Kuriozitete

​Studiuesit kanë krijuar një karrige me rrota që mund të kontrollohet nga mendimet

Rezultatet u publikuan në revistën iScience.

Published

on

Tetraplegjia, e njohur edhe si kuadriplegjia, ose humbja e funksionit motorik në të gjithë trupin nga qafa e poshtë, ndodh kur diçka, zakonisht një dëmtim traumatik, por jo gjithmonë, prish lidhjen midis trurit dhe sistemit nervor. Pa atë lidhje thelbësore me gjymtyrët, truri nuk mund t’u tregojë më gjymtyrëve se si të lëvizin, duke lënë pak ose aspak kontroll mbi atë që trupi bën ose nuk bën në çdo moment të caktuar.

Por studiuesit në Universitetin e Teksasit në Austin kanë zhvilluar një zgjidhje mjaft të pastër. Truri i një personi me tetraplegji mund të mos jetë në gjendje të komunikojë me këmbët e tij për t’i lëvizur ato, por së shpejti ai mund të jetë në gjendje të flasë drejtpërdrejt me karrigen e tij me rrota, raporton IFL Science.

“Karroca me rrota e kontrolluar nga mendja është një zgjidhje intriguese për asistencën e lëvizshmërisë që mund të aplikohet në paralizë të plotë”, thuhet në punimin e shkencëtarit që detajon rezultatet e arritura.

Dhe në një zhvillim të denjë për një blockbuster fantastiko-shkencor, ekipi ka bërë pikërisht këtë.

“Ne demonstruam me ndihmën e tre personave me dëmtim tetraplegjik të palcës kurrizore dhe treguam se ata mund të trajnohen për të përdorur një karrige me rrota joinvazive dhe për të kryer detyra komplekse lundrimi”, shpjegojnë autorët.

Kjo nuk është hera e parë që studiuesit kanë punuar në një ndihmë lëvizshmërie të bazuar në mendime, por ky version i ri ka disa përparësi ndaj paraardhësve të tij.

Shumica e projekteve të mëparshme, për shembull, ishin “të kufizuara në vlerësimin e një sesioni me përdorues të aftë”, theksojnë autorët, me ndërfaqet tru-makinë (BMI) që mbështeteshin në regjistrimin e përgjigjeve të përdoruesve ndaj stimujve.

Në të kundërt, këto karroca të kontrolluara nga mendja në fakt janë testuar nga njerëzit për të cilët janë krijuar. Ky është një avantazh i caktuar kur jeni duke hetuar përshtatshmërinë e një shpikjeje për një qëllim të caktuar dhe kur jeni duke u mbështetur në një kombinim të inteligjencës robotike dhe aktivitetit të trurit specifik për lëvizjen.

Dhe kjo e fundit është e rëndësishme, të paktën nëse doni të bëni ndonjë gjë tjetër ndërsa lëvizni në tele-karrocën tuaj futuriste: kjo do të thotë që përdoruesit mund të mendojnë për gjëra të tjera, ose të flasin, ose të mërziten ose lodhen.

Pra përdoruesit janë të trajnuar për të lëvizur karrigen duke imagjinuar lëvizjen e krahëve dhe këmbëve. Kjo mund të tingëllojë e çuditshme, sepse tetraplegjia në fakt e pengon atë që ta bëjë këtë, por mbani mend, nuk është sepse truri nuk po i dërgon këto mesazhe, është se ato humbasin gjatë rrugës.

Një pajisje që mund të lexonte aktivitetin e trurit, të themi një EEG e veshur si një kapak i pajisur me elektroda, mund t’i marrë ende ato sinjale dhe t’i dërgojë ato për t’u interpretuar si komanda lëvizjeje.

Shtojini kësaj një sërë sensorësh të bashkangjitur në karriget me rrota, plus softuer të shkëlqyeshëm që mund të përkthejë atë që ata shohin në informacion rreth mjedisit, një lloj sigurie kundër karrigeve me rrota që përpiqen të godasin një mur vetëm sepse përdoruesi mendoi “kthehu djathtas”. Ju keni një karrige me rrota plotësisht funksionale të kontrolluar nga mendja.

“Funksionon si të hipësh në kalë”, tha në një deklaratë Jose del R. Milan, një profesor në departamentin e inxhinierisë elektrike dhe kompjuterike që udhëhoqi projektin.

