

Kulturë
Pesë fakte befasuese për bletët në Ditën Botërore të Bletës
Published
4 years agoon
By
Betim GashiKa shumë gjëra që do t’ju bëjnë t’i doni edhe më shumë bletët. Ato janë thelbësore për rritjen e shumë ushqimeve të preferuara dhe më të shëndetshme, ndërsa lëvizin polenin nga bima në bimë, duke polenuar më shumë se njëqind fruta dhe perime duke përfshirë luleshtrydhet, patatet dhe mollët.
Fatkeqësisht, shumë lloje bletësh janë nën kërcënim si rezultat i ndryshimeve në përdorimin e tokës, pesticideve, bujqësisë intensive dhe ndryshimit të klimës – por ka hapa që mund të ndërmerrni për t’i ndihmuar ato.
Për nder të Ditës Botërore të Bletës më 20 maj, këtu janë pesë gjëra të habitshme që mund të mos i dini për pjalmuesit që punojnë shumë.

1. Bletët komunikojnë dhe marrin vendime duke vallëzuar
Kur një bletë zbulon dhe inspekton një fole të re, ajo përdor një vallëzim për të reklamuar dhe debatuar mbi meritat e saj. Nëse një bletë tjetër përplaset në një bletë që kërcen, ajo do të shkojë për të inspektuar vendin dhe nëse i pëlqen, edhe ajo do të tundet.
Përfundimisht, dinamika e vallëzimit të tundjes bën që rreth 20 deri në 30 bletë të bien dakord për vendin më të mirë të folesë dhe ata i komunikojnë vendimin e tyre pjesës tjetër të tufës duke lëshuar tinguj të lartë dhe duke gumëzhitur krahët midis bletëve të tjera.
2. Bletët mund të përdorin mjete
Bletët në Vietnam dhe pjesë të tjera të Azisë kërcënohen nga speciet grabitqare që sulmojnë kolonitë e bletëve, duke vrarë të rriturit që mbrojnë folenë dhe duke prerë bletët e reja. Në veçanti, speciet e pangopura Vespa janë të afta të zhdukin një zgjua bletësh brenda disa orësh.
Për të shmangur sulme të tilla, bletët janë vërejtur duke mbledhur jashtëqitje të freskëta të kafshëve dhe duke e vendosur atë rreth hyrjes në zgjua të tyre. Studiuesit, e quajnë atë “njollë fekale”. Ekipi i studimit beson se ajo largon brirët grabitqare nga foleja duke zvogëluar kohën që harqet kalojnë duke u përpjekur të shkelin folenë.
“Njollosja shënon raportin e parë të bletëve të mjaltit të çdo specie që kërkojnë ushqime për materiale që nuk rrjedhin nga bimë ose lëngje me bazë uji. Ishte gjithashtu shembulli i parë i qartë i bletëve të mjaltit që përdorin një mjet në natyrë”, tha studimi.

