Nga Anil Seth
Truri i çdo njeriu është i ndryshëm – është koha për të përqafuar diversitetin e përvojave tona.
Imagjinoni që ju dhe unë po ecim së bashku përgjatë bregut të detit të Brighton në një ditë me rreze dielli dhe ne të dy ndalemi për të parë qiellin e thellë blu. Është një pamje e bukur, por a kemi të njëjtën përvojë? A shihni të njëjtën blu që shoh unë?
Është e lehtë të supozohet se ne e shohim. Në fund të fundit, ne të dy përdorim fjalën “blu” dhe ngjyra duket se është një pronë e qiellit, jo e mendjes sonë. Por shkenca e perceptimit – se si truri interpreton informacionin shqisor për të sjellë objekte, njerëz dhe vende – sugjeron të kundërtën. Ashtu siç ne të gjithë ndryshojmë nga jashtë, ka të ngjarë që edhe përvojat tona të brendshme të ndryshojnë.
Mund të duket sikur bota thjesht derdhet drejtpërdrejt në mendjet tona përmes dritareve transparente -syve dhe veshëve tanë. Por psikologët e kanë ditur prej kohësh se perceptimi nuk është thjesht një “lexim” i informacionit shqisor. Ne jemi shumë të ndikuar nga konteksti.
Nga efekti i hijeve në mënyrën se si ne e perceptojmë shkëlqimin e një sipërfaqeje, te tendenca jonë për të interpretuar shprehjet e fytyrës në varësi të asaj që mendojmë se po ndodh, konteksti përshkon të gjitha përvojat tona të ndërgjegjshme dhe e bën këtë në një mënyrë që zakonisht nuk jemi kurrë të vetëdijshëm.
Disa studiues, përfshirë mua, shkojnë edhe më tej. Në vend që konteksti të ndikojë thjesht në përmbajtjen e perceptimit, ideja këtu – e cila bazohet në trashëgiminë e polimatit të madh gjerman Hermann von Helmholtz – është se përvoja perceptuese ndërtohet nga lart poshtë, kryesisht me sinjalet ndijore hyrëse duke rregulluar “supozimet më të mira” të trurit për atë që ndodhet atje jashtë.
Në këtë këndvështrim, truri bën vazhdimisht parashikime për shkaqet e informacionit shqisor që merr dhe e përdor atë informacion për të përditësuar parashikimet e tij. Me fjalë të tjera, ne jetojmë në një “halucinacion të kontrolluar” që mbetet i lidhur me realitetin nga një valle parashikimi dhe korrigjimi, por që nuk është kurrë identik me atë realitet.
Një pasojë e habitshme e kësaj është se duke qenë se ne të gjithë kemi tru të ndryshëm, duke bërë supozime më të mira – paksa të ndryshme, të gjithë do të kemi edhe përvoja të ndryshme perceptuese – edhe nëse përballemi me të njëjtin realitet të jashtëm objektiv. Ashtu si bluja e qiellit mund të jetë e ndryshme për secilin prej nesh, të gjitha përvojat tona mund të ndryshojnë – a shijon një pjeshkë për mua njëjtë si për ju? Ndryshe nga dallimet tona të jashtme, dallimet në perceptim janë private, subjektive – të fshehura nën gjuhën e përbashkët që përdorim për t’i përshkruar ato.
Epo, jo gjithmonë. Disa lloje të diversitetit perceptues janë shumë të njohura. Përshkrimet e halucinacioneve dhe deluzioneve shkojnë mijëra vjet më parë, por ato zakonisht interpretohen si një dështim i perceptimit kundër standardit të një mënyre të idealizuar, normative të perceptimit të botës.
