Kuriozitete

​Pse Guri i Rozetës ka tri lloje shkrimesh?

Arsyeja pse guri ka tri gjuhë shkrimesh rrjedh nga trashëgimia e një prej gjeneralëve të Aleksandrit të Madh.

Published

on

Guri i famshëm i Rozetës është një pllakë graniti i zi i mbishkruar me tri tekste të lashta – dy egjiptiane dhe një greke. Ai përfundimisht i ndihmoi studiuesit të deshifronin hieroglifët e lashtë egjiptianë, kuptimi i të cilëve u kishte shpëtuar historianëve për shekuj. Por pse shkruesit e lashtë përfshinin në radhë të parë tri lloje të ndryshme shkrimi ose shkrimesh mbi këtë gur ikonik?

Arsyeja pse guri ka tri gjuhë shkrimesh rrjedh nga trashëgimia e një prej gjeneralëve të Aleksandrit të Madh. Teksti grek mbi gur lidhet me dinastinë e Egjiptit Ptolemeik, i themeluar nga Ptolemeu I Soter, një gjeneral maqedonas i Aleksandrit që fliste greqisht, sipas Live Science.

Aleksandri pushtoi Egjiptin në vitin 332 p.e.s. dhe Ptolomy I Soter mori kontrollin e vendit nëntë vjet më vonë pas vdekjes së Aleksandrit. Kleopatra, e cila vdiq në vitin 30 p.e.s., ishte sundimtari i fundit aktiv i linjës Ptolemaike.

Guri nuk lidhet me Ptolemeun I Soter, por me pasardhësin e tij Ptolemeu V Epifan, priftërinjtë e të cilit kishin mesazhin e gdhendur të përbërë në tri shkrime të ndryshme që secili luajti role të rëndësishme shoqërore gjatë dinastisë Ptolemeu.

Sipas Muzeut Britanik, një ekspeditë ushtarake franceze, e cila ishte pjesë e pushtimit të Napoleonit në Egjipt, zbuloi Gurin e Rozetës në vitin 1799 gjatë ndërtimit të një fortese në qytetin Rashid. Rosetta është emri francez për Rashid, sipas Oxford University Press.

Megjithatë, guri nuk është i plotë; është një pjesë e thyer e një pllake më të madhe. Por edhe pse i mungon një pjesë e madhe e hieroglifëve nga pjesa e sipërme e humbur prej kohësh, guri ka të njëjtin mesazh të gdhendur në të në tri lloje të ndryshme shkrimi – greqishtja e lashtë; hieroglifët egjiptianë; dhe shkrimi demotik egjiptian – një shkrim kursiv që egjiptianët përdorën midis shekullit të shtatë p.e.s. dhe shekulli i pestë pas Krishtit, sipas Britannica.

Shkrimi demotik egjiptian u përdor për “gjuhën bashkëkohore të përdorur në fjalimin e përditshëm si dhe në dokumentet administrative”, tha për Live Science Foy Scalf, kreu i arkivave kërkimore dhe një bashkëpunëtor kërkimor pranë Institutit Oriental të Universitetit të Çikagos.

“Në të kundërt, “gramatika e seksionit hieroglifik imiton gjuhën e mesme egjiptiane”, faza e gjuhës egjiptiane e lidhur me periudhën e Mbretërisë së Mesme të Egjiptit, e cila shtrihej rreth vitit 2044 p.e.s. deri në vitin 1650 p.e.s.”, shpjegoi ai.

“Në periudhën e Ptolemeut, egjiptiania e mesme përdorej shpesh për mbishkrime shumë formale, pasi shkruesit egjiptianë e konsideronin atë një version klasik të gjuhës së tyre, imitimi i të cilit i shtonte autoritetin tekstit“.

Greqishtja e lashtë u bë e përdorur gjerësisht në Egjiptin e lashtë në mesin e klasës së arsimuar gjatë dinastisë Ptolemeu, dhe kishte studiues modernë që ende e kuptonin atë në kohën e zbulimit të Gurit të Rozetës. Si i tillë, guri i ndihmoi studiuesit të deshifrojnë hieroglifët egjiptianë dhe shkrimin demotik, të cilët janë dy shkrime të ndryshme për një gjuhë, sipas Qendrës Amerikane të Kërkimeve në Egjipt.

Përdorimi i hieroglifëve filloi të shuhej pasi romakët morën Egjiptin në vitin 30 p.e.s., me shkrimin e fundit të njohur egjiptian hieroglif që u shfaq në shekullin e katërt pas Krishtit, vuri në dukje Britannica.

