ChatGPT mund të jetë një mjet i dobishëm në mbështetjen e shëndetit mendor – për aq kohë sa e përdorim me vetëdije për kufizimet e tij. Sipas psikologes Mikki Lee Elembaby, nuk duhet ta shohim si zëvendësim për terapinë apo lidhjet e vërteta njerëzore.

“Në fushën e shëndetit mendor, ChatGPT është më shumë një hap i parë, një pikënisje,” shpjegon ajo.

Pra, cilat janë disa mënyra praktike dhe të dobishme për ta përdorur ChatGPT në rrugëtimin tënd drejt mirëqenies?

Pavarësisht se nuk mund të zëvendësojë terapinë apo ndërveprimet njerëzore, ChatGPT është burim i vlefshëm për të marrë informacione mbi shëndetin mendor e për të të ndihmuar të organizosh mendimet a të gjesh strategji përballuese.

Sipas psikologes Michelle English, ChatGPT mund të të ndihmojë në mënyra praktike, si për të kuptuar më mirë emocionet, për të mësuar mbi kujdesin për veten, apo për të ndihmuar në formulimin e bisedave të vështira.

Pse ChatGPT nuk mund ta zëvendësojë terapinë?

ChatGPT nuk është një psikolog dhe nuk mund të ofrojë ndihmë të personalizuar terapeutike. Nuk mund të kuptojë nuancat e komunikimit dhe nuk ka mbrojtjen e privatësisë që ofron një terapist i certifikuar.

Nuk mund të diagnostikojë probleme të shëndetit mendor a të ofrojë trajtim të besueshëm dhe nuk është njeri.

Mund të jetë ndihmës i mirë për të organizuar mendimet apo për të marrë ide të reja, por nuk mund të zëvendësojë lidhjet e vërteta njerëzore dhe ndjesinë e të kuptuarit nga dikush tjetër.

Ja si ta përdorësh ChatGPT për shëndetin tënd mendor:

1. Për të të ndihmuar me ditarin

Shkrimi në ditar është mënyrë e shkëlqyer për të menaxhuar emocionet, por nuk e di nga ta fillosh. ChatGPT sugjeron pyetje dhe tema për të të ndihmuar të organizosh mendimet dhe të kuptosh emocionet e tua. Kështu, me kalimin e kohës, do të mund të vëresh më qartë modelet, përparimin dhe shkaktarët e stresit.

2. Për të organizuar një “brain dump”

Nëse ke shumë gjëra në mendje dhe nuk di nga t’ia fillosh, ChatGPT mund të të ndihmojë. Mund ta përdorësh për të “derdhur” gjitha mendimet e tua, pastaj mund të të ndihmojë t’i organizosh dhe t’i vendosësh në prioritet. Kjo është veçanërisht e dobishme për ata që kanë vështirësi me përqendrimin apo menaxhimin e kohës.

3. Për të marrë informacion mbi shëndetin mendor

Në terapi, një nga hapat më të rëndësishëm është të kuptosh më shumë mbi gjendjen emocionale. ChatGPT mund të të japë informacione bazë mbi simptomat e ankthit, depresionit apo traumës e të sugjerojë burime tjera ku mund të lexosh.

4. Për të gjetur strategji përballuese

Kur ndihesh i/e mbingarkuar, është e vështirë të mendosh mënyra të reja për të përballuar stresin. ChatGPT sugjeron teknika relaksimi, ushtrime të ndërgjegjësimit, mantra motivuese apo mënyra të ndryshme për të përmirësuar humorin.

Muzika ka fuqi të qetësojë mendjen, të forcojë shëndetin e trurit dhe t’i afrojë njerëzit me njëri-tjetrin. Qoftë duke kënduar, duke dëgjuar apo duke krijuar muzikë, të gjitha këto aktivitete e ndihmojnë shëndetin.

Nëse dikush ka ndonjë këngë në shpirt, këshillohet ta këndojë me zë të lartë, qoftë në makinë gjatë rrugës për në punë apo në karaoke me shoqërinë.

“Edhe nëse nuk je Beyoncé, ia vlen të këndosh”, thuhet në artikullin e The Washington Post.

“Askush nuk të thotë të mos vraposh nëse nuk je i mirë në këtë. Nuk ka rëndësi sa i aftë je”, ka thënë Daniel Levitin, profesor i neuroshkencës në Universitetin McGill.

Të krijuarit muzikë ndihmon trurin dhe shëndetin mendor

“Muzika a prekë emocionalisht, mund të na lëvizë fizikisht e na lidhë me të tjerët”, ka thënë Daniel Bowling, profesor i psikiatrisë në Universitetin Stanford. Ai studion trajtimet që përdorin muzikën për përmirësimin e shëndetit mendor.

Studimet kanë treguar se dëgjimi i muzikës ndihmon në uljen e stresit, përmirëson humorin dhe ndihmon njerëzit që më lehtë të përballen me emocionet negative, duke i nxitur ato pozitive.