3. Jashtëqitja e bletëve gati se shkaktoi një konfrontim gjatë Luftës së Ftohtë
Në vitet 1980, “shiu i verdhë” – njolla të vogla të verdha të gjetura në gjethet e xhunglës në Laos dhe Kamboxhia – mendohej se ishin mbetja e armëve kimike. Refugjatët thanë se shiu i verdhë shkaktoi sëmundje dhe vdekje. Dyshimet i shtynë Shtetet e Bashkuara të akuzojnë ish-Bashkimin Sovjetik dhe aleatët e tij për luftë kimike.
Ekspertët e bletëve më vonë zbuluan se pikat e verdha ishin jashtëqitje nga tufat masive të bletëve të egra.
4. Grerëzat bëhen të vrazhda në mungesë të polenit
Bimët prodhojnë lule verbuese të ngarkuara me nektar për të tërhequr pjalmuesit, por çfarë duhet të bëjë një grerëz e paduruar dhe e uritur kur ato lule nuk kanë çelur ende?
Kur ka mungesë poleni, bletët dëmtojnë gjethet e domates dhe mustardës në një mënyrë unike që rezultoi në lulëzimin e bimës deri në 30 ditë më herë, zbuluan shkencëtarët në Zvicër dhe Francë. Për bletët, poleni është një burim proteine që u duhet për të rritur të vegjlit e tyre.
Sidoqoftë, temperaturat më të ngrohta si rezultat i krizës së klimës do të thotë që bletët po zgjohen më herët pas letargjisë për dimrin për të gjetur lulet që u duhen për ushqim nuk kanë çelur ende. Koha e lulëzimit, e cila mbështetet në ekspozimin ndaj dritës, ndikohet më pak nga ndryshimi i klimës. Kjo krijon një mospërputhje që mund të lë bletët me pak ushqim në fillim të pranverës.
5. Njerëzit kanë shfrytëzuar mjaltin e bletëve për mijëra vjet
Një pikturë shpelle në Spanjë, që mendohet të jetë 8 mijë vjet e vjetër, përshkruan një njeri që mbledh mjaltë nga një shkallë. Gjurmët e dyllit të bletës në qeramikë sugjerojnë gjithashtu që fermerët e hershëm i mbanin bletët 9 mijë vjet më parë. Mjalti është gjetur gjithashtu në varret e lashta egjiptiane.
Mjalti ka të ngjarë të ishte një trajtim i rrallë në një dietë prehistorike që kishte pak ushqime të ëmbla dhe mund të kishte pasur përdorime medicinale. Dylli i bletës mund të ishte përdorur për t’i bërë enët të papërshkueshme nga uji ose si ngjitës. Sot, mjalti mund të ofrojë shpresë të re në luftën kundër rezistencës ndaj antibiotikëve.
Ai përmban antibiotikë natyralë për të ndihmuar trupin të luftojë me infeksionin. Shkencëtarët janë duke punuar në mënyra për ta bërë substancën ngjitëse më të lehtë për t’u aplikuar në plagë dhe ajo mund të përdoret në kirurgji, zona lufte dhe shtëpitë tona./UBTNews
(Arjeta Ibishi, studente në Media dhe Komunikim në UBT)
Magazinë
Gwyneth Paltrow flet për ndarjen nga Brad Pitt: “Nuk ishte i emancipuar”
Published
45 minutes agoon
July 21, 2025By
UBT News
Fejesa e shkurtër, por shumë e komentuar e Gwyneth Paltrow me Brad Pitt në mesin e viteve ’90 ishte një nga romancat më të joshëse të Hollywood-it.
Megjithëse çifti dukej i përsosur në sytë e publikut e shfaqej rregullisht në evente madhështore, pas fasadës së shkëlqimit fshiheshin mosmarrëveshje të thella që përfundimisht çuan në ndarjen e tyre.
Sipas biografisë më të re të shkruar nga Amy Odell, me titull “Gwyneth: The Biography”, që publikohet më 29 korrik, shkaku kryesor i ndarjes së tyre ishte mospërputhja në karaktere dhe mënyrë jetese.
Paltrow, e rritur në një ambient elitar, intelektual dhe kulturor të New York-ut, besonte se Pitt, që vinte nga një familje tradicionale, fetare dhe me rrënjë të thella në Misuri, nuk përfaqësonte nivelin e emancipimit që ajo kërkonte te një partner.
“Ajo e shihte veten si më e zgjuar, më e arsimuar dhe më e sofistikuar se ai,” shkruan autorja.
Vetë Gwyneth tregoi se kur dilnin për darka elegante, i duhej t’i shpjegonte Pitt-it çfarë lloj havjari po konsumonin. Sipas miqve dhe kolegëve, ajo qante gjatë kësaj marrëdhënieje, e përfshirë nga pasiguria dhe ndjenja e inferioritetit përballë suksesit të madh të Pitt-it. Edhe pse ai e quajti “engjëlli im” dhe “dashuria e jetës sime” në ndarjen e çmimeve Golden Globes më 1996, dyshimet e saj për të ardhmen e tyre ishin tashmë prezente.
Në një intervistë të fundit në podcast-in “Call Her Daddy”, Paltrow pranoi se në atë periudhë nuk ishte ende e gatshme për martesë, megjithëse ndarja nuk ishte e lehtë për të. Koha tregoi se secili ndoqi rrugën e vet: Pitt u kthye në një ikonë globale të kinemasë, ndërsa Paltrow, përmes markës së saj Goop, u shndërrua në simbolin e një jete të rafinuar dhe moderne, stil që ajo e ka mishëruar gjithmonë.
Magazinë
Ellen DeGeneres: U zhvendosa në Britani për shkak të Trumpit
Published
3 hours agoon
July 21, 2025By
UBT News
Ylli televiziv amerikan, Ellen DeGeneres, ka bërë paraqitjen e saj të parë publike që kur është zhvendosur në Mbretërinë e Bashkuar, duke thënë se vendimin për zhvendosje në Angli e mori një ditë pasi Donald Trump u rizgjodh president i SHBA-së.
Komediania dhe prezantuesja tha para një turme në Cheltenham, Gloucestershire, se jeta “është më e mirë në Mbretërinë e Bashkuar”.
