

Lajmet
20% e gjuhëve rrezikojnë të “vdesin”
Published
4 years agoon
By
UBT newsBota ndeshet çdo ditë me rrezikun e një humbje, e sidomos në kohë të tilla teksa planeti po vuan gjatë një pandemie. Të rrezikuar nga ndryshimet klimatike, ndotja e ajrit, shkrirja e akullnajave, por veç këtyre edhe nga zbehja e trashëgimisë njerëzore e shpirtërore. Një humbje e tillë shkatërruese është themeli mbi të cilin ngrihet jeta dhe identiteti ynë; gjuhët e botës sonë.
Sipas një lajmi të publikuar nga CNN, një e pesta e më shumë se 7 000 gjuhëve në botë janë të rrezikuara të vdesin deri në fund të shekullit. Këtë paralajmërojnë shkencëtarët, duke theksuar se dhe më shumë se 40% e tyre tashmë janë të rrezikuara. Ndonëse një lajm i tillë mund të duket krejt i parëndësishëm, në fakt gjuha është më thelbësore për mbijetesën tonë si njerëz nga sa mund të mendojmë.
Gjuha është shenjë e identitetit të një populli dhe fuqitë koloniale e dinin këtë mjaft mirë. Shekujt e ashpër të kolonializmit dhe pushtimit nuk kanë lënë asnjë pjesë të botës së paprekur, duke traumatizuar breza të tërë komunitetesh vendase. Në fund të viteve 1800, kolonistët krijuan shkolla me konvikt në SHBA për të “civilizuar” dhe kristianizuar komunitetet autoktone.
Një themelues i këtyre shkollave, gjenerali Richard C. Pratt, tha se sistemi kishte për qëllim “të vriste indianin dhe të shpëtonte njeriun”. Fëmijët vendas u rrëmbyen nga shtëpitë e tyre për të ndjekur shkollat, ku ata u detyruan të adhuronin si të krishterë dhe të flisnin anglisht. Mijëra prej tyre vdiqën nga torturat e shumta, e ndërsa të tjerë të mbijetuar nuk flisnin më gjuhën e tyre amtare përsëri, pasi ndoqën shkollat me konvikt, të cilat vazhduan deri në mes të viteve 1900.
Sistemi i shkollës me konvikte në SHBA ishte jashtëzakonisht brutal, por jo i vetmi. Shkolla të tilla në të gjithë botën, të drejtuara nga qeveria dhe misionarët, ndryshonin në praktikë dhe në qëllime. Por shumica kërkonin të mbizotëronin kulturat vendase përmes gjuhës.
Në Amazonën Peruane në vitet 1950, misionarët detyruan popujt vendas arakmbut të ndiqnin shkolla dhe të mësonin spanjisht. Në Sápmi, pjesët veriore të asaj që tani njihet si Norvegjia, Suedia dhe Finlanda, njerëzit vendas sami u dërguan në shkolla me konvikt nga shekulli XIX deri në mesin e shekullit XX. Norvegjia dhe Suedia miratuan ligje që ndalonin përdorimin e gjuhës sami në shkolla dhe në shtëpi.
Shkollat dhe përpjekjet e tjera të asimilimit të detyruar patën një efekt të ngjashëm edhe te komunitetet maori në Zelandën e Re. Në vitin 1900, 90% e fëmijëve maori mund të flisnin maori, por në vitin 1960, vetëm 26% mund ta flisnin atë.
Komuniteti potawatomi, që shtrihet në Rrafshnaltat e Mëdha, në lumin e sipërm Misisipi, ende mbart vuajtjet e paraardhësve. Një akt i vitit 1830 dëboi komunitetin potawatomi nga vendlindja e tyre që u detyruan, ashtu si grupet e tjera vendase, të ndiqnin shkollat e konviktit të asimilimit brutal.
“Ka një efekt të mbetur”, tha për CNN Justin Neely, drejtor i gjuhës në Qendrën e Trashëgimisë Kulturore, Citizen Potawatomi Nation. “Një lloj ndjenje post-traumatike në vijën e gjakut. Ne jemi në një moment krize me gjuhën dhe mënyrën tonë të jetës. Gjuha është çelësi për të kuptuar kulturën tonë … Historia jonë, vallja jonë, ceremonitë tona, ushqimi ynë – që na bën potawatomi – por gjuha është ajo që i lidh të gjitha së bashku”, tha ai.
Ndonëse ka më shumë se 56 000 njerëz potawatomi që jetojnë sot, Neely thotë se më pak se 10 njerëz në botë flasin këtë gjuhë amtare.
Vetëm rreth 30, thotë ai, kanë arritur rrjedhshmëri bisede dhe ai është njëri prej tyre. Covid-19, gjithashtu ka thelluar rrezikun e shumë komuniteteve vendase dhe gjuhëve të tyre./CNN./KultPlus.com
Aktualitet
UBT dhe Policia e Kosovës nënshkruajnë marrëveshje bashkëpunimi për forcimin e kapaciteteve në teknologji dhe siguri publike
Published
8 hours agoon
September 23, 2025By
Driton Iseni
Në një hap të rëndësishëm për avancimin e fushës së teknologjisë informative dhe komunikimit, UBT dhe Policia e Kosovës kanë nënshkruar marrëveshje bashkëpunimi.
Ky partneritet ka për qëllim ngritjen e kapaciteteve profesionale dhe ofrimin e mundësive të reja për zhvillimin e burimeve njerëzore, arsimimin dhe trajnimin e specialistëve të Policisë në fushën e sigurisë publike dhe teknologjisë.
Marrëveshja u nënshkrua nga Rektori i UBT-së, Prof. Dr. Edmond Hajrizi dhe Drejtori i Përgjithshëm i Policisë së Kosovës, Kolonel Gazmend Hoxha, me qëllim forcimin e bashkëpunimit akademik dhe praktik mes dy institucioneve.
