Kuriozitete

A e përjetojmë të gjithë botën në të njëjtën mënyrë?

Një vlerësim më i madh i kësaj duhet të na ndihmojë të kultivojmë përulësi për këndvështrimet tona.

Published

on

Nga Anil Seth

Truri i çdo njeriu është i ndryshëm – është koha për të përqafuar diversitetin e përvojave tona.

Imagjinoni që ju dhe unë po ecim së bashku përgjatë bregut të detit të Brighton në një ditë me rreze dielli dhe ne të dy ndalemi për të parë qiellin e thellë blu. Është një pamje e bukur, por a kemi të njëjtën përvojë? A shihni të njëjtën blu që shoh unë?

Është e lehtë të supozohet se ne e shohim. Në fund të fundit, ne të dy përdorim fjalën “blu” dhe ngjyra duket se është një pronë e qiellit, jo e mendjes sonë. Por shkenca e perceptimit – se si truri interpreton informacionin shqisor për të sjellë objekte, njerëz dhe vende – sugjeron të kundërtën. Ashtu siç ne të gjithë ndryshojmë nga jashtë, ka të ngjarë që edhe përvojat tona të brendshme të ndryshojnë.

Mund të duket sikur bota thjesht derdhet drejtpërdrejt në mendjet tona përmes dritareve transparente -syve dhe veshëve tanë. Por psikologët e kanë ditur prej kohësh se perceptimi nuk është thjesht një “lexim” i informacionit shqisor. Ne jemi shumë të ndikuar nga konteksti.

Nga efekti i hijeve në mënyrën se si ne e perceptojmë shkëlqimin e një sipërfaqeje, te tendenca jonë për të interpretuar shprehjet e fytyrës në varësi të asaj që mendojmë se po ndodh, konteksti përshkon të gjitha përvojat tona të ndërgjegjshme dhe e bën këtë në një mënyrë që zakonisht nuk jemi kurrë të vetëdijshëm.

Disa studiues, përfshirë mua, shkojnë edhe më tej. Në vend që konteksti të ndikojë thjesht në përmbajtjen e perceptimit, ideja këtu – e cila bazohet në trashëgiminë e polimatit të madh gjerman Hermann von Helmholtz – është se përvoja perceptuese ndërtohet nga lart poshtë, kryesisht me sinjalet ndijore hyrëse duke rregulluar “supozimet më të mira” të trurit për atë që ndodhet atje jashtë.

Në këtë këndvështrim, truri bën vazhdimisht parashikime për shkaqet e informacionit shqisor që merr dhe e përdor atë informacion për të përditësuar parashikimet e tij. Me fjalë të tjera, ne jetojmë në një “halucinacion të kontrolluar” që mbetet i lidhur me realitetin nga një valle parashikimi dhe korrigjimi, por që nuk është kurrë identik me atë realitet.

Një pasojë e habitshme e kësaj është se duke qenë se ne të gjithë kemi tru të ndryshëm, duke bërë supozime më të mira – paksa të ndryshme, të gjithë do të kemi edhe përvoja të ndryshme perceptuese – edhe nëse përballemi me të njëjtin realitet të jashtëm objektiv. Ashtu si bluja e qiellit mund të jetë e ndryshme për secilin prej nesh, të gjitha përvojat tona mund të ndryshojnë – a shijon një pjeshkë për mua njëjtë si për ju? Ndryshe nga dallimet tona të jashtme, dallimet në perceptim janë private, subjektive – të fshehura nën gjuhën e përbashkët që përdorim për t’i përshkruar ato.

Epo, jo gjithmonë. Disa lloje të diversitetit perceptues janë shumë të njohura. Përshkrimet e halucinacioneve dhe deluzioneve shkojnë mijëra vjet më parë, por ato zakonisht interpretohen si një dështim i perceptimit kundër standardit të një mënyre të idealizuar, normative të perceptimit të botës.

