

Published
2 years agoon
By
UBT newsNga Emmanuel Pietrobon
Vrasësit serialë kanë qenë për shumë kohë muza e frymëzimit për shkrimtarët dhe skenaristët. Ata kanë zhytur në zi familje të tëra. Dhe gjatë viteve 1990 ata i dhanë shumë sukses kinemasë së zhanreve horror dhe thriller, duke frymëzuar saga të frikshme por të suksesshme si “E premtja e datës 13”, “Halloween” dhe “Scream”.
Vrasësit serialë janë të paktë në numër. Por kanë vranë dhjetëra mijëra njerëz në mbarë botën. Kështu 10 vrasësit serialë kryesore në histori, vranë së bashku 898 njerëz. Shkenca e kriminologjia i ndan në të organizuar dhe të ç’organizuar, por edhe në “misionarë” dhe “vejusha të zeza”, në hedonistë dhe në njerëz me mendje të trazuara.
Disa nuk e arrijnë pragun minimal të pranueshëm të Koefiçentit të Inteligjencës (IQ), të tjerë kanë një inteligjencë mbi mesataren. Vrasësit serialë, makth i njerëzve të zakonshëm, obsesioni i profilistëve dhe kurioziteti i sociologëve. Qofshin metodikë apo të çrregullt, pre e halucinacioneve apo tejet të kthjellët në veprime, është e sigurt që për fat të mirë kjo lloj specie është në prag të zhdukjes.
“Epoka e Artë” e vrasësve serialë zgjati rreth 40 vite, nga vitet 1950 deri në vitet 1990, dhe pati një ndikim të thellë në imagjinatën kolektive të perëndimorëve por edhe pjesës tjetër të botës. Edhe sot, dekada më vonë, filmat dhe serialet mbi protagonistët e mëdhenj të kësaj epoke janë në gjendje të tronditin publikun siç e tregon edhe seriali mbi vrasësin serial Xhefri Dahmer në Netflix.
Amerika Puritane e interpretoi fenomenin e vrasësve serialë në terma eskatologjikë, pra duke e lexuar atë si një sinjal të “fundit të afërt të botës”. Për Bashkimin Sovjetik, kjo dukuri ishte një nga shenjat e shumta të rënies së qytetërimit të degjeneruar perëndimor. Prandaj hezitoi që të lidhte zhdukjen e rreth 50 njerëzve me një njeri të vetëm: Andrej Çikatilo.
Për Japoninë, dukuria e vrasësit seriale, ishte një pasojë e paqëllimshme e perëndimorizimit të shoqërisë japoneze. Gjithsesi u duk si një tendencë e destinuar të zgjaste shumë. Por nuk ndodhi kështu. Sipas vlerësimeve zyrtare, numri i vrasësve serialë aktivë në SHBA ka ardhur duke u zvogëluar në mënyrë drastike nga fundi i shekullit XX.
Ata ishin 770 në vitet 1980, 670 në vitet 1990, dhe më pas numri ra nga 400 në fund të shekullit XX, dhe ishte në pak më shumë se 100 në periudhën 2010-2020. 189 vrasje iu atribuan vrasësve serialë vetëm në vitin 1987. Kjo shifër ishte vetëm 30 në vitin 2015.
Por cilat janë arsyet e mundshme të kësaj rënieje? Për kriminologët arsyeja kryesore është progresi teknologjik. Përparimet, zhvillimet dhe zbulimet e reja në fushën e mjekësisë ligjore, nga teknologjia e informacionit tek leximi i ADN-së, kanë e përmirësuar ndjeshëm efektivitetin e departamenteve hetimore, të cilat ndërmjet analizës së materialit biologjik dhe të dhënave të tjera, janë në gjendje të ngadalësojnë vazhdimin e vrasjeve zinxhir dhe madje të zgjidhin krimet misterioze të së kaluarës së largët.
Nga ana tjetër videokamerizimi i hapësirave urbane dhe jo urbane, si rrugët dhe autostradat, ua ka vështirësuar aktivitetin kriminal këtyre njerëzve. Për shembull sot në në Shtetet e Bashkuara, ka 1 kamerë për çdo 4.6 persona. Po ashtu, në krahasim me të kaluarën, sot komisariatet dhe departamentet dialogojnë, shkëmbejnë të dhëna dhe tendenca drejt bashkëpunimit ndërkombëtar ndërmjet forcave policore të vendeve të ndryshme.
Ndryshime të rëndësishme kanë ndodhur edhe tek vetë shoqëria. Në vendet e zhvilluara është zhdukur fenomeni i “autostopit”, që historikisht ka qenë një burim i rëndësishëm viktimash për vrasësit serialë. Sot telefonat janë të pajisur me gjeolokacionin dhe alarmin e kërkimit të ndihmës.
Gjithsesi përparimi teknologjik dhe ndryshimet sociale mund të shpjegojnë vetëm pjesërisht pakësimin e madh të vrasësve serialë. Sepse nëse është e vërtetë që vrasjet në seri janë bërë më të vështira, i tillë është edhe fakti që të paktën në kontekste të caktuara, duket se ka ndryshuar mënyra e “idealizimit” të vrasjes.
Dhuna duket se ka ndryshuar, ajo është më pak e përpunuar dhe më spektakolare. Disa sociologë dhe kriminologë, veçanërisht midis Shteteve të Bashkuara dhe Japoni, besojnë në ekzistencën e një lidhje midis uljes (të jashtëzakonshme) të vrasjeve serike dhe rritjes (të jashtëzakonshme) të dy dukurive të tjera kriminale: vrasjeve të dhunshme dhe masakrave.
Pra rrëmbimeve që përfundojnë me vrasje, tragjedi familjare dhe masakrat famëkeqe nëpër shkolla.
Nëse masakrat mizantropike, mini-vrasësit serialë dhe vrasësit e egër të viteve 2000 janë ekuivalenti bashkëkohor i vrasësve serialë të shekullit XXI, apo nëse këto janë fenomene krejtësisht të palidhura, e vetmja gjë e sigurt është një: po perëndon epoka e vrasësve serialëtradicionale, e nisur dikur nga Xhek Rrjepësi. / “Il Giornale” – Bota.al
Kuriozitete
Pse nuk bën të parkosh automjetin në bar të thatë?
Published
1 week agoon
July 11, 2025By
UBT News
Vera është koha e të nxehtit të madh dhe thatësirave, dhe e gjitha kjo është një terren i përshtatshëm për zjarre.
Burimet e zjarreve mund të jenë të ndryshme, nga ato natyrore deri te zjarrvënësit që kënaqen me flakët.
Në Spanjë, Agjentët e mbrojtjes së mjedisit lëshuan paralajmërimin interesant, parkimi i veturave mbi thatësi, veçanërisht pas një udhëtimi të gjatë, është i rrezikshëm. Shkaku qëndron te sistemi i shkarkimit të gazrave, pra te katalizatori, komponent i projektuar për të reduktuar ndotjen që lëshojnë automjetet.
Gjatë funksionimit normal, ky element mund të arrijë temperatura të larta, nga 400 deri në 800 gradë Celsius, duke shkaktuar ngrohje të konsiderueshme në zonën poshtë makinës. Pas një udhëtimi prej disa kilometrash, nxehtësia në pjesën e poshtme të automjetit mund të arrijë në 300 gradë Celsius.
Nëse vetura parkohet mbi bar të thatë, nxehtësia mjafton që bimësia të nisë të digjet për disa sekonda.
Masa më e thjeshtë për të shmangur këtë lloj zjarri është të mos parkoni automjetet jashtë zonave të përcaktuara për këtë qëllim, veçanërisht në vende ku ka bimësi të thatë.
Kuriozitete
Barbie bën versionin e kukullës me diabet të tipit 1
Published
2 weeks agoon
July 9, 2025By
UBT News
Kukulla e re “Barbie” nga kompania e njohur e lodrave “Mattel” ka pompë insuline e monitor të glukozës, e cila është pjesë e serisë së re të kukullave të lansuara nga brendi, ka raportuar The Guardian.
Kjo kukull është projektuar në mënyrë që fëmijët me diabet ta ndiejnë veten të përfshirë në shoqëri..
Në filmin “Barbie”, të regjisores Greta Gerwig, Barbieland është vend i gjithëpërfshirjes e diversitetit. Që nga 2019 “Mattel” ka filluar të prodhojë kukulla me aftësi të kufizuara, ani pse kjo kukull e njohur ekziston që nga viti 1959.
Kompania ka lansuar “Barbien” e parë me sëmundjen e diabetit të tipit 1, edicioni i fundit i rangut, për të cilin ka deklaruar se është projektuar “të ua mundësojë fëmijëve ta gjejnë veten te kjo kukull e ta inkurajojnë sa më shume lojën me kukulla përtej eksperiencave jetësore”.
Diabeti i tipit 1 është sëmundje autoimune ku vet trupi i sulmon dhe i shkatërron qelizat e pankreasit që e krijojnë insulinën. Sëmundja diagnostikohet në fëmijëri dhe pacientët monitorojnë nivelin e sheqerit në gjak e të marrin insulinë.
“Barbie” e re është dizajnuar në bashkëpunim me organizatën jo-fitimprurëse Breakthrough T1D.
