Kuriozitete

A është e vërtetë alkimia?

Nga Theo Harrison.

Published

on

Nga Theo Harrison

A është e vërtetë alkimia? A mund ta kthehet vërtetë në ar çdo lloj metali bazë? Akimia ka tërhequr ndër shekuj vëmendjen e kimistëve. Madje na ka nxitur të pyesim veten se a mund të bëhemi miliarderë brenda natës duke kthyer në ar metalet e zakonshme? Por a është e mundur kjo gjë?

Alkimia është një praktikë e lashtë filozofike, historike dhe proto-shkencore, e cila synonte të transformonte metalet bazë në metale të çmuara si për shembull në ar. Po ashtu, ajo synonte të gjente një ilaç universal që mund të shëronte të gjitha sëmundjet nga të cilat preket njeriu.

Por përveç shndërrimit të metaleve dhe kërkimit të eliksirit të jetës, alkimistët eksploruan gjithashtu natyrën e materies dhe universit, si dhe praktikat shpirtërore dhe mistike.

Për këto arsye, Alkimia luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kimisë dhe mjekësisë moderne, pasi shumë nga teknikat dhe praktikat e përdorura nga alkimistët hodhën themelet për metodat shkencore të përdorura sot. Por alkimia e vërtetë, nuk kishte të bënte vetëm me transformimet fizike, por edhe me ato shpirtërore dhe filozofike.

Shumë alkimistë, e panë punën e tyre si një mjet për të arritur ndriçimin shpirtëror dhe bashkimin me hyjnoren. Ata besonin se transformimet fizike që po kërkonin, ishin të lidhura ngushtë me transformimet e shpirtit. Dhe besonin se duke pastruar dhe transformuar lëndën, ata mund të pastronin dhe transformonin veten.

Pavarësisht nga kontributet e shumta në zhvillimin e shkencës dhe mjekësisë moderne, alkimia nuk konsiderohet sot një praktikë legjitime shkencore ose mjekësore. Gjithsesi ndikimi i saj mund të shihet ende tek gjuha dhe simbolikën e kimisë moderne.

Ndërkaq trashëgimia e saj vazhdon të frymëzojë artistë, shkrimtarë dhe mendimtarë në mbarë botën. Praktika e alkimisë filloi që në Egjiptin helenistik, dhe u përhap në të gjithë botën islame dhe më pas në Evropë gjatë Mesjetës dhe Rilindjes.

Ajo ishte një përzierje e traditave të ndryshme filozofike dhe shkencore, përfshirë filozofinë greke, mitologjinë egjiptiane, misticizmin hebre, shkencën indiane Vedike dhe Ajurvedike dhe shkencën islame. Një nga praktikat kryesore të alkimisë ishte ‘Magnum Opus’, ose “puna e madhe”.

Ky ishte qëllimi përfundimtar i alkimistit, dhe përfshinte një proces të gjatë dhe kompleks pastrimi, transformimi dhe integrimi. “Magnum Opus” shihej si një transformim fizik dhe shpirtëror, dhe arritja e tij besohej se jepte jo vetëm pasuri dhe fuqi materiale, por edhe ndriçim shpirtëror dhe bashkim me hyjnoren.

Kjo traditë komplekse dhe e shumanshme përfshinte një gamë të gjerë praktikash, besimesh dhe qëllimesh. Alkimistët punuan si në fushën praktike ashtu edhe në atë teorike.  Megjithëse shumë nga idetë dhe praktikat e alkimisë nuk konsiderohen sot të vlefshme, disa nga teknikat dhe konceptet e saj kanë ndikuar në kiminë dhe mjekësinë moderne.

Për shembull, alkimistët ishin ndër të parët që zhvilluan teknika për ndarjen dhe pastrimin e përbërjeve kimike, dhe fokusi i tyre tek eksperimentimi dhe vëzhgimi, hodhi themelet për metodën shkencore. Guri Filozofik është një substancë legjendare që kërkohej me ngul nga  alkimistët.