Ai e shpjegon kështu:

“Kalorësi mund t’i thotë kalit të kthehet majtas ose të kalojë nëpër portë. Por kali përfundimisht do të duhet të gjejë mënyrën optimale për të ekzekutuar ato komanda”.

Kur u pyetën nëse karroca të tilla do të dalin së shpejti në treg, shkencëtarët thonë se ka disa arsye për optimizëm.

Së pari, nuk kërkon procedura invazive, vetëm një kapak dhe një manual trajnimi, dhe falë një zhvillimi të fundit nga të njëjtat grupe kërkimore, ai përdor elektroda EEG që janë krijuar posaçërisht për t’u përdorur për një kohë të gjatë pa pasur nevojë të zëvendësohen. Për më tepër, karroca është testuar në një mjedis të rrëmujshëm dhe natyror, kështu që lëvizja në situata të jetës reale nuk duhet të jetë shumë e vështirë.

“Ne kemi treguar se njerëzit që në të vërtetë do të jenë përdoruesit përfundimtarë të këtyre llojeve të pajisjeve mund të lundrojnë në një mjedis natyror me ndihmën e një ndërfaqeje truri-makine”, shtoi Milan, i cili është gjithashtu profesor i neurologjisë në Universitet. të Teksasit në Austin.

Megjithatë, është e vetëkuptueshme se ky ishte një studim shumë i vogël: vetëm tre persona, njëri prej të cilëve nuk arriti të arrijë atë që autorët e quajnë “performancë të lartë lundrimi”. Të tre ishin pacientë me dëmtim të shtyllës kurrizore, gjë që kufizon përgjithësimin e rezultateve për këdo me një profil klinik të ndryshëm.

Rezultatet u publikuan në revistën iScience.

Kuriozitete

Zhvillohet pajisja e re me bazë diamanti që detekton më lehtë kancerin

Published

on

Shkencëtarët në Universitetin e Warwickut kanë zhvilluar një pajisje të re me bazë diamanti, e cila mund ta bëjë më të lehtë dhe më të sigurt zbulimin e përhapjes së kancerit.

Kjo pajisje që mbahet në dorë gjurmon grimca të vogla magnetike që injektohen në trup, duke ofruar një alternativë jo toksike ndaj gjurmuesve radioaktivë dhe ngjyruesve që përdoren aktualisht në spitale, ka raportuar The Independent.

Gjurmuesit radioaktivë, janë substanca që përmbajnë sasi të vogël radioaktiviteti. Pas injektimit, udhëtojnë përmes trupit e mjekët përdorin pajisje të veçanta që matin rrezatimin për të parë ku kanë shkuar gjurmuesit e kuptohet nëse kanceri ka prekur nyjat limfatike.

Problemi është se të gjitha spitalet nuk kanë pajisjet për t’i përdorur, disa pacientë kanë shqetësime nga ekspozimi, ani pse doza është e vogël. Ngjyra e kaltër (si “patent blue” ose “isosulfan blue”), janë ngjyra të posaçme që injektohen pranë tumorit.

Ato përhapen në nyjat limfatike dhe i ngjyrosin, që mjekët t’i shohin gjatë operacionit. Konsiderohet si mënyrë problematike, se te disa pacientë shkaktojnë alergji, madje edhe reaksione serioze (ani pse kjo ndodh rrallë).

Përhapja e qelizave kancerogjene në pjesë të tjera të trupit, e njohur si metastazë, është një nga sfidat më të mëdha në mjekësinë moderne.

Mjekët kontrollojnë nëse kanceri ka arritur në nyjat limfatike, inde që filtrojnë lëngjet e trupit nga substancat e dëmshme, për të vendosur më pas për ndërhyrje kirurgjikale ose trajtime të tjera.

Studimi, i botuar në revistën Physical Review Applied, ka treguar se diamantet mund të përdoren për të ndërtuar një sensor shumë të ndjeshëm, që identifikon lëngun gjurmues magnetik të injektuar pranë tumorit.

Ky lëng përmban nanopjesëza hekuri, që lëvizin nëpër trup me qelizat e kancerit, duke treguar nëse ato kanë arritur në nyjat limfatike.

“Ka kërkesë për mënyra të ndryshme jo toksike për të gjetur kancerin. Për këtë sensor me bazë diamanti, arritëm ta zvogëlojmë kokën e sensorit në 10 milimetra, që do të thotë se është sensori i parë me diamante që zbulon lëngun gjurmues magnetik, duke qenë mjaftueshëm i vogël për kirurgjinë me prerje të vogla dhe endoskopike”, tha autori i studimit, Alex Newman, nga departamentin e fizikës në Warwick.