Mesazhi mbi Gurin e Rosetës ka të ngjarë të jetë shkruar nga një këshill priftërinjsh në qytetin egjiptian të Memfis, një kryeqytet i lashtë rreth 25 kilometra në jug të Kajros, sipas Britannica.

Priftërinjtë gdhendën gurin në vitin 196 p.e.s., gjatë vitit të nëntë të mbretërimit të Ptolemeut V Epifan (jetoi nga viti 210 p.e.s. deri në vitin 180 p.e.s.), i cili trashëgoi fronin në moshën 5-vjeçare dhe u kurorëzua zyrtarisht në moshën 13-vjeçare. Ai festoi kurorëzimin e tij si sundimtar i Egjiptit.

“Mbishkrimi i dekretit mbi gurët e vendosur në të gjithë Egjiptin ndoqi një model të mëparshëm për shpalljet zyrtare. “Dekrete të ngjashme tre gjuhësh ishin shpallur më parë, të tilla si ato nga Ptolemeu IV Philopator pas betejës së Rafias në vitin 217 p.e.s., dhe nga Ptolemeu III Euergetes në Dekretin e Canopus të vitit 238 p.e.s.”, tha Scalf.

“Kështu, ndërsa një dekret i tillë nuk ishte domosdo një çështje standarde, ai ndoqi një precedent të përcaktuar mirë”, shtoi ai.

Konteksti në të cilin u shkrua dekreti hedh dritë mbi arsyen pse ai ishte shkruar në tre shkrime të ndryshme, tha Scalf. Kur priftërinjtë u mblodhën në Memfis për të gdhendur gurin, situata politike në Egjipt ishte e ndërlikuar.

“Ptolemeu V Epifan ishte vetëm një fëmijë i vogël kur babai i tij Ptolemeu IV Philopator vdiq në vitin 204 p.e.s., duke e lënë perandorinë egjiptiane të drejtohej nga regjentë. Tranzicioni i pushtetit erdhi në një moment fatkeq për administratën mbretërore”, tha Scalf.

Perandoria Seleucid e Azisë Perëndimore – e themeluar nga gjenerali maqedonas Seleucus I Nicator në 312 p.e.s. — përfitoi nga vakumi i fuqisë pas vdekjes së Ptolemeut IV Philopator dhe pushtoi zonat në bregun perëndimor të Mesdheut për të minuar kontrollin e Ptolemeut atje, vuri në dukje Scalf. Në të njëjtën kohë, Egjipti po përballej me një revoltë të madhe të grupeve vendase që kishte filluar vonë në mbretërimin e Ptolemeut IV Philopator.

Duke pasur parasysh politikën komplekse me të cilën u përball Ptolemeu V Epifan, asambleja e priftërinjve në Memfis për kurorëzimin e tij ka të ngjarë të ishte e pasur me disa shtresa kuptimi.

“Memfis ishte kryeqyteti tradicional i perandorisë faraonike, dhe kështu një kurorëzimi atje kishte vlerë simbolike për mbretin dhe oborrin e tij”, tha Scalf.

“Mbledhja për kurorëzimin në Memfis ka të ngjarë të shërbejë si një lidhje e rëndësishme me të kaluarën, një simbol i qëllimshëm i sundimit të konsoliduar të Ptolemeut V Epifan mbi Egjiptin, si dhe një pranim ndaj dëshirës së priftërisë egjiptiane për t’u takuar në qytetin e tyre të shenjtë të Memfisit. në vend të Aleksandrisë (kryeqyteti i Egjiptit Ptolemeik)”, vuri në dukje ai.

Guri i Rosetës tregon disa nga arritjet e Ptolemeut V Epifan, të tilla si dhuratat për tempujt, shkurtimet e taksave dhe shuarja e një pjese të revoltave të brendshme të Egjiptit. Në këmbim të këtyre shërbimeve në Egjipt, priftërinjtë u zotuan për një sërë veprimesh për të mbështetur Ptolemeun V Epifan, të tilla si ndërtimi i statujave të reja, shtimi i dekorimeve më të mira në faltoret e tij dhe mbajtja e festivaleve për ditëlindjen e tij dhe ditën e ngjitjes në fron, sipas Britannica.

“Dekreti e ndihmoi atë të përkulte muskujt e tij me ndikim dhe propagandues duke e përshkruar atë si mbretin legjitim që lufton në emër të egjiptianëve dhe duke e portretizuar priftërinë egjiptiane si përkrahëse të tij”, tha Scalf.

