Kuriozitete

A është e mundur që një yll të shndërrohet në planet?

Publikuar

Po, është e mundur që një yll të shndërrohet në planet, por kjo vlen vetëm për një lloj të caktuar të yjeve, të njohur si xhuxhët e kaftë.

Disa shkencëtarë nuk i konsiderojnë xhuxhët kafe si yje të vërtetë, sepse nuk kanë masë të mjaftueshme për të “realizuar” fuzionin bërthamor të hidrogjenit.

Në të njëjtën kohë, disa shkencëtarë nuk i konsiderojnë xhuxhët kafe si planetë të vërtetë, sepse ata zakonisht qëndrojnë në qendër të një sistemi diellor, ashtu siç qëndron një yll.

Një xhuxh i kaftë është një ‘objekt i çuditshëm’ që ka masë më të madhe sesa masa e planetëve të zakonshëm (d.m.th. rreth 13 herë më shumë se masa e Jupiterit) dhe në të njëjtën kohë masë më të vogël sesa yjet më të vegjël (d.m.th. rreth 80 herë nën masën e Jupiterit).

Edhe pse një xhuxh kafe nuk ka presion (shtypje) të brendshëm gravitacional të mjaftueshëm sa për ta arritur fuzionin bërthamor të hidrogjenit, ai ka potencial të mjaftueshëm për të arritur fuzionin bërthamor të hidrogjenit të rëndë – deuteriumit.

Në fillim të jetës së një xhuxhi të kaftë, si rezultat i fuzionit bërthamor të deuteriumit lirohen sasi të mëdha drite dhe nxehtësie. Me ç’rast, një xhuxh i ri kafe shkëlqen si një yll i rregullt.

Pavarësisht nga emri i tij, një xhuxh kafe që është ende me shkëlqim nuk duket i kaftë. Përkundrazi, ai duket i purpurtë ose i kuqërremtë. Megjithatë, me kalimin e kohës xhuxhi kafe ‘përdor’ hidrogjenin e tij të rëndë, errësohet, ftohet dhe pjesën tjetër të jetës së tij e kalon si një planet.

Një atom i hidrogjenit të rëndë është tamam si një atom i hidrogjenit të rregullt, vetëm se në bërthamën e tij, ai ka një neutron shtesë, përveç protonit. Kjo grimcë shtesë në bërthamë e bën atë më të rëndë.

Ky neutron, e bënë më të lehtë bashkimin e dy atomeve të hidrogjenit të rëndë. Për më tepër, hidrogjeni i rëndë është shumë më i rrallë në Univers dhe në yje sesa hidrogjeni i rregullt.

Prandaj, një xhuxh kafe nuk mund të djegë hidrogjenin e tij të rregullt shpejtë, por e djegë hidrogjenin e rëndë (sepse ka kaq pak). Si rezultat, një xhuxh kafe ndalon së lëshuari dritë dhe nxehtësi, pastaj ftohet dhe zbehet në mënyrë të qëndrueshme derisa të sillet më shumë si një planet, i tillë si Jupiteri.

Përkundër faktit se një xhuxh tipik kafe mbetet i pozicionuar në qendër të një sistemi diellor si një yll i rregullt – ai kalon pjesën tjetër të jetës së tij duke “u sillur” si një planet.

Në një sistem të tillë diellor, rezultati përfundimtar është një koleksion planetesh që rrotullohen rreth një planeti të madh qendror pa asnjë yll të vetëm që mund të gjendet ndokund. Një sistem i tillë diellor përfundon shumë i ftohtë dhe i errët.

Që nga viti 2018, mbi 3000 xhuxhë të kaftë të ndryshëm janë identifikuar nga teleskopët. Kjo nuk do të thotë që xhuxhët kafe janë të rrallë. Thjesht do të thotë që xhuxhët kafe janë të vështirë të zbulohen.

Kjo fjali merr kuptim kur e kujtoni faktin që xhuxhi kafe gjatë gjithë jetës së tij (përveç në fillim) ka ngjyrë të errët si një planet.

Nga një analizë e fundit statistikore vlerëson se ka rreth aq shumë xhuxhë kafe në galaktikën tonë aq sa ka yje të rregullt në të.

Kuriozitete

Si ndodhi klonimi i qengjit Dolly?

Shkenca e paraqiti Dollyn si arritjen të vitit.

Publikuar

nga

Shkencëtarët skocezë më 22 shkurt të vitit 1997, njoftuan klonimin e suksesshëm të një qengji, Dolly, me kontributin e tre deleve nëna, një me vezë , tjetra me ADN-në, dhe e treta kishte mbajtur në fetus embrionin e klonuar.

Shkenca e paraqiti Dollyn si arritjen të vitit. Dolly jetoi në Institutin Roslin në Edinburg, Skoci, madje lindi edhe gjashtë qengja.

