

Kuriozitete
Zbulohet se disa planetë kanë fuqi të veçantë: A mund ta ngadalësojnë plakjen e yjeve të tyre?
Nuk është e lehtë për shkencëtarët të studiojnë se çfarë ndikimi kanë ekzoplanetët në rrotullimin e yjeve të tyre.
Published
2 years agoon
By
Betim GashiAstronomët zbuluan se prania e një planeti të madhësisë së duhur që rrotullohet mjaft shpejt rreth Diellit të tij, ngadalëson procesin e plakjes së yllit.
Në mënyrë të veçantë, një gjigant gazi në orbitë të ngushtë mund t’i japë një vrull këndor rrotullimit të yllit, duke kundërshtuar humbjen graduale të rrotullimit të shkaktuar nga fusha magnetike e yllit.
Me këtë proces, ai ngadalëson disi plakjen e Diellit të tij. Përkatësisht, shpejtësia e rrotullimit të një ylli varet nga mosha e tij, gjegjësisht ngadalësojnë rrotullimin e tyre rreth boshtit të tyre me kalimin e kohës, shkruan Science Alert.
Nuk është e lehtë për shkencëtarët të studiojnë se çfarë ndikimi kanë ekzoplanetët në rrotullimin e yjeve të tyre. Domethënë, nëse vëzhgoni vetëm një yll dhe një planet, nuk keni vërtet informacion të mjaftueshëm për të ditur nëse ai ekzoplanet ka ndikuar fare në shkallën e rrotullimit.
Për fat të mirë, shumë yje në univers gjenden në sisteme me shumë yje. Yjet binare janë zakonisht binjakë; lindur në të njëjtën mjegullnajë, nga i njëjti grumbull pluhuri dhe gazi. Për shkak të kësaj, ata shpesh kanë veti të ngjashme – ngjyra, madhësia, shkëlqimi dhe, po, rrotullimi i ngjashëm.
Për të parë më nga afër ndikimin e planetëve në rrotullimin dhe aktivitetin e yjeve, shkencëtarja planetare Nikoleta Ilic nga Instituti Leibniz për Astrofizikën Potsdam (AIP) në Gjermani dhe kolegët e saj hodhën një vështrim në yjet binare në univers.
Ata po kërkonin sisteme yjesh binar në të cilat një yll ka ekzoplanetë në orbitë dhe tjetri jo. Më pas ata përdorën një yll pa planet si një lloj grupi kontrolli për të përcaktuar se çfarë ndryshimesh në rrotullim mund të shkaktohen nga planetët.
Një sistem i vetëm yjor nuk do të mjaftonte vetëm për të krijuar një model; prandaj, ekspertët analizuan me kujdes 34 prej tyre. Meqenëse yjet me rrotullim më të shpejtë kanë më shumë aktivitet me rreze X se ato me rrotullim më të ngadaltë, ata ishin në gjendje të gjenin një ndryshim të qartë në shpejtësinë e rrotullimit midis dy yjeve në çiftet e tyre binare.
Jupiteri i nxehtë
Jupiterët e nxehtë janë një racë e çuditshme planeti. Këta janë gjigantë gazi si Jupiteri, por që orbitojnë tepër afër yjeve të tyre; me periudha orbitale që zgjasin disa ditë apo edhe orë.
Shkencëtarët kanë vënë re se yjet me Jupiterë të nxehtë rrotullohen më shpejt. Meqenëse rrotullimi i yjeve në boshtin e tyre ngadalësohet gradualisht me kalimin e kohës, yjet e rinj priren të rrotullohen më shpejt se yjet më të vjetër. Prandaj, Jupiterët e nxehtë veprojnë si një lloj kremi kundër rrudhave. Ndërveprimi midis yllit dhe ekzoplanetit rezulton në transferimin e rrotullimit nga ekzoplaneti në yll, gjë që rrit rrotullimin e tij.