Besohej se ai kishte fuqinë për t’i shndërruar metalet bazë në ar ose argjend, dhe për t’i dhënë jetë të përjetshme personit që e zotëronte atë. Ai njihej edhe me emra të tjerë të ndryshëm, si eliksiri i jetës, ilaçi universal dhe kuintesenca. Në simbolikën alkimike, Guri Filozofik përfaqësonte qëllimin përfundimtar të kërkimit alkimik, që ishte transformimi i vetëdijes së vetë alkimistit dhe arritja e ndriçimit shpirtëror.

Ai përshkruhej shpesh si një substancë e vogël, e fortë, e kuqe ose e bardhë, dhe ndonjëherë si pluhur ose lëng, që mund të krijohet përmes një procesi kompleks distilimi, pastrimi dhe shndërrimit të substancave të ndryshme. Edhe pse ideja e Furit filozofik ishte qendrore në studimin alkimik për shekuj me radhë, askush nuk e zbuloi kurrë atë.

Gjithsesi, ndjekja e gurit filozofik luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kimisë moderne. Alkimia përfshinte një sërë procesesh komplekse dhe të shumanshme si kalcifikimi, pra ngrohjen e një lënde në një temperaturë të lartë në mënyrë që të digjte papastërtitë, shpërbërja, ndarja, lidhja, fermentimi, distilimi dhe koagulimi.

Alkimia ka qenë një praktikë e vërtetë historike që ishte e njohur në Evropë dhe Lindjen e Mesme gjatë periudhave Mesjetës dhe epokës së hershme moderne.  Por edhe pse mund të jetë praktikuar gjerësisht nga alkimistët gjatë historisë dhe nëpër rajone dhe kultura, ajo nuk konsiderohet një shkencë e vërtetë në kuptimin modern.

Sepse pretendimet e saj për kthimin e metaleve bazë në ar ose krijimin e një kure universale për sëmundjet nuk u realizuan kurrë. Shumë nga praktikat e tij ishin më shumë të bazuara tek bestytnitë dhe misticizmi sesa tek vëzhgimi dhe eksperimentimet.

Po ashtu Alkimia bazohej tek besimet e vjetruara mbi natyrën e materies dhe universit, dhe metodat e saj ishin shpesh joshkencore dhe joefektive. Gjithsesi hodhi bazat e kimisë. Kështu, është një fakt që fosfori u zbulua nga alkimisti gjerman Henig Brand në vitin 1669, gjatë kohës që ai ishte në kërkim të Gurit Filozofik.

Brand kishte eksperimentuar me urinën, për të cilën ai besonte se ishte një përbërës kyç në krijimin e Gurit Filozofik. Në një nga eksperimentet e tij, ai ngrohu sasi të mëdha të urinës derisa ajo nisi të shkëlqejë në errësirë. Kështu u zbulua fosfori, një element shumë reaktiv dhe i ndezshëm.

Paradoksalisht zbulimi i fosforit, ndihmoi në diskreditimin e idesë së shndërrimit të një elementi në një tjetër, i cili kishte qenë një fokus qendror i alkimisë. Ndaj në vend të kësaj, shkencëtarët filluan të studiojnë vetitë e elementeve dhe reagimet e tyre me njëri-tjetrin.

Alkimisti më i famshëm ka qenë Paracelsusi (1493-1541), një mjek dhe filozof zviceran që dha një kontribut të rëndësishëm në fushat e kimisë, mjekësisë dhe toksikologjisë.

Marrë me shkurtime nga themindsjournal – bota.al

Continue Reading

Kuriozitete

Fakte interesante nga ballkoni i famshëm i Juliet

Published

on

Qyteti më romantik në Itali dhe padyshim një nga vendet më të bukura është Verona. Ky lokacion është një destinacion kryesor për shumë udhëtarë që e vizitojnë.

Në sajë të William Shakespeare, duke vendosur “Romeo dhe Julieta” në qytet, Verona u bë qyteti më i parapëlqyeri për të gjithë vizitorët, për këtë arsye, nuk ka vizitë në Verona pa një ndalesë nga ballkoni i famshëm i Juliet.

