisë dhe traumatologjisë, Austri

Mbështetja institucionale

Konferenca organizohet nga UBT në bashkëpunim me:

• Shoqatën e Mjekësisë Sportive dhe Ushtrimeve të Kosovës (KASEM)
• Federatën Ndërkombëtare të Mjekësisë Sportive (FIMS)
• Komitetin Olimpik të Kosovës
• Rrjetin Universitar të Ballkanit Perëndimor SHAPE Project – Sport, Health, and the People

Afatet e rëndësishme

Afati për dorëzimin e abstrakteve: 10 tetor 2025

Njoftimi i pranimit: 17 tetor 2025

Afati i regjistrimit të hershëm: 17 tetor 2025

Afati i regjistrimit të vonuar: 20 tetor 2025

Afati i dorëzimit të punimeve të plota: 14 nëntor 2025

IC-SM 2025 shënon një hap të madh për Kosovën dhe rajonin, duke e vendosur UBT-në dhe Prishtinën si një qendër të rëndësishme shkencore dhe sportive në nivel ndërkombëtar.