Kuriozitete
A e përjetojmë të gjithë botën në të njëjtën mënyrë?
Një vlerësim më i madh i kësaj duhet të na ndihmojë të kultivojmë përulësi për këndvështrimet tona.
Published
2 years agoon
By
UBT newsNga Anil Seth
Truri i çdo njeriu është i ndryshëm – është koha për të përqafuar diversitetin e përvojave tona.
Imagjinoni që ju dhe unë po ecim së bashku përgjatë bregut të detit të Brighton në një ditë me rreze dielli dhe ne të dy ndalemi për të parë qiellin e thellë blu. Është një pamje e bukur, por a kemi të njëjtën përvojë? A shihni të njëjtën blu që shoh unë?
Është e lehtë të supozohet se ne e shohim. Në fund të fundit, ne të dy përdorim fjalën “blu” dhe ngjyra duket se është një pronë e qiellit, jo e mendjes sonë. Por shkenca e perceptimit – se si truri interpreton informacionin shqisor për të sjellë objekte, njerëz dhe vende – sugjeron të kundërtën. Ashtu siç ne të gjithë ndryshojmë nga jashtë, ka të ngjarë që edhe përvojat tona të brendshme të ndryshojnë.
Mund të duket sikur bota thjesht derdhet drejtpërdrejt në mendjet tona përmes dritareve transparente -syve dhe veshëve tanë. Por psikologët e kanë ditur prej kohësh se perceptimi nuk është thjesht një “lexim” i informacionit shqisor. Ne jemi shumë të ndikuar nga konteksti.
Nga efekti i hijeve në mënyrën se si ne e perceptojmë shkëlqimin e një sipërfaqeje, te tendenca jonë për të interpretuar shprehjet e fytyrës në varësi të asaj që mendojmë se po ndodh, konteksti përshkon të gjitha përvojat tona të ndërgjegjshme dhe e bën këtë në një mënyrë që zakonisht nuk jemi kurrë të vetëdijshëm.
Disa studiues, përfshirë mua, shkojnë edhe më tej. Në vend që konteksti të ndikojë thjesht në përmbajtjen e perceptimit, ideja këtu – e cila bazohet në trashëgiminë e polimatit të madh gjerman Hermann von Helmholtz – është se përvoja perceptuese ndërtohet nga lart poshtë, kryesisht me sinjalet ndijore hyrëse duke rregulluar “supozimet më të mira” të trurit për atë që ndodhet atje jashtë.
Në këtë këndvështrim, truri bën vazhdimisht parashikime për shkaqet e informacionit shqisor që merr dhe e përdor atë informacion për të përditësuar parashikimet e tij. Me fjalë të tjera, ne jetojmë në një “halucinacion të kontrolluar” që mbetet i lidhur me realitetin nga një valle parashikimi dhe korrigjimi, por që nuk është kurrë identik me atë realitet.
Një pasojë e habitshme e kësaj është se duke qenë se ne të gjithë kemi tru të ndryshëm, duke bërë supozime më të mira – paksa të ndryshme, të gjithë do të kemi edhe përvoja të ndryshme perceptuese – edhe nëse përballemi me të njëjtin realitet të jashtëm objektiv. Ashtu si bluja e qiellit mund të jetë e ndryshme për secilin prej nesh, të gjitha përvojat tona mund të ndryshojnë – a shijon një pjeshkë për mua njëjtë si për ju? Ndryshe nga dallimet tona të jashtme, dallimet në perceptim janë private, subjektive – të fshehura nën gjuhën e përbashkët që përdorim për t’i përshkruar ato.
Epo, jo gjithmonë. Disa lloje të diversitetit perceptues janë shumë të njohura. Përshkrimet e halucinacioneve dhe deluzioneve shkojnë mijëra vjet më parë, por ato zakonisht interpretohen si një dështim i perceptimit kundër standardit të një mënyre të idealizuar, normative të perceptimit të botës.
Kohët e fundit, koncepti i “neurodiversitetit” ka tërhequr vëmendjen rrënjësisht për mënyrat e ndryshme që disa njerëz i përjetojnë botët e tyre. Ky kuadër thekson se ato dallime nuk janë deficite, megjithëse ky theks shpesh humbet sepse neurodiversiteti zakonisht shoqërohet me kushte të përcaktuara nga mjekësia si autizmi ose ADHD, të cilat zakonisht mendohet se janë të vështira për t’u menaxhuar.
