Kuriozitete

A po rikthejnë fuqitë e mëdha, programet e armëve bërthamore?

Published

on

Tensionet Bërthamore janë shtuar që nga pushtimi i Ukrainës, me Rusinë dhe fuqitë e tjera të armatosura bërthamore që thuhet se përditësojnë vendet e testimit të armëve të papërdorura. Tani, ligjvënësit rusë kanë votuar për të filluar procesin e zhbërjes së një traktati që ndalon teste të tilla.

A do të shohim një rikthim të armëve më shkatërruese në botë?

Moratoriumi kundër testeve bërthamore mbështetet në një marrëveshje ndërkombëtare. Traktati i Kufizuar i Ndalimit të Testeve u firmos nga Britania e Madhe, SHBA dhe Bashkimi Sovjetik në vitin 1963, duke ndaluar testimet e këtyre armëve në atmosferë, nën ujë apo në hapësirën e jashtme, por duke lejuar ato nëntokësore. Më pas, në vitin 1996, Traktati Gjithëpërfshirës i Ndalimit të Testeve Bërthamore (CTBT) i ndaloi teorikisht edhe testimet nëntokësore.

Megjithatë, CTBT është i papërfunduar. Pavarësisht se 178 shtete e kanë ratifikuar, traktati nuk do të hyjë zyrtarisht në fuqi deri sa të veprohet nga tetë vende të tjera. Kina, Egjipti, Irani, Izraeli dhe SHBA kanë firmosur, por e pa ratifikuar marrëveshjen, ndërsa India, Pakistani dhe Koreja e Veriut nuk e firmosën kurrë atë.

Pavarësisht kësaj, ndalimet e testeve bërthamore kanë rezultuar efektive. Më shumë se 2000 teste u bënë midis shpërthimit të parë të SHBA, Trinity, në vitin 1945 dhe hartimit të CTBT. Që atëherë, India dhe Pakistani kryen secila një sërë testesh në vitin 1998, dhe Koreja e Veriut është i vetmi shtet që ka testuar një armë bërthamore në shekullin e 21-të, teksa i fundit u zhvillua në 2017.

Megjithatë, pushtimi rus i Ukrainës dhe lufta e vazhdueshme mund të kenë ndryshuar pikëpamjen e saj për testimin. Rusia ratifikoi CTBT në vitin 2000, por më 17 tetor dhoma e saj e ulët parlamentare, Duma, miratoi një masë për revokimin e ratifikimit. Kryetari i Dumës Vyacheslav Volodin tha se vendimi ishte marrë për shkak se SHBA nuk e ka ratifikuar traktatin dhe “qëndrimin e papërgjegjshëm të SHBA, ndaj çështjeve të sigurisë globale”.

Lexime dhe votime të mëtejshme nevojiten për të revokuar zyrtarisht ratifikimin e traktatit nga Rusia dhe pritet që ajo të mbetet nënshkruese tij, por kjo është një tjetër shenjë se vendi mund të rifillojë testimin që përfundoi në 1990, me shpërbërjen përfundimtare të Bashkimit Sovjetik. Në muajt e fundit, Rusia ka testuar sisteme të reja të shpërndarjes bërthamore – pa koka me mbushje – dhe ka pasur zëra të spikatur brenda vendit që bëjnë thirrje për rifillimin e testeve bërthamore.

Në një fjalim të fundit, presidenti rus Vladimir Putin tha: “Si rregull, thonë ekspertët, me një armë të re, duhet të siguroheni që koka speciale do të funksionojë pa dështime.”

Të tre fuqitë kryesore bërthamore duket se po përgatiten për teste. CNN raporton se zgjerim dhe modernizim ka patur në bazën e testimit të Kinës në rajonin Xinjiang, në atë të Rusisë në një arkipelag të Oqeanit Arktik dhe në vendin e testimit të SHBA në shkretëtirën e Nevadës. Duke folur për CNN, Jeffrey Lewis, i cili punon në Institutin Middlebury të Studimeve Ndërkombëtare në Kaliforni, tha se “ka vërtet shumë tregues që sugjerojnë se Rusia, Kina dhe Shtetet e Bashkuara mund të rifillojnë testimet bërthamore”.

