Kulturë
35 vjet nga protesta e parë antikomuniste në Shkodër
Më 14 janar të vitit 1990, Shkodra shënoi një ngjarje të paharruar në historinë e saj, duke u bërë qyteti i parë që ngriti zërin kundër regjimit komunist. Kjo datë shënon 35 vjetorin e protestës së parë antikomuniste, kur një grup të rinjsh shkodranë, të mbështetur nga mijëra qytetarë, u ngritën në shesh kundër regjimit të kohës, kërkesa e të cilëve ishte heqja e bustit të Stalinit, një simbol i diktaturës komuniste.
Protesta u zhvillua në qendër të qytetit, ku mijëra qytetarë mblodhën në heshtje, duke shprehur revoltën e tyre ndaj pushtetit që kishte mbajtur nën kontroll Shqipërinë për dekada. Kjo ngjarje, e cila kishte filluar të planifikohej disa ditë përpara, përbënte një reagim të drejtpërdrejtë ndaj ngjarjeve që po ndodhnin në vendet e tjera të Europës Lindore, të cilat po përjetonin rënien e regjimeve komuniste.
Protesta, megjithëse pa fjalime dhe pa përplasje të dhunshme, ishte një moment kyç për qytetarët e Shkodrës dhe të gjithë Shqipërisë. Ajo u pasua me një mbulim mediatik të madh, duke u komentuar në mediat ndërkombëtare si BBC World Service, RAI dhe VOA, që përshkruan ngjarjen si një akt të guximshëm të kundërshtimit ndaj regjimit totalitar.
Megjithatë, protesta nuk kaloi pa pasoja për organizatorët dhe pjesëmarrësit. Sigurimi i Shtetit, që ishte në dijeni të planifikimit të protestës, e konsideroi këtë ngjarje si një akt të armiqve të regjimit, të frymëzuar nga ngjarjet e ngjashme që ndodhnin në vendet e tjera të Lindjes. Pas tubimit, u zhvilluan arrestime të disa prej atyre që ishin të përfshirë, me dhjetë prej tyre që u dënuan me disa vite burg për akuzat e agjitacionit dhe propagandës, diversionit dhe moskallëzimit të krimit. Ata që u dënuan ishin: Aldo Perrizi, Dedë Kasenci, Flamur Begu, Gjergj Livadhi, Klaudio Daka, Kolec Hublina, Nikolin Margjini, Nikolin Thana, Rin Monajka dhe Tonin Dema.
Ky akt proteste shënoi një hap të rëndësishëm në rrugën e lirisë dhe demokracisë për Shqipërinë, duke u bërë një simbol i qëndresës dhe i guximit të popullit shqiptar në përpjekjet e tij për të hequr dorë nga një regjim represiv dhe për të kërkuar një të ardhme më të ndritur./UBTNews/
Nominimet për Oscar janë shtyrë gati një javë nga data e tyre origjinale për shkak të zjarreve që po vazhdojnë në Kaliforni. Akademia e Arteve dhe Shkencave të Filmit ka njoftuar se nominimet tani do të shpallen të enjten, më 23 janar.
“Ne jemi të gjithë të shkatërruar nga ndikimi i zjarreve dhe humbjet e thella që kanë përjetuar kaq shumë njerëz në komunitetin tonë. Akademia ka qenë gjithmonë një forcë bashkuese brenda industrisë së filmit dhe ne jemi të angazhuar të qëndrojmë së bashku përballë vështirësive”, thanë shefi ekzekutiv i Akademisë, Bill Kramer dhe presidentja e Akademisë, Janet Yang, në një deklaratë të përbashkët.
Akademia e Filmit gjithashtu ka shtyrë periudhën e votimit për nominimet për anëtarët e saj deri të premten. Periudha e votimit ishte caktuar fillimisht të përfundonte më 12 janar.
“Për shkak të zjarreve që ende janë aktive në zonën e Los Anxhelos-6it, ne mendojmë se është e nevojshme të shtyjmë periudhën e votimit dhe të ndryshojmë datën e shpalljes së nominimeve për të lejuar kohë shtesë për anëtarët tanë”, tha Akademia.
Dreka vjetore për nominimet është anuluar, dhe Çmimet Shkencore dhe Teknologjike, që ishin caktuar për 18 shkurt, do të rindërtohen në një datë tjetër.