Ajo që mungon nga ideja e neurodiversitetit është mundësia që secili prej nesh ta shohë botën në mënyrën tonë, megjithëse jo aq të dukshme sa të dalin dallimet në mënyrën se si ne sillemi ose përshkruajmë përvojat tona.
Disa vite më parë, një fotografi e ekspozuar dobët e një fustani shpërtheu nëpër mediat sociale sepse gjysma e botës e pa atë në një mënyrë (të bardhë dhe ari) ndërsa gjysma tjetër e pa atë në një mënyrë tjetër (blu dhe zi). Njerëzit e njërit interpretim nuk mund të besonin se interpretimi tjetër ishte i mundur. Kjo mund të ketë qenë shumë argëtuese, por nuk dukej se çoi në një kuptim më të gjerë se mënyra se si i shohim (ose dëgjojmë, nuhasim, shijojmë ose prekim) gjërat mund të ndryshojnë nga personi në person.
Një projekt i ri me të cilin jam përfshirë, i quajtur Perception Census, synon të ndryshojë të gjitha këto. I zhvilluar nga një ekip që përfshin shkencëtarë, filozofë dhe artistë, qëllimi është të përcaktojë peizazhin e fshehur të diversitetit perceptues. Ai përbëhet nga eksperimente tërheqëse, argëtuese, të lehta dhe të shpejta në internet dhe iluzione interaktive. Përveç dhënies së të dhënave të vlefshme, pjesëmarrësit mund të mësojnë për fuqitë e tyre të perceptimit dhe se si lidhen me të tjerët. E rëndësishme është që ky projekt shkon përtej perceptimit vizual, duke eksploruar tingullin dhe muzikën, emocionet dhe mënyrën se si e përjetojmë kalimin e kohës.
Nxjerrja në dritë e diversitetit tonë të brendshëm mund të jetë po aq transformuese për shoqërinë sa ka qenë njohja e diversitetit tonë të dukshëm nga jashtë. Ashtu siç nuk ka ngjyrë “më të mirë” të lëkurës, nuk ka asnjë mënyrë të vetme për të perceptuar botën me të cilën të tjerët mund të krahasohen dhe të gjenden të varfër. Dhe ndryshe nga koncepti i neurodiversitetit, i cili tenton të rezervohet për kushte specifike, diversiteti perceptues vlen për të gjithë ne.
Një vlerësim më i madh i kësaj duhet të na ndihmojë të kultivojmë përulësi për këndvështrimet tona. Ashtu siç na shërben mirë që herë pas here të vëmë në dyshim bindjet tona sociale dhe politike, është e dobishme të dimë se të tjerët mund t’i shohin gjërat ndryshe nga ne dhe se këto dallime mund të evoluojnë në besime dhe sjellje të ndryshme. Madje mund të ndodhë që angazhimi i njerëzve në ushtrime të thjeshta që zbulojnë natyrën e ndërtuar të perceptimit do të hapë mendjet e tyre ndaj këndvështrimeve të tjera dhe do të ndihmojë në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.
Megjithatë, kryesisht, një kuptim i diversitetit perceptues thjesht e bën botën një vend më të pasur dhe më të mrekullueshëm. Herën tjetër që do të shkoni për një shëtitje buzë detit ose nëpër një qytet, përpiquni të imagjinoni të gjitha universet e brendshme unike, të personalizuara në mendjet e të gjithë njerëzve përreth jush.
Nuk ka vetëm një botë të bukur atje, ka shumë./UBTNews/
Kuriozitete
Fakte interesante nga ballkoni i famshëm i Juliet
Published
3 days agoon
December 19, 2024Qyteti më romantik në Itali dhe padyshim një nga vendet më të bukura është Verona. Ky lokacion është një destinacion kryesor për shumë udhëtarë që e vizitojnë.
Në sajë të William Shakespeare, duke vendosur “Romeo dhe Julieta” në qytet, Verona u bë qyteti më i parapëlqyeri për të gjithë vizitorët, për këtë arsye, nuk ka vizitë në Verona pa një ndalesë nga ballkoni i famshëm i Juliet.