Edhe pse armët bërthamore janë kthyer në axhendën politike, nuk ka asnjë arsye logjike për të testuar një bombë, thotë Andrew Futter në Universitetin e Leicester. Kjo për shkak se nevoja për të testuar bie, pasi projektimet vërtetohen dhe të dhënat grumbullohen. “Teknologjia ka ndryshuar, por shkenca bazë jo,” thotë ai. Shumica e shteteve të armatosura bërthamore mund të kryejnë simulime kompjuterike për të eksploruar se çfarë do të ndodhë me projektet e reja, thotë ai.

“Problemi është që, ajo që logjika sugjeron se do të ndodhë, ndryshon ndonjëherë nga realiteti,” thotë Futter. / New Scientist – Bota.al

Kuriozitete

Nga numri i telefonit te analizat mjekësore, cilat informacione nuk duhet të ndajmë me ChatGPT

Published

on

Inteligjenca artificiale mund të jetë mjet i vlefshëm gjatë përditshmërisë, por rekomandohet që duhet të kemi kujdes në përdorimin e saj.

Prania e ChatGPT në jetë po bëhet më e dukshme. Siç mësojnë njerëzit nga chatbot-e, po ashtu edhe këta të fundit mësojnë prej nesh përmes bisedave që bëjmë. Ekspertët në fushën e inteligjencës bëjnë thirrje për kujdes, pasi ka informacione si psh nga numri i telefonit, adresa e shtëpisë apo testet mjekësore nuk duhet të ndahen me chatbot – jo vetëm për arsye privatësie, por edhe për të shmangur keqpërdorimin ose rrjedhjen e mundshme të të dhënave.

Paralajmërime nga vetë krijuesit

Edhe vetë kompanitë që zhvillojnë sistemet e AI i njohin rreziqet. OpenAI thotë: “ Ju lutemi mos ndani informacione të rëndësishme në biseda”, ndërsa Google u bën thirrje përdoruesve të Gemini të jenë të kujdesshëm: “ Mos vendosni informacione konfidenciale ose të dhëna që nuk do donit t’i shihte askush”

Siç vë në dukje WSJ, bisedat me chatbot mund të përdoren për të trajnuar modelet e ardhshme dhe fjalë kyçe që lidhen me çështjet e sigurisë si dhuna mund të shkaktojnë auditime të brendshme nga vetë kompania.

Pesë kategori të dhënash që nuk duhet të ndani

Informacioni personal identifikimi – ID ose numri i pasaportës, data e lindjes, adresa e shtëpisë dhe numri i telefonit janë informacione që duhet të mbahen jashtë bisedave me AI.

Të dhënat mjekësore – Asnjëherë mos kërkoni të bëni interpretim të testeve mjekësore në Chat GPT.

Informacioni financiar – Shmangni futjen e numrave të llogarive bankare ose informacioneve të tjera të ndjeshme financiare.

Detajet e punës suaj – Përdoruesit që përdorin chatbot në rutinën e tyre të përditshme të punës ekspozojnë pa vetëdije të dhënat e klientëve ose informacionet e brendshme të kompanive të tyre. Nëse përdorimi i AI është thelbësor për punën, rekomandohet që të përdoren abonimet profesionale.

Detajet e hyrjes – Chatbot-et nuk janë ndërtuar për të vepruar si vend për fjalëkalime, PIN ose kredenciale të tjera aksesi.

Continue Reading

Kuriozitete

Princesha Diana: Letra që zbulon sa e vetmuar ndihej në pallat

Published

on

Të gjitha objektet që tregojnë historinë e jetës së Princeshës Diana dhe ofrojnë informacion mbi familjen mbretërore britanike tani janë në ankand. Midis tyre është një letër e shkruar me dorë dy ditë pas dasmës së saj me Mbretin e ardhshëm Charles.

