Kulturë

A do të jenë ndonjëherë njerëzit të pavdekshëm?

Njeriu që ka jetuar më shumë deri tani është Zhan Kalment nga Franca.

Published

on

Nga Patrick Pester

Nëse je njeri, do të vdesësh! Ky nuk është mendimi më ngushëllues i mundshëm. Por vdekja është çmimi i pashmangshëm që duhet të paguajmë të gjithë, për shkakun e të qenit gjallë. Megjithatë njerëzit, po bëhen gjithnjë e më të aftë në shtyrjen e datës së vdekjes, pasi ilaçet dhe teknologjitë tona po përparojnë vazhdimisht.

Nëse jetëgjatësia e njeriut do të vazhdon të rritet, a mund të bëhemi ne një ditë të pavdekshëm? Përgjigja varet nga ajo që mendoni se do të thotë të jesh një njeri i tillë.

“Unë nuk mendoj se kur njerëzit pyesin mbi pavdekësinë, ata nënkuptojnë në fakt pavdekësinë e vërtetë”-thotë Suzan Shnajder, filozofe dhe drejtoreshë themeluese e Qendrës për Mendjen e së Ardhmes në Universitetin Atlantik të Floridas. “Nëse dikush, do tapërmirësonte trurin dhe trupin e tij për të jetuar një kohë vërtet të gjatë, ai sërish nuk do të ishte në gjendje të jetonte përtej fundit të Universit”- thekson ajo.

Shkencëtarët presin që një ditë Universi të shkatërrohet. Por disa shkencëtarë kanë spekuluar për mbijetesën edhe pas kësaj ngjarjeje, siç mendon eksperti Xhon Horgan. Gjithsesi nuk ka gjasa që ndonjë nga njerëzit e gjallë të përjetojë zhdukjen e Universit.

Shumë njerëz plaken dhe vdesin. Për të jetuar pafundësisht, ne duhet që të ndalim plakjen e trupit. Një grup kafshësh mund ta kenë zgjidhur tashmë këtë problem, prandaj kjo ide nuk është dhe aq e çuditshme sa na duket.

Hidra janë jo–vertebrorë të vegjël, të ngjashëm me kandilët detit. Ato kanë një qasje të jashtëzakonshme ndaj plakjes. Hidrat përbëhen kryesisht nga qeliza burimore që ndahen vazhdimisht për të krijuar qeliza të reja, kur vdesin qelizat e tyre të vjetra.

Fluksi i vazhdueshëm i qelizave të reja, i jep mundësi hidrës të përtërijë veten dhe të qëndrojë përgjithmonë e re. “Këto specie duket se nuk plaken ndonjëherë, kështu që ato janëpotencialisht të pavdekshme”- thotë Daniel Martinez, profesor i biologjisë në Kolegjin Pomona në Klermont, Kalifornia.

Rastri i hidrës tregon se kafshët nuk mund të plaken. Por kjo nuk do të thotë se njerëzit mund të përsërisin zakonet e tyre rigjeneruese. Me një gjatësi prej vetëm 10 milimetrash, hidrat janë të vogla dhe nuk kanë organe. “Ne nuk mund të kopjojmë proceset e tyre, pasi trupat tanë janë super kompleksë”-thekson Martínez.

Njerëzit kanë qeliza burimore që mund të riparohen dhe madje të rigjenerojnë pjesë të trupit, si për shembull mëlçia. Por trupi i njeriut nuk është i përbërë tërësisht nga këto qeliza, siç ndodh janë hidrat. Kjo gjë ndodh sepse njerëzit kanë nevojë për qeliza për të kryer funksione të tjera, përveç ndarjes dhe krijimit të qelizave të reja.

Për shembull, qelizat tona të kuqe të gjakut e transportojnë oksigjenin nëpër trup. “Ne i nxisim qelizat të angazhohen për një funksion, dhe duke e bërë këtë, ato e humbasin aftësinë për t’u ndarë. Pra ndërsa qelizat plaken, po kështu ndodh edhe me ne”- shton eksperti.

Ne nuk mund t’i flakim tej qelizat tona të vjetra siç bëjnë hidrat, pasi kemi nevojë për to. Për shembull, neuronet në tru transmetojnë informacionet. “Ne nuk duam që ato të zëvendësohen. Pasi përndryshe, ne nuk do të kujtojmë dot asgjë”-deklaron Martinez.

“Hidra mund të frymëzojë kërkime, që t’i lejojnë njerëzit të kenë një jetë më të shëndetshme. Për shembull, duke gjetur mënyra sesi qelizat tona të funksionojnë më mirë me kalimin e moshës”- thekson më tej ai. Gjithsesi Martinez, beson se njerëzit nuk do të arrijnë asnjëherënjë pavdekësi të tillë biologjike.

Gjithsesi ai mendon se njerëzit tashmë janë të aftë të arrijnë një formë të pavdekësisë. “Unë gjithmonë them se ne njerëzit jemi të pavdekshëm. Shkrimtarët janë për mua të pavdekshëm, pasi ata ndikojnë ende tek ne pas kaq shumë vitesh. Pra unë mendoj se njerëzit do tëmbijetojnë përmes trashëgimisë së tyre”- thotë ai.

Njeriu që ka jetuar më shumë deri tani është Zhan Kalment nga Franca, që vdiq në moshën 122 vjeçare në vitin 1997. Në një studim të këtij viti, të botuar në revistën “Nature Communications“, studiuesit raportuan se njerëzit mund të jenë në gjendje të jetojnë deri në maksimumi 120–150 vjet, pas së cilës, studiuesit parashikojnë një humbje të plotë të aftësisë së trupit për t’u rikuperuar nga gjëra si sëmundja apo dëmtimet.

Për të jetuar përtej këtij kufiri, njerëzit do të duhet të ndalojnë plakjen e qelizave dhe të parandalojnë sëmundjet. Ata mund të jenë në gjendje të jetojnë përtej kufijve të tyre biologjikë falë përparimeve të ardhshme teknologjike që përfshijnë nanoteknologjinë.

Konkretisht përmes prodhimit të materialeve në një shkallë nano, më pak se 100 nanometra (1 miliardi i metrit). Pajisje kaq të vogla mund të udhëtojnë në gjak, dhe ndoshta të parandalojnë plakjen, duke e riparuar dëmtimin e qelizave me kalimin e kohës.

Po ashtu e ashtuquajtura Nanotech, mund të shërojë sëmundje të caktuara, përfshirë disa lloje kanceri, duke zhdukur qelizat kanceroze nga trupi. Ndërsa teknologjia po përparon, futuristët parashikojnë dy arritje përcaktuese. E para është veçantia, në të cilën ne do të dizajnojmë inteligjencën artificiale (AI) mjaftueshëm të zgjuar për të ridizajnuar vetveten, e cila do të bëhet progresivisht më e zgjuar, derisa të jetë shumë më superiore krahasuar me inteligjencënsonë.

Hapi i dytë është pavdekësia virtuale, ku ne do të jemi në gjendje të skanojmë trurin tonë, dhe të transferohemi në një mjedis jo-biologjik, si një kompjuter. Studiuesit tashmë kanë hartëzuar lidhjet nervore të një krimbi të rrumbullakët (Caenorhabditis elegans ).

Si pjesë e projektit “OpenWorm”, ata simuluan trurin e krimbit në një softuer që përsëriste lidhjet nervore dhe e programuan atë softuer për të drejtuar një robot Lego. Më pas vetëroboti nisi të sillej si një krimb i rrumbullakët.

Shkencëtarët nuk janë ende afër krijimit të një harte me lidhjet midis 86 miliardë neuroneve të trurit të njeriut (krimbat e rrumbullakët kanë vetëm 302 neurone), por përparimet në inteligjencën artificiale mund të na ndihmojnë të arrijmë në atë pikë.

Marrë me shkurtime “Live Science” / Bota.al

Kulturë

Muzeu “Onufri” rekord vizitorësh, 100 mijë në 10 muaj

Published

on

Në zemrën historike të Beratit, mes mureve të lashta të kalasë, Muzeu i ikonografisë “Onufri” po përjeton një moment të artë, duke thyer rekorde të vizitueshmërisë. Për herë të parë në historinë e tij, kjo oazë e artit ikonografik shqiptar ka mirëpritur mbi 100 mijë vizitorë në vetëm dhjetë muaj, një arritje që shënon një kapërcim të jashtëzakonshëm të interesit për thesarin kulturor që ky muze mbart.

Drejtori i Qendrës Muzeore Berat, Miklor Pasku, i emocionuar për këtë sukses, deklaroi për ATSH-në se muaji tetor ishte veçanërisht frytdhënës, duke vulosur këtë arritje të paprecedentë. Rritja e vizitueshmërisë me 40% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit të kaluar flet për një përmirësim të dukshëm në tërheqjen e turistëve, të cilët kryesisht janë të huaj, pjesë e grupeve të organizuara nga agjenci turistike vendase dhe ndërkombëtare.

Polakët, spanjollët, italianët, francezët dhe shumë të tjerë kanë përjetuar magjinë e ikonave të Onufrit, të shndritshme në nuancat e purpurta dhe të arta, të cilat mbartin në vete shpirtin dhe frymën e shekullit të XVI-të. Vizitat nga grupmosha mbi 40 vjeç mbeten më të shpeshtat, por Pasku theksoi se kufijtë e moshës janë zgjeruar, duke pritur një rritje të ndjeshme edhe të vizitorëve vendas, që gjithnjë e më shumë zgjedhin të zbulojnë pasuritë e kulturës së tyre.

Muzeu “Onufri”, që mban emrin e kryemjeshtrit të pikturës ikonografike shqiptare, është vendosur në ambientet e kishës së mrekullueshme “Fjetja e Shën Marisë” brenda kalasë së Beratit. Që nga themelimi më 27 shkurt 1986, kjo katedrale madhështore, një kryevepër e arkitekturës pas-bizantine, ka qëndruar si një urë që lidh të kaluarën e lavdishme me të tashmen, duke sjellë në jetë artin dhe shpirtin shqiptar në çdo detaj të ikonave të saj të papërsëritshme.

Muzeu, përveçse një vend i trashëgimisë së shenjtë, është një simbol i krenarisë kombëtare që vazhdon të ndriçojë traditën dhe artin ikonografik për brezat e sotëm dhe të ardhshëm. Ky vit i jashtëzakonshëm është dëshmi e dashurisë së vizitorëve për një thesar të rrallë që mbijeton në shekujt, duke e bërë Beratin një qendër pelegrinazhi kulturor për mbarë botën./UBTNews/

 

 

Continue Reading

Kulturë

Historia e Kosovës në tri pullat e reja postare – Një dëshmi e rrënjëve parahistorike!

Published

on

Posta e Kosovës ka prezantuar sot një emision të veçantë të pullave postare të titulluar “Antropomorfet”, një projekt që ndriçon dhe ruan trashëgiminë e lashtë të Kosovës. Ky emision përfshin tri pulla postare, të cilat paraqesin figurinat me formë njerëzore, të punuara nga dora e njeriut, që datojnë nga periudha parahistorike, një dëshmi e kulturës dhe artit të popullatave që kanë banuar në këto troje.

Figurinat antropomorfe, të gjetura gjatë gërmimeve arkeologjike në Kosovë, i përkasin periudhave të ndryshme, duke filluar nga epoka e neolitit e deri në antikitet. Ndër lokalitetet e njohura ku janë zbuluar këto artefakte janë Bardhoshi, me zbulime që datojnë rreth 5000 vjet p.e.s., Barileva, Tjerrtorja – Prishtinë, Fafos – Mitrovicë, si dhe shumë vende të tjera që kanë dhënë prova të pasura të ekzistencës dhe zhvillimit kulturor në këto rajone. Këto figura antropomorfe pasqyrojnë besimet, jetën shpirtërore dhe praktikat e lashta të banorëve të hershëm të Kosovës, duke përbërë një pjesë të vyer të trashëgimisë kulturore të vendit.

Përmes këtyre pullave, Posta e Kosovës synon jo vetëm të mbrojë dhe të promovojë këtë trashëgimi të rëndësishme, por edhe ta prezantojë Kosovën në skenën ndërkombëtare. Pullat, të cilat shfaqin rrënjët e thella dhe historinë e pasur të popullit të Kosovës, janë një ftesë për qytetarët, koleksionistët dhe bizneset që të marrin pjesë në këtë përvojë unike, duke ndihmuar në ruajtjen dhe përhapjen e këtij thesari kulturor.

Ky emision i ri jo vetëm që përbën një element të rëndësishëm për koleksionistët dhe historianët, por edhe nxit krenarinë kombëtare, duke bërë që trashëgimia e Kosovës të jetë e njohur dhe e çmuar në mbarë botën./UBTNews/

Continue Reading

Kulturë

Urtësia e pajtimtarit: Një kapitull i shkruar nga Anton Çetta!

Published

on

Anton Çetta, njëri nga veprimtarët më të shquar shqiptar në fushën e pajtimit të gjaqeve, ka lënë një trashëgimi të vyer në historinë e kulturës dhe shoqërisë shqiptare. Sot, më 4 nëntor, shënohet 29-vjetori i vdekjes së tij, një rast për të reflektuar mbi ndikimin e tij të thellë dhe përkushtimin e jashtëzakonshëm që ka treguar gjatë jetës së tij.

Anton Çetta njihej për urtësinë e tij të pazakontë dhe për punën e palodhur në mbledhjen e folklorit shqiptar, duke kontribuar në ruajtjen dhe promovimin e traditave kulturore. Megjithatë, kontributi më i rëndësishëm i tij mbetet angazhimi në Lëvizjen e pajtimit të gjaqeve, e cila mori hov në fillim të viteve ’90, në një kohë kur shoqëria shqiptare përballeshin me pasojat e një historie të gjatë të konflikteve dhe hasmërisë.