Muzika çliron dopaminë, aktivizon sistemin e trurit, i cili ndihmon njeriun të ndihet “i shpërblyer”, bërja muzikë me anë të zërit ose me ndonjë instrument ka edhe më shumë ndikim.

“Në vend që të jesh vetëm dëgjues pasiv, ti fiton kontroll mbi muzikën që krijon”, ka shpjegar Bowling.

Një studim me të rriturit i realizuar më 2022 ka zbuluar se të kënduarit në karaoke rrit ndjenjën e përfshirjes dhe ndjenjën se jeta ka kuptim. Një tjetër studim me 8,000 binjakë në Suedi ka treguar se ata që kalonin më shumë kohë duke bërë muzikë kishin ndjeshmëri emocionale më të zhvilluar.

“Sa më shumë që investon në muzikë, aq më shumë përmirësohesh dhe aq më thellë lidhet truri me të”, ka thënë Bowling.

Të bërit muzikë ndihmon edhe në mbrojtjen e trurit ndërsa njerëzit plaken.

“Muzika ndihmon në ndërtimin e lidhjeve të reja në tru edhe nëse nuk je i aftë”, ka shpjeguar Levitin.

Një studim me 132 të moshuar ka treguar se ata që praktikonin piano ose dëgjonin muzikë në mënyrë aktive për gjashtë muaj, kishin përmirësime në kujtesën e përkohshme dhe në strukturën e trurit.

Ndërsa një tjetër studim i vitit 2025 ka treguar se një vit praktikë në piano ndihmon fleksibilitetin mendor.

“Kur mëson të luash muzikë, lidhesh fizikisht e mendërisht me veprat më të mëdha të mendjeve më të mëdha që kanë jetuar ndonjëherë. Mund të ulesh në piano e të vendosësh gishtat aty ku i vendoste kompozitori Chopin”, tha Levitin.

Muzika lidh njerëzit me njëri-tjetrin

Bërja e muzikës në grup, në një kor, në një sesion me miq apo në karaoke, shumëfishon përfitimet, veprimet e njerëzve sinkronizohen me ritmin me të tjerët. Trokitja me duar në të njëjtin ritëm me dikë, i bën njerëzit të ndihen më të lidhur.

Muzika bashkon aktivitetin e trurit. Studimet me imazhe të trurit kanë treguar se aktiviteti nervor bëhet më i ngjashëm midis njerëzve që bëjnë muzikë së bashku, sesa kur thjesht dëgjojnë muzikë. Të kënduarit në grup mund të ulë nivelet e hormonit të stresit, kortizolit, dhe të rrisë lirimin e oksitocinës, hormonit që forcon lidhjet shoqërore.

“Nëse ke një përvojë pozitive shoqërore, oksitocina e bën atë edhe më të kënaqshme”, ka thënë Bowling.

Një studim i vitit 2015 ka treguar se këndimi është mënyrë e shkëlqyer për të thyer akullin dhe për të forcuar shpejt ndjenjat e afërsisë mes njerëzve. “Të këndosh në grup është mënyra më e mirë për të ‘shuar egon’ dhe për të ndier veten më të lidhur me të tjerët dhe me diçka më të madhe”, ka thënë Levitin.

Si të fillosh të këndosh dhe të krijosh muzikë

Gjatë pjesës më të madhe të historisë njerëzore, muzika është bërë vetëm drejtpërdrejt.

“Për mijëra vjet, njerëzit kanë bërë muzikë së bashku. Nuk kishte të regjistruar. Ishte pjesë e natyrshme e jetës”, tha ai.

“Këshilla ime është: asnjëherë nuk është vonë për të filluar”, ka thënë Levitin.

Filloni me hapa të vegjël. Vetë dëgjimi i muzikës është hap i parë me shumë përfitime. Mund të filloni duke trokitur me ritmin e këngëve që ju pëlqejnë, dhe më pas mund të këndoni ose të provoni një instrument.

Luani muzikë me të tjerët, nëse ju bën të ndiheni mirë.

“Njerëzit gjithmonë kanë kënduar së bashku. Askush nuk thoshte: ‘Ti nuk je mjaftueshëm i mirë’”, ka thënë Levitin.

Nëse nuk ndiheni rehat të këndoni me të tjerët, Bowling tha “mund të filloni lehtë në privatësinë e dushit apo makinës”.

Qëndroni të fokusuar te përfshirja, jo te përsosmëria.

“Ndjenja e vetëbesimit dhe mjeshtërisë vjen me kohën dhe praktikën, por përfitimet kryesore të muzikës janë të menjëhershme”, ka thënë Bowling.

Levitin, i cili ka marrë mësime edhe nga Joni Mitchell, ka thënë se mësimi më i madh që mori ishte:
“Mos u përpiq të tingëllosh si këngëtar. Thjesht lejo historinë e këngës të dalë natyrshëm”.