Kukulla ka një pajisje për monitorimin e glukozës, që e ka të vendosur në krah, një telefon mobil me aplikacionin CGM, i cili iu ndihmon që ta përcjellë nivelin e sheqerit në gjak. Ajo ka pompë insuline një çantë që ia zë të gjitha pajisjet mjekësore që i duhen si dhe ushqimet.
Krista Berger, zëvendës shefe e kukullave “Barbie” në “Mattel”, ndërkohë që po promovonte kukullën e re ka thënë se ky është një hap i rëndësishëm drejt përkushtimit që ka kompania për gjithëpërfshirje dhe përfaqësim.
“‘Barbie’ ndihmon fëmijët të fitojnë përceptimet e para për botën, duke reflektuar edhe sëmundjen e diabetit tipi 1, sigurohemi që më shumë fëmijë të mund ta shohin veten në historitë që i imagjinojnë përmes lojës me kukullat që i duan”, ka thënë Berger.
“Barbie” e parë afroamerikane u lansua gjatë viteve ’60, kurse ato hispanike u lansuan gjatë viteve ’80, ndërkohë që shumë kukulla në profesione të ndryshme që ushtrojnë gratë u prezantuan në vitet ’90 e 2000.
Në ditët e sotme ka më shumë se 175 lloje të ndryshme të kukullave në fjalë, me shumë ngjyra lëkure, syve, flokëve, tipe të ndryshme trupash si dhe aftësive të kufizuara trupore. Kompania ka përshirë edhe “Barbien” e verbër, “Barbien” afromarikane më sindromë Down, kukulla me aparat dëgjimi, me proteza të ndryshme për gjymtyrë, kukulla me karrocë si dhe “Barbien” më sëmundjen e lëkurës, që quhet vitiligo.
“Barbie” nuk është e vetmja kukull që fokusohet te diversiteti. Kompanie e lodrave “Lottie” ka kukulla me sindromën Down si dhe me autizëm, ndërkohë që kompania “Lego” shet shumë lloje të figurave që kanë aftësi të kufizuara fizike.
“Përfaqësimi ka rëndësi, sidomos në fëmijëri. Të shohësh ‘Barbie’ me diabet të tipit 1 ndihmon në normalizimin e kësaj sëmundje e në uljen e stigmatizimit dhe u tregon fëmijëve që nuk qëndrojnë vetëm në këtë botë. Ky është hap pozitiv drejt ndërtimit të vetëbesimit, përfshirjes dhe kuptimit se si është të jetosh me diabet”, ka thënë Arjun Penasar, shef ekzekutiv i “diabetes.co.uk”.
Kuriozitete
Çfarë janë kukullat Labubu dhe pse njerëzit po lënë kokat pas tyre?
Published
2 weeks agoon
July 7, 2025By
UBT News
Labubu, një krijesë e vogël me veshë lepurushi, dhëmbë të theksuar dhe veshje të çuditshme, është kthyer në aksesorin më të paparashikuar të verës 2025.
I varur në çanta Hermès, Louis Vuitton apo Bottega, kjo lodër e çuditshme ka rrëmbyer jo vetëm influencueset dhe VIP-at si Rihanna, Dua Lipa dhe Lisa nga Blackpink, por edhe gjithë gjeneratën Z.
Si u krijua Labubu?
Kukulla Labubu u krijua më 2015 nga Kasing Lung. E frymëzuar nga mitologjia nordike, Labubu është pjesë e universit “The Monsters” dhe përfaqëson një personazh të mirë që shpesh gabon pa dashje. Kukullat vijnë në forma të ndryshme dhe të mbështjella me kostume në varësi të një tematike dhe shiten si “blind boxes”, pra ti nuk e di kurrë cilën do të marrësh derisa ta hapësh.
Pse janë bërë kaq të famshme?
Nostalgjia – Shumë nga blerësit e sotëm janë rritur me anime, lodra dhe personazhe të viteve ’90 dhe 2000. Tani, me më shumë të ardhura, ata rikthehen tek ato ndjesi të thjeshta dhe të lumtura përmes kukullave si Labubu.
Kultura e “kidult” – Brezat e rinj nuk kanë më frikë të përqafojnë fëmijërinë edhe si të rritur. Tregu i lodrave për të rritur është në bum.
Elementi i misterit – Kukullat vijnë të fshehura në kuti “surprizë”, duke krijuar ndjesinë e lojës me fat. Ndjenja e emocionit nga unboxing-u është si një dozë dopaminë.
A do të rritet vlera e tyre?