Deklarata e Kramer dhe Yang vijoi: “Gjithashtu, pasi dëshirojmë të jemi të ndjeshëm ndaj nevojave për infrastrukturë dhe akomodim të rajonit në këto javë që vijnë, është e domosdoshme që të bëjmë disa ndryshime në kalendarin tonë të ngjarjeve, të cilat besojmë se do të kenë mbështetje nga industria jonë. Anëtarët tanë gjithmonë ndajnë me ne rëndësinë që ka të bashkohemi si një komunitet, dhe ne jemi të vendosur të përdorim këtë mundësi për të festuar industrinë tonë të qëndrueshme dhe të kujdesshme. Ne gjithashtu mezi presim të nderojmë punonjësit tanë të linjës së parë që kanë ndihmuar me zjarret, të njohim ata që janë prekur dhe të inkurajojmë njerëzit të bashkohen me Akademinë për të mbështetur përpjekjet e lehtësimit. Ne do ta kalojmë këtë së bashku dhe do të sjellim një ndjenjë shërimi për komunitetin tonë global të filmit”.
Nga ana tjetër, Sindikata e Shkrimtarëve të Amerikës shtyu shpalljen e nominimeve të saj “deri në njoftim të ri.” Fillimisht e caktuar për 9 janar, nominimet u shtynë fillimisht deri dje dhe tani është shtyrë përsëri. Ceremonia do të mbahet më 15 shkurt. Ngjarje të tjera të prekur nga situata përfshijnë Çmimet e Zgjedhura nga Kritikasit, të cilat janë shtyrë nga 12 janari në 26 janar, dhe disa prodhime të tjera që janë ndikuar tashmë, përfshirë seritë Fallout dhe Abbott Elementary, si dhe shfaqjen e natës vonë Jimmy Kimmel Live!
Me rastin e 125-vjetorit të vdekjes së tij, eshtrat e Eça de Queiroz, autori i veprave të njohura të letërsisë portugeze si “Os Maias” dhe “O Crime do Padre Amaro”, do të prehen tani në Panteonin Kombëtar, një vend nderimi i shenjave të mëdha të historisë portugeze.
Në një ceremoni solemne, mbetjeve të shkrimtarit José Maria Eça de Queiroz u dha vendimi për t’u prehur përfundimisht në Panteonin Kombëtar në Lisbonë, si pjesë e një homazhi për karrierën e tij letrare të shekullit të 19-të. Urna që përmban mbetjet e autorit të veprave si Os Maias (Majat) dhe O Crime do Padre Amaro (Krimi i Atit Amaro) do të qëndrojë në këtë vend simbolik të kryeqytetit portugez. Emra të tjerë të njohur të historisë portugeze, të cilët prehen gjithashtu aty, përfshijnë presidentët e Republikës Manuel de Arriaga dhe Teófilo Braga, si dhe figura nga fusha kulturore si Almeida Garrett, Luís de Camões dhe Amália Rodrigues.
Ngjarja e transferimit të mbetjeve të shkrimtarit, që u zhvillua të mërkurën në mëngjes, u shoqërua me një homazh që nisi pak pas orës 9:00 në Asamblenë e Republikës, ku trupi i tij u transportua për herë të parë. Më pas, një procesion e shoqëroi trupin deri në Panteonin Kombëtar, duke kaluar përmes disa pjesëve të qytetit, dhe ceremonia përfundoi në orën 11:00 në këtë vend të shenjtë.
Në këtë ceremoni morën pjesë figura të rëndësishme të politikës portugeze, si presidenti aktual Marcelo Rebelo de Sousa, presidenti i Asamblesë së Republikës José Pedro Aguiar-Branco dhe kryeministri Luís Montenegro.
Në fjalimin e tij, Marcelo Rebelo de Sousa theksoi se “Panteoni është vendi i të pavdekshmëve” dhe kujtoi se disa prej tyre “kanë qenë shkrimtarë”. Ai shtoi se pak shkrimtarë portugezë “janë kaq të gjallë sa Eça de Queiroz” dhe përmendi autorët të cilët, përmes leximit të veprave të tyre, vazhdojnë të jetojnë në mendjen e lexuesve, pavarësisht kohës që ka kaluar.
Për presidentin, “tributi më i madh për Eça-n do të ishte ta ribotojmë, ta studiojmë dhe, mbi të gjitha, ta lexojmë”. Ai gjithashtu theksoi se janë disa “akte të drejtësisë” që duhet të ndodhin, “si ky transferim, edhe pse nuk e dimë dëshirën e shkrimtarit për këtë çështje”.
Ceremonia përfshiu gjithashtu performanca nga dirigjenti João Paulo Santos dhe sopranoja Sara Simões, nga Kori i Teatrit Kombëtar të São Carlos, dhe leximi i fragmenteve nga veprat e Eça de Queiroz.
Eça de Queiroz vdiq më 16 gusht 1900 në Paris në moshën 54 vjeçare. Mbetejt e tij u transportuan në Lisbonë muajin pasardhës dhe u varrosën në Varrezat e Alto de São João. Në vitin 1989, ato u transferuan në varrin familjar në Santa Cruz do Douro, në bashkinë Baião, ku kanë qëndruar deri tani.