Marrëveshja e arritur do të mundësojë zhvillimin e formave të reja të bashkëpunimit në fushat e arsimit, trajnimit profesional dhe përdorimit të teknologjive inovative, që janë thelbësore për të përmbushur kërkesat e sigurisë publike në një botë gjithnjë e më digjitalizuar. Pjesë e këtij bashkëpunimi është gjithashtu ndihma për forcimin e kapaciteteve të Policisë për t’u përballur me sfidat e reja që paraqiten në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar.
UBT mbetet i angazhuar në zhvillimin e vazhdueshëm të programeve akademike dhe përgatitjes së ekspertëve të nivelit të lartë, të gatshëm për t’u integruar në sektorët më të rëndësishëm të shoqërisë.
Lajmet
Ish-lojtari i Arsenalit në koma pas dëmtimit të rëndë në tru
Published
8 hours agoon
September 23, 2025By
UBT News
Futbolli anglez është tronditur nga lajmi i rëndë për ish-sulmuesin e Arsenalit, Billy Vigar, i cili është vendosur në koma të induktuar pas një incidenti gjatë ndeshjes së fundjavës në Isthmian League Premier Division.
21-vjeçari, që aktualisht luan për Chichester City, pësoi dëmtimin serioz në minutën e 13-të të sfidës kundër Wingate & Finchley, duke detyruar ndërprerjen e menjëhershme të lojës.
Klubi konfirmoi se Vigar është në kujdes intensiv, ku po merr trajtimin më të mirë të mundshëm, ndërsa gjendja e tij mbetet kritike.
“Është shumë herët për të thënë se cili do të jetë rezultati. Edhe nëse gjërat shkojnë mirë, rruga drejt rikuperimit do të jetë e gjatë,” thuhet në deklaratën e Chichester City.
Mediat britanike raportojnë se sulmuesi mund të jetë përplasur me një mur betoni, megjithatë kjo nuk është konfirmuar zyrtarisht nga klubi.
Billy Vigar iu bashkua akademisë së Arsenalit në moshën 14-vjeçare dhe luajti për ekipet U18 dhe U21 të londinezëve, përpara se të huazohej te Derby County dhe Eastbourne Borough.
Pas largimit nga “Topçinjtë” në vitin 2024, ai u bashkua me Hastings United dhe këtë sezon kishte realizuar një gol në katër paraqitje për Chichester City.
Klubi, ish-bashkëlojtarët dhe tifozët i kanë dërguar urime për shërim sa më të shpejtë sulmuesit të ri./S.K/KP/
Lajmet
Neymar për Topin e Artë: Vendi i pestë për Raphinhan është shaka
Published
9 hours agoon
September 23, 2025By
UBT News
Reagimet ndaj përzgjedhjes së Ousmane Dembele si fitues të Topit të Artë vazhdojnë të vërshojnë nga çdo cep i globit. Fakti që Dembele ka fituar këtë sezon bashkoi shumicën dërrmuese të opinioneve në mbarë botën, megjithatë, kjo nuk do të thotë se ka zëra mospajtues në lidhje me rezultatin e këtij edicioni të vitit 2025.
Pothuajse shok skuadre i Dembeles te Paris Saint-Germain, futbollisti brazilian Neymar Junior ka vënë në pikëpyetje renditjen përfundimtare të këtij edicioni të Topit të Artë.
Neymar reagoi pothuajse menjëherë kur pa renditjen finale të çmimin që e ndan France Football.
“Është shaka që Raphinha është i pesti”, u përgjigj Neymar, i cili gjithashtu mbështeti bashkatdhetarin e tij Vinicius sezonin e kaluar.
Ndryshe, Raphinha pati një sezon më shumë se madhështor vitin e kaluar dhe, siç ndodhi me Lamine Yamal, delegacioni i Barçës priste më shumë njohje në galën franceze.
Ai shënoi më shumë se tridhjetë gola sezonin e kaluar, përveç fitimit të tripletës me Barcelonën: Ligën, Kupën dhe Superkupën./S.K/EO/
Lajmet
Dembele merr urimin e veçantë nga Leo Messi
Published
11 hours agoon
September 23, 2025By
UBT News
Lionel Messi ka uruar publikisht Ousmane Dembélé-n pas triumfit të tij në “Topin e Artë 2025”.
Përmes një postimi në profilin e tij në Instagram, argjentinasi i dërgoi komplimentet ish-shokut të skuadrës te Barcelona:
“Uni i shkëlqyer! Urime, jam shumë i lumtur për ty. E meriton”, shkroi Messi.
Nga ana tjetër, gjatë fjalimit të tij në ceremoninë e ndarjes së çmimeve, Dembélé nuk harroi të falënderonte klubet ku është formuar dhe ka luajtur, duke përmendur me respekt të veçantë Barcelonën dhe lojtarët e mëdhenj me të cilët ka ndarë fushën.
“Dua gjithashtu të falënderoj të gjitha klubet për të cilat kam luajtur, nga Borussia Dortmund te Stade Rennais, ku mësova praktikisht gjithçka. Klubi për të cilin ëndërroja të luaja, Barcelona, ishte gjithashtu i jashtëzakonshëm. Mësova kaq shumë gjatë viteve, përkrah lojtarëve të mëdhenj si Andrés Iniesta, Lionel Messi… ishte vërtet e jashtëzakonshme”, tha francezi.
Ky moment tregoi lidhjen dhe respektin e ndërsjellë mes Messit dhe Dembélé-s, duke e bërë fitimin e trofeut edhe më domethënës për yllin e Francës./S.K/KP/