Para se ju vizitoni këtë vend romantik, po ju japim disa fakte interesante për këtë vend:
- Shtëpia është blerë nga familja Cappello në vitin 1905. Falë ngjashmërisë së mbiemrit në Juliet-së në lojë, qyteti deklaroi se ajo ishte, në fakt, shtëpia e Juliet. Kështu u bë një tërheqje e famshme, por e vërteta është se ajo kurrë nuk ka jetuar atje.
- Shtëpia është themeluar që në shek 14 dhe është shembull i bukur i arkitekturës Gotike.
- Ballkoni i cili Julieta merrte serenata nga Romeo nuk është ballkon i vërtet, është krijuar për t`u përshatur mirë me origjinalin.
- Aty gjendet një statujë e Julietës, gojëdhëna është se nëse vizitorët prekin gjoksin e saj, kjo ju sjelli atyre fat në gjetjen e dashurisë.
- Një tjetër fakt është që nëse lini shënime dashurie brenda, kjo dashuri zgjat përgjithmonë, prandaj kjo shtëpi është e mbulur në çdo cep të saj me shënime dashurie.
- Edhe në ditët e sotme egziston në këtë vend një staf të quajtur si sekretaret e Julietës ku i japin përgjigje të gjithë pyetjeve që u vinë nga gjithë bota, pra japim këshilla dashurie.
- Dhomat në shtëpi janë të zbukuruar me copa nga koha e Romeo e Julieta, që vizitorët të kenë ndjenjën si jeta ishte në atë periudhë.
Përndryshe, çdo vit ky qytet mirëpret qindra dhe mijëra vizitorë të cilët janë të mahnitur nga bukuria dhe të interesuar për të mësuar më shumë rreth vendit të Romeos dhe Julietës. /UBT News/
Kuriozitete
Del në ankand kopja 237 vjeçare e Kushtetutës së SHBA-së
Published
4 days agoon
December 18, 2024Gjendet një kopje e rrallë e Kushtetutës së SHBA-së e vitit 1787, e fshehur brenda një kabineti në Karolinën e Veriut.
Kjo kopje, e vetmja e llojit të saj, do të dalë në shitje nga shtëpia e ankandeve, Brunk, më 28 shtator në Asheville, me një ofertë minimale prej 1 milionë dollarë.
Kjo kopje 237 vjeçare u shtyp pasi Konventa Kushtetuese miratoi kuadrin e propozuar të qeverisë së kombit në vitin 1787 dhe ajo u ratifikua nga Kongresi i qeverisë së parë amerikane joefektive nën Nenet e Konfederatës, duke kërkuar që ata ta dërgonin atë në shtetet për t’u ratifikuar nga populli.
Kuriozitete
Publikohet studimi që zbulon se sa të vjetra janë unazat e Saturnit
Published
4 days agoon
December 18, 2024Hulumtimet e reja sugjerojnë se unazat e Saturnit mund të jenë më të vjetra sesa duken – ndoshta po aq të vjetra sa planeti.
Në vend që të jenë 400 milionë vjeçare siç mendohet zakonisht, unazat e akullta dhe vezulluese mund të jenë rreth 4.5 miliardë vjet të vjetra ashtu si Saturni, sipas një ekipi nga Japonia.
Unazat e Saturnit mendohet të jenë midis 100 dhe 400 milionë vjet të vjetra bazuar në më shumë se një dekadë vëzhgimesh nga anija kozmike Cassini e NASA-s, shkruan AP, përcjell Telegrafi.
Imazhet nga Cassini nuk treguan asnjë provë të ndonjë errësimi të unazave nga ndikimi i mikrometeoroideve, duke i shtyrë shkencëtarët të konkludojnë se unazat u formuan shumë kohë më parë sesa mendohet.
Ryuki Hyodo i Institutit të Shkencave të Tokios dhe ekipi i tij thanë se është e mundur që unazat e Saturnit mund të jenë diku midis dy moshave ekstreme.
Rezultatet e tyre shfaqen në revistën Nature Geoscience.
Buzëqeshja misterioze dhe magjepsëse e kanë bërë “Mona Lizën” një prej femrave më të famshme në historinë botërore. Nuk është për t’u habitur që piktura ose më mirë të themi portreti më i famshëm në botë është punuar nga një autor si Leonardo da Vinçi.