Para se ju vizitoni këtë vend romantik, po ju japim disa fakte interesante për këtë vend:

  • Shtëpia është blerë nga familja Cappello në vitin 1905. Falë ngjashmërisë së mbiemrit në Juliet-së në lojë, qyteti deklaroi se ajo ishte, në fakt, shtëpia e Juliet. Kështu u bë një tërheqje e famshme, por e vërteta është se ajo kurrë nuk ka jetuar atje.
  • Shtëpia është themeluar që në shek 14 dhe është shembull i bukur i arkitekturës Gotike.
  • Ballkoni i cili Julieta merrte serenata nga Romeo nuk është ballkon i vërtet, është krijuar për t`u përshatur mirë me origjinalin.
  • Aty gjendet një statujë e Julietës, gojëdhëna është se nëse vizitorët prekin gjoksin e saj, kjo ju sjelli atyre fat në gjetjen e dashurisë.
  • Një tjetër fakt është që nëse lini shënime dashurie brenda, kjo dashuri zgjat përgjithmonë, prandaj kjo shtëpi është e mbulur në çdo cep të saj me shënime dashurie.
  • Edhe në ditët e sotme egziston në këtë vend një staf të quajtur si sekretaret e Julietës ku i japin përgjigje të gjithë pyetjeve që u vinë nga gjithë bota, pra japim këshilla dashurie.
  • Dhomat në shtëpi janë të zbukuruar me copa nga koha e Romeo e Julieta, që vizitorët të kenë ndjenjën si jeta ishte në atë periudhë.

Përndryshe, çdo vit ky qytet mirëpret qindra dhe mijëra vizitorë të cilët janë të mahnitur nga bukuria dhe të interesuar për të mësuar më shumë rreth vendit të Romeos dhe Julietës. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Del në ankand kopja 237 vjeçare e Kushtetutës së SHBA-së

Published

on

Gjendet një kopje e rrallë e Kushtetutës së SHBA-së e vitit 1787, e fshehur brenda një kabineti në Karolinën e Veriut.

Kjo kopje, e vetmja e llojit të saj, do të dalë në shitje nga shtëpia e ankandeve, Brunk, më 28 shtator në Asheville, me një ofertë minimale prej 1 milionë dollarë.

Kjo kopje 237 vjeçare u shtyp pasi Konventa Kushtetuese miratoi kuadrin e propozuar të qeverisë së kombit në vitin 1787 dhe ajo u ratifikua nga Kongresi i qeverisë së parë amerikane joefektive nën Nenet e Konfederatës, duke kërkuar që ata ta dërgonin atë në shtetet për t’u ratifikuar nga populli.

 

Continue Reading

Kuriozitete

Publikohet studimi që zbulon se sa të vjetra janë unazat e Saturnit

Published

on

Hulumtimet e reja sugjerojnë se unazat e Saturnit mund të jenë më të vjetra sesa duken – ndoshta po aq të vjetra sa planeti.

Në vend që të jenë 400 milionë vjeçare siç mendohet zakonisht, unazat e akullta dhe vezulluese mund të jenë rreth 4.5 miliardë vjet të vjetra ashtu si Saturni, sipas një ekipi nga Japonia.

Unazat e Saturnit mendohet të jenë midis 100 dhe 400 milionë vjet të vjetra bazuar në më shumë se një dekadë vëzhgimesh nga anija kozmike Cassini e NASA-s, shkruan AP, përcjell Telegrafi.

Imazhet nga Cassini nuk treguan asnjë provë të ndonjë errësimi të unazave nga ndikimi i mikrometeoroideve, duke i shtyrë shkencëtarët të konkludojnë se unazat u formuan shumë kohë më parë sesa mendohet.

Ryuki Hyodo i Institutit të Shkencave të Tokios dhe ekipi i tij thanë se është e mundur që unazat e Saturnit mund të jenë diku midis dy moshave ekstreme.