Ellen tha se ajo dhe gruaja e saj Portia de Rossi po mendonin të martoheshin në Angli pas disa lëvizjeve në SHBA drejt anulimit të së drejtës për martesë të personave me gjini të njejtë dhe se Amerika ende mund të jetë e frikshme për njerëzit të jenë ata që janë.
Ellen ishte një nga emrat më të mëdhenj në televizionin amerikan për 30 vjet, falë emisionit të saj, si dhe për prezantimin e çmimeve Oscar, Grammy dhe Emmy. Të dielën në teatrin Everyman në Cheltenham, ajo zhvilloi një bisedë me prezantuesin Richard Bacon, i cili e pyeti nëse raportimet se ajo u zhvendos për shkak të Donald Trumpit ishin të sakta dhe ajo u përgjigj me “Po”.
Magazinë
Nicole Scherzinger emocionon në performancën e saj të fundit në “Sunset Boulevard” në Broadway
Published
4 hours agoon
July 21, 2025By
UBT News
Nicole Scherzinger përmbylli me emocion të thellë rrugëtimin e saj si Norma Desmond në hit-muzikën Sunset Boulevard në Broadway, me një performancë të fundit që la audiencën pa frymë.
47-vjeçarja u ngjit për herë të fundit në skenë të dielën në mbrëmje, duke rrëmbyer zemrat e publikut me interpretim që u përmbyll me lot e ovacione të gjata. Nicole u shfaq me gjak teatral që i rridhte në qafë, simbol i dramës dhe intensitetit që mbarti ky rol për të.
Pas gati dy vitesh me personazhin e Normës, ajo e përshëndeti publikun dhe kastin me një mesazh prekës: “Sot, dielli perëndon në Sunset Blvd për herë të fundit… Norma më ka ndryshuar përgjithmonë”.
Në një postim në Instagram, Nicole rrëfeu se roli ishte për të më shumë se vetëm një shfaqje, ai përfaqësonte të gjithë ata që ndihen të vetmuar, të harruar apo të flakur tej nga bota, dhe një himn për ëndërrimtarët dhe luftëtarët që nuk dorëzohen. Fjalët e saj ngjallën emocione të mëdha te ndjekësit, që e vërshuan me komente mirënjohjeje dhe admirim për rolin e saj të paharrueshëm.
Roli i Normës, i luajtur më parë nga legjenda Glenn Close, e cila e cilësoi interpretimin e Nicole si akt “trimërie mahnitëse”, i solli Scherzinger-it edhe një çmim Tony për interpretimin më të mirë në një musical. Me një kast të talentuar dhe regji nga Jamie Lloyd, produksioni në Teatrin St.
James u shndërrua në një nga sukseset më të mëdha të sezonit në Broadway. Pas suksesit në Londër dhe New York, Nicole largohet nga skena me duartrokitje dhe respekt të jashtëzakonshëm, duke lënë pas një trashëgimi artistike të fuqishme.
Fansat e saj thonë se ajo “i dha Normës skenën që meriton për një brez të ri”, një rol i madh që, në duart e Nicole, mori jetë të re dhe u bë i pavdekshëm.
Kulturë
Trembëdhjetë vjet nga vdekja e poetit Ali Podrimja
Published
7 hours agoon
July 21, 2025By
UBT News
Poeti Ali Podrimja, më 21 korrik të vitit 2012, u gjet pa shenja jete në qytetin Lodve të Francës, ku kishte udhëtuar për të marrë pjesë në një festival ndërkombëtar të poezisë, kurse u raportua i zhdukur nga familjarët dhe të afërmit e tij të cilët thanë se kishin humbur kontaktet më të që prej datës 18 korrik.
Denoncimi që alarmoi diplomacinë kosovare u bë më 20 korrik. Një ditë më vonë, policia franceze gjeti trupin e pajetë të poetit në afërsi të qytetit Lodve ku ai kishte udhëtuar për të marrë pjesë në një festival ndërkombëtar të poezisë.
Sipas raportit të hetuesve francezë, mbi trupin e të ndjerit nuk janë gjetur shenja dhune dhe përjashtohet mundësia e vetëvrasjes. Për autoritetet franceze, Podrimja ka humbur orientimin gjatë një shëtitjeje në pyll dhe pas orësh të tëra lëvizjeje është dehidruar.
Ali Podrimja u lind më 28 gusht 1942 në Gjakovë, në kohë lufte e rrethanash aspak të volitshme dhe pati një fëmijëri mjaft të vështirë.
Ali Podrimja është autor i më shumë se dhjetë vëllimeve me poezi dhe mbahet sot nga kritika si përfaqësuesi më tipik i poezisë së sotme shqiptare dhe si një poet me emër dhe në shkallë ndërkombëtare.
Ndër veprat më të njohura të tij janë: “Thirrje” 1961 , “Dhimbë e bukur” 1967 , “Sampo” 1969 , “Torzo” 1971 , “Folja” 1973 , “Credo” 1976 , “Sampo 2” 1980 , “Drejtpeshimi” 1981 , “Lum Lumi” 1982 ,”Fundi i Gëzuar” 1988 , “Zari” 1990 , “Në bisht të sorrës” 1994 , “Buzëqeshje në kafaz” 1995 , “Ishulli Albania” , “Pikë e zezë në blu” 2005.

Si ta përballosh vapën e tmerrshme kur ke ekzemë?

Gjykata e Apelit anulon vendimin për paragjykim ndaj pesë policëve në rastin e Lipjanit

Gwyneth Paltrow flet për ndarjen nga Brad Pitt: “Nuk ishte i emancipuar”

Kurti mban konferencë për media në orën 15:00

Musk lanson Baby Grok, një aplikacion i dedikuar për fëmijë

Ndalohen katër të dyshuar për plagosjen në Doganaj të Ferizajt

Kjo rutinë mund të ngadalësojë plakjen dhe të rikthejë forcën në trup

Samsungu me tre ekrane vjen në fund të vitit, çmimi astronomik

Ellen DeGeneres: U zhvendosa në Britani për shkak të Trumpit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore