Shëndet
3 mënyra se si truri juaj në të vërtetë përmirësohet me moshën
Të moshuarit e kanë më të lehtë të përqëndrohen.
Published
2 years agoon
By
UBT newsKultura jonë nuk është shumë pozitive me plakjen. Ne jemi të magjepsur me ata, si Jennifer Lopez dhe Tom Brady, të cilët duken të imunizuar ndaj viteve, të fiksuar pas paraqitjes rinore. Dhe bota e sipërmarrjes është veçanërisht e fiksuar pas rinisë, pavarësisht nga një grumbull të dhënash që tregojnë se themeluesit më të suksesshëm janë tashmë në moshën e mesme.
Nuk është çudi që kaq shumë njerëz e presin çdo thinjë me ankth. Po, siç i kujtonte vetes Steve Jobs çdo mëngjes, në fund trupi dhe truri ynë plaket. Por, sipas shkencës, rruga drejt këtij fundi të pashmangshëm nuk është e gjitha në zbritje. Hulumtimet e reja mbi performancën konjiktive të të moshuarve i shtohen një sërë studimesh që tregojnë se mosha ka dobësitë e saj, por edhe avantazhet e saj.
Përparësitë konjiktive të plakjes
Hulumtimi, i publikuar së fundmi në Psychology and Aging, hodhi një vështrim nga afër funksionit mendor të të moshuarve të shëndetshëm, por është larg nga studimi i parë që krahason trurin në mosha të ndryshme. Mijëra vite kulturë na kujtojnë se mosha dhe mençuria shpesh shkojnë së bashku, sigurisht, por studimet më të fundit tregojnë se vitet që kalojnë kanë edhe përfitime të tjera.
Lumturia, për shembull, priret të ulet gjatë të 40-ve dhe 50-tave tona të furishme, përpara se të rritet në mënyrë të qëndrueshme gjatë pjesës së mbetur të jetës. Mesatarisht, vetëvlerësimi gjithashtu duket se rritet me çdo ditëlindje.
Por nuk është vetëm se ne vendosemi dhe rritemi të kënaqur në vitet tona të arta. Studime të tjera tregojnë se lloji i krijimtarisë që është i rrënjosur në një jetë të përvojës në fakt nuk arrin kulmin deri në moshën e mesme të vonë. Ne nuk jemi thjesht më të lumtur më vonë në jetë. Nëse nuk synojmë të rishpikim rrënjësisht një industri, ne përgjithësisht jemi më të mirë edhe në punët tona.
Në këtë sfond të gjetjeve pozitive rreth funksionit mendor dhe moshës, hulumtimi i ri, i kryer në Trinity College Dublin, vë në dukje saktësisht se si ndryshon truri i të moshuarve. Studiuesit kërkuan vullnetarë të shëndetshëm të moshuar dhe të rinj që të plotësonin një sërë testesh konjiktive dhe zbuluan se truri i moshuar në fakt ka avantazhe kryesore:
- Të moshuarit e kanë më të lehtë të përqëndrohen. Kur ekipi hulumtues u kërkoi subjekteve të përfundonin një ushtrim të thjeshtë që kërkonte vëmendje të vazhdueshme, ata zbuluan se të moshuarit raportuan se mendjet e tyre enden rreth 27% të kohës. Të rinjtë ëndërronin afër gjysmës së kohës (47%).
- Të moshuarit ishin më pak të shqetësuar. Vullnetarët e rinj, me trurin e tyre të kërcitur, vazhdimisht duhej të frenonin vëmendjen e tyre, duke shkaktuar shqetësim dhe stres. Vullnetarët më të vjetër u larguan në mënyrë të qëndrueshme dhe kështu raportuan se ndjenin shumë më pak ankth.
- Njerëzit e moshuar kanë kontroll më të mirë të trurit të tyre. Vullnetarët më të rinj shpesh u thanë kërkuesve se shpërqëndrimi i tyre ishte i pavullnetshëm, ata nuk mund t’i mbanin mendimet e tyre të largoheshin. Njerëzit e moshuar ishin më pak të shqetësuar nga mendjet e shqetësuara që nuk mund t’i kontrollonin.
“Hulumtimi tregon që të rriturit e moshuar mund të jenë më të përqëndruar, më pak të penguar nga ankthi dhe më pak të shqetësuar mendërisht sesa të rriturit më të rinj,” komentoi studiuesi kryesor Paul Dockree, duke përmbledhur gjetjet.
Studiuesit tregojnë se ndërsa plakemi edhe kujtesa jonë bëhet disi më pak e besueshme, truri ynë kompenson duke mësuar të fokusohet më mirë në detyrën në fjalë. Ne mund t’i harrojmë çelësat tanë, me fjalë të tjera, por kur ulemi për të bërë punën, truri jonë ka më pak gjasa të shpërqëndrohet nga çdo shqetësim dhe ëndërr e zakonshme.