Hulumtimi “Ndërveprimi yll-planet baticë dhe ndikimi i tij”, i vëzhguar në aktivitetin yjor në sistemet e gjera binare që strehojnë planetin, u botua në revistën “Monthly Notices of the Royal Astronomical Society”.
Kuriozitete
E thotë studimi: Kjo është ora e ditës në të cilën jemi më të trishtuar dhe më të lumtur!
Published
4 hours agoon
May 12, 2025
Dihet që humori ndryshon në varësi të stinëve të vitit, ditëve të javës, a situatave që kalojmë. E hëna e tretë e janarit konsiderohet si dita më depresive e vitit, ndërsa të gjitha të hënat karakterizohen nga një atmosferë melankolike.
Të shtunat janë plot gëzim dhe optimizëm, ashtu si edhe të premtet, pasi shkëputemi nga puna gjatë fundjavës. Në të njëjtën kohë, për Pashkë mund të ndihemi më optimistë, ndërsa për Krishtlindje mund të ndihemi më melankolikë.
Sidoqoftë, në një mënyrë ose në një tjetër ne kemi përcaktuar se si na bëjnë të ndihemi ditë të caktuara gjatë gjithë vitit.
Por, çfarë ndodh me orët e ditës? A është e mundur që brenda një periudhe 24-orëshe të ndihemi më të lumtur në momente të caktuara dhe më të trishtuar në momente të tjera?
Për të vlerësuar lidhjen e kohës/orës së ditës me depresionin, ankthin, mirëqenien dhe vetminë, shkencëtarët nga University “College London” kryen një analizë të përditshme të shëndetit mendor dhe mirëqenies. Gjetjet u botuan në “BMJ Mental Health”, dhe studiuesit vunë në dukje:
“Gjendja e humorit tonë ndryshon gjatë stinëve, ditëve të javës dhe madje edhe gjatë gjithë ditës – çdo ditë. Edhe pse shëndeti mendor dhe mirëqenia në përgjithësi ndryshojnë gjithashtu gjatë muajve dhe javëve.”
Hulumtimi analizoi të dhëna nga 49,218 të rritur që morën pjesë në një studim që mblodhi të dhëna të detajuara dhe të përsëritura nga të njëjtët pjesëmarrës me kalimin e kohës për një periudhë 2-vjeçare, nga marsi 2020 deri në mars 2022.
Pjesëmarrësit iu përgjigjën pyetjeve si: “Javën e kaluar, sa të lumtur u ndjetë? Sa i kënaqur ishe me jetën tënde?”, dhe “Në ç’masë mendonit se gjërat që bëni në jetën tuaj ia vlejnë?”.
Faktorë të tillë si mosha, gjendja shëndetësore dhe nëse individët ishin të punësuar u morën në konsideratë.
Rezultatet treguan se lumturia dhe kënaqësia ishin të gjitha më të larta të hënave dhe të premteve krahasuar me të dielat. Shëndeti mendor ishte më i mirë gjatë verës në të gjitha rezultatet.
Ndryshimi i humorit gjatë 24 orëve
Ndryshimet në shëndetin mendor dhe mirëqenien gjatë gjithë ditës mund të shpjegohen nga ndryshimet që lidhen me orën biologjike, vunë në dukje studiuesit.
“Për shembull, kortizoli [hormoni që rregullon humorin, motivimin] arrin kulmin menjëherë pas zgjimit dhe arrin nivelet më të ulëta rreth kohës së gjumit”, thanë ata.
Megjithatë, studiuest shtuan se ndryshimet midis ditëve të javës dhe fundjavave mund të jenë për shkak të gjërave të tilla si sekuenca e aktiviteteve të përditshme, të cilat ka të ngjarë të jenë të ndryshme në fillim dhe në fund të javës.
Ndonëse zgjohemi nga alarmi, në mëngjes jemi me humor më të mirë se në mbrëmje. Kjo e fundit ndodhë për shkak të lodhjes e ngarkesës së ditës, ndërsa në mëngjes “karikohemi’ e jemi më energjikë dhe të lumtur për një ditë të re.

