Teknologji
Nëse dyshoni se dikush tjetër po përdor kartën tuaj bankare, duhet ta dini këtë
Published
4 years agoon
By
Betim GashiSi rrjedh informacioni i kartës së kreditit? A mund të zbuloni nëse kjo ka ndodhur për të mbajtur dëmin në minimum dhe për të mbrojtur të dhënat tuaja të ndjeshme? Shihni atë që duhet të dini.
Rrjedhjet e të dhënave zakonisht ndodhin pas depërtimit në sistemin kompjuterik të bankave dhe institucioneve të tjera financiare, gjatë të cilave sulmuesit arrijnë të kenë qasje në bazat e të dhënave ku ruhen të dhënat e përdoruesve, përfshirë tuajat.
Të dhëna të tilla mund të shiten në tregun e zi në internet, kjo është arsyeja pse një numër i madh i kriminelëve në internet përpiqen të depërtojnë në mekanizmat e vendosur të mbrojtjes në baza ditore.
Këtu janë disa mënyra të zakonshme për ta bërë këtë:
Mashtrime me email
Ky lloj sulmi përdor email -in për të mashtruar marrësin që t’i mashtrojë ata në klikimin e lidhjeve të rreme, duke futur informacione të ndjeshme si emrat e përdoruesve dhe fjalëkalimet, ose shkarkimin e bashkëngjitjeve me malware. Email-a të tillë shpesh duken autentikë dhe madje të njohur.
Rrjetet publike Wi-Fi
Sulmuesit kanë tendencë të abuzojnë me faktin se ne na pëlqen të mbështetemi në rrjetet Wi-Fi falas të disponueshme për publikun në kafene, restorante, aeroporte dhe vende të ngjashme. Prandaj, nuk është e mençur t’i përdorësh ato për transaksionet bankare dhe çdo veprim tjetër që përfshin dërgimin ose marrjen e të dhënave të ndjeshme. Nëse ende duhet ose doni ta bëni këtë, instaloni një rrjet privat virtual (VPN) në pajisjen tuaj.
Skimming
Edhe pse keqpërdoret kryesisht për kartat më të vjetra të shiritave magnetikë, skremimi mund të jetë shkaku i një numri problemesh. Sulmuesit vjedhin numrin e kartës tuaj të kreditit gjatë kryerjes së një transaksioni dhe më pas e përdorin atë për të krijuar një kartë ose transaksion të rremë në internet. Ndonjëherë ata do ta bëjnë këtë duke përdorur një pajisje të vendosur me mjeshtëri në një ATM të mbrojtur dobët ose terminal të ngjashëm të futjes së të dhënave. Kalimi në kartat e reja të kreditit duhet të jetë i mjaftueshëm për të zvogëluar në mënyrë drastike, nëse jo eliminuar, rrezikun e skimming.
Vjedhje të mëdha të të dhënave
Të dhënat tuaja gjithashtu mund të rrjedhin nëse sulmuesit arrijnë të hyjnë në sistemin kompjuterik të zinxhirëve të mëdhenj të shitjes me pakicë dhe organizatave të tjera që i ruajnë ato. Ndërhyrjet më të mëdha të këtij lloji deri më tani përfshinin të dhëna nga dhjetëra- miliona konsumatorë.
Sulmet nga brenda
Një sulm nga brenda ndodh kur dikush brenda organizatës abuzon duke pasur qasje të privilegjuar në të dhëna për t’i vjedhur ato. Për shembull, një administrator i sistemit kompjuterik ose një punonjës i pakënaqur. Sigurisht, ka masa që merren për të bërë të pamundura situata të tilla. Por ka edhe mënyra për t’i kapërcyer ato.
Dobësitë e sigurisë në aplikacione
Ndonjëherë mund të ndodhë që zhvilluesi të bëjë një gabim, kështu që të dhënat e përdoruesit përfundojnë në pjesë të sistemit që janë shumë më pak të mbrojtura seç duhet. Nëse sulmuesit zbulojnë me kohë, të dhënat tuaja mund të përfundojnë si një mall në tregun e zi.
Plaçkitje
Formjacking është një mënyrë për të mbledhur informacionin e kartës së kreditit para se të jetë në një mjedis të sigurt dhe të sigurt (për shembull, gjatë futjes së tij kur regjistroheni).
Si mund të zbuloni nëse informacioni i kartës suaj të kreditit ka rrjedhur?
Nëse vëreni ndonjë nga këto shenja paralajmëruese, është e mundur që informacioni i kartës tuaj të kreditit të jetë komprometuar.
Blerje të pazakonta
Nëse ka shpenzime në llogarinë tuaj bankare për të cilat nuk jeni të sigurt se si kanë ardhur, është krejt e mundur që një kriminel kibernetik të shpenzojë paratë tuaja në emrin tuaj.