Kjo lëvizje, e cila kishte për qëllim të pajtonte armiqësitë mes shqiptarëve, u udhëhoq nga ai si një figurë e respektuar dhe e njohur, e cila mundi të bashkonte studentët dhe intelektualët e kohës në një përpjekje të përbashkët për paqe dhe harmonizim. Pjesëmarrësit në këtë lëvizje e shihnin Çettën si një udhëheqës të natyrshëm, i cili me mençuri dhe ndjeshmëri promovonte dialogun dhe mirëkuptimin.

Përmes punës së tij, ai krijoi një platformë që ndihmoi në uljen e tensioneve dhe rikthimin e besimit mes komuniteteve, duke e bërë të mundur që shumë familje të pajtoheshin pas viteve të ndarjeve dhe konfliktit. Veprimtaria e Anton Çettës përfaqëson një mesazh të fuqishëm për domosdoshmërinë e dialogut dhe pajtimit në shoqëri, një mësim që vazhdon të jetë aktual edhe sot. 

Me kalimin e viteve, kujtimi i tij është ruajtur dhe është bërë simbol i përpjekjeve për paqe dhe bashkëjetesë, duke u shndërruar në një figurë të rëndësishme në historinë e shqiptarëve. Në këtë përvjetor, është e rëndësishme të nderojmë kontributin e tij dhe të vazhdojmë të ndjekim rrugën e paqes dhe harmoni./UBTNews/

Continue Reading

Kulturë

Tryezë shkencore ndërkombëtare “Shqipja midis gjuhëve indoeuropiane, origjina dhe lashtësia e saj”

Published

on

Akademia e Shkencave e Shqipërisë, në bashkëpunim me Institutin e Gjuhësisë Krahasuese dhe Indoeuropiane, si dhe Institutin e Albanologjisë pranë Universitetit “Ludwig Maximilian” të Mynihut, organizoi tryezën shkencore ndërkombëtare me temë “Shqipja midis gjuhëve indoeuropiane, origjina dhe lashtësia e saj”. Ky eveniment do të zhvillohet gjatë dy ditëve, më 4 dhe 5 nëntor, dhe do të përfshijë referime nga mbi 25 studiues nga Shqipëria dhe vendet e tjera të botës.

Veprimtaria u çel nga Kryetari i Akademisë së Shkencave, akademik Skënder Gjinushi, i cili shprehu mirënjohjen për pjesëmarrësit dhe theksoi rëndësinë e këtij takimi në kontekstin e avancimit të studimeve gjuhësore.

Tryeza shkencore ka si objektiv shqyrtimin e arritjeve më të fundit në fushën e gjuhësisë indoeuropiane, të mbështetura në metoda të kombinuara ndërdisiplinore. Në qendër të diskutimeve do të jetë artikulli i botuar në revistën prestigjioze “Science” nga profesor Paul Heggarty dhe 33 bashkautorë, i cili, duke u mbështetur në të dhënat e gjuhësisë historike-krahasuese, arrin në përfundimin se origjina e gjuhës së përbashkët indoeuropiane daton rreth 8100 vjet më parë, me një degëzim që nisi rreth 1000 vjet më vonë.

Studimi përfshin gjithashtu gjuhën shqipe dhe variantet e saj: variantin standard, gegërishten dhe arbërishten. Analizat krahasuese dhe statistikore tregojnë se shqipja ka patur një shkëputje të hershme rreth 6000 vjet më parë, çka do të diskutohet gjerësisht në konferencë. Pritet që referuesi kryesor të theksojë ndarjen e hershme të shqipes dhe kalimin e paraardhësve të shqiptarëve në lëvizjen lindje-perëndim drejt Gadishullit ballkanik, në vend që në degëzimin verior përmes stepës.

Akad. Gjinushi, në fjalën e tij, theksoi se kjo tryezë është një hap përpara në vazhdën e arritjeve të Kuvendit të Dytë të Studimeve Albanologjike, i organizuar në Tiranë tri vjet më parë. Ai përmendi se studimi i Heggarty-t dhe bashkautorëve ka ngjallur një interes të madh, jo vetëm në mesin e dijetarëve albanologë, por në të gjithë komunitetin akademik, duke sjellë në vëmendje rëndësinë e identifikimit të origjinës së gjuhës shqipe.

“Popujt janë të ndjeshëm ndaj origjinës dhe identitetit të tyre. Çfarë po konfirmohet nga studimet e reja jo vetëm që nuk bie ndesh me arritjet e indoeuropeistikës, por e forcon, e saktëson dhe e pasuron atë,” tha akademiku Gjinushi.

Ky takim shkencor pritet të prodhojë diskutime të frytshme dhe konkluzione që do të ndihmojnë në avancimin e njohurive mbi gjuhën shqipe dhe vendin e saj midis gjuhëve indoeuropiane./ATSH/

Continue Reading

Të kërkuara