Rezultatet e tyre shfaqen në revistën Nature Geoscience.

Continue Reading

Kuriozitete

Fakte interesante nga Mona Liza

Published

on

Buzëqeshja misterioze dhe magjepsëse e kanë bërë “Mona Lizën” një prej femrave më të famshme në historinë botërore. Nuk është për t’u habitur që piktura ose më mirë të themi portreti më i famshëm në botë është punuar nga një autor si Leonardo da Vinçi.

Krahas zotësisë së tij si piktor njihet edhe si arkitekt, shpikës, skulptor, dijetar, matematikan, dhe inxhinier. Duke qenë se kjo është piktura më e famshme e të gjitha kohërave s’do mend që e ka edhe histori të pasur.

Në vijim mund t’i gjeni disa fakte që mbase nuk i keni ditur për këtë portret të famshëm.

Pikë së pari, Mona Liza nuk është emri i gruas në pikturë, në të është paraqitur portreti i Lisa Gherardini del Giocondo, të cilin e kishte porositur bashkëshorti Francesco del Giocondo. Që këtej rrjedh emri i saj më pak i njohur La Gioconda. Emërtimi Mona Liza (siç e quajnë italianët) e ka kuptimin e ‘Zonja Ime Liza’ (My Lady Lisa).

Napoloni ka qenë i dashuruar në Mona Lizën, e më pas një pasardhëse. Piktura e Mona Lizës kohë ka qenë e varur në dhomën e gjumit të perandorit francez, dhe thuher se ai kalonte orë të tëra duke e parë pikturën e duke shijuar bukurinë e Mona Lizës.

Për shkak të magjepsjes së tij, Napoloni u dashurua në bukuroshen italiane Teresa Guadagni, që ishte pasardhëse e Lisa Gherardini.

Piktura e Mona Lizës është e vogël. Ndikimi i Mona Lizës në kulturë është i jashtëzakonshëm, vetë piktura është më e vogël se sa shumica e njerëzve e mendojnë. Dimensionet e kësaj pikture me ngjyra vaji në dru janë 76,8 x 53 centimetra, ndërsa ajo peshon rreth tetë kilogramë.

Vetullat e Mona Lizës janë temë diskutimi, pati pohime që ajo s’ka vetulla, sepse pjesëtaret e shtresës së lartë sipas modës së kohës i fshihnin a hiqnin. Të tjerët ngulin këmbë që mos ekzistimi i vetullave është dëshmi që kemi të bëjmë me kryevepër të papërfunduar. Pas skanimeve të detajuara digjitale, më 2007 u zbulua që da Vinçi e ka pikturuar Lizën me vetulla dhe qerpikë, por me kalimin e kohës janë zbehur e kanë rënë ‘viktimë’ e restaurimeve gjatë shekujve të kaluar.

Kur portreti i Mona Lizës u ekspozua për herë të parë në Muzeun e Luvrit (Louver) më 1815, i hipnotizoi shumë meshkuj, të cilët i çuan lule pikturës, i kushtuan këngë dhe i shkruan letra dashurie. Ata shkonin në Luvër për t’i parë sytë e kthjellët e plot zjarr.

Mona Liza ka adresën elektronike në të cilën ruhen letra të shumta të dashurisë që edhe sot e kësaj dite i pranon. Meshkujt kanë vdekur nga dashuria për të. Më 1852, Luc Maspero u hodh nga kati i katërt i hotelit në Paris. Në porosinë lamtumirës shkroi: “Me vite luftova në mënyrë të pashpresë me buzëqeshjen e saj. Më mirë do të vdes.” Më 1910, adhuruesi qëndroi para pikturës, e vrau veten me armë zjarri.

Mona Liza është e paçmueshme. Më 1960 ajo u dërgua në turne dhe gjatë kësaj kohe vlera e sigurimit të saj ishte njëqind milionë dollarë amerikan. Polica e sigurimit su pajtua kurrë, pasi shpenzimet ishin më të larta se sa shpenzimet e agjencisë më të mirë në botë për mbrojtje.

Pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, kujdestarët e Luvrit e fshehën Mona Lizën, nga frika se nazistët do ta përvetësonin atë për muzeun që Herman Goring planifikonte ta hapte në Linz. Piktura u ekspozua sërish në tetor të vitit 1947. Piktura është vendosur në një dhomë të posaçme në Luvër, në të cilën temperatura kontrollohet vazhdimisht, që piktura të qëndrojë në kushtet ideale.

Piktura gjendet edhe pas xhamit të blinduar që shërben për ta mbrojtur atë nga dëmtimet apo vjedhja. Portreti i Mona Lizës është sulmuar disa herë. Nëse e shikoni bërrylin e majtë të saj e vëreni dëmtimin që e ka shkaktuar boliviani Hugo Ungaza më 1956, pasi e gjuajti me gur.

Disa muaj më parë, një tjetër sulmues gjuajti acid në pikturë por, acidi e kapi vetëm pjesën e saj të poshtme. Për shkak të këtyre sulmeve, Liza u vendos pas xhamit të blinduar. Ky veprim u tregua efikas në vitin 2009 kur një turist i zemëruar rus, të cilit i ishte refuzuar shtetësia franceze, e hodhi një filxhan të kafesë në këtë pikturë. Piktori i famshëm Pablo Pikaso ishte i dyshuar për vjedhjen e Mona Lizës.

Mona Liza u vodh nga Luvri në vitin 1911. E tërë Franca e vajtoi këtë incident, kurse me mijëra njerëz shkuan në Luvër për të parë murin bosh ku kishte qenë piktura dhe linin lule dhe porosi si dhe dhurata të tjera lamtumire. Pas vjedhjes, Pablo Pikaso u mor në pyetje, sepse asokohe e kishte një dosje të hapur për shkak të blerjes së veprave të artit të vjedhura nga Luvri. Hajduti i vërtetë u kap më 1913. Ai ishte një ish-punëtor i Luvrit, Vincenzo Peruggio, nacionalist italian, i cili e nxori pikturën duke e fshehur nën kostumin e tij të punës.

Ai besonte që Mona Liza i përkiste Italisë dhe jo Francës. Pasi e kishte mbajtur të fshehur për dy vjet, Peruggio u arrestua gjatë tentimit për t’ia shitur Mona Lizën një tregtari të veprave të artit nga Firence. Kthimi i Mona Lizës në Luvër e frymëzoi një trend të modës.

Femrat filluan të vinin në fytyrë dhe në qafë pudër të verdhë si imitim të tenit të artë të Mona Lizës si dhe i lëviznin muskujt e fytyrës për të imituar buzëqeshjen e saj. Në kabaretë e Parisit, valltaret e veshura si La Joconde (emri francez për Mona Lizën) e vallëzonin vallen provokuese can-can (kan-kan). Mona Liza u largua nga Luvri si vepër arti, por u kthye si ikona e parë masive e artit.

Studimet e reja kanë dëshmuar që s’ndryshon buzëqeshja e Lizës por mendja e njeriut. Pyetja nëse ajo buzëqesh apo jo, për një kohë të gjatë i ka preokupuar historianët. Më 2000 shkencëtarja e neurologjisë, Dr. Margaret Livingstone e shpjegoi arsyen pse na duket se buzëqeshja e Monës ndryshon, varet nga cili këndvështrim shikohet portreti dhe mënyra si truri e përjeton pikturën – portretin e Mona Lizës.

Më 2005, piktura e Mona Lizës u analizua në Universitetin e Amsterdamit përmes një programi kompjuterik për njohjen e emocioneve. Në bazë të krahasimit të vijave të fytyrës (Syve dhe buzëve) është arritur në përfundimin që Mona Liza është 83 për qind e lumtur, 9 për qind e tmerruar, 6 për qind e frikësuar, dhe 2 për qind e zemëruar. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara