Shëndet
Më në fund, një vaksinë e malarias premton të jetë e suksesshme
Published
5 years agoon
By
Betim GashiRezultate fillestare janë shpresëdhënëse se mund të ketë një mjet të ri në betejën kundër këtij paraziti të dëmshëm të lindur nga mushkonjat.
Çdo sekond, shtatë njerëz hasin një nga vrasësit më pjellorë të njerëzimit: një parazit që ndryshon formën që bartet në pështymën e mushkonjave femra, që mund të shmangë sistemin imunitar të njerëzve dhe të jetojë në mëlçitë dhe qelizat e gjakut. Çdo dy minuta, paraziti pretendon një viktimë tjetër nën moshën pesë vjeç – dhe sjell një tjetër rrahje zemre dhe humbjeje. Ky cikël i zymtë luan çdo orë, çdo ditë, çdo javë, çdo vit.
Për më shumë se një dekadë, Halidou Tinto është drejtuar kundër këtij vrasësi. Tinto, një epidemiolog, ekspert i malarias dhe një drejtor rajonal i Institutit të Kërkimeve të Burkina Faso-s në Shkencat e Shëndetit, i shërben rrethit të Nanoro. Me ardhjen e musonit afrikan çdo verë, rastet e malarias rriten në Nanoro dhe komunitetet në të gjithë vendin. Burkina Faso, një vend me 20 milionë banorë, regjistron rreth 11 milionë raste të malarias në vit – si dhe 4 mijë vdekje.
Por pas disa muajsh diskutimi me familjet vendase për pjesëmarrjen e tyre në provën e vaksinës së malarias, pas vitesh të tëra eksperiencë me provat mjekësore në këtë zonë dhe dekadave të hulumtimeve globale, Tinto po ua kthen shpresën njerëzve.
Në një studim të botuar në The Lancet, një ekip ndërkombëtar ka ndarë të dhëna të reja premtuese për një vaksinë të mundshme. Prova e fazës dy, bazuar në 450 fëmijë në Nanoro, vlerësoi R21, kandidat potencial për vaksinën e malarias, i cili ka qenë në zhvillim e sipër në Mbretërinë e Bashkuar për më shumë se një dekadë. Studiuesit zbuluan se pasi fëmijët morën tri doza në një periudhë tetë javë dhe një përforcues 12 muaj më vonë, vaksina R21 ishte 77 për qind efektive në ndalimin e malarias, krahasuar me një vaksinë kontrolli të tërbimit.
R21 është kandidati i parë i vaksinës për malarian që kalon pragun prej 75 për qind, një qëllim që Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSh) vendosi për herë të parë në vitin 2013. Nëse shpallet në prova më të mëdha, R21 mund të shtojë një tjetër mjet të fuqishëm në paketën e botës për të luftuar malarian.
“Ne jemi entuziastë, por na duhet ende prova e fazës së tretë për të konfirmuar efikasitetin dhe sigurinë e vaksinës para se të vazhdojmë”, thotë Tinto.

Malaria ndikon në mënyrë disproporcionale në Afrikë
Në vitin 2019, gati gjysma e popullsisë së botës ishte në rrezik nga malaria. Më shumë se 90 përqind e rasteve dhe vdekjeve ndodhën në Afrikë, duke goditur veçanërisht rëndë Nigerinë dhe Republikën Demokratike të Kongos.
Në vitin 2019, bota pa rreth 229 milionë raste të malarias, 409 mijë prej tyre përfunduan me fatalitet – dy të tretat e të cilëve ishin fëmijë të vegjël.
Në dy dekadat e kaluara, bota ka bërë përparim të jashtëzakonshëm drejt frenimit të malarias, falë përdorimit të gjerë të rrjetave të shtratit, diagnozës së shpejtë dhe përdorimit sezonal të barnave parandaluese antimalarike.
Për të bërë një përparim domethënës edhe një herë, OBSh është i përkushtuar për të gjetur një vaksinë të malarias. Më shumë se 140 kandidatë të ndryshëm të vaksinave të malarias janë në zhvillim. Tani për tani, asnjë nuk është aprovuar zyrtarisht.
Shumica e rasteve të malarias janë shkaktuar nga paraziti Plasmodium falciparum, gjenoma e të cilit përmban më shumë se 5 mijë gjene – shumë më tepër sesa 12 tronditjet brenda koronavirusit që shkakton COVID-19.
“Ka shumë interes dhe shumë entuziazëm rreth vaksinave në këtë moment, për shkak të COVID-19… por padyshim, ne po synojmë diçka krejt ndryshe”, thotë autori kryesor i studimit, Mehreen Datoo.

Ndryshe nga bakteriet dhe viruset, parazitët si Plasmodium kalojnë disa faza të jetës në trupin e njeriut, gjë që e bën edhe më të vështirë hartimin e vaksinave për ta. Kur një mushkonjë femër ngjit proboscisin e saj në lëkurën e një personi për një vakt gjaku, parazitët Plasmodium në pështymën e mushkonjës mund të transferohen në qarkullimin e gjakut të personit. Brenda gjysmë ore, këta parazitë largohen nga qarkullimi i gjakut dhe vendosen në mëlçi, ku shumohen me mijëra.