Jane Birkin, aktorja dhe këngëtarja e njohur që u nda nga jeta në vitin 2023, la pas jo vetëm një trashëgimi të pasur artistike, por edhe një ndikim të thellë në botën e modës

Artikulli më emblematik i lidhur me emrin e saj është padyshim çanta legjendare “Hermès Birkin”, që me kalimin e kohës u bë simbol i luksit dhe statusit global.

Si lindi një ikonë mode?

Historia e krijimit të çantës Birkin është po aq unike sa edhe vetë Jane. Më 1984, gjatë një fluturimi, u gjend pranë Jean-Louis Dumas, drejtorit ekzekutiv të Hermès në atë kohë. Gjatë bisedës, Birkin u ankua se nuk arrinte të gjente një çantë që t’i përshtatej stilit të saj të jetesës, “një çantë gjysmën e madhësisë së valixhes sime”, siç u shpreh ajo.

Dumas i kërkoi që të vizatonte çantën që kishte në mendje, dhe pikërisht mbi një çantë avioni, Jane skicoi idenë e saj. Kjo skicë rastësore do të shndërrohej më vonë në një nga modelet më të njohura në historinë e modës – Birkin.

Çanta origjinale del në ankand

Shtëpia e famshme e ankandeve Sotheby’s do ta ofrojë çantën origjinale të Jane Birkin në një ankand të veçantë që do të mbahet më 10 korrik në Paris. Ajo përshkruhet si “versioni i parë i një ikone të përjetshme të luksit”.

Modeli është i zi, prej lëkure cilësore, me rrip të gjerë e detaje metalike që e dallojnë nga të gjitha versionet pasuese. Çanta ka deri në shtatë dallime në krahasim me modelet që u prodhuan më vonë duke filluar nga madhësia dhe forma, deri te kopsat prej bronzi, unazat metalike dhe thumbat në fund. Në pjesën e përparme janë të gdhendura inicialet e saj: “J.B.”.

Një tjetër element interesant është një palë lima thonjsh të varura nga rripi i çantës, një prekje e veçantë që e bën këtë objekt edhe më autentik dhe të lidhur me personalitetin e Birkin.

Ekspozimi dhe rëndësia kulturore

Çanta do jetë e ekspozuar në galerinë e Sotheby’s në Nju Jork nga 6 deri 12 qershor, para se të kalojë në Paris për ankand.

Përtej vlerës materiale, ky model i veçantë përfaqëson një epokë të tërë në historinë e modës, si e lidhje të fuqishme mes krijimtarisë artistike dhe jetës reale të një gruaje që me spontanitetin e stilin ndikoi në botën e luksit për dekada me radhë.

Inteligjenca artificiale mund të jetë mjet i vlefshëm gjatë përditshmërisë, por rekomandohet që duhet të kemi kujdes në përdorimin e saj.

Prania e ChatGPT në jetë po bëhet më e dukshme. Siç mësojnë njerëzit nga chatbot-e, po ashtu edhe këta të fundit mësojnë prej nesh përmes bisedave që bëjmë. Ekspertët në fushën e inteligjencës bëjnë thirrje për kujdes, pasi ka informacione si psh nga numri i telefonit, adresa e shtëpisë apo testet mjekësore nuk duhet të ndahen me chatbot – jo vetëm për arsye privatësie, por edhe për të shmangur keqpërdorimin ose rrjedhjen e mundshme të të dhënave.

Paralajmërime nga vetë krijuesit

Edhe vetë kompanitë që zhvillojnë sistemet e AI i njohin rreziqet. OpenAI thotë: “ Ju lutemi mos ndani informacione të rëndësishme në biseda”, ndërsa Google u bën thirrje përdoruesve të Gemini të jenë të kujdesshëm: “ Mos vendosni informacione konfidenciale ose të dhëna që nuk do donit t’i shihte askush”

Siç vë në dukje WSJ, bisedat me chatbot mund të përdoren për të trajnuar modelet e ardhshme dhe fjalë kyçe që lidhen me çështjet e sigurisë si dhuna mund të shkaktojnë auditime të brendshme nga vetë kompania.

Pesë kategori të dhënash që nuk duhet të ndani

Informacioni personal identifikimi – ID ose numri i pasaportës, data e lindjes, adresa e shtëpisë dhe numri i telefonit janë informacione që duhet të mbahen jashtë bisedave me AI.

Të dhënat mjekësore – Asnjëherë mos kërkoni të bëni interpretim të testeve mjekësore në Chat GPT.

Informacioni financiar – Shmangni futjen e numrave të llogarive bankare ose informacioneve të tjera të ndjeshme financiare.

Detajet e punës suaj – Përdoruesit që përdorin chatbot në rutinën e tyre të përditshme të punës ekspozojnë pa vetëdije të dhënat e klientëve ose informacionet e brendshme të kompanive të tyre. Nëse përdorimi i AI është thelbësor për punën, rekomandohet që të përdoren abonimet profesionale.

Detajet e hyrjes – Chatbot-et nuk janë ndërtuar për të vepruar si vend për fjalëkalime, PIN ose kredenciale të tjera aksesi.