Një emër i pashmangshëm në letërsinë dhe kulturën portugeze
Ai ishte një nga shkrimtarët më të njohur të Portugalisë dhe ishte përgjegjës për krijimin e disa prej veprave më të njohura të letërsisë portugeze.
Përveç Os Maias – për shumëkujt një nga mënyrat e para për të njohur veprën e tij, pasi libri është pjesë e Planit Kombëtar të Leximit – Eça de Queiroz është autor i veprave të tjera si O Crime do Padre Amaro, O Primo Basílio (Kushtimi i Basilit), A Cidade e as Serras (Qyteti dhe Malet), dhe shumë të tjera që ka shkruar gjatë karrierës së tij letrare (ndoshta disa prej tyre janë botuar posthumisht).
Një karrierë që e nisi pas diplomimit në drejtësi nga Universiteti i Coimbra në 1866, një degë që e çoi në një karrierë të shkurtër juridike. Megjithatë, ishte në gazetari dhe letërsi që ai gjeti vërtet pasionin e tij. Përveç shkrimtarëve të njohur si Antero de Quental dhe Teófilo Braga, ai ishte pjesë e “Gjeneratës së 70-tës”, gjithashtu e njohur si “Dissidenca e Coimbras”, një grup intelektualësh të rinj që kërkonin një revolucion politik, kulturor dhe social në vend në gjysmën e dytë të shekullit të 19-të.
Ai gjithashtu pati një karrierë diplomatike, duke u emëruar konsull në Havana, Newcastle, Bristol dhe, në fund, në Paris. Siç tregon edhe Fondacioni Eça de Queiroz në faqen e tij zyrtare, vepra letrare e Eça de Queiroz karakterizohet nga realizmi, kritika sociale dhe novacioni narrativ, duke ekspozuar “defektet dhe hipokrizitë e shoqërisë portugeze me ashpërsi”. Ajo përfaqëson një periudhë të madhe transformimi dhe modernizimi në letërsinë portugeze./UBTNews/D.E.
Më 14 janar të vitit 1822 lindi Jani Vreto, një figurë kyçe e lëvizjes kombëtare shqiptare, i njohur ndryshe si “Gutenbergu shqiptar”, për shkak të kontributit të tij të jashtëzakonshëm në shtypjen dhe përhapjen e shkrimeve në gjuhën shqipe, ashtu siç Johann Gutenberg shpiku shtypjen e librave në Evropë.
Vreto lindi në fshatin Postenan, afër Leskovikut, në Vilajetin e Janinës, dhe pati një edukim të gjerë dhe të thellë. Fillimisht mësimet i ndoqi në një shkollë greke pranë Konicës, dhe më pas, nga viti 1843 deri në vitin 1847, ndoqi gjimnazin e njohur “Zosimea” në Janinë, ku mori njohuri të thella shkencore dhe kulturore që do t’i shërbenin më vonë në formimin e tij si atdhetar dhe iluminist.
Përveç angazhimeve të tij shkollore, Vreto ishte gjithashtu i lidhur ngushtë me disa prej figurave më të shquara të lëvizjes kombëtare shqiptare, si Hasan Tahsini, Sami Frashëri, Pashko Vasa dhe Ferid pasha Vlora, me të cilët zhvilloi kontakte të ngushta dhe bashkëpunoi për çështjet e njohura kombëtare. Pjesë e rrethit të intelektualëve shqiptarë, ai mbante letërkëmbim me personalitete të njohura si Thimi Mitko, Spiro Dine dhe Thimi Thoma Kreji, dhe gjithashtu me Dhimitër Kamardën dhe Jeronim De Radën.
Në vitin 1877, Jani Vreto u bë anëtar themelues i Komitetit Qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare, dhe në vitin 1878 ai botoi veprën e tij më të njohur, “Apologjia”, në të cilën trajtoi prejardhjen e shqiptarëve, gjuhën e tyre, trevat ku ata jetonin dhe të drejtat e tyre. Po në këtë periudhë, Vreto mori një rol të rëndësishëm në caktimin e alfabetit të shqipes, duke kontribuar me mendime të çmuara për çështjet e arsimit dhe kulturës kombëtare.
Përveç angazhimeve shkencore dhe kulturore, Jani Vreto ishte gjithashtu një nga figurat kryesore në themelimin e Shoqërisë së Shtypurit “Shkronja Shqip” më 12 tetor 1879 dhe në organizimin e shtypit shqiptar në Konstantinopojë, me periodikun “Drita”, që më pas mori emrin “Dituria”. Vreto bashkëpunoi gjithashtu në themelimin e shoqërisë “Drita” në Bukuresht dhe shërbeu si sekretar i saj, ku kontribuoi për avancimin e kulturës dhe arsimit në trojet shqiptare.