Ankandet Julien’s prezantojnë koleksionin e jashtëzakonshëm, “Stili i Princeshës Diana dhe një Koleksion Mbretëror”, me më shumë se 300 pjesë historike në një nga ankandet më të mëdha të artikujve që dikur i përkisnin Princeshës së ndjerë të Uellsit.

Së bashku me shumë artikuj të modës të paraqitur në ankand, i cili fillon më 26 qershor në The Peninsula Beverly Hills, ka edhe një artikull veçanërisht të veçantë. Koleksioni përfshin një letër të shkruar me dorë dhe të nënshkruar nga Princesha Diana drejtuar Mark Simpson, një punonjës i Pallatit Buckingham.

Letra mban datën 31 korrik 1981, vetëm dy ditë pas dasmës së saj me Princin e atëhershëm Charles.

“Kjo është një nga veprat e mia të preferuara”, thotë Martin Nolan, bashkëthemelues dhe drejtor ekzekutiv i Julien’s Auctions, për revistën PEOPLE gjatë një parapamjeje të artikujve të ankandit.

“Është disa ditë pas dasmës së saj.” “Ajo jetonte në Pallatin e Buckinghamit, ishte periudha kur po përshtatej nga jeta normale në jetë pallati”, tha Nolan.

Kështu që ajo duhej të mësonte nga mbretëresha të përkulej dhe të gjitha këto.” Por, ajo po kalonte mirë me Mark Simpsonin.”Ata ishin pothuajse në të njëjtën moshë, ai ishte pak më i madh se ajo “, shton Nolan. “Në letër ajo flet për sa e vetmuar ishte kur ishte në pallat.”

Letra thotë: “I dashur Mark, doja vetëm të të falënderoja për gjithë mirësinë dhe durimin që më ke treguar që kur u zhvendosa në Pallatin e Buckinghamit. Qëndrimi im u bë shumë më i lehtë nga shoqëria jote, pasi ishte shumë e vetmuar dhe qeshëm aq shumë, saqë nuk mund të të falënderoj mjaftueshëm. Shpresoj se ke mundur ta shijosh të mërkurën dhe se të ka pëlqyer fustani im.”

Nesër do të nisem për në Britani, me të gjithë këta burra përreth. Duhet të kem kujdes nga Evelina! Lajmi i keq është se nuk kam ngrënë asnjë drithëra – më vjen keq. Si do t’ia dal pa tasat me drithëra? [fytyrë që qesh]. Një falënderim i madh që je vetvetja – Me shumë dashuri, Diana.”

Letra tregon se ditët e para të Dianës si princeshë nuk ishin aspak argëtuese.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse bllokohen veshët në avion? Ja si ta zgjidhni këtë problem

Published

on

Nuk ka rëndësi se pse po e bëni udhëtimin e radhës! Mund të jenë pushimet, udhëtim pune apo çështje tjetër, me siguri që ka fenomen me të cilin jeni përballuar sa herë që keni bërë udhëtime të tilla: bllokimi i veshëve apo ajo që nga auditologët quhet “veshi i avionit”.

Ndryshe quhet “barotrauma e veshit”, veshi i avionit është zhurma e dhimbshme e veshit që ndodh kur avioni është në ngjitje ose zbritje. Nëse për disa persona kjo është një ndjesi irrituese, për të tjerë është shqetësim që zgjat edhe pas daljes nga avioni.

Për të shmangur fluturimet, auditologia Sarah Lundstrom shpjegon më shumë rreth këtij fenomeni.

Çfarë është “veshi i avionit”?

“Kjo ndodh kur “veshi mbyllet për shkak të ndryshimeve të presionit të ajrit gjatë fluturimit,” shpjegon mjekja Lundstrom. Lajmi i mirë është se ndërkohë që kjo gjendje krijon njëfarë shqetësimi, kjo nuk dëmton daullet e veshit tuaj.