Bletët në stinë të pranverës organizohen mirë që t’i kryejnë punët e tyre, në mënyrë që të përgatiten që herët për stinët e temperaturave të ulëta.
Secila kolona ka obligime ditore. në këtë periudhë prezenca e madhe e bletëve në koloni bën që të nisin procesin e ndarjes apo të luzmës. Kur bletët ndahen, një pjesë e madhe e tyre së bashku me mbretëreshën vendosen në hapësira të pazakonshme.
Nëse i shihni që qëndrojnë bashkërisht në cep të derës, dritareve, lisave apo objekteve të tjera pranë jush, mos i ngacmoni, shkruan “Bestbees”.
Nëse shihni shumë bletë të mbledhura pranë veture, mos u çuditni pasi nuk po ndodh “asgjë”.Mijëra bletë “vrapojnë” pas mbretërore, ato ndërtojnë çerdhen e përkohshme në atë lokacion ku ndalojnë dhe do të largohen sapo të marrin pak energji.
Njohësit thonë se në raste të tilla, bletëve duhet t’iu vendoset një pjatë me sheqer dhe pak ujë, në mënyrë që të ushqehen dhe të nisen për ku kanë planifikuar.
Ato nuk sulmojnë në raste të tilla, përpos nëse ngacmohen shumë.
Kuriozitete
Rrezik nga hapësira: Anija kozmike e periudhës sovjetike pritet të bjerë në Tokë
Published
4 days agoon
May 8, 2025
Një pjesë e një anijeje kozmike të epokës sovjetike pritet të rrëzohet në Tokë këtë javë, pasi ka mbetur e bllokuar në orbitë për më shumë se gjysmë shekulli.
“Kosmos 482” u lansua më 1972 si pjesë e një misioni në Venus, por nuk doli nga orbita e ulët e Tokës dhe u nda në katër pjesë, sipas njoftimit të NASA-s, transmeton BBC. Një nga këto pjesë, që besohet të jetë sonda e uljes, pritet të rifuten në atmosferë rreth datës 10 maj dhe të paktën një pjesë e saj mund t’i mbijetojë udhëtimit pa u djegur.
Ka shumë gjëra që nuk dihen rreth rifutjes në atmosferë, përfshirë vendin ku mund të bjerë, por edhe nëse ndonjë prej tyre mbijeton, 70% e planetit është e mbuluar nga deti, kështu që nuk ka gjasa të shkaktojë dëme të konsiderueshme.
“Ka shumë më tepër gjasa që të fitoni lotarinë, sesa të prekeni nga kjo copë mbeturinash hapësinore”, ka deklaruar Stijn Lemmens, zyrtar i mbeturinave hapësinore në Agjencinë Evropiane të Hapësirës.
Kapsula e uljes është një objekt i fortë, sferik, rreth një metër i gjerë dhe peshon gati gjysmë ton, ajo ishte ndërtuar për t’i mbijetuar nxehtësisë dhe presionit ekstrem të atmosferës së Venusit, që do të thotë se ka një mburojë të fortë ndaj nxehtësisë dhe një strukturë të qëndrueshme.
Kjo është arsyeja pse ekspertët mendojnë se mund t’i mbijetojë një zbritjeje të pakontrolluar nëpër atmosferën e Tokës.
Sistemi i parashutave, i menduar fillimisht për të ngadalësuar zbritjen e anijes kozmike drejt Venusit është dëmtuar prej kohësh pas më shumë se 50 vjetësh në hapësirë. Potencialisht, pjesa e anijes kozmike mund të bjerë kudo, nga veriu i Londrës deri në Amerikë të Jugut.
Incidente të pakontrolluara të mbeturinave hapësinore kanë ndodhur edhe më parë.
Kuriozitete
Studim i ri: Puna nga shtëpia dëmton shëndetin e të rinjve
Published
6 days agoon
May 6, 2025
Puna nga shtëpia mund të jetë e dëmshme për shëndetin, pasi të rinjtë që punojnë nga shtëpia mund të bëjnë 30 minuta më pak aktivitet fizik çdo ditë, zbulon një studim i ri.
Një studim i njerëzve që fillojnë punën e tyre të parë tregoi se ata që shkojnë në zyrë marrin 28 minuta shtesë aktivitet fizik të moderuar çdo ditë, si ecje ose çiklizëm. Por, ata që punojnë nga shtëpia përjetojnë një rënie mesatare prej 32 minutash aktivitet fizik të moderuar në ditë.
Për të gjykuar se si fillimi i punës ndikon te aktiviteti fizik, gjumi dhe dieta e njerëzve, studiuesit analizuan të rinjtë në Mbretërinë e Bashkuar – të moshës 16 deri në 30 vjeç – të cilët morën pjesë në një anketë kombëtare familjare.
Vullnetarët raportuan statusin e punës çdo vit, çdo tre vjet, treguan sa ushtrime bënin gjatë një jave, kjo përfshin aktivitet fizik të moderuar, çiklizmi, aktivitet fizik intensiv, ngritja e peshave ose aerobiku. Studiuesit krahasuan 128 persona që punonin nga shtëpia me 3,000 që shkonin në zyrë ose vende të tjera pune.
Bazuar në analizë, rënia e aktivitetit fizik për ata që punonin nga shtëpia ishte ekuivalente me 32 minuta aktivitet të moderuar në ditë ose 16 minuta aktivitet intensiv në ditë.
Rritja e aktivitetit fizik mes të rinjve u pa kryesisht tek ata me punë gjysmë-rutine, si shoferë autobusësh dhe parukierë, si dhe tek ata me punë rutinë si pastrues ose kamarierë. Ndërkohë, ndryshime të vogla u vunë re tek ata që fillonin punë menaxheriale ose profesionale.
Rezultatet janë publikuar në International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity.
Dr. Eleanor Winpenny, autorja kryesore e studimit nga Universiteti i Kembrixhit, tani në Imperial College London, tha:
“Nëse duam të qëndrojmë të shëndetshëm gjatë jetës, duhet të kujtojmë se të qenit aktiv është një mënyrë e rëndësishme për të arritur këtë qëllim. Ata që punojnë nga shtëpia mund të konsiderojnë përfshirjen e aktivitetit fizik në ditën e tyre, për shembull duke bërë një shëtitje para ose pas punës, ose gjatë pushimit të drekës”.
Alena Oxenham, bashkëautore e studimit nga Universiteti i Kembrixhit, shtoi: “Fillimi i punës mund të ketë një ndikim të madh në stilin tonë të jetesës dhe sjelljet që mund të bëjnë një ndryshim në shëndetin tonë, nëse jo menjëherë, atëherë më vonë në jetë.
Megjithëse zbuluam se njerëzit priren të bëjnë më shumë aktivitet fizik kur fillojnë punën, që është një lajm i mirë, këto janë mesatare dhe disa njerëz – veçanërisht ata që punojnë nga shtëpia dhe, në një masë më të vogël, ata me punë zyre – mund të bëjnë më pak”.