Më 1900, Jani Vreto ndërroi jetë në Athinë, por trashëgimia e tij mbeti e pavdekshme. Si një nga pionierët e shtypit shqiptar dhe një figurë e shquar e iluminizmit, ai luajti një rol të paharruar në formimin e identitetit kombëtar dhe kulturor të shqiptarëve./UBTNews/
62 vjet më parë, në skenën e Teatrit Kombëtar të Operës dhe Baletit (TKOB), u shfaq për herë të parë baleti shqiptar “Halili dhe Hajria”, një ngjarje e rëndësishme në historinë e artit skenik shqiptar. Ky ishte baleti i parë tërësisht shqiptar, një krijim i kompozitorit Tish Daija, baletmaestrit Panajot Kanaçi dhe dirigjuar nga Mustafa Krantja, që shënoi një hap të madh për zhvillimin e kulturës shqiptare.
Pas premierës, ky balet pati jehonë të madhe dhe shënoi një pikë të rëndësishme në teatrot e baletit shqiptar, duke hapur rrugën për produksione të tjera kombëtare. Në vitin 1963, “Halili dhe Hajria” u interpretua nga balerinat Ganimet Vendresha dhe Zoica Haxho në rolin e Hajries, ndërsa rolin e Halilit e luajtën Xhemil Simixhi, Kristaq Rada dhe Llaqi Nako. Pas një dekade, në dhjetor të vitit 1973, baleti u luajt për herë të 150-të, një shenjë e suksesit të tij të vazhdueshëm.
Vepra u rikthye sërish në skenë në vitin 1983, ku krahas emrit të njohur të balerinit Llaqi Nako, rolin e Halilit e interpretuan edhe artistët Ilir Kerni, Gerd Vaso, Esdalin Gorani dhe Eno Birko. Roli i Hajries u shfaq nga balerina Albana Sulejmani, Keti Trajani, Julika Islami, Enada Hoxha, Alisa Gjoni dhe Odeta Dishnica. Gjatë periudhës së saj, “Halili dhe Hajria” është luajtur mbi 250 herë, jo vetëm në skenën e TKOB-së, por edhe jashtë saj, duke u prezantuar në turne në Greqi, Itali, Turqi, Francë dhe shumë vende të tjera. Kjo vepër ka korrur një sukses të jashtëzakonshëm dhe është vlerësuar në festivale ndërkombëtare.
Në Francë, baleti u shfaq nga një trupë franceze, ndërsa më pas u vu në skenë edhe në Prishtinë. Në të dyja rastet, baletmaestro i spektaklit ishte i madhi Panajot Kanaçi, i nderuar më vonë me titullin “Nder i Kombit” për kontributin e tij të jashtëzakonshëm në artin e baletit shqiptar dhe ndërkombëtar. Ky balet ka mbetur një nga vepra më të dashura dhe më të rëndësishme të skenës shqiptare, duke pasur ndikim të madh në zhvillimin e artit të baletit në Shqipëri./UBTNews/
Punonjësit e administratës publike protestojnë në Shkup për rritje pagash
Opozita sllovake do të thërrasë votëbesimin ndaj qeverisë së kryeministrit Fico
Tajlanda miraton projektligjin për t’i bërë kazinot legale për të tërhequr më shumë turistë
Gjimshiti është gati për duelin me Juventusin, do luajë me 10 qepje prej të çarës në kokë
Zëvendës Ambasadori i Britanisë në Kosovë, Dr. Paul O’Connor, flet për mundësitë e punës përmes gjuhës angleze me studentët e UBT-së
Nominimet për Oscar shtyhen përsëri për shkak të zjarreve në Kaliforni
Inflacioni global pritet të qëndrojë i lartë deri në vitin 2028
Kryediplomati rus sërish sinjalizon gatishmërinë për propozimet e Trumpit për Ukrainën
Veprat e Eça de Queiroz përjetësohen në Panteonin Kombëtar të Lisbonës
-
Bota3 months agoTrump premton paqe në Liban nëse rikthehet në Shtëpinë e Bardhë
-
Bota3 months agoKoreja e Veriut rrit frikën në botë, lëshon raketën e re balistike ndërkontinentale
-
Bota2 months ago“Ethet” e kthimit të Trump! Takohen Macron e Starmer, zbardhet fokusi i diskutimeve
-
Lajmet2 months agoRektori Hajrizi: Çdo sukses i joni është një sukses për Kosovën!