Krahas zotësisë së tij si piktor njihet edhe si arkitekt, shpikës, skulptor, dijetar, matematikan, dhe inxhinier. Duke qenë se kjo është piktura më e famshme e të gjitha kohërave s’do mend që e ka edhe histori të pasur.
Në vijim mund t’i gjeni disa fakte që mbase nuk i keni ditur për këtë portret të famshëm.
Pikë së pari, Mona Liza nuk është emri i gruas në pikturë, në të është paraqitur portreti i Lisa Gherardini del Giocondo, të cilin e kishte porositur bashkëshorti Francesco del Giocondo. Që këtej rrjedh emri i saj më pak i njohur La Gioconda. Emërtimi Mona Liza (siç e quajnë italianët) e ka kuptimin e ‘Zonja Ime Liza’ (My Lady Lisa).
Napoloni ka qenë i dashuruar në Mona Lizën, e më pas një pasardhëse. Piktura e Mona Lizës kohë ka qenë e varur në dhomën e gjumit të perandorit francez, dhe thuher se ai kalonte orë të tëra duke e parë pikturën e duke shijuar bukurinë e Mona Lizës.
Për shkak të magjepsjes së tij, Napoloni u dashurua në bukuroshen italiane Teresa Guadagni, që ishte pasardhëse e Lisa Gherardini.
Piktura e Mona Lizës është e vogël. Ndikimi i Mona Lizës në kulturë është i jashtëzakonshëm, vetë piktura është më e vogël se sa shumica e njerëzve e mendojnë. Dimensionet e kësaj pikture me ngjyra vaji në dru janë 76,8 x 53 centimetra, ndërsa ajo peshon rreth tetë kilogramë.
Vetullat e Mona Lizës janë temë diskutimi, pati pohime që ajo s’ka vetulla, sepse pjesëtaret e shtresës së lartë sipas modës së kohës i fshihnin a hiqnin. Të tjerët ngulin këmbë që mos ekzistimi i vetullave është dëshmi që kemi të bëjmë me kryevepër të papërfunduar. Pas skanimeve të detajuara digjitale, më 2007 u zbulua që da Vinçi e ka pikturuar Lizën me vetulla dhe qerpikë, por me kalimin e kohës janë zbehur e kanë rënë ‘viktimë’ e restaurimeve gjatë shekujve të kaluar.
Kur portreti i Mona Lizës u ekspozua për herë të parë në Muzeun e Luvrit (Louver) më 1815, i hipnotizoi shumë meshkuj, të cilët i çuan lule pikturës, i kushtuan këngë dhe i shkruan letra dashurie. Ata shkonin në Luvër për t’i parë sytë e kthjellët e plot zjarr.
Mona Liza ka adresën elektronike në të cilën ruhen letra të shumta të dashurisë që edhe sot e kësaj dite i pranon. Meshkujt kanë vdekur nga dashuria për të. Më 1852, Luc Maspero u hodh nga kati i katërt i hotelit në Paris. Në porosinë lamtumirës shkroi: “Me vite luftova në mënyrë të pashpresë me buzëqeshjen e saj. Më mirë do të vdes.” Më 1910, adhuruesi qëndroi para pikturës, e vrau veten me armë zjarri.
Mona Liza është e paçmueshme. Më 1960 ajo u dërgua në turne dhe gjatë kësaj kohe vlera e sigurimit të saj ishte njëqind milionë dollarë amerikan. Polica e sigurimit su pajtua kurrë, pasi shpenzimet ishin më të larta se sa shpenzimet e agjencisë më të mirë në botë për mbrojtje.
Pas shpërthimit të Luftës së Dytë Botërore, kujdestarët e Luvrit e fshehën Mona Lizën, nga frika se nazistët do ta përvetësonin atë për muzeun që Herman Goring planifikonte ta hapte në Linz. Piktura u ekspozua sërish në tetor të vitit 1947. Piktura është vendosur në një dhomë të posaçme në Luvër, në të cilën temperatura kontrollohet vazhdimisht, që piktura të qëndrojë në kushtet ideale.
Piktura gjendet edhe pas xhamit të blinduar që shërben për ta mbrojtur atë nga dëmtimet apo vjedhja. Portreti i Mona Lizës është sulmuar disa herë. Nëse e shikoni bërrylin e majtë të saj e vëreni dëmtimin që e ka shkaktuar boliviani Hugo Ungaza më 1956, pasi e gjuajti me gur.