Ky nuk është një avantazh i vogël. Dhe nuk është i vetmi që truri i moshuar ka në arsenalin e tij. E gjithë kjo është një kujtesë se e vetmja arsye që vitet që kalojnë mund t’ju bëjnë më pak të ngjarë të keni sukses është nëse ato ju bëjnë më pak të gatshëm të besoni në veten tuaj dhe të përballeni me sfida të reja. Truri juaj në moshën 50-vjeçare është i ndryshëm nga truri juaj në moshën 25-vjeçare, por kjo nuk do të thotë se është më keq./BM
Shëndet
Ish-anesteziologu francez dënohet me burgim të përjetshëm për helmimin e 30 pacientëve
Published
6 days agoon
December 19, 2025By
UBTnews
Një ish-anesteziolog francez është dënuar me burgim të përjetshëm pasi u shpall fajtor për helmimin e qëllimshëm të 30 pacientëve, 12 prej të cilëve humbën jetën.
Frédéric Péchier, 53 vjeç, u dënua të premten pas përfundimit të një gjyqi katërmujor në qytetin lindor të Besançon, në një nga rastet më të rënda të keqpërdorimit mjekësor të regjistruara ndonjëherë në Francë.

Sipas hetimeve dhe aktakuzës, Péchier kishte futur substanca kimike si klorur kaliumi ose adrenalinë në qeset e infuzionit të pacientëve, duke shkaktuar arreste kardiake ose hemorragji të papritura gjatë ndërhyrjeve kirurgjikale.
Viktima më e re ishte një fëmijë katërvjeçar, i cili i mbijetoi dy arresteve kardiake gjatë një operacioni rutinë të bajameve në vitin 2016. Viktima më e moshuar ishte 89 vjeç.
“Ju jeni Doktor Vdekja. Një helmues, një vrasës. Ju turpëroni gjithë profesionin mjekësor”, deklaruan prokurorët gjatë seancave përmbyllëse, duke shtuar se ai “e kishte kthyer klinikën në një varrezë”.
Sipas prokurorisë, Péchier shpesh nuk ishte anestezisti kryesor në operacione. Ai dyshohet se mbërrinte herët në klinikë për të manipuluar qeset e infuzionit, ndërsa më pas, kur pacientët pësonin komplikacione, ndërhynte vetë për t’u paraqitur si “shpëtimtari”.
Në 12 raste, ndërhyrja erdhi shumë vonë ose nuk ndodhi fare, duke përfunduar me vdekjen e pacientëve.
Hetimi nisi në vitin 2017, kur në qesen e infuzionit të një pacienteje u gjet një tepricë e rrezikshme kloruri kaliumi. Autoritetet zbuluan një model alarmues “ngjarjesh serioze të padëshiruara” në klinikën private Saint-Vincent në Besançon.
Ndërsa mesatarja kombëtare për vdekje nga arresti kardiak nën anestezi ishte 1 në 100 mijë, në këtë klinikë shifra ishte më shumë se gjashtë herë më e lartë. Anomalia u zhduk kur Péchier u largua përkohësisht dhe u rikthye sapo ai u kthye në klinikë. Pas pezullimit të tij nga profesioni në vitin 2017, rastet u ndalën përfundimisht.
Gjatë gjyqit, Péchier mohoi vazhdimisht akuzat, duke deklaruar se kishte respektuar “betimin e Hipokratit”. Megjithatë, dëshmia e tij ndryshoi disa herë dhe ai pranoi se mund të ketë pasur “një helmues tjetër” në klinikë.
Psikologu i gjykatës e përshkroi atë si një person me personalitet të dyfishtë, i aftë të shfaqej i respektueshëm në publik, por edhe të shkaktonte dëme të mëdha.
Tani, Péchier pritet të kalojë të paktën 22 vite pas hekurave. Ai ka 10 ditë kohë për të apeluar vendimin.
“Është fundi i një makthi”, tha Sandra Simard, një nga pacientet që i mbijetoi helmimit. Një tjetër i mbijetuar, Jean-Claude Gandon, u shpreh: “Tani mund të kemi një Krishtlindje më të qetë”./BBC
Shëndet
Kur dieta dhe pesha nuk mjaftojnë, arsyeja e fshehur e kolesterolit të lartë
Published
1 week agoon
December 16, 2025By
UBT News
Studimet tregojnë se nivelet e kolesterolit në gjak ndikohen më shumë nga gjenet sesa nga ushqimi, pesha apo aktiviteti fizik.
Mëlçia prodhon shumicën e kolesterolit dhe kjo prodhimtari kontrollohet nga gjenet, ndaj disa persona ka kolesterol LDL të lartë edhe pse jetojnë shëndetshëm.
Edhe pse faktorët e stilit të jetesës si ushqimi i pashëndetshëm, mungesa e aktivitetit fizik, mbipesha dhe stresi janë shkaktarë të shpeshtë, forma e trashëguar – hiperkolesterolemia familjare (FH) – përbën rreth 5% të rasteve dhe është më e rrezikshme.
Ajo shfaqet herët dhe shpesh nuk përmirësohet vetëm me dietë.
FH shkaktohet nga mutacione gjenetike që pengojnë largimin e kolesterolit LDL nga gjaku, duke rritur ndjeshëm rrezikun për infarkt ose goditje në tru në moshë të re, shpesh pa simptoma.
