Lajmet

Gjashtë arsye pse zgjoheni të lodhur

Një mënyrë për të ndihmuar veten është që së pari të bëni dy pyetje për gjumin tuaj.

Published

on

Ju flini shtatë ose tetë orë pothuajse çdo natë dhe zgjoheni të lodhur në mëngjes. Si është e mundur që ju zbatoni rregullin “tetë orë në ditë” dhe ende ndiheni keq?

Kjo mospërputhje, sipas një studimi të vitit 2015, më së shpeshti ndodh për shkak të një gjendjeje të ngritur të të ashtuquajturës inerci të gjumit, një proces cirkadian që modulon kujtesën, humorin, kohën e reagimit dhe vigjilencën pas zgjimit. Disa njerëz kanë vënë re një ndjenjë reaktiviteti të ulët dhe kokëfortësie në periudhën pas fikjes së alarmit të mëngjesit. Pasojat e inercisë së gjumit zakonisht zhduken pas 15 minutash deri në një orë, por ato mund të zgjasin deri në disa orë.

Inercia e gjumit ndikon negativisht në aftësitë më komplekse njohëse si të menduarit vlerësues, vendimmarrja, kreativiteti dhe ndjekja e rregullave. Gjendja përkeqësohet sa më shumë të jetë personi i privuar nga gjumi.

Edhe nëse nuk po kurseni jetë në punë ose nuk po drejtoni kamionë gjatë gjithë natës, orët e inercisë së gjumit mund të dëmtojnë cilësinë e jetës tuaj.

Një mënyrë për të ndihmuar veten është që së pari të bëni dy pyetje për gjumin tuaj, thotë eksperti i gjumit Raj Dasgupta, profesor klinik i mjekësisë pranë Universitetit të Kalifornisë Jugore.

“Pyetja e parë është nëse jeni duke fjetur mjaftueshëm, dhe pas kësaj, nëse jeni duke fjetur mjaft mirë”, thotë Dasgupta.

Ai rekomandon konsultimin me një specialist të gjumit, i cili mund të kontrollojë nëse keni çrregullime të gjumit. Por ka faktorë më të thjeshtë që mund të ndërhyjnë në proceset e rikuperimit – të tilla si konsolidimi i kujtesës, rregullimi i hormoneve dhe emocioneve – që ndodhin gjatë gjumit.

1. Lodhje

“Ka shumë kushte që shkaktojnë rraskapitje, por ato nuk do të krijojnë domosdo një ndjenjë gatishmërie për gjumë”, thotë Jennifer Martin, profesoreshë e mjekësisë në Shkollën e Mjekësisë David Geffen të UCLA.

Këto kushte përfshijnë dhimbje kronike, çrregullime metabolike ose tiroide, anemi dhe sëmundje kronike obstruktive pulmonare.

Nëse ndiheni të lodhur që nuk mund ta shpjegoni, “një hap i parë i rëndësishëm është thjesht të shihni mjekun tuaj të familjes,” thotë Martin.

Sipas rekomandimeve të Shoqatës Amerikane të Gjumit, të rriturit e shëndetshëm kanë nevojë për shtatë deri në nëntë orë gjumë çdo natë, që do të thotë se mund t’ju duhen më shumë se tetë orë për të pushuar një natë të plotë. Mund të provoni të shkoni në shtrat një orë më herët se zakonisht, ose të zgjoheni një orë më vonë, për të parë nëse kjo bën një ndryshim, thotë Christopher Barnes, një profesor i menaxhimit në Universitetin e Uashingtonit, i cili studion marrëdhëniet midis gjumit dhe performancës së punës.

2. Mënyrë jetese sedentare

Nëse bëni një mënyrë jetese të ulur, trupi juaj mund të mësohet me përdorimin e sasive të vogla të energjisë, duke ju bërë të ndiheni më të lodhur se sa duhet nëse jeni duke bërë aktivitete bazë ditore, thotë Martin.

Organizata Botërore e Shëndetësisë rekomandon të paktën dy orë e gjysmë aktivitet fizik mesatar deri të fuqishëm në javë për të gjithë të rriturit dhe dy orë e gjysmë në javë ushtrime të moderuara aerobike ose të forcës rekomandohen për gratë shtatzëna.