Kohët e fundit, koncepti i “neurodiversitetit” ka tërhequr vëmendjen rrënjësisht për mënyrat e ndryshme që disa njerëz i përjetojnë botët e tyre. Ky kuadër thekson se ato dallime nuk janë deficite, megjithëse ky theks shpesh humbet sepse neurodiversiteti zakonisht shoqërohet me kushte të përcaktuara nga mjekësia si autizmi ose ADHD, të cilat zakonisht mendohet se janë të vështira për t’u menaxhuar.
Ajo që mungon nga ideja e neurodiversitetit është mundësia që secili prej nesh ta shohë botën në mënyrën tonë, megjithëse jo aq të dukshme sa të dalin dallimet në mënyrën se si ne sillemi ose përshkruajmë përvojat tona.
Disa vite më parë, një fotografi e ekspozuar dobët e një fustani shpërtheu nëpër mediat sociale sepse gjysma e botës e pa atë në një mënyrë (të bardhë dhe ari) ndërsa gjysma tjetër e pa atë në një mënyrë tjetër (blu dhe zi). Njerëzit e njërit interpretim nuk mund të besonin se interpretimi tjetër ishte i mundur. Kjo mund të ketë qenë shumë argëtuese, por nuk dukej se çoi në një kuptim më të gjerë se mënyra se si i shohim (ose dëgjojmë, nuhasim, shijojmë ose prekim) gjërat mund të ndryshojnë nga personi në person.
Një projekt i ri me të cilin jam përfshirë, i quajtur Perception Census, synon të ndryshojë të gjitha këto. I zhvilluar nga një ekip që përfshin shkencëtarë, filozofë dhe artistë, qëllimi është të përcaktojë peizazhin e fshehur të diversitetit perceptues. Ai përbëhet nga eksperimente tërheqëse, argëtuese, të lehta dhe të shpejta në internet dhe iluzione interaktive. Përveç dhënies së të dhënave të vlefshme, pjesëmarrësit mund të mësojnë për fuqitë e tyre të perceptimit dhe se si lidhen me të tjerët. E rëndësishme është që ky projekt shkon përtej perceptimit vizual, duke eksploruar tingullin dhe muzikën, emocionet dhe mënyrën se si e përjetojmë kalimin e kohës.
Nxjerrja në dritë e diversitetit tonë të brendshëm mund të jetë po aq transformuese për shoqërinë sa ka qenë njohja e diversitetit tonë të dukshëm nga jashtë. Ashtu siç nuk ka ngjyrë “më të mirë” të lëkurës, nuk ka asnjë mënyrë të vetme për të perceptuar botën me të cilën të tjerët mund të krahasohen dhe të gjenden të varfër. Dhe ndryshe nga koncepti i neurodiversitetit, i cili tenton të rezervohet për kushte specifike, diversiteti perceptues vlen për të gjithë ne.
Një vlerësim më i madh i kësaj duhet të na ndihmojë të kultivojmë përulësi për këndvështrimet tona. Ashtu siç na shërben mirë që herë pas here të vëmë në dyshim bindjet tona sociale dhe politike, është e dobishme të dimë se të tjerët mund t’i shohin gjërat ndryshe nga ne dhe se këto dallime mund të evoluojnë në besime dhe sjellje të ndryshme. Madje mund të ndodhë që angazhimi i njerëzve në ushtrime të thjeshta që zbulojnë natyrën e ndërtuar të perceptimit do të hapë mendjet e tyre ndaj këndvështrimeve të tjera dhe do të ndihmojë në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.
Megjithatë, kryesisht, një kuptim i diversitetit perceptues thjesht e bën botën një vend më të pasur dhe më të mrekullueshëm. Herën tjetër që do të shkoni për një shëtitje buzë detit ose nëpër një qytet, përpiquni të imagjinoni të gjitha universet e brendshme unike, të personalizuara në mendjet e të gjithë njerëzve përreth jush.
Nuk ka vetëm një botë të bukur atje, ka shumë./UBTNews/
Lajmet nga UBT2 months ago
Lajmet nga UBT2 months ago
Lajmet nga UBT2 months ago
Lajmet nga UBT2 months ago