Shumë mund të shihen si investim, njësoj si kartat Pokémon apo Beanie Babies dikur. Një Labubu i rrallë është shitur për 1,000 paund. Marka po zgjeron “universin” me produkte të reja si kapëse flokësh, mbështjellës për AirPods apo aksesorë telefoni. Herën tjetër kur të shohësh një kukull të vogël me dhëmbë të çuditshëm që rri varur në një çantë luksoze, ndoshta duhet të pyesësh veten “çfarë është më me vlerë – çanta, apo Labubu?”.
Kuriozitete
Autizmi tashmë mund të zbulohet nga testi në një fije floku
Published
2 weeks agoon
July 5, 2025By
UBT News
Shkencëtarët kanë shpikur një test universal për autizmin tek foshnjat që përdor një fije floku.
Ai analizon mostrën për nivelet e metaleve si plumbi dhe alumini, të cilat janë më të larta te fëmijët autikë. Testi përfshin dërgimin e një mostre flokësh në laborator për analizë dhe u tregua se parashikonte autizmin me saktësi 81 për qind të kohës në një studim të rishikuar nga kolegët.
Shkencëtarët tjerë e shpallën testin si zhvillim ‘novator’ për gjendjen famëkeqe të vështirë për t’u diagnostikuar që prek 5.4 milionë amerikanë dhe 700,000 britanikë. Për shkak se nuk ka asnjë test standard për gjendjen, mjekët duhet të mbështeten në historinë e zhvillimit dhe sjelljen e fëmijës.
Për testin, shkencëtarët përdorin një lazer për të hequr shtresën sipërfaqësore të flokëve. Një lazer i dytë, më i fuqishëm, lëshohet më pas përgjatë flokëve, i cili merr matje në 650 pikë për çdo centimetër. Kjo gjithashtu e kthen fillesën në plazmë.
Kontrollon për substanca të lidhura me autizmin duke përfshirë metale; plumbi, kadmiumi, arseniku, zinku e bakri ndër të tjera. Hulumtimet e mëparshme kanë gjetur nivele të larta të të tre metaleve elementare në flokët e fëmijëve autikë. Rezultatet futen në program i cili kërkon modele që tregojnë autizëm.
Ata testuan metodën në fijet e flokëve të mbledhura nga 220 fëmijë japonezë kur ata ishin rreth një muajsh. Rezultatet u krahasuan me diagnozën klinike të autizmit, e përfunduar kur të rinjtë ishin rreth katër vjeç. Shkencëtarët zbuluan se testi i tyre identifikoi saktë autizmin në 394 raste (81 për qind e totalit).
Ai identifikoi autizmin në 96.4 për qind të fëmijëve dhe ia dha plotësisht të qartë 75.4 për qind që nuk kishin autizëm. Autizmi është diçka me të cilën njerëzit lindin, gjë që çon në funksionimin e trurit të tyre ndryshe nga ai i njerëzve të tjerë. Ata me këtë gjendje mund të luftojnë për të komunikuar, e kanë të vështirë të kuptojnë se si mendojnë ose ndihen të tjerët, ose shqetësohen dhe mërziten në situata të panjohura dhe ngjarje shoqërore.
Shkencëtarët nuk janë të qartë se çfarë e shkakton këtë gjendje, megjithëse mendohet se janë të përfshirë faktorë mjedisorë dhe gjenetikë.

Laha: Qendra e Laboratorëve testues në UBT është qendra më e madhe në rajon

Selimi: Mbi 90 për qind e të diplomuarve në Media dhe Komunikim në UBT janë të punësuar

Sërish s’ka konstituim të Kuvendit, Nisma pret sinjal pozitiv nga LVV-ja

Raportohet për të paktën 26 të vrarë në Gazë

Popoviq në mbajtje për 48 orë pas fjalimit kundër UÇK-së, i sekuestrohen dy telefona

14-vjeçari ndalohet me armë zjarri dhe sprej në Ferizaj

Trump nënshkruan projektligjin historik për kriptovalutat

Sot tentimi i 49-të për konstituimin e Kuvendit

Ligjëratë mbi Vëzhgimin Satelitor në kuadër të Akademisë Verore në Fakultetin e Sistemeve të Informacionit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT1 month ago
UBT organizon debat rreth zgjerimit të BE-së dhe ruajtjes së vlerave evropiane
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT – Institucioni privat me më së shumti programe të akredituara nga Agjencia e Akreditimit të Kosovës
-
Lajmet nga UBT2 months ago
UBT rilicencohet nga MAShTI për ofrimin e arsimit profesional në katër drejtime të rëndësishme shëndetësore