3. Ankthi ose depresioni

Ankthi ose depresioni harxhojnë shumë energji, thotë Dasgupta. Këto sëmundje gjithashtu mund të ndikojnë negativisht në kohën që duhet për të fjetur, si dhe sa herë zgjoheni gjatë natës, shton ai.

Ndonjëherë ilaçet për trajtimin e depresionit ose ankthit mund të kenë efekte anësore si pagjumësia ose bllokimi i fazave të gjumit të thellë, paralajmëron ai.

4. Gjumi i pabarabartë

Ndonjëherë oraret tona janë të ndryshme në fundjavë sesa në pjesën tjetër të javës, thotë Barnes. Oraret ditore ndryshojnë edhe për ata që punojnë me turne.

“Një praktikë e zakonshme është t’i thuash vetes, ‘ok, është e premte pasdite, nuk duhet të punoj nesër në mëngjes, mund të qëndroj zgjuar më gjatë se zakonisht'”, thotë Barnes. Ndoshta do të qëndroni zgjuar edhe më gjatë të shtunën sepse nuk duhet të punoni as të dielën, dhe më pas shkoni në shtrat më herët të dielën sepse po përgatiteni për javën e punës.

Por në atë moment, ju keni ndryshuar tashmë orarin tuaj të gjumit, edhe në një njoftim kaq të shkurtër.

“Mund të krahasohet lehtësisht me të ashtuquajturin lodhje nga një udhëtim i gjatë”, thotë Barnes. “Nuk mund të ktheheni në mënyrën si keni qenë kaq shpejt”.

5. Dehidratim

Më shumë se 50 për qind e trupit tuaj përbëhet nga uji, i cili nevojitet për shumë funksione në trup, si tretja e ushqimit, krijimi i hormoneve dhe neurotransmetuesve ose dërgimi i oksigjenit në të gjitha pjesët e trupit. Dehidrimi shoqërohet me ulje të vigjilencës dhe rritje të ndjenjës së përgjumjes dhe rraskapitjes.

Instituti Amerikan i Mjekësisë rekomandon që femrat të konsumojnë 2.7 litra ujë në ditë dhe meshkujt 3.7 litra. Ky rekomandim përfshin të gjitha lëngjet, duke përfshirë ushqimet e pasura me ujë si frutat, perimet ose supat. Përkthyer, kjo do të thotë nëntë gota ujë në ditë për gratë dhe 12 e gjysmë për burrat.

6. Mjedisi ose rutina e keqe e gjumit

Higjiena e mirë e gjumit përfshin një dhomë gjumi të errët që është e qetë dhe e freskët gjatë natës – dhe që e përdorni vetëm për të fjetur dhe asgjë tjetër.

Shmangni konsumimin e kafeinës më pak se gjashtë orë para gjumit dhe kufizoni konsumimin e alkoolit, si dhe ushqimet e rënda dhe pikante, të paktën dy orë para gjumit. Alkooli mund të parandalojë fazat më të thella të gjumit dhe të rënda.

Lajmet

Ngadhnjim Arrni zgjidhet kryetar i Gjykatës Themelore në Prishtinës

Published

on

By

Këshilli Gjyqësor i Kosovës e ka emëruar gjyqtarin, Ngadhnjim Arrnin kryetar të Gjykatës Themelore në Prishtinë. Arrni mori gjithsej 8 vota për, asnjë kundër dhe një abstenim.

Në garë për këtë pozitë ishin edhe gjyqtarët, Alban Ajvazi dhe Kushtrim Shyti.

Kryesuesi i KGjK-së, Albert Zogaj tha se gjyqtarit, Arrni tani në pozitën e kryetarit të Gjykatës Themelore në Prishtinë, ka mandat pesë vjeçar.

“Me 8 vota për, një abstenim dhe asnjë kundër gjyqtari Ngadhnjim Arrni emërohet kryetar i Gjykatës në Prishtinë, mandati i të njëjti është pesë vite” , tha ai.

Në mbledhjen e sotme Këshilli Gjyqësor i Kosovës ka miratuar draft rregulloren për pagesën e shpenzimeve të procedurës penale në gjykatat e Republikës së Kosovës.

