Shëndet
Adoleshentët po përjetojnë ankth dhe kjo mund të jetë arsyeja
Published
5 years agoon
By
Betim GashiAnkthi dhe sulmet e panikut nuk prekin vetëm të rriturit. Gjithnjë e më shumë fëmijë dhe adoleshentë po shfaqin simptoma në lidhje me këtë lloj çrregullimi dhe faji nuk është vetëm i pandemisë, në fakt, numrat, si në Itali ashtu edhe në pjesën tjetër të botës, ishin shumë të larta para se Covid të bëhej pjesë e jetës tonë të përditshme.
Dhimbja e barkut, shqetësimi, frika e braktisjes, prirja për t’u tërhequr janë disa nga mënyrat në të cilat ankthi shfaqet tek të rinjtë.
Faktorët që shkaktojnë ankth tek të rinjtë
Tek fëmijët dhe adoleshentët që vuajnë nga ky lloj çrregullimi, Profesori Claudio Mencacci, presidenti i kaluar i SIP (Shoqëria Italiane e Psikiatrisë), drejtor i Departamentit të Neuroshkencës së Fatebenefratelli – Spitali Sacco në Milano, identifikon dy faktorë të përbashkët. “Rritja e ndjenjave të ankthit, ndërprerjes së impulsit dhe mosrespektimit emocional korrespondon me një rritje joproporcionale të situatave të stimulimit për më të voglin – shpjegon ai. Në veçanti, ngacmuesit e lidhur me ushqimin, të tilla si disa lloje të pijeve që përmbajnë kafeinë ose ushqime të pasura me sheqerna”. Një efekt i mëtejshëm emocionues tek djemtë shkaktohet nga stimujt vizualë. “Këto të fundit kanë gjithashtu një ndikim veçanërisht të rëndësishëm në gjumë. Shqetësimi i gjumit është emëruesi tjetër i përbashkët”. Pagjumësia, ritmi i ndryshuar i gjumit-zgjimit, pjesa tjetër e fragmentuar mund të jetë baza e fillimit të sulmeve të ankthit dhe panikut.
“Gjithashtu zvogëlimi i sasisë së orëve kushtuar gjumit është gjithashtu një shkas. Padyshim, këto nuk janë shkaqet e vetme, por ato janë elemente të zakonshëm për shumë fëmijë dhe adoleshentë që vuajnë nga ankthi. Kjo gjë i hap rrugën abuzimit me alkoolin dhe ilaçe në adoleshencë. Këta dy faktorë në të vërtetë i japin goditjen e fundit disa situatave të ankthit të mëparshëm”. Sidoqoftë, familjariteti është gjithashtu i rëndësishëm: “Nga pikëpamja biologjike dhe gjenetike, në veçanti përballimi njohës, ose strategjia e adaptimit për t’u përballur me situata komplekse”.
Të gjithë këtyre faktorëve duhet t’u shtohen edhe ngjarje të tilla si trauma ose abuzimi. “Ekspozimi ndaj situatave që e bëjnë rrugën e evolucionit të një personi të ri të brishtë ndikon në shfaqjen e këtyre çrregullimeve. Duhet të kujtojmë se mendja është gjithmonë shumë plastike dhe se ekziston gjithmonë një ndërveprim shumë i fortë midis pajisjeve biologjike, gjenetikës dhe mjedisit”. Së fundmi edhe fëmija që ndjen se është braktisur emocionalisht nga prindi mund të shfaqë lehtësisht ankth ose panik. “Vëmendja, megjithatë, nuk është problem i fëmijëve të lënë pas dore ose të patrajtuar, por e fëmijëve që kanë prindër anafektivë ose që nuk marrin parasysh nevojat e tyre. Këto janë situata që krijojnë përvoja të braktisjes për shkak të mungesës së kujdesit”.
Si të dalloni nëse fëmija juaj vuan nga ankthi
Kendall Jenner tha se kur ishte fëmijë krizat e saj të ankthit i krijonin asaj vështirësi në frymëmarrje. Nga ana tjetër, disa fëmijë fillojnë të vuajnë nga dhimbje stomaku ose dhimbje koke pa qenë në gjendje të shprehin shqetësimin e tyre. “Shumë fëmijë gjithashtu kanë vështirësi në përqendrim, ata shpërqendrohen shumë lehtë. Të tjerët verbalizojnë ankthin e tyre duke thënë se kanë frikë se mos dështojnë, se përjetojnë ndjenjën e mos pasimit ose të pamjaftueshmërisë”. Më pas shumë njerëz pajtohen me frikën, turpin, kritikën, frikën e dinamikës së grupeve që ndonjëherë mund të kthehen në ngacmim. “Tek shumë fëmijë lind gjithashtu një ankth i vërtetë shoqëror, veçanërisht gjatë adoleshencës. Ata kanë frikë nga paragjykimet, nga komentet për trupin e tyre, ata ndihen të ngathët, qesharakë dhe e gjithë kjo u jep atyre frikën e të qenit në kontakt me të tjerët. Nuk është rastësi që shumë vuajnë gjithashtu nga ankthi i ndarjes dhe janë shumë të varur nga prindërit e tyre”. Jashtëzakonisht e shpeshtë tek fëmijët që vuajnë nga ky lloj ankthi janë sulmet e panikut. “Shumë fëmijë gjithashtu vuajnë nga pavor nocturnus, terrori që ndodh gjatë gjumit”.
Si të trajtohet ankthi dhe paniku tek fëmijët
Deri vitin e kaluar, mënyra më e mirë për të zbuluar ankthin tek fëmijët ishte siguruar nga shkolla. “Progresi dhe ndërveprimi në shkollë ishin shenjat e para. Sot, që nuk është e mundur të përfitojmë nga ky parametër, duhet të kemi kujdes për mbylljen, introversionin e tepruar, për të vërejtur nëse ekziston një tendencë për tu fshehur në mënyrë obsesive, për të thënë gënjeshtra dhe nëse ka nervozizëm apo shqetësim”. Përballë këtyre simptomave, secili prind, përpara se të drejtohet tek një specialist, ka disa gjëra që mund të bëjë. “Nënat dhe baballarët duhet të dëgjojnë dhe ndjekin interesat e fëmijëve të tyre – shpjegon profesor Mencacci – ata duhet të zbulojnë cilat janë prirjet e tyre dhe t’i stimulojnë ato. Ata duhet t’i mësojnë fëmijët të jenë të interesuar. Prindërit duhet të lënë mënjanë pritjet e tyre dhe të përqendrohen në dëshirat e fëmijëve, t’i mbështesin ata edhe nëse janë të ndryshëm nga ato që imagjinuan ose aspironin. “Puna në stilin e jetës së fëmijëve mund të jetë e dobishme si në parandalimin, ashtu edhe në trajtimin e ankthit dhe panikut. “Le të përpiqemi t’i mësojmë ata me një mënyrë jetese të shëndetshme. Le të sigurohemi që ka një ritëm adekuat të gjum-zgjimit, që natën të mos ketë stimuj të dritës në dhomë, as smartphone ose pajisje të tjera. Dhe pastaj le t’i ftojmë të praktikojnë një sport individual ose në grup, duke ndjekur prirjet dhe dëshirat e tyre”. Sidoqoftë, nëse këto vëmendje dhe masa paraprake nuk japin rezultatet e dëshiruara, është e nevojshme të kontaktoni një specialist. “Siç do të vepronit me pediatrin ose ORL. Mos kini frikë të shkoni te një specialist. Nëse nuk merreni me ankthe të caktuara, ato rrezikojnë të kristalizohen, duke u bërë ndjenja të përhapura që fëmijët do t’i mbajnë me vete pasi të rriten”.
Shëndet
Ish-anesteziologu francez dënohet me burgim të përjetshëm për helmimin e 30 pacientëve
Published
8 hours agoon
December 19, 2025By
UBTnews
Një ish-anesteziolog francez është dënuar me burgim të përjetshëm pasi u shpall fajtor për helmimin e qëllimshëm të 30 pacientëve, 12 prej të cilëve humbën jetën.
Frédéric Péchier, 53 vjeç, u dënua të premten pas përfundimit të një gjyqi katërmujor në qytetin lindor të Besançon, në një nga rastet më të rënda të keqpërdorimit mjekësor të regjistruara ndonjëherë në Francë.

Sipas hetimeve dhe aktakuzës, Péchier kishte futur substanca kimike si klorur kaliumi ose adrenalinë në qeset e infuzionit të pacientëve, duke shkaktuar arreste kardiake ose hemorragji të papritura gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale.
Viktima më e re ishte një fëmijë katërvjeçar, i cili i mbijetoi dy arresteve kardiake gjatë një operacioni rutinë të bajameve në vitin 2016. Viktima më e moshuar ishte 89 vjeç.
“Ju jeni Doktor Vdekja. Një helmues, një vrasës. Ju turpëroni gjithë profesionin mjekësor”, deklaruan prokurorët gjatë seancave përmbyllëse, duke shtuar se ai “e kishte kthyer klinikën në një varrezë”.
Sipas prokurorisë, Péchier shpesh nuk ishte anestezisti kryesor në operacione. Ai dyshohet se mbërrinte herët në klinikë për të manipuluar qeset e infuzionit, ndërsa më pas, kur pacientët pësonin komplikacione, ndërhynte vetë për t’u paraqitur si “shpëtimtari”.
Në 12 raste, ndërhyrja erdhi shumë vonë ose nuk ndodhi fare, duke përfunduar me vdekjen e pacientëve.
Hetimi nisi në vitin 2017, kur në qesen e infuzionit të një pacienteje u gjet një tepricë e rrezikshme kloruri kaliumi. Autoritetet zbuluan një model alarmues “ngjarjesh serioze të padëshiruara” në klinikën private Saint-Vincent në Besançon.
Ndërsa mesatarja kombëtare për vdekje nga arresti kardiak nën anestezi ishte 1 në 100 mijë, në këtë klinikë shifra ishte më shumë se gjashtë herë më e lartë. Anomalia u zhduk kur Péchier u largua përkohësisht dhe u rikthye sapo ai u kthye në klinikë. Pas pezullimit të tij nga profesioni në vitin 2017, rastet u ndalën përfundimisht.
Gjatë gjyqit, Péchier mohoi vazhdimisht akuzat, duke deklaruar se kishte respektuar “betimin e Hipokratit”. Megjithatë, dëshmia e tij ndryshoi disa herë dhe ai pranoi se mund të ketë pasur “një helmues tjetër” në klinikë.
Psikologu i gjykatës e përshkroi atë si një person me personalitet të dyfishtë, i aftë të shfaqej i respektueshëm në publik, por edhe të shkaktonte dëme të mëdha.
Tani, Péchier pritet të kalojë të paktën 22 vite pas hekurave. Ai ka 10 ditë kohë për të apeluar vendimin.
“Është fundi i një makthi”, tha Sandra Simard, një nga pacientet që i mbijetoi helmimit. Një tjetër i mbijetuar, Jean-Claude Gandon, u shpreh: “Tani mund të kemi një Krishtlindje më të qetë”./BBC
Shëndet
Kur dieta dhe pesha nuk mjaftojnë, arsyeja e fshehur e kolesterolit të lartë
Published
3 days agoon
December 16, 2025By
UBT News
Studimet tregojnë se nivelet e kolesterolit në gjak ndikohen më shumë nga gjenet sesa nga ushqimi, pesha apo aktiviteti fizik.
Mëlçia prodhon shumicën e kolesterolit dhe kjo prodhimtari kontrollohet nga gjenet, ndaj disa persona ka kolesterol LDL të lartë edhe pse jetojnë shëndetshëm.
Edhe pse faktorët e stilit të jetesës si ushqimi i pashëndetshëm, mungesa e aktivitetit fizik, mbipesha dhe stresi janë shkaktarë të shpeshtë, forma e trashëguar – hiperkolesterolemia familjare (FH) – përbën rreth 5% të rasteve dhe është më e rrezikshme.
Ajo shfaqet herët dhe shpesh nuk përmirësohet vetëm me dietë.
FH shkaktohet nga mutacione gjenetike që pengojnë largimin e kolesterolit LDL nga gjaku, duke rritur ndjeshëm rrezikun për infarkt ose goditje në tru në moshë të re, shpesh pa simptoma.
Ekspertët theksojnë se pamja e jashtme nuk garanton shëndet të mirë.
Kontrolli i profilit lipidik të paktën një herë në vit, pasi kolesteroli i lartë nuk dhemb, por dëmton në heshtje zemrën dhe enët e gjakut. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Si ta kuptoni nëse trupi juaj ka mungesë të vitaminës D?
Published
4 days agoon
December 15, 2025By
UBT News
Vitamina D është thelbësore për shëndetin e kockave, pasi ndihmon trupin të përthithë kalciumin dhe kontribuon në forcimin e tyre.
Ajo luan rol të rëndësishëm në rritjen dhe zhvillimin e qelizave, ul inflamacionin dhe mbështet funksionimin e sistemit imunitar.
Kur trupi ka mungesë të vitaminës D, mund të shfaqen disa shenja paralajmëruese.
Djersitje e tepruar
Djersitja e pazakontë, sidomos gjatë dimrit, lidhet me mungesën e vitaminës D, pasi trupi ka vështirësi në rregullimin e temperaturës.
Lodhje e vazhdueshme
Ndjenja e lodhjes, edhe pas gjumit të mjaftueshëm, si dhe marramendja, janë shenja të shpeshta të mungesës së kësaj vitamine.
Ndryshime në humor
Mungesa e saj lidhet me ndjenja trishtimi e depresioni, pasi ndikon në prodhimin e hormoneve të mirëqenies si serotonina dhe dopamina.
Dhimbje në kocka dhe muskuj
Dhimbjet në kyçe, kocka dhe muskuj janë shenjë e niveleve të ulëta të vitaminës D, veçanërisht te personat me probleme reumatike.
Si ta furnizoni trupin me vitaminë D?
Ekspozimi i moderuar në diell ndihmon prodhimin e vitaminës D, duke përdorur gjithmonë mbrojtje nga rrezet UV.
Përveç kësaj, vitamina D merret edhe nga ushqimi, si: peshqit e yndyrshëm (salmon, sardele, ton), vezët, qumështi dhe produktet e bulmetit, kërpudhat, drithërat dhe lëngu i portokallit. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Çfarë të hani para gjumit për një natë më të qetë?
Published
4 days agoon
December 15, 2025By
UBT News
Nëse vetëm mendimi për gjumin të shqetëson, ajo që ha mund të ketë ndikim të madh. Gjumi cilësor ndihmon shëndetin e trurit, forcon sistemin imunitar dhe ul rrezikun për sëmundje kronike.
Edhe pse rekomandohen 7–8 orë gjumë çdo natë, shumë njerëz e kanë të vështirë ta arrijnë këtë.
Përveç zakoneve të mira të gjumit, edhe ushqimi luan rol kyç.
Ja 9 ushqime dhe pije që mund të ndihmojnë për gjumë më të mirë:
Bajamet – të pasura me magnez, vitamina B dhe melatoninë.
Gjeli i detit – përmban triptofan që nxit përgjumjen.
Çaji i kamomilit – ka efekt qetësues dhe ndihmon kundër pagjumësisë.
Kivi – përmban serotonin dhe antioksidantë.
Lëngu i qershisë së thartë – burim natyral i melatoninës.
Peshqit e yndyrshëm – të pasur me vitaminë D dhe omega-3.
Arrat – ndihmojnë rregullimin e ciklit të gjumit.
Çaji i lules së pasionit – ul stresin dhe nxit relaksimin.
Orizi i bardhë – karbohidratet mund të ndihmojnë rënien në gjumë kur konsumohet me masë. /A.Z/UBT News/
Profesori bullgar Dimitar Keranov ligjëroi në UBT mbi të ardhmen evropiane të Kosovës dhe përvojën e Bullgarisë
Zgjerimi urban i Prishtinës analizohet shkencërisht në një temë masteri nga studentja e UBT-së, Eglantina Buja
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi, bëhet zyrtarisht anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave
Ambasada amerikane e quan sukses të madh ushtrimin e përbashkët me Policinë
Simboli i Ujkut, FSK dëshmon nivelin e lartë të përgatitjes profesionale
Fotot më të fuqishme të vitit 2025
Këshilli i Evropës do të vëzhgojë zgjedhjet në Kosovë
Elezi: Për tri ditë janë shpërndarë me sukses 93% e pakove me fletëvotime për votimin me postë të diasporës
Qeveria miraton vendime preliminare për shpronësime në disa projekte infrastrukturore
Të kërkuara
-
Aktualitet2 months agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Lajmet3 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Rajoni3 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
-
Vendi3 months agoNë UBT diplomon ushtaraku i FSK-së, Major Vilson Musaj