Ndër rezultatet më të rëndësishme të dekretit “ishte krijimi i një numri përfitimesh për priftërinë e fuqishme egjiptiane në këmbim të mbështetjes së tyre për mbretin e ri,” shtoi Scalf.

“Këto dashamirësi demonstrojnë negociatat e pushtetit në lojë midis shtëpisë në pushtet dhe partive të tjera të investuara si priftëria, e cila kishte ndikim të rëndësishëm në perceptimin e publikut për mbretin”.

Continue Reading

Kuriozitete

Pse nuk mund të buzëqeshim në foton e pasaportës?

Published

on

E dini që nuk ju lejohet të buzëqeshni në foton e pasaportës, por as nuk ju lejohet të buzëqeshni në dokumentet e tjera? Cila është arsyeja e vërtetë? Përgjigjja qëndron tek teknologjia dhe siguria ndërkombëtare.

Arsyeja kryesore për ndalimin e buzëqeshjes është futja e softuerit për njohjen e fytyrës në aeroporte dhe kontrolle tjera kufitare.

Shumë pika kufitare përdorin kompjuterë, në vend të oficerëve të imigracionit, për të skanuar pasaportat dhe për të fotografuar udhëtarët. Edhe pse njerëzit mund ta njohin veten lehtësisht pavarësisht nga shprehjet e fytyrës, makinat kanë nevojë për pak më shumë ndihmë, shkruan Huff Post .

Algoritmet nuk funksionojnë si ne. Për të përputhur një fytyrë 3D me një foto pasaporte 2D, ata duhet të përcaktojnë dhe matin me saktësi tiparet e fytyrës.

Kjo përfshin distancën midis bebëzave, veshëve, hundës dhe gojës, gjerësinë e syve dhe gojës dhe shumë karakteristika të tjera.

Buzëqeshja mund ta bëjë këtë më të vështirë sepse ndryshon përmasat e fytyrës.

Continue Reading

Kuriozitete

Këto katër gjëra trashëgohen vetëm nga nëna

Published

on

Çdo gjë e trashëgojmë nga prindërit, duke filluar nga sjellja e deri tek inteligjenca.Megjithëse gjenetika është diçka komplekse, hulumtimet kanë treguar se disa trajta të caktuara i trashëgojmë vetëm nga nëna. “Kopje e nënës” është një shprehje që mund të ketë kuptime të ndryshme, varësisht nga konteksti.

Në kuptimin biologjik – Përdoret për të përshkruar një fëmijë që i ngjan shumë nënës, në dukje, karakteristika fizike ose personaliteti. Në këtë kuptim, shprehja do të thotë që dikush është i ngjashëm me nënën.

Në kuptimin figurativ – Shprehja përdoret për të përshkruar personin që ka ndjekur shembullin e nënës, si në mënyrën e të vepruarit, sjelljen apo stilet e jetesës. Kjo mund të jetë referencë për ndikimin që një nënë ka në jetën e fëmijës së saj.

Por, një fëmijë i merr disa tipare nga nëna dhe ato janë:

Inteligjenca

Një anketim me mbi 12,000 njerëz mes moshave 14-22 vjet ka zbuluar çfarë faktorë ndikojnë në inteligjencë, status socio-ekonomik dhe edukim. Nëna e ka ndikimin më të madh gjenetik në inteligjencën e fëmijës. Sipas ekspertëve, inteligjenca e nënës dhe fëmijës dallon mesatarisht vetëm 15 pikë.

Shprehitë e gjumit

Studimi i publikuar në revistën “Sleep Medicine” kishte zbuluar se nënat u’a trashëgojnë fëmijëve shprehitë e gjumit dhe se bebet pushojnë më pak dhe flejnë më vonë nëse nënat kanë probleme me gjumë. Shkencëtarët nuk e kanë zbuluar të njëjtën lidhje me baballarët e tyre.

Shpejtësia e plakjes

Gjenet e nënës ndikojnë në shpejtësinë e plakjes. Shkencëtarët kanë zbuluar se një gjen të cilin e trashëgojmë vetëm nga nëna e kontrollon në mënyrë të pjesshme procesin e plakjes.

Menopauza

Edhe mosha në të cilën e kaloni menopauzën duket se trashëgohet nga nëna. Ekipi hulumtues ka zbuluar se nuk luan rol vetëm gjenetika, por edhe stili i jetesës. /UBT News/

Continue Reading

Kuriozitete

Qesharake por dhe e sikletshme, ministrja suedeze ka frikë nga ky frut!