Për këtë rregullore, kryesuesi i KGJK-së, Albert Zogaj tha se kjo rregullore të ketë impakt në politikat ndëshkimore, por edhe në të hyrat e sistemit gjyqësor.

“Një prej akteve më të rëndësishme këtë vit meqenëse realisht organizonin qasjen e gjithë gjykata në procese gjyqësore. Por, njëkohësisht se do të ketë impakt në politikën ndëshkimore për dënimet me gjobë sepse nuk mund të jetë pastaj dënimi më i ulët se shpenzimet, pra ka impakt të dyfishtë dhe njëkohësisht besoj se do të kontribuoj në të hyrat që sistemi gjyqësor gjeneron në buxhetin e vendit. Besoj se do të ketë rritje”, theksoi Zogaj.

Sot KGjK kanë miratuar edhe draft rregulloren për sistemin qendror të evidencës penale në Republikën e Kosovës, si dhe draft rregulloren për regjistrat e personave që iu hiqet zotësia e veprimit, regjistrin e personave që iu hiqet e drejta prindërore, si dhe regjistrin e adoptimit.

Po ashtu, përkrahi iu dha edhe udhëzimit administrativ për përmbajtjen e ueb faqes së Këshillit Gjyqësor të Kosovës dhe Gjykatave të Republikës së Kosovës.

Anëtarja e Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Drita Rexhaj tha se ky udhëzim kontribuon në rritjen e transparencës dhe digjitalizimit në sistemin gjyqësor.

“Objektiv kryesore e këtij dokumenti është rritja e transparencës, llogaridhënies dhe besueshmërisë në publikun për sistemin gjyqësor përmes publikimit të rregullt dhe në kohë të vendimeve dokumenteve strategjike, raporteve, planeve të punës dhe informatave të tjera që janë me karakter publik”, tha ajo.

Këshilli Gjyqësor i Kosovës në mbledhjen e sotme ka martuar edhe planin vjetor të punës së Këshillit Gjyqësor të Kosovës për vitin 2026.

Drejtori i Zyrës Ligjore në KGJK, tha se planit vjetor i punës së Këshillit Gjyqësor të Kosovës për vitin 2026 paraqet një dokument strategjik që përcakton prioritetet.

Kryesuesi i Këshillit Gjyqësor të Kosovës, Albert Zogaj tha se pikë kyçe në këtë plan të punës për vitin 2026 është drejtësia administrative.

“Pika kyçe me këtë draft që ne miratojmë sot është vendos në fokus drejtësia administrative, por që realisht në dakord edhe me sekretariatin dhe zyrën e BE del edhe nga raporti i Progresit dhe është rekomandim i nënkomiteti për drejtësisë dhe siguri duhet ta kemi të fokusuar drejtësisë administrative…plani është i strukturuar në alternativë nëse eventualisht nuk do të kemi gjykatë administrative gjatë vitit 2026 ky plan shkon në fuqizim të departamentit për çështje administrative në strukturën aktuale që ka por që patjetër do të ketë organogram”, tha ai.

KGJK sot ka miratuar edhe organogramin e përgjithshëm të gjykatave për vitin 2026. Me këtë rast, udhëheqësi i këshillit tha se sistemi gjyqësor i Kosovës ka numrin më të ulët të gjyqtarëve në nivel të Ballkanit Perëndimor.

Ai tha se ky është alarm për pushtetin ekzekutiv dhe legjislativ.

“474 pozita në sistemin gjyqësor përfaqësojnë nivelin më të ulët në Ballkanin Perëndimor, sipas mesatares për numrin e popullsisë dhe kjo do të duhej të paraqiste një alarm për dy pushtetet e tjera ekzekutivin dhe legjislativin sepse Kosova pavarësisht se ka një hartë horizontale të shtrirë të ndryshme nga vendet tjera të Ballkanit Perëndimor që nënkupton që numri i gjyqtarëve duhet të jetë mbi mesataren e vendeve të Ballkanit për fat të keq ne vazhdojmë me qenë nën mesataren”, tha ai.