Disa muaj më parë, një tjetër sulmues gjuajti acid në pikturë por, acidi e kapi vetëm pjesën e saj të poshtme. Për shkak të këtyre sulmeve, Liza u vendos pas xhamit të blinduar. Ky veprim u tregua efikas në vitin 2009 kur një turist i zemëruar rus, të cilit i ishte refuzuar shtetësia franceze, e hodhi një filxhan të kafesë në këtë pikturë. Piktori i famshëm Pablo Pikaso ishte i dyshuar për vjedhjen e Mona Lizës.
Mona Liza u vodh nga Luvri në vitin 1911. E tërë Franca e vajtoi këtë incident, kurse me mijëra njerëz shkuan në Luvër për të parë murin bosh ku kishte qenë piktura dhe linin lule dhe porosi si dhe dhurata të tjera lamtumire. Pas vjedhjes, Pablo Pikaso u mor në pyetje, sepse asokohe e kishte një dosje të hapur për shkak të blerjes së veprave të artit të vjedhura nga Luvri. Hajduti i vërtetë u kap më 1913. Ai ishte një ish-punëtor i Luvrit, Vincenzo Peruggio, nacionalist italian, i cili e nxori pikturën duke e fshehur nën kostumin e tij të punës.
Ai besonte që Mona Liza i përkiste Italisë dhe jo Francës. Pasi e kishte mbajtur të fshehur për dy vjet, Peruggio u arrestua gjatë tentimit për t’ia shitur Mona Lizën një tregtari të veprave të artit nga Firence. Kthimi i Mona Lizës në Luvër e frymëzoi një trend të modës.
Femrat filluan të vinin në fytyrë dhe në qafë pudër të verdhë si imitim të tenit të artë të Mona Lizës si dhe i lëviznin muskujt e fytyrës për të imituar buzëqeshjen e saj. Në kabaretë e Parisit, valltaret e veshura si La Joconde (emri francez për Mona Lizën) e vallëzonin vallen provokuese can-can (kan-kan). Mona Liza u largua nga Luvri si vepër arti, por u kthye si ikona e parë masive e artit.
Studimet e reja kanë dëshmuar që s’ndryshon buzëqeshja e Lizës por mendja e njeriut. Pyetja nëse ajo buzëqesh apo jo, për një kohë të gjatë i ka preokupuar historianët. Më 2000 shkencëtarja e neurologjisë, Dr. Margaret Livingstone e shpjegoi arsyen pse na duket se buzëqeshja e Monës ndryshon, varet nga cili këndvështrim shikohet portreti dhe mënyra si truri e përjeton pikturën – portretin e Mona Lizës.
Më 2005, piktura e Mona Lizës u analizua në Universitetin e Amsterdamit përmes një programi kompjuterik për njohjen e emocioneve. Në bazë të krahasimit të vijave të fytyrës (Syve dhe buzëve) është arritur në përfundimin që Mona Liza është 83 për qind e lumtur, 9 për qind e tmerruar, 6 për qind e frikësuar, dhe 2 për qind e zemëruar. /UBT News/
UBT nderon bashkëpunëtorët profesionistë për dekadën e tyre të angazhimit
Dekadat e suksesit: UBT kurorëzon 2024 me vizionin 20-vjeçar të së ardhmes
Pirro i’a fshiu këngën Parashqevit, flasin nga kompania menaxhuese për të drejtat e autorit
Kosova dhe Shqipëria zyrtarisht bashkë në Lojërat Mesdhetare
Dëmtohet ambasada e Maqedonisë së Veriut nga sulmet ruse në Kiev
“Nuk rri dot pa ua thënë vëllazërisht”, Rama iu drejtohet deputetëve për Specialen
BE-ja me mision vëzhgues për zgjedhjet e shkurtit në Kosovë
Diplomatët amerikanë vizitojnë Sirinë për herë të parë pas rënies së Assadit
Berisha: Çdo ndërhyrje e Shqipërisë në dialogun Kosovë-Serbi është antikombëtare
Të kërkuara
-
Bota2 months ago
Trump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota2 months ago
Koreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota1 month ago
“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Kulturë3 months ago
Marigona Ferati, profesoresha e UBT-së, zëri i artit në jurinë ndërkombëtare në festivalin e teatrove në Oman