Ai shtoi se pajisja është e ndjeshme, duke qenë në gjendje të zbulojë edhe një të qindtën e dozës së lëngut gjurmues. Ajo përdor një diamant të vogël bashkë me magnet të vogël, pa pasur nevojë për pajisje elektronike të mëdha, që e bën të lehtë përdorimin në sallat e operacionit.

“Kjo u bë e mundur falë qendrave të mungesës së azotit brenda diamantit. Këto i lejojnë diamantit të ndjejë ndryshime shumë të vogla në fushën magnetike dhe i japin atij një ngjyrë rozë të bukur”, tha profesori Gavin Morley, udhëheqës i grupit të studiuesve.

Ai ka shtuar se teknologjia ka përdorime edhe përtej mjekësisë, si në anije hapësinore a energjinë e fuzionit. Spitalet përdorin gjurmues radioaktivë, që jo të gjithë kanë qasje t’i përdorin, ose ngjyra të kaltra, të cilat mund të shkaktojnë alergji te disa pacientë.

Ky sensor me diamante mund të shmangë këto probleme. Stuart Robertson, kirurg i kancerit të gjirit në Spitalet Universitare të Coventryt dhe Warwickshiret, ka thënë se tashmë po përdor gjurmues magnetikë në punën e tij.

“Kjo metodë ofron më shumë përparësi krahasuar me teknikat tradicionale”, ka thënë ai.

Studiuesit besojnë se pajisja mund të përdoret edhe për lloje tjera të kancerit, si ai i mushkërive, i mëlçisë, kolorektal dhe atë të ezofagut.

Continue Reading

Kuriozitete

Shkencëtarët zbulojnë proteinën që plak trurin

Published

on

Një studim i ri nga Universiteti i Kalifornisë në San Francisko (UCSF) ka identifikuar një proteinë të quajtur FTL1, e cila duket se është çelësi për plakjen e trurit.

Eksperimentet te minjtë kanë treguar se sasia e lartë e FTL1 humb kujtesëN, dobson lidhjen mes qelizave të trurit, ngadalëson funksionimin.

Kur shkencëtarët e bllokuan proteinën, minjtë e moshuar rifituan funksionimin rinor të trurit dhe kujtesë të mprehtë, raportoi ScienceDaily.

“Është rikthimi i aftësive, shumë më tepër sesa thjesht vonimi ose parandalimi i simptomave”, tha Saul Villeda, PhD, autor kryesor i studimit dhe zëvendësdrejtor i Institutit të Studimeve për Plakjen “Bakar” në UCSF.

Minjtë kishin nivele më të larta të FTL1 në hipokampus, pjesa e trurit që kontrollon të mësuarit dhe kujtesën, dhe më pak lidhje nervore. Kur kjo proteinë u rrit artificialisht te minjtë e rinj, truri dhe sjelljet filluan të ngjanin me ato të minjve të moshuar. Kur shkencëtarët ulën nivelin e FTL1 në hipokampusin e minjve të vjetër, fituan më shumë lidhje nervore e performuan më mirë në testet e kujtesës.

Qelizat nervore me shumë FTL1 prodhonin degëzime të thjeshta, jo lidhje komplekse që gjenden te qelizat e shëndetshme. FTL1 ngadalësonte metabolizmin e qelizave nervore, por kur trajtoheshin me substancë që stimulon metabolizmin, efektet negative zhdukeshin.

Villeda ka thënë se ky zbulim është hap i madh drejt terapive që bllokojnë FTL1 dhe të përmirësojnë shëndetin e trurit te të moshuarit.

“Po shohim më shumë mundësi për të lehtësuar pasojat më të rënda të plakjes. Është kohë shpresëdhënëse për të punuar në biologjinë e plakjes”, ka thënë ai. Studimi u botua më 19 gusht në revistën Nature Aging.

Continue Reading

Kuriozitete

Insirohen nga “ChatGPT”, çifti emërton vajzën Chat Yipiti

Published

on

Një çift kolumbian ka emëruar vajzën e posalindur me emrin “Chat Yipiti” sipas programit të njohur “ChatGPT”.

Përkundër emrit të pazakontë, fëmija është regjistruar në regjistrin shtetëror pa asnjë kundërshtim.

Sipas mediave lokale, prindërit e Chat Yipiti Bastidas Guerra kanë thënë se emrin e kanë zgjedhur për shkak të kohës së inteligjencës artificiale.

Kjo ka ngjallur të gjitha format e reagimit në rrjet, me shumë të tillë që nuk janë pajtuar, duke thënë se prindërit nuk kanë qenë të vetdijshëm për pasojat që fëmija mund t’i ketë në të ardhmen.

Epo, ky rast nuk është i veçantë, sepse Kolumbia ka një numër të madh të emrave të çuditshëm që janë inspiruar prej sportit, filmave, yjeve të muzikës si “Maicol Yordan” dhe “Brayan Spears”.

Regjistri shtetëror ka intervenuar në të kaluarën për t’i ndaluar emrat si “Miperro” kuptimi i të cilit është “Qeni im” ose “Satan” apo ndryshe djalli, me arsyetimin se cenojnë rëndë dinjitetin e njeriut.

Continue Reading

Kuriozitete

Studimi: Ajri i Everestit mund ta mposhtë Parkinsonin

Published

on

Ajri i hollë, i ngjashëm me atë të kampit bazë të Everestit, mund të ndihmojë në ngadalësimin apo edhe kthimin prapa të simptomave të Parkinsonit, sugjeron një studim i ri i botuar në Nature Neuroscience, ka raportuar The Independent.

Studiuesit nga Harvard Medical School kanë zbuluar se proceset e dëmtuara qelizore në tru shkaktojnë grumbullim të tepërt të molekulave të oksigjenit, gjë që çon në shfaqjen e simptomave të Parkinsonit. Ky oksigjen dëmton qelizat nervore, ndërsa marrja e saj në masë më të vogël ndihmon në mbrojtjen e tyre.

“Bazuar në këtë evidencë, u bë shumë interesante për ne të kuptonim efektin e hipoksisë (mungesës së oksigjenit) te Parkinsoni”, tha autori i studimit, Fumito Ichinose.

Një tjetër studiues, Vamsi Mootha, ka shtuar se niveli i ulet i oksigjenit mund t’i lehtësojë simptomat e sëmundjes në fjalë.

“Ne pamë së pari që niveli i ulët i oksigjenit mund të lehtësonte simptomat në disa sëmundje të lidhura me mitokondrit, si sindroma Leigh dhe ataksia e Friedreichut… Kjo ngriti pyetjen: A mund të vlejë e njëjta gjë edhe për sëmundjet më të zakonshme neurodegjenerative, si Parkinsoni?”, ka thënë ai.

Mitokondria membrana apo mbështjellësi i qelizës e cila e furnizon me energji.

Studiuesit injektuan proteina që quhen α-synuclein (shkaktojnë formimin e trupave Lewy) te minjtë, duke imituar gjendjen e pacientëve me Parkinson. Një grup minjsh qëndroi në ajër normal me 21% oksigjen, ndërsa tjetri në dhoma me vetëm 11% oksigjen, ekuivalent me jetën në 4,800 metra lartësi.

Pas tre muajsh, minjtë që thithnin ajër normal kishin nivele të larta të trupave Lewy, humbje të neuroneve dhe probleme serioze në lëvizje. Ndërsa minjtë e mbajtur në ajër me pak oksigjen nuk humbën asnjë neuron dhe nuk patën probleme lëvizjeje, ani pse trupat Lewy u formuan.

“Shumë oksigjen në tru rezulton të jetë toksik. Duke ulur furnizimin e përgjithshëm me oksigjen, po ndërpresim karburantin e këtij dëmtimi”, tha Mootha.

Kur trajtimi me ajër të hollë filloi gjashtë javë pas injektimit, pasi simptomat ishin shfaqur, minjtë përmirësuan aftësitë motorike, u zhdukën sjelljet e ngjashme me ankthin dhe ndaloi humbja e neuroneve. Shkencëtarët po punojnë për të krijuar “hipoksi në një pilulë”, barna që imitojnë efektet e nivelit të ulët të oksigjenit për të trajtuar sëmundjet që burojnë nga dëmtimet e mitokondrive.

Megjithatë, ata paralajmërojnë se nevojiten më shumë kërkime para se ky zbulim të zbatohet tek njerëzit.

“Ndoshta nuk është trajtim për të gjitha llojet e neurodegjenerimit, por është një koncept i fuqishëm, që mund të ndryshojë mënyrën se si mendojmë për trajtimin e këtyre sëmundjeve”, ka thënë Mootha.

Continue Reading

Të kërkuara