Këshilli Gjyqësor i Kosovës në mbledhjen e sotme ka shpall tri pozita të lira për anëtar të këtij këshilli, derisa gjyqtarja, Ivana Milenkoviq është emëruar nënkryetare e Gjykatës së Apelit

Continue Reading

Lajmet

REL: Shëndeti në QKUK pret, pavarësisht investimeve milionëshe

Published

on

By

Dy ditë në javë, korridoret e Klinikës së Kardiologjisë në Qendrën Klinike Universitare të Kosovës (QKUK) mbushen me dhjetëra pacientë që presin një vendim mjekësor me rëndësi jetike për ta – nëse do t’u kryhet koronarografia apo do t’u vendoset stenti.

Përpara tyre është një komision i përbërë nga mjekë dhe infermierë, i cili shqyrton dokumentacionin mjekësor, analizat dhe, kur është e nevojshme, kërkon ekzaminime shtesë, para se pacientët të përfshihen në listat e pritjes.

Koronarografia shërben për të identifikuar ngushtimet ose bllokimet në arteriet që furnizojnë zemrën me gjak, ndërsa stenti është një tub i vogël metalik që vendoset për të mbajtur arteriet e hapura dhe për të rikthyer qarkullimin normal të gjakut.

Sipas stafit të Klinikës së Kardiologjisë, aktualisht janë rreth 2 mijë pacientë që presin për këto shërbime, përfshirë edhe raste të regjistruara në muajt e parë të vitit 2024.

Një nga arsyet kryesore të këtij grumbullimi, sipas mjekëve dhe infermierëve me të cilët bisedoi REL-i, është mosfunksionimi i disa aparaturave për së paku dy muaj gjatë këtij viti.

Ngarkesën e ka shtuar edhe fluksi i madh i pacientëve nga komunat e Kosovës, përfshirë ato ku më herët janë kryer ekzaminime të tilla, si dhe numri i madh i referimeve nga klinikat e tjera brenda QKUK-së.

Stafi, megjithatë, siguron se rastet urgjente trajtohen menjëherë dhe nuk mbeten në listat e pritjes.

“Kam më shumë se një vit që pres”

R. Shala nga Mitrovica e Jugut ishte më 18 dhjetor në mesin e pacientëve që prisnin në korridoret e Kardiologjisë për një termin për vendosjen e stentit.

“I kam vendosur 12 stenta – njëherë katër, njëherë gjashtë dhe njëherë dy. Katër i kam vendosur në spital privat, të tjerat këtu, në QKUK. Terminin për koronarografi e kam bërë para më shumë se një viti dhe ende nuk më kanë thirrur. Erdha të interesohem, sepse kam probleme dhe nuk jam mirë”, tha Shala për Radion Evropa e Lirë, teksa mbante një grumbull dokumentesh në duar.

Edhe pacientë të tjerë thanë se nuk kishin marrë një datë të saktë për procedurën.

“Jo, nuk më caktuan datë. Vetëm më thanë se do të më thërrasin në telefon”, tha një burrë në të 40-at.

Në Klinikën e Kardiologjisë punojnë rreth 40 kardiologë, prej të cilëve afërsisht 12 janë kardiologë invazivë.

Ata kryejnë ekzaminime për identifikimin e ngushtimeve dhe bllokimeve në arteriet e zemrës, ndërhyrje për hapjen e arterieve të bllokuara, si dhe vendosjen e stentave.

Sipas të dhënave të klinikës, çdo ditë realizohen 10 deri në 13 koronarografi.

Këto procedura kryhen edhe në disa spitale private në Kosovë, por janë ndjeshëm më të kushtueshme krahasuar me sektorin publik.

Investime pa efekt në zvogëlimin e listave të pritjes

Gjatë viteve të fundit, në QKUK janë realizuar investime në disa klinika, përmes fondeve qeveritare dhe donacioneve.

Për shembull, në Klinikën e Kardiokirurgjisë, për renovim, shtretër dhe hapësira të reja janë investuar vitin e kaluar 750 mijë euro, ndërsa në Klinikën Emergjente rreth 800 mijë euro.

Janë siguruar edhe aparatura të reja, përfshirë skanerin PET/CT për herë të parë, për diagnostikimin dhe menaxhimin e llojeve të ndryshme të kancerit dhe disa sëmundjeve të tjera.

Në Klinikën e Kardiologjisë, sipas mjekëve, investimet kanë qenë kryesisht infrastrukturore, pa blerje të pajisjeve të reja.

Megjithatë, ata thonë se materialet dhe barnat janë të mjaftueshme dhe se pacientët nuk kanë nevojë t’i sigurojnë vetë.