Njerëzit e infektuar përjetojnë ethe dhe simptoma të ngjashme me gripin që mund të çojnë në komplikime të rënda ose vdekje nëse nuk trajtohen. Zhvillimi i vaksinave është i vështirë për shkak të asaj se sa komplekse është sëmundja, por rezultatet më të reja të provës së vaksinës janë premtuese, me mbi 75 përqind të efikasitetit./UBTNews
Shëndet
Ish-anesteziologu francez dënohet me burgim të përjetshëm për helmimin e 30 pacientëve
Published
6 hours agoon
December 19, 2025By
UBTnews
Një ish-anesteziolog francez është dënuar me burgim të përjetshëm pasi u shpall fajtor për helmimin e qëllimshëm të 30 pacientëve, 12 prej të cilëve humbën jetën.
Frédéric Péchier, 53 vjeç, u dënua të premten pas përfundimit të një gjyqi katërmujor në qytetin lindor të Besançon, në një nga rastet më të rënda të keqpërdorimit mjekësor të regjistruara ndonjëherë në Francë.

Sipas hetimeve dhe aktakuzës, Péchier kishte futur substanca kimike si klorur kaliumi ose adrenalinë në qeset e infuzionit të pacientëve, duke shkaktuar arreste kardiake ose hemorragji të papritura gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale.
Viktima më e re ishte një fëmijë katërvjeçar, i cili i mbijetoi dy arresteve kardiake gjatë një operacioni rutinë të bajameve në vitin 2016. Viktima më e moshuar ishte 89 vjeç.
“Ju jeni Doktor Vdekja. Një helmues, një vrasës. Ju turpëroni gjithë profesionin mjekësor”, deklaruan prokurorët gjatë seancave përmbyllëse, duke shtuar se ai “e kishte kthyer klinikën në një varrezë”.
Sipas prokurorisë, Péchier shpesh nuk ishte anestezisti kryesor në operacione. Ai dyshohet se mbërrinte herët në klinikë për të manipuluar qeset e infuzionit, ndërsa më pas, kur pacientët pësonin komplikacione, ndërhynte vetë për t’u paraqitur si “shpëtimtari”.
Në 12 raste, ndërhyrja erdhi shumë vonë ose nuk ndodhi fare, duke përfunduar me vdekjen e pacientëve.
Hetimi nisi në vitin 2017, kur në qesen e infuzionit të një pacienteje u gjet një tepricë e rrezikshme kloruri kaliumi. Autoritetet zbuluan një model alarmues “ngjarjesh serioze të padëshiruara” në klinikën private Saint-Vincent në Besançon.
Ndërsa mesatarja kombëtare për vdekje nga arresti kardiak nën anestezi ishte 1 në 100 mijë, në këtë klinikë shifra ishte më shumë se gjashtë herë më e lartë. Anomalia u zhduk kur Péchier u largua përkohësisht dhe u rikthye sapo ai u kthye në klinikë. Pas pezullimit të tij nga profesioni në vitin 2017, rastet u ndalën përfundimisht.
Gjatë gjyqit, Péchier mohoi vazhdimisht akuzat, duke deklaruar se kishte respektuar “betimin e Hipokratit”. Megjithatë, dëshmia e tij ndryshoi disa herë dhe ai pranoi se mund të ketë pasur “një helmues tjetër” në klinikë.
Psikologu i gjykatës e përshkroi atë si një person me personalitet të dyfishtë, i aftë të shfaqej i respektueshëm në publik, por edhe të shkaktonte dëme të mëdha.
Tani, Péchier pritet të kalojë të paktën 22 vite pas hekurave. Ai ka 10 ditë kohë për të apeluar vendimin.
“Është fundi i një makthi”, tha Sandra Simard, një nga pacientet që i mbijetoi helmimit. Një tjetër i mbijetuar, Jean-Claude Gandon, u shpreh: “Tani mund të kemi një Krishtlindje më të qetë”./BBC
Shëndet
Kur dieta dhe pesha nuk mjaftojnë, arsyeja e fshehur e kolesterolit të lartë
Published
3 days agoon
December 16, 2025By
UBT News
Studimet tregojnë se nivelet e kolesterolit në gjak ndikohen më shumë nga gjenet sesa nga ushqimi, pesha apo aktiviteti fizik.
Mëlçia prodhon shumicën e kolesterolit dhe kjo prodhimtari kontrollohet nga gjenet, ndaj disa persona ka kolesterol LDL të lartë edhe pse jetojnë shëndetshëm.
Edhe pse faktorët e stilit të jetesës si ushqimi i pashëndetshëm, mungesa e aktivitetit fizik, mbipesha dhe stresi janë shkaktarë të shpeshtë, forma e trashëguar – hiperkolesterolemia familjare (FH) – përbën rreth 5% të rasteve dhe është më e rrezikshme.
Ajo shfaqet herët dhe shpesh nuk përmirësohet vetëm me dietë.
FH shkaktohet nga mutacione gjenetike që pengojnë largimin e kolesterolit LDL nga gjaku, duke rritur ndjeshëm rrezikun për infarkt ose goditje në tru në moshë të re, shpesh pa simptoma.
Ekspertët theksojnë se pamja e jashtme nuk garanton shëndet të mirë.
Kontrolli i profilit lipidik të paktën një herë në vit, pasi kolesteroli i lartë nuk dhemb, por dëmton në heshtje zemrën dhe enët e gjakut. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Si ta kuptoni nëse trupi juaj ka mungesë të vitaminës D?
Published
4 days agoon
December 15, 2025By
UBT News
Vitamina D është thelbësore për shëndetin e kockave, pasi ndihmon trupin të përthithë kalciumin dhe kontribuon në forcimin e tyre.
Ajo luan rol të rëndësishëm në rritjen dhe zhvillimin e qelizave, ul inflamacionin dhe mbështet funksionimin e sistemit imunitar.
Kur trupi ka mungesë të vitaminës D, mund të shfaqen disa shenja paralajmëruese.
Djersitje e tepruar
Djersitja e pazakontë, sidomos gjatë dimrit, lidhet me mungesën e vitaminës D, pasi trupi ka vështirësi në rregullimin e temperaturës.
Lodhje e vazhdueshme
Ndjenja e lodhjes, edhe pas gjumit të mjaftueshëm, si dhe marramendja, janë shenja të shpeshta të mungesës së kësaj vitamine.
Ndryshime në humor
Mungesa e saj lidhet me ndjenja trishtimi e depresioni, pasi ndikon në prodhimin e hormoneve të mirëqenies si serotonina dhe dopamina.
Dhimbje në kocka dhe muskuj
Dhimbjet në kyçe, kocka dhe muskuj janë shenjë e niveleve të ulëta të vitaminës D, veçanërisht te personat me probleme reumatike.
Si ta furnizoni trupin me vitaminë D?
Ekspozimi i moderuar në diell ndihmon prodhimin e vitaminës D, duke përdorur gjithmonë mbrojtje nga rrezet UV.
Përveç kësaj, vitamina D merret edhe nga ushqimi, si: peshqit e yndyrshëm (salmon, sardele, ton), vezët, qumështi dhe produktet e bulmetit, kërpudhat, drithërat dhe lëngu i portokallit. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Çfarë të hani para gjumit për një natë më të qetë?
Published
4 days agoon
December 15, 2025By
UBT News
Nëse vetëm mendimi për gjumin të shqetëson, ajo që ha mund të ketë ndikim të madh. Gjumi cilësor ndihmon shëndetin e trurit, forcon sistemin imunitar dhe ul rrezikun për sëmundje kronike.
Edhe pse rekomandohen 7–8 orë gjumë çdo natë, shumë njerëz e kanë të vështirë ta arrijnë këtë.
Përveç zakoneve të mira të gjumit, edhe ushqimi luan rol kyç.
Ja 9 ushqime dhe pije që mund të ndihmojnë për gjumë më të mirë:
Bajamet – të pasura me magnez, vitamina B dhe melatoninë.
Gjeli i detit – përmban triptofan që nxit përgjumjen.
Çaji i kamomilit – ka efekt qetësues dhe ndihmon kundër pagjumësisë.
Kivi – përmban serotonin dhe antioksidantë.
Lëngu i qershisë së thartë – burim natyral i melatoninës.
Peshqit e yndyrshëm – të pasur me vitaminë D dhe omega-3.
Arrat – ndihmojnë rregullimin e ciklit të gjumit.
Çaji i lules së pasionit – ul stresin dhe nxit relaksimin.
Orizi i bardhë – karbohidratet mund të ndihmojnë rënien në gjumë kur konsumohet me masë. /A.Z/UBT News/
Rektori i UBT-së, Edmond Hajrizi, bëhet zyrtarisht anëtar i Akademisë Evropiane të Shkencave
Ambasada amerikane e quan sukses të madh ushtrimin e përbashkët me Policinë
Simboli i Ujkut, FSK dëshmon nivelin e lartë të përgatitjes profesionale
Fotot më të fuqishme të vitit 2025
Këshilli i Evropës do të vëzhgojë zgjedhjet në Kosovë
Elezi: Për tri ditë janë shpërndarë me sukses 93% e pakove me fletëvotime për votimin me postë të diasporës
Qeveria miraton vendime preliminare për shpronësime në disa projekte infrastrukturore
Nëse kualifikohet në botëror, Kosova fiton rreth 10.5 milionë dollarë
Gjilani ndalon përdorimin e fishekzjarreve
Të kërkuara
-
Aktualitet2 months agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Lajmet3 months agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Rajoni3 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
-
Vendi3 months agoNë UBT diplomon ushtaraku i FSK-së, Major Vilson Musaj