UBT dhe Policia e Kosovës nënshkruajnë marrëveshje bashkëpunimi për forcimin e kapaciteteve në teknologji dhe siguri publike

Ish-lojtari i Arsenalit në koma pas dëmtimit të rëndë në tru

Neymar për Topin e Artë: Vendi i pestë për Raphinhan është shaka

Camila Cabello befasoi fansen, i këndoi live në dasmën e saj

Si e përkeqëson stresi shëndetin e syve?

Dembele merr urimin e veçantë nga Leo Messi

Cardi B përqafon kulturën shqiptare: Moment i veçantë me flamurin kuqezi

Fordi zhvendos selinë kryesore për herë të parë pas 70 vitesh

Nxënësit e UBT International Smart Schools fitues të çmimit “Best Youth-Led Initiative” në Balkan International Youth Summit 2025
Të kërkuara
-
Aktualitet4 weeks ago
Profesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Kërkime2 months ago
Profesori i UBT-së, Musa Sabedini, publikon punim shkencor në revistën ndërkombëtare JGPSCD në SHBA
-
Lajmet nga UBT3 months ago
UBT shpall konkurs për pranimin e studentëve të rinj për vitin akademik 2025/26
-
Aktualitet2 months ago
BSc në Shëndet Publik dhe Shkenca Mjekësore në UBT – Investim për të ardhmen e shëndetit të popullatës