Dolly u prek nga artriti dhe më 14 shkurt 2003 u vu në gjumë për vdekje për shkak të sëmundjes progresive të mushkërive. Klonimi i gjitarëve (grupim qeniesh ku bën pjesë edhe njeriu) është provuar tejet joefikas. Dolly ishte e vetmja mes 277 përpjekjeve që mbijetoi dhe arriti deri në atë moshë 6 vjeç, edhe pse në vitin 2014 shkencëtarët kinezë raportuan sukses në klonimin e derrave.

Shkencëtarët që klonuan Dollyn, shpallën në vitin 2007 se teknika e përdorur në rastin e Dollyt nuk mund të jetë e efektshme për klonimin e njeriut.

Vazhdo të lexosh

Kuriozitete

Pesë fakte interesante rreth Diellit

Dielli ka një moshë mesatare, astronomët besojnë të jetë formuar 4.59 miliardë vjet më parë. Në pesë miliardë vjet do të hyjë në fazën e Gjigantit të Kuq.

Publikuar

nga

Dielli është afro 25 mijë vite dritë larg nga qendra e galaktikës tonë “Udha e Qumështit”.

Dielli ka një moshë mesatare, astronomët besojnë të jetë formuar 4.59 miliardë vjet më parë. Në pesë miliardë vjet do të hyjë në fazën e Gjigantit të Kuq.

Dielli prodhon një sasi enorme të energjisë për të nxehur sistemin tonë diellor. Çdo sekondë rreth 700 milionë ton të Hidrogjenit shndërrohen në Helium, me procesin kimik të Fusionit Nuklear.

Dielli përbëhet nga 72% hidrogjen dhe 26% helium, dhe disa elemente të tjera në gjurmë. Kjo masë e dendur përbën rreth 99% të tërë masës në sistemin tonë diellor.

Nëse dielli do të shuhej, brenda një jave temperatura e tokës do të bëhej -18  ̊C. Për një vjet do të bëhej -73  ̊C, ndërsa brenda disa milionë viteve do të stabilizohej në -240  ̊C./UBTNews/

 

Vazhdo të lexosh

Kuriozitete

Një nga fenomenet më të mahnitshme të natyrës

Shkaku i kësaj shfaqje të pabesueshme është një proces kimik që ndodhë në ujë.

Publikuar

nga

“Vala luminoze” në Maldive është një nga fenomenet më të mahnitshme të natyrës. Oqeani shndritë me një hije të pastër kaltër dhe gjelbër. Ky fenomen i mahnitshëm njihet si “vala luminoze”.

Shkaku i kësaj shfaqje të pabesueshme është një proces kimik që ndodhë në ujë. Organizmat mikroskopikë, si planktoni dhe bakteret, shkaktojnë një reaksion kimik kur lëvizin në ujë. Këto organizma shkaktojnë një efekt bioluminescent, duke shkaktuar dritë në ujë kur janë të shqetësuar ose të përzier me ujin.

Për vizitorët që kanë fatin të shohin këtë shfaqje të mrekullueshme, ajo ofron një përvojë të pazakontë dhe të mahnitshme. Në këtë spektakël të natyrës, oqeani bëhet si një qiell me yje, duke e bërë atë një destinacion të veçantë për të eksploruar bukuritë dhe misteret e botës nën ujë./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Kuriozitete

Sahara – shkretëtira më e madhe dhe e nxehtë në botë

Studimet thonë se është e vjetër mbi 4 milionë e 600 mijë vjet.

Publikuar

nga

Sahara një shkretëtirë unike në botë, si për nga madhësia e saj ashtu edhe për ekosistemin që është krijuar në të. Ajo llogaritet të jetë 9 milionë e 200 mijë kilometra katrorë, që nënkupton përafërsisht sa sipërfaqja e Kinës.

Shtrihet në dhjetë shtete Algjeri, Çadi, Egjipt, Libi, Mali, Mauritani, Marok, Nigeri, Sudan dhe Tunizi. Studimet thonë se është e vjetër mbi 4 milionë e 600 mijë vjet. Temperaturat shkojnë mbi 55  ̊c, madje në raste edhe më shumë.

Sahara është nje nga shkretëtirat më të thata në botë dhe ka një numër të ulët të rreshjeve vjetore. Rreshjet në këtë shkretëtirë gjithashtu janë të parregullta. Në disa pjesë të shkretëtires dhe kryesisht në pjesën e Libisë,Egjiptit dhe Sudanit ka dekada qe nuk jane parë me rreshje të shumta shiu dhe këto vende mbajnë rekord kryesor për sasinë më të ulët shiu në botë rreth 10 mm shi. Disa herë dhe për shkak të nxehtësise së madhe në shkretëtirë shiu avullon dhe para se të bjeri. Mesatarisht bie shi rreth 10 ose 15 ditë në vite por ka edhe vende në të cilat bie vetëm 5 ditë në vit./UBTNews/

Vazhdo të lexosh

Të kërkuara