Pritje të gjata edhe në klinika të tjera

Problemi i listave të pritjes nuk kufizohet vetëm në Kardiologji.

Në Klinikën e Ortopedisë, pavarësisht ndërtimit të një objekti të ri dhe renovimeve, pritja për një protezë gjuri mund të zgjasë mbi tre vjet.

Pacientët, ndërkohë, detyrohen të blejnë shumicën e barnave dhe implanteve.

“Nuk kemi asnjë nga protezat e nevojshme, prandaj kemi numër të madh pacientësh. Aktualisht, ky numër shkon mbi një mijë”, tha një ortoped për REL-in, në kushte anonimiteti.

Në Klinikën e Kirurgjisë Vaskulare, pritja për trajtimin e problemeve me venat tejkalon dy vjet e gjysmë, për shkak të mungesës së anesteziologëve dhe vendeve për hospitalizim, ndonëse gjatë vitit janë kryer rreth 500 ndërhyrje.

Në maj të këtij viti është përuruar rinovimi i Klinikës së Onkologjisë, ku trajtohen pacientët me lloje të ndryshme të kancerit, por me vetëm 60 shtretër, edhe aty ka shpesh pritje të gjata, ose mjekim të pacientëve në salla të improvizuara.

Në Klinikën e Oftalmologjisë, pritja për ndërhyrje kirurgjikale mund të zgjasë deri në nëntë muaj, varësisht nga lloji i operacionit.

Haki Hoti nga Gjilani, që kreu një operacion për katarakt më 18 dhjetor, i tha REL-it se kishte pritur rreth pesë muaj për këtë intervenim.

Kritika dhe kërkesa për llogaridhënie

Në fillim të këtij muaji, Bordi Drejtues i Shërbimit Spitalor Klinik dhe Universitar të Kosovës (SHSKUK) kërkoi një raport të detajuar për listat e pritjes.

Drejtori i SHSKUK-së, Elvir Azizi, tha se tashmë ekzistojnë kushte, aparatura dhe medikamente për trajtimin e rasteve dhe se është caktuar një zyrë e veçantë për përpilimin e këtij raporti.

Për Bujar Vitinë, kryeredaktor i gazetës “Shneta”, që mbulon shëndetësinë në Kosovë, situata mbetet shqetësuese.

“Investimet milionëshe nuk i kanë ulur listat e pritjes. Duhet identifikim i pengesave reale dhe shpërndarje më e mirë e stafit, përfshirë orët shtesë të anesteziologëve”, tha ai për REL-in.

Sipas raportit të Zyrës së Auditorit Kombëtar, vitin e kaluar, QKUK-ja ka qenë e mbingarkuar me rreth 10 mijë pacientë në lista pritjeje, ndërsa pritja mesatare e tyre ka arritur në gati tre vjet.

Auditorët kanë vlerësuar se situatës i ka kontribuar mungesa kritike e personelit mjekësor, sidomos e anesteziologëve, që ka çuar në shtyrjen e operacioneve.

Një problem kronik i sistemit shëndetësor

Me ankesat për kushtet e punës dhe pagat, mbi 100 mjekë largohen nga Kosova çdo vit, sipas të dhënave të Odës së Mjekëve të Kosovës.

Ministria e Shëndetësisë, e pyetur nga Radio Evropa e Lirë për listat e pritjes në QKUK, tha se menaxhimi i tyre është në kompetencë të SHSKUK-së.

Ndërkohë, tollovitë në QKUK nuk shkaktohen vetëm nga pacientët, por edhe nga shoqëruesit e tyre, të cilët shpesh, në mungesë të infermierëve, kryejnë edhe punë që nuk u takojnë.

Në disa reparte, mungesa e furnizimeve bazike – si sapunët apo çarçafët – mbetet gjithashtu e dukshme, duke nxjerrë në pah boshllëqe elementare në organizimin dhe mirëmbajtjen e shërbimeve.

E, këto probleme nuk janë të reja. Ato e shoqërojnë sistemin shëndetësor të Kosovës që nga paslufta, pavarësisht investimeve të herëpashershme, ndërrimit të qeverive dhe premtimeve të vazhdueshme për reforma.