Kohët e fundit, koncepti i “neurodiversitetit” ka tërhequr vëmendjen rrënjësisht për mënyrat e ndryshme që disa njerëz i përjetojnë botët e tyre. Ky kuadër thekson se ato dallime nuk janë deficite, megjithëse ky theks shpesh humbet sepse neurodiversiteti zakonisht shoqërohet me kushte të përcaktuara nga mjekësia si autizmi ose ADHD, të cilat zakonisht mendohet se janë të vështira për t’u menaxhuar.

Ajo që mungon nga ideja e neurodiversitetit është mundësia që secili prej nesh ta shohë botën në mënyrën tonë, megjithëse jo aq të dukshme sa të dalin dallimet në mënyrën se si ne sillemi ose përshkruajmë përvojat tona.

Disa vite më parë, një fotografi e ekspozuar dobët e një fustani shpërtheu nëpër mediat sociale sepse gjysma e botës e pa atë në një mënyrë (të bardhë dhe ari) ndërsa gjysma tjetër e pa atë në një mënyrë tjetër (blu dhe zi). Njerëzit e njërit interpretim nuk mund të besonin se interpretimi tjetër ishte i mundur. Kjo mund të ketë qenë shumë argëtuese, por nuk dukej se çoi në një kuptim më të gjerë se mënyra se si i shohim (ose dëgjojmë, nuhasim, shijojmë ose prekim) gjërat mund të ndryshojnë nga personi në person.

Një projekt i ri me të cilin jam përfshirë, i quajtur Perception Census, synon të ndryshojë të gjitha këto. I zhvilluar nga një ekip që përfshin shkencëtarë, filozofë dhe artistë, qëllimi është të përcaktojë peizazhin e fshehur të diversitetit perceptues. Ai përbëhet nga eksperimente tërheqëse, argëtuese, të lehta dhe të shpejta në internet dhe iluzione interaktive. Përveç dhënies së të dhënave të vlefshme, pjesëmarrësit mund të mësojnë për fuqitë e tyre të perceptimit dhe se si lidhen me të tjerët. E rëndësishme është që ky projekt shkon përtej perceptimit vizual, duke eksploruar tingullin dhe muzikën, emocionet dhe mënyrën se si e përjetojmë kalimin e kohës.

Nxjerrja në dritë e diversitetit tonë të brendshëm mund të jetë po aq transformuese për shoqërinë sa ka qenë njohja e diversitetit tonë të dukshëm nga jashtë. Ashtu siç nuk ka ngjyrë “më të mirë” të lëkurës, nuk ka asnjë mënyrë të vetme për të perceptuar botën me të cilën të tjerët mund të krahasohen dhe të gjenden të varfër. Dhe ndryshe nga koncepti i neurodiversitetit, i cili tenton të rezervohet për kushte specifike, diversiteti perceptues vlen për të gjithë ne.

Një vlerësim më i madh i kësaj duhet të na ndihmojë të kultivojmë përulësi për këndvështrimet tona. Ashtu siç na shërben mirë që herë pas here të vëmë në dyshim bindjet tona sociale dhe politike, është e dobishme të dimë se të tjerët mund t’i shohin gjërat ndryshe nga ne dhe se këto dallime mund të evoluojnë në besime dhe sjellje të ndryshme. Madje mund të ndodhë që angazhimi i njerëzve në ushtrime të thjeshta që zbulojnë natyrën e ndërtuar të perceptimit do të hapë mendjet e tyre ndaj këndvështrimeve të tjera dhe do të ndihmojë në zgjidhjen e mosmarrëveshjeve.

Megjithatë, kryesisht, një kuptim i diversitetit perceptues thjesht e bën botën një vend më të pasur dhe më të mrekullueshëm. Herën tjetër që do të shkoni për një shëtitje buzë detit ose nëpër një qytet, përpiquni të imagjinoni të gjitha universet e brendshme unike, të personalizuara në mendjet e të gjithë njerëzve përreth jush.

Nuk ka vetëm një botë të bukur atje, ka shumë./UBTNews/

Kuriozitete

Vdiq si pasagjer në Titanik, shitet për çmimin marramendës ora e xhepit të tij

Published

on

Një orë xhepi që është “ngrirë në kohë” kur pronari i saj përfundoi thellë në ujë së bashku me anijen Titanic, pritet të dalë në ankand për 80 mijë dollarë. Ramon Gomez, ishte një prej 1.521 pasagjerëve që humbi jetën kur anija goditi ajsbergun dhe u fundos më 1912. Gomez një shtetas nga Urugai, ishte pasagjer në klasin e parë dhe që besohej se ishte hedhur nga anija duke tentuar ta shpëtojë vetën.

Por, doli se trupi i tij u gjet në det një javë më vonë nga anija MacKay-Bennett.

Gjërat i ishin larguar nga trupi me qëllim që t’i dërgohen familjes së tij, përfshirë dhe orën e argjendtë zvicerane Zenith.  Por, ora kishte mbetur e “ngrirë në kohë” në 4:52 të mëngjesit, që ishte dy orë e 33 minuta, pasi ishte fundosur anija.

Familja e tij e mbajti orën për 112 vite, por tani po e shesin në ankand në Wiltshire të Britanisë së Madhe.

Është interesant se Gomez i kishte mbijetuar një katastrofe tjetër me anije, kur zjarri e përfshiu atë në Shtetet e Bashkuara duke e detyruar të hidhet në det.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse gratë kanë më shumë të ftohtë se burrat?

Published

on

Nëse jeni jashtë dhe dielli fillon të perëndojë, gratë janë gjithmonë të parat që ankohen se kanë ftohtë. Shkencëtarët më në fund e kanë zgjidhur misterin dhe i janë përgjigjur pyetjes pse është kështu. Ata zbuluan se i njëjti tipar është i pranishëm në shumë zogj dhe gjitarë, me femrat që preferojnë një fole ose strofull komode dhe të ngrohtë, ndërsa meshkujt nuk e shqetësojnë edhe aq dimrin.

Studiuesit besojnë se kjo gjendje e grave i ndalon përplasjet e çifteve, ata zbuluan se e njëjta tipar është e pranishme në shumë lloje zogjsh dhe gjitarësh femra të cilat preferojnë një strofull më të ngrohtë dhe komode.

DrEran Levin nga Universiteti i Tel Avivit tha se burrat dhe gratë temperaturat i ndjejnë ndryshe.

“Burrat dhe gratë e ndiejnë temperaturën ndryshe. Ky ndryshim në ndjesinë termike. Studimi ka treguar se fenomeni nuk është unik për njerëzit, por edhe në mesin e shumë llojeve të shpendëve dhe gjitarëve, femrat preferojnë një mjedis më të ngrohtë sesa meshkujt dhe në periudha të caktuara këto preferenca shkaktojnë ndarje midis dy gjinive”, u shpreh ai.

Ai shtoi se fenomeni lidhet me disa tipare të tjera që shihen tek kafshët dhe njerëzit. P.sh, femrat kanë më shumë gjasa të grumbullohen për ngrohtësi e kur meshkujt mbajnë më shumë distancë dhe i shmangen kontaktit me njëri -tjetrin. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Ja arsyet pse njerëzit nuk respektojnë kufijtë tuaj

Published

on

Vendosja e kufijve është thelbësore për mirëqenien tuaj fizike dhe mendore. Por, sigurisht që të gjithëve na ka ndodhur në jetë që njerëzit rrotull nesh të mos i respektojnë ato. Çfarë të bëjmë atëherë?

Sipas psikologes klinike Bethany Ruby, vendosja e kufijve personalë është linja që vendosim në raport me nivelet e rehatisë. Por, ky është momenti për të kuptuar pse njerëzit nuk i respektojnë kufijtë tuaj qofshin ato fizik, psikologjik etj.