Kopenhageni shpallet qyteti ‘më i lumtur’ në botë

Kurti takon QUINT-in: Flitet për anëtarësimin në KiE dhe zhvillimet politike

Netanyahu: Negociatat me Hamasin do të vazhdojnë edhe nën zjarr

Dominimi i Teslas në Evropë po zbehet

Xabi Alonso, së shpejti trajner i Real Madridit

Studentët e Inxhinierisë së Agrikulturës dhe Mjedisit në UBT realizojnë vizitë praktike në industrinë e bletarisë

UBT përfaqësohet në Konferencën Ndërkombëtare Shkencore “Drejtësia, Siguria dhe të Drejtat e Njeriut” (ICJSHR-LFUL 2025)

E thotë studimi: Kjo është ora e ditës në të cilën jemi më të trishtuar dhe më të lumtur!

Nga 15 maji, Osmani nis përpjekjet për zhbllokim të Kuvendit
Të kërkuara
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Përgatituni për të udhëhequr politikën e të ardhmes me Fakultetin e Shkencave Politike në UBT
-
Lajmet1 month ago
Studentët e Psikologjisë në UBT zhvilluan një vizitë studimore në qendrën psikologjike “Radix” dhe Asociacionin Kosovar për Psikoterapi Trupore
-
Lajmet nga UBT2 weeks ago
Profesori, Arsim Hajdari, doktoron me temën “New Perspective of Biological Therapy in Treatment of Age-Related Macular Degeneration”
-
Lajmet nga UBT3 months ago
Profesorët Besnik Skenderi, Safet Zejnullahu, Diamanta Skenderi dhe Ferid Selimi publikojnë punimin shkencor mbi AI në arsim