Published

on

Ministrja suedeze për Barazinë Gjinore, Paulina Brandberg, ka një problem të çuditshëm. Ajo ka frikë nga bananet, dhe për këtë stafi me të cilin punon, detyrohet t’i heqë ato nga vendet që ajo shkon, përfshirë edhe gjatë vizitave zyrtare.

Në disa email-a të parë nga botimi suedez “Expressen”, stafi i zyrës së ministres Brandberg ka kërkuar që në mënyrë specifike çdo banane të largohet përpara vizitave zyrtare të saj.

“Paulina Brandberg ka një alergji të fortë ndaj bananeve, ndaj do të vlerësohej nëse nuk do të kishte banane në zonat ku ajo do të akomodohet”, thotë një nga email-at e ministrisë drejtuar Agjencisë Gjyqësore Norvegjeze përpara një dreke zyrtare.

Një tjetër email nga ekipi i saj dërguar një këshilli administrativ të qarkut thoshte se “bananet nuk lejohen në ambiente”.

Në një paralajmërim tjetër paraprak, stafi i tha kryetarit të parlamentit suedez, Andreas Norlen, se nuk duhet të ketë “gjurmë bananesh””në hapësirat ku Brandberg do të zhvillojë një takim.

“Është diçka si një lloj alergjie”, konfirmoi Brandberg për “Expressen”, duke shtuar: “Është diçka për të cilën marr ndihmë profesionale”. /UBT News/

 

Continue Reading

Kuriozitete

Këto janë 10 profesionet më të paguara në 2024

Published

on

Nëse jeni student, praktikant ose po mendoni për një ndryshim karriere, ky informacion mund të jetë i dobishëm. Zgjedhja e profesionit tuaj të ardhshëm varet nga disa faktorë, por shpërblimi mbetet një element i rëndësishëm. Në lajmin e mëposhtëm ju kemi listuar profesionet të cilat kanë qenë më të paguarat, të paktën për këtë vit.

Kardiolog – Kardiologët janë specialistë të zemrës dhe sistemit kardiovaskular, një fushë me kërkesë të lartë për shkak të rritjes së problemeve shëndetësore të lidhura me stilin e jetesës. Paga mesatare vjetore për një kardiolog mund të kalojë $400,000 në disa vende.

Kirurg – Veçanërisht ata që specializohen në fusha si neurokirurgjia apo kirurgjia plastike, janë ndër profesionistët më të paguar. Një kirurg me përvojë fiton mbi $350,000 në vit.

Drejtor Ekzekutiv – CEO-të janë përgjegjës për suksesin e një kompanie dhe shpërblehen mirë për rolin e tyre. Paga vjetore për një CEO mund të variojë nga $200,000 deri në miliona, në varësi të madhësisë dhe suksesit të kompanisë.

Inxhinier i Inteligjencës Artificiale (AI) – Me zhvillimin e teknologjisë së AI, kërkesa për inxhinierë të kësaj fushe është rritur ndjeshëm. Paga mesatare kalon $150,000 në vit, dhe në kompani të mëdha si Google apo OpenAI, mund të jetë shumë më e lartë.

Pilot i Avionëve Komercialë – Pilotët, veçanërisht ata që punojnë për linja ajrore ndërkombëtare, janë ndër profesionistët më të paguar në transport. Paga mesatare vjetore është rreth $140,000, me përfitime shtesë si udhëtimet dhe sigurimet.

Avokat i Korporatave – Avokatët që specializohen në ligjin e biznesit dhe fuzionet apo blerjet korporative janë shumë të kërkuar. Paga e tyre mesatare arrin deri në $130,000 në vit, me bonuse të majme.

Menaxher i IT-së dhe Sistemeve të Teknologjisë – Menaxherët e IT-së luajnë rol kritik në funksionimin e organizatave. Ata fitojnë rreth $120,000 në vit, me paga më të larta në industritë e teknologjisë.

Specialist i të Dhënave (Data Scientist) – Të dhënat janë nafta e re, dhe specialistët e të dhënave janë të kërkuar. Një profesionist i kualifikuar në këtë fushë mund të fitojë deri në $130,000 në vit, duke përfituar gjithashtu mundësi karriere globale.

9. Doktor i Anestezisë – Janë ndër profesionistët më të rëndësishëm në një ekip kirurgjik. Paga mesatare është rreth $300,000 në vit, me përfitime shtesë.

Ekspert i Financave dhe Investimeve – Menaxherët e fondeve dhe analistët e financave kanë potencial për paga të larta, veçanërisht në firmat ndërkombëtare. Paga mesatare për këta profesionistë është rreth $150,000 në vit, pa përfshirë bonuset. /UBT News/

 

 

Continue Reading

Të kërkuara