Ekspertët theksojnë se pamja e jashtme nuk garanton shëndet të mirë.
Kontrolli i profilit lipidik të paktën një herë në vit, pasi kolesteroli i lartë nuk dhemb, por dëmton në heshtje zemrën dhe enët e gjakut. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Si ta kuptoni nëse trupi juaj ka mungesë të vitaminës D?
Published
1 week agoon
December 15, 2025By
UBT News
Vitamina D është thelbësore për shëndetin e kockave, pasi ndihmon trupin të përthithë kalciumin dhe kontribuon në forcimin e tyre.
Ajo luan rol të rëndësishëm në rritjen dhe zhvillimin e qelizave, ul inflamacionin dhe mbështet funksionimin e sistemit imunitar.
Kur trupi ka mungesë të vitaminës D, mund të shfaqen disa shenja paralajmëruese.
Djersitje e tepruar
Djersitja e pazakontë, sidomos gjatë dimrit, lidhet me mungesën e vitaminës D, pasi trupi ka vështirësi në rregullimin e temperaturës.
Lodhje e vazhdueshme
Ndjenja e lodhjes, edhe pas gjumit të mjaftueshëm, si dhe marramendja, janë shenja të shpeshta të mungesës së kësaj vitamine.
Ndryshime në humor
Mungesa e saj lidhet me ndjenja trishtimi e depresioni, pasi ndikon në prodhimin e hormoneve të mirëqenies si serotonina dhe dopamina.
Dhimbje në kocka dhe muskuj
Dhimbjet në kyçe, kocka dhe muskuj janë shenjë e niveleve të ulëta të vitaminës D, veçanërisht te personat me probleme reumatike.
Si ta furnizoni trupin me vitaminë D?
Ekspozimi i moderuar në diell ndihmon prodhimin e vitaminës D, duke përdorur gjithmonë mbrojtje nga rrezet UV.
Përveç kësaj, vitamina D merret edhe nga ushqimi, si: peshqit e yndyrshëm (salmon, sardele, ton), vezët, qumështi dhe produktet e bulmetit, kërpudhat, drithërat dhe lëngu i portokallit. /A.Z/UBT News/
Shëndet
Çfarë të hani para gjumit për një natë më të qetë?
Published
1 week agoon
December 15, 2025By
UBT News
Nëse vetëm mendimi për gjumin të shqetëson, ajo që ha mund të ketë ndikim të madh. Gjumi cilësor ndihmon shëndetin e trurit, forcon sistemin imunitar dhe ul rrezikun për sëmundje kronike.
Edhe pse rekomandohen 7–8 orë gjumë çdo natë, shumë njerëz e kanë të vështirë ta arrijnë këtë.
Përveç zakoneve të mira të gjumit, edhe ushqimi luan rol kyç.
Ja 9 ushqime dhe pije që mund të ndihmojnë për gjumë më të mirë:
Bajamet – të pasura me magnez, vitamina B dhe melatoninë.
Gjeli i detit – përmban triptofan që nxit përgjumjen.
Çaji i kamomilit – ka efekt qetësues dhe ndihmon kundër pagjumësisë.
Kivi – përmban serotonin dhe antioksidantë.
Lëngu i qershisë së thartë – burim natyral i melatoninës.
Peshqit e yndyrshëm – të pasur me vitaminë D dhe omega-3.
Arrat – ndihmojnë rregullimin e ciklit të gjumit.
Çaji i lules së pasionit – ul stresin dhe nxit relaksimin.
Orizi i bardhë – karbohidratet mund të ndihmojnë rënien në gjumë kur konsumohet me masë. /A.Z/UBT News/
REL: Kurti: Kosova dhe Serbia duhet t’i normalizojnë marrëdhëniet
Punëtori statistikore për studentët e Psikologjisë në UBT me ligjëruese nga ShBA
Burim Bajraktari ndan përvojën ndërkombëtare me studentët e Dizajnit në UBT
Gjykimi ndaj Thaçit dhe të tjerëve nis më 24 shkurt
Pesë të lënduar nga aksidenti në rrugë Mitrovicë-Leposaviq, përfshihet vetura e policisë
Punëtorët e KEK-ut protestojnë, demantojnë deklaratën e Kryeshefit për pagat
Shpërthim në Moskë, tre të vdekur, mes tyre dy policë
Ndërpritet seanca për sulmin në kanalin Ibër Lepenc, mbrojtja kërkoi përjashtimin e prokurorit
Ekstradohen nga Gjermania dhe Franca dy persona të kërkuar nga Kosova
Të kërkuara
-
Aktualitet2 months agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
-
Lajmet3 months agoUBT shpall thirrjen për Konferencën Ndërkombëtare të Gjuhës dhe Kulturës 2025
-
Rajoni2 months agoU mbajt Mbledhje Komemorative në nder të Prof. Dr. Faton Kabashit në UBT Prizren
-
Rajoni3 months agoUBT hap thirrjen për punime shkencore në Konferencën Ndërkombëtare MBE 2025