Në vlerësimin e shumë profesionistëve të shëndetësisë, kjo nuk buron vetëm nga mungesa e resurseve, por edhe nga menaxhimi joefikas i kapaciteteve ekzistuese dhe planifikimi i dobët i shërbimeve.

Continue Reading

Lajmet

Studentët e Psikologjisë në UBT vizitojnë Qendrën për Zhvillim, duke u njohur nga afër me shërbimet në shëndetin mendor

Published

on

Disa studentë të Fakultetit të Psikologjisë në UBT, nën udhëheqjen e profesoreshës Dr. Adelina Ahmeti Pronaj, realizuan një vizitë studimore në Qendrën për Zhvillim, me qëllim thellimin e njohurive praktike në fushën e shëndetit mendor dhe shërbimeve multidisiplinare.

Gjatë kësaj vizite, studentët patën mundësinë të njihen nga afër me gamën e gjerë të shërbimeve që ofrohen në qendër, duke përfshirë mbështetjen psikologjike, sociale dhe edukative, të orientuara drejt nevojave të individit dhe familjes. Përmes prezantimeve profesionale dhe diskutimeve të hapura me stafin e qendrës, studentët u njohën me mënyrën se si funksionon bashkëpunimi ndërprofesional në trajtimin e rasteve komplekse në shëndetin mendor.

Një theks i veçantë iu kushtua rëndësisë së punës ekipore mes psikologëve, punëtorëve socialë, pedagogëve dhe profesionistëve të tjerë, si një element kyç për ofrimin e një mbështetjeje gjithëpërfshirëse dhe efektive. Studentët u njohën gjithashtu me praktikat etike, qasjet bashkëkohore të ndërhyrjes dhe sfidat që shoqërojnë punën me individë dhe familje në nevojë.

Kjo përvojë praktike u vlerësua si jashtëzakonisht e vlefshme nga studentët, pasi shërbeu si një urë lidhëse mes teorisë akademike të përvetësuar në auditorë dhe praktikës reale në terren. Vizita nxiti reflektim profesional, rriti ndjeshmërinë shoqërore dhe forcoi përkushtimin e studentëve për të kontribuar në të ardhmen në fushën e shëndetit mendor.

Aktivitete të tilla dëshmojnë angazhimin e UBT-së për t’u ofruar studentëve një arsim cilësor, të orientuar drejt praktikës dhe nevojave reale të shoqërisë, duke i përgatitur ata për sfidat profesionale dhe për rolin e tyre si profesionistë të përgjegjshëm në shërbim të komunitetit.

Continue Reading

Lajmet

Ndarja e shtesave prej 100 eurove – Kurti: Çdo herë para vitit të ri ne i gëzojmë të moshuarit dhe fëmijët

Published

on

By

Kryeministri në detyrë, Albin Kurti thotë se vendimi për ndarjen e shtesave të fundvitit prej 100 euro për fëmijët dhe pensionistët nuk është asgje e re, por e re është se qeverisja e tij do të vazhdojë edhe për një mandat.

Dje qeveria në detyrë e Kosovës ka ndarë nga 100 euro mbështetje për fëmijët dhe pensionistët.

Kurti këtë vendim e komentoi pas përurimit të investimeve dhe punimeve të bëra në stadiumin e komunës se Shtimes. Ai tha se shtesat në kohë festash si qeveri i ka ndarë edhe dy vitet paraprake.

A kanë qenë ato shtesa edhe vitin e kaluar, a kanë qenë edhe para vitit të kaluar çdo herë para vitit të ri kur kemi dimër dhe kemi festa ne i gëzojmë të moshuarit dhe fëmijët nuk ka asgjë të re në këtë aspekt. E re është qeverisja jonë e cila do të vazhdojë edhe mandatin e tretë”, tha ai.

Vendimi i qeverisë në detyrë për ndarjen e shtesave të fundvitit në vlerë prej 100 euro për fëmijët dhe pensionistët u kritikua duke u konsideruar si vendim për blerje votash meqenëse vendi ndodhet në fushatë zgjedhore.

Kujtojmë se edhe vitin e kaluar qeveria e Kosovës në prag të festave të fundvitit kishte ndarë nga 100 euro për fëmijët dhe pensionistët.

Continue Reading

Të kërkuara