Ju u tregoni të tjerëve çfarë të ndryshojnë, jo atë që nevojitet – Kur vendosni kufij duhet të jeni të kujdesshëm. Mos harroni se përcaktimi i kufijve nuk përdoret për të ndryshuar të tjerët, por për të shprehur nevojat tuaja. Jini të qartë për to dhe kujtojuni të tjerëve se ku janë kufijtë tuaj.

Qeshni me nevojat tuaja – Nuk është çudi pse njerëzit nuk ju dëgjojnë kur qeshni ose kërkoni falje për kufijtë tuaj. Duhet të ndiheni të sigurt kur shprehni nevojat apo dëshirat tuaja, duke rritur vetëvlerësimin dhe jo vetëm.

Nuk merrni përgjegjësi për zbatimin e kufijve tuaj – Mos harroni se vendosja dhe mbajtja e kufijve është përgjegjësia juaj. Kjo lidhet me vendosjen e standardeve në jetë. Mos prisni deri në minutën e fundit për të përforcuar kufijtë. Bëni menjëherë kur dikush tenton t’i zhvendosë ato.

Më shumë kritikoni se flitni për kufijtë – E gjeni veten duke e humbur “fillin” e bisedës rrugës? Atëherë, sigurohuni mos të ndodhë. Para një bisede, shkruani pikat kryesore e vendosni një alarm. Lërini vetes disa minuta për të shpjeguar situatën përpara se të kaloni te pika kryesore.

Nuk interesoheni nëse njerëzit vërtet kanë interes për kufijtë tuaj – Nuk mund t’i detyroni njerëzit të respektojnë kufijtë tuaj, nëse vetë nuk i zbatoni dhe respektoni ato. Sigurohuni që të vendosni kufizime dhe pasoja kur bëhet fjalë për to.

Nuk u besoni instinkteve tuaja – Kur luftoni për të krijuar kufij, është thelbësore t’i krijoni ato kufij nga e para. Ju mund të kapeni pas idesë së zbatimit të kufijve, por çfarë ndodh nëse ato nuk përputhen me nevojat tuaja? Atëherë, besojini thjesht instinktit. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Si të flasimme fëmijët për tragjeditë që ata shohin në media?

Published

on

Të rriturit janë mësuar aq shumë të shohin lajme për tragjedi të mëdha në televizion, saqë, në një farë mënyre, ne bëhemi imun ndaj tyre. Por a jeni ndalur së menduari për ndikimin që mund të kenë tek fëmijët imazhet e regjistruara pas një sulmi terrorist , një tërmeti, një bombardimi ose një kamp refugjatësh, për të mos përmendur skenat potencialisht më të afërta, të tilla si një aksident trafiku ose një zjarr në një shtëpi?

Uria, dhimbja, frika, mjerimi, vdekja, gjaku, shkatërrimi janë pamje tragjedish të transmetuara nga mediat dhe këto gjëra do të zgjojnë dyshime dhe kuriozitet tek fëmijët, por edhe frikë, madje ankth të mundshëm.

Fëmijët janë të rrethuar nga lajme tragjike

Është interesante të ngremë dyshim të arsyeshëm që nuk mund ta injorojmë. Nëse nuk i lejoni fëmijët të shikojnë filma ku ka dhunë, vdekje, seks apo shkatërrim, pse i lejoni të shikojnë lajmet pa e ditur se çka transmetojnë, duke e ditur se mund të shfaqen imazhe dhe lajme të ndjeshme? Shmangia e kësaj nuk është nën kontrollin tonë dhe, që në një moshë të caktuar, fëmijët fillojnë të dinë çfarë po ndodh sepse e dëgjojnë në rrugë, në shkollë ose në bisedat e të rriturve.

Duhet të sqarohen të gjitha dyshimet që i lindin fëmijës e të jemi të vëmendshëm ndaj reagimit, pasi edhe nëse ai nuk thotë asgjë, pamjet ndikojnë tek ai. Nëse tema nuk trajtohet, fëmija ka frikë dhe ankth. Mijëra ide mund të lindin në kokën tuaj që nëse nuk sqarohen në kohë, mund të jenë të dëmshme për fëmijën.

Ide për t’u shpjeguar fëmijëve tragjeditë që shohin në media

Fëmijët e vegjël nuk kanë aftësinë për të kuptuar atë që shohin në kontekstin e tij, aq më pak e dinë nëse është apo jo burim i besueshëm informacioni. Sa i përket adoleshentëve, megjithëse janë të aftë për të kuptuar ngjarjet, ende përballen me sfida si formimi i mendimit për këtë temë. Pavarësisht sa vjeç është fëmija ndikohet emocionalisht nga lajmi i tragjedisë. Idetë e mëposhtme do t’i ndihmojnë të rriturit që të kenë sa më të lehtë komunikimin.

Ji i sinqertë

Fëmijët duhet të kuptojnë çka po ndodh rreth tyre që të ndihen të sigurt. Nëse janë të vetëdijshëm për atë, duhet ta sqarojnë atë. Në varësi të moshës së tyre, ka gjëra që ata mund t’i kuptojnë dhe të tjera që nuk do t’i kuptojnë. Nuk duhet t’u jepni atyre më shumë informacion sesa duhet, por t’i sqaroni dyshimet. Nuk është e këshillueshme të “rivizatoni” skenën dhe ta ktheni në ngjarje që duket si trillim me qëllimin për t’i mbrojtur ata nga emocionet e tyre negative dhe frika/

Ndihmoni të ndajnë ndjenjat e tyre

Lajmet dhe imazhet nuk prekin të gjithë fëmijët në mënyrë të barabartë. Kjo është arsyeja pse ata duhet të inkurajohen të ndajnë ndjenjat e tyre, të shprehin frikën e të pyesin çdo gjë që ngre dyshime. Nëse fëmija ndikohet emocionalisht, duhet ta lini ta shprehë dhe të përballet me të. Nuk fitojmë asgjë, mundohem ta fsheh ose ta shpërfill, se frika dhe dyshimet mbeten aty. Nëse nuk mund të shmangej më parë, duhet të përballemi me pasojat.

Lërini të jetojnë emocionet e tyre

Ndjenjat negative janë normale. Fëmijët duhet të përballen herët a vonë për të mësuar t’i kapërcejnë ato. Nëse fëmija zemërohet, qan a ndihet i dobët, duhet të ndihmohet të përjetojë ato emocione. Nuk bëhet fjalë për ta lënë atë vetëm, por për ta lejuar të ketë përvojën, duke e ndihmuar ta kuptojë e ta kapërcejë atë. Është koha për t’i mësuar të kanalizojnë emocionet e tyre e të mos i ftojnë t’i shpërfillin ato. Është koha për t’u ofruar atyre një përqafim dhe fjalë të ngrohta.

Jini të vëmendshëm ndaj ndryshimeve në sjellje dhe/ose qëndrim

Nëse jemi të vetëdijshëm se kanë dëgjuar lajmin e një tragjedie ose parë imazhe të saj apo jo, nëse fëmija shfaq ndryshime të papritura në sjellje, frikë natën, qëndrime të dhunshme ose nëse ai duket i trishtuar, merreni parasysh. se mund të jetë për këtë arsye. Duhet të flisni me fëmijën, të përpiqeni ta “mashtroni” pse është i tillë, pa u inatosur me të, pa ndëshkime apo kërcënime. Duke gjetur origjinën e frikës së tij, mund ta ndihmojmë ta kuptojë atë. /UBT News/

Continue Reading

Të kërkuara