Pse kumbojnë veshët në avion?

Arsyeja pse përjetoni dhimbje veshi gjatë udhëtimeve me avion është për shkak të ndryshimit të presionit të ajrit. “Kur ka një ndryshim në presionin e ajrit të jashtëm, kjo shkakton shtyrjen e daulles së veshit dhe mbylljen e tubit eustachian,” shton mjekja.

Si ta parandaloni si fenomen?

Sipas mjekes Lundstrom, mund të përtypni çamçakëz ose mbani karamele gjatë fluturimit për të ndihmuar në mbajtjen e “veshit të mesëm dhe tubit eustachian në lëvizje dhe të hapur”. Megjithatë, nëse nuk keni çamçakëz ose karamele me vete, mos u frikësoni.

“Gjatë fluturimit, gëlltisni diçka ose mbyllni hundën e të fryni ajrin për të nxitur tubit eustachian të hapet që të lehtësojë presionin,” përfundon Lundstrom.

Continue Reading

Kuriozitete

NASA zbulon pasuri të pallogaritshme ari në thellësitë e oqeanit

Published

on

Oqeanet mbajnë rezervat më të mëdha të arit në botë, por ato janë ende të paarritshme.

Një ekip shkencëtarësh të NASA-s ka zbuluar se oqeanet “mbajnë” rezervën më të madhe të arit, e cila vlerësohet në 20 milionë ton. Nxjerrja e metalit të çmuar që zotërojnë, sjell sfida për shkak të përqendrimit të tij të ulët në ujin e detit.

Sasia e raportuar ka tronditur botën, pasi tejkalon sasinë totale të arit të gjetur nga njeriu gjatë gjithë historisë së tij.

Teknologjia që i është vënë në dispozicion njerëzimit nuk lejon një mekanizëm minerar ekonomikisht të qëndrueshëm, uji i detit përmban metale që e bëjnë të vështirë ndarjen e arit. Ari i tretur nuk është i vetmi burim i vlefshëm që deti “ruan”.

Elemente tjera të rëndësishme që detet dhe oqeanet kanë janë depozitat e sulfurit hidrotermal. Këto janë depozita që janë më të arritshme sesa ari i tretur dhe mund të nxirren përmes minierave nënujore.

Minierat në det paraqesin rreziqe shkatërruese për ekosistemet detare, kjo rrezikon mijëra specie të reja, shkatërron shumë habitate detare dhe ndryshimi i zinxhirëve ushqimorë paraqet rreziqe të konsiderueshme.

Disa territore, si Papua Guinea e Re, filluan ta zbatojnë këtë praktikë. Debati mjedisor përqendrohet në ndikimet tragjike që aktivitetet minerare kanë në ekosistemet detare, duke lënë anash mundësitë ekonomike që j’u ofrojnë vendeve.

Mundësi reale që deti mund të na ofrojë burimet e tij më të vlefshme

Disa shkencëtarë mbajnë gjallë shpresën se zhvillimet teknologjike do të na lejojnë të arrijmë në zgjidhje të qëndrueshme në të ardhmen për shfrytëzimin e burimeve detare. Nuk është e pamundur që një ditë të shfaqen teknologji që do të lejojnë nxjerrjen e arit nga deti pa shkaktuar dëme të konsiderueshme në mjedisin detar.

Derisa të ndodhë kjo, ari vazhdon të fshihet në thellësitë e detit, madje edhe për vende si Spanja, me disa dete dhe oqeane që lagen në plazhet e saj, gjë që mund t’i sjellë vendit iberik miliona ose miliarda euro.

Thesari më i madh i njerëzimit qëndron i fshehur në det, e në të njëjtën kohë, Kina ka surprizuar me zbulimin e 230 miliardë ton ari të bardhë në shtratin e detit.

Continue Reading

Të kërkuara