Shpenzime të vogla të papritura
Shumica e kriminelëve kibernetikë nuk do ta zbrazin menjëherë llogarinë tuaj bankare, por do të zbresin shuma më të vogla nga ajo që janë më të vështira për t’u dalluar. Pse? Epo, sepse mund të zgjasë një kohë të gjatë dhe me llogari të shumta në të njëjtën kohë. Prandaj kontrolloni të paktën një herë në muaj për koston e artikujve që nuk duhet të jenë atje.
Kompanitë e panjohura në raportin e bankës
Nëse një shpenzim shfaqet në deklaratën tuaj bankare me një kompani për të cilën nuk e njihni, kontaktoni organizatën që ka lëshuar kartën tuaj dhe kontrolloni për çfarë bëhet fjalë dhe kundërshtoni koston sa më shpejt të jetë e mundur nëse nuk është e juaja.
Si të mbroheni nga rrjedhjet e kartës së kreditit?
Përdorni vetëm ueb faqe të sigurta
Gjithmonë duhet t’i kushtoni vëmendje nëse faqja e internetit që përdorni për transaksione financiare është e mbrojtur. Sigurohuni që ka një ikonë të vogël të çelësit pranë adresës dhe përdor protokollin HTTPS.
Mos ndani informacione të ndjeshme përmes telefonit
Asnjëherë mos i jepni kartën tuaj bankare ose numrin e llogarisë dikujt që ju thirri nëse nuk jeni plotësisht të sigurt se është vërtet punonjës i institucionit me të cilin keni të bëni. Është më mirë nëse nuk jepni asnjëherë informacion të ndjeshëm gjatë një bisede telefonike.
Kontrolloni rregullisht raportet tuaja bankare
Një kontroll javor ose mujor mund të zbulojë kostot e dyshimta në kohën e duhur dhe t’ju paralajmërojë për një problem të mundshëm. Nëse gjeni diçka të tillë, njoftoni menjëherë bankën tuaj ose institucionin tjetër.
Mbani syrin te kartela bankare gjatë pagesës
Gjithmonë përpiquni të shihni se çfarë ndodh me kartën tuaj kur bëni një pagesë. Asnjëherë nuk e dini se ku do të përfundojë gjithçka dhe për çfarë mund të përdoret.
Jini aktiv, zvogëloni dëmet
Nëse kartela tashmë është komprometuar, mos prisni, por veproni shpejt dhe ngrini atë në mënyrë që dëmi të jetë sa më i vogël, shkruan Make Use Of.
Teknologji
Statistika shqetësuese, miliona përdorues flasin me ChatGPT për plane vetëvrasjeje
Published
2 hours agoon
October 28, 2025By
UBT News
Rreth 1.2 milion njerëz çdo javë zhvillojnë biseda me ChatGPT që tregojnë se po planifikojnë të vetëvriten, sipas të dhënave të publikuara nga kompania mëmë, OpenAI.
Sipas raportimit të Sky News, OpenAI ka bërë të ditur se 0.15% e përdoruesve dërgojnë mesazhe që përfshijnë “tregues të qartë të planifikimit ose qëllimit të mundshëm për vetëvrasje”. Në fillim të këtij muaji, drejtori ekzekutiv, Sam Altman, zbuloi se ChatGPT ka mbi 800 milionë përdorues aktivë në javë.
Teknologjia theksoi se synon t’i drejtojë personat në rrezik drejt linjave të ndihmës për kriza, megjithatë pranoi se “në raste të rralla modeli mund të mos sillet siç pritet në situata kaq të ndjeshme”.
Në një vlerësim të kryer mbi 1,000 biseda sfiduese që përfshinin tema të vetëdëmtimit dhe vetëvrasjes me modelin GPT-5, OpenAI zbuloi se sistemi reagoi sipas “sjelljeve të dëshiruara” në 91% të rasteve.
Megjithatë, kjo do të thotë se dhjetëra mijëra njerëz mund të ekspozohen ndaj përmbajtjeve që potencialisht mund të përkeqësojnë gjendjen e tyre mendore.
OpenAI paralajmëroi se masat mbrojtëse të modelit mund të dobësohen gjatë bisedave të gjata, duke shtuar se po punon për të përmirësuar këtë aspekt.
“ChatGPT mund të ofrojë kontaktet e linjave të ndihmës kur përmendet për herë të parë qëllimi për vetëvrasje, por pas shumë mesazheve në një periudhë të gjatë, mund të japë përgjigje që nuk janë në përputhje me masat tona mbrojtëse,” – shpjegoi OpenAI.
Mediat kujtojnë se një familje amerikane është në proces paditjeje ndaj OpenAI, duke pretenduar se ChatGPT ka qenë “bashkëfajtor” në vetëvrasjen e djalit të tyre 16-vjeçar, Adam Raine.
Sipas prindërve të tij, mjeti “e ndihmoi aktivisht të eksploronte metodat e vetëvrasjes” dhe madje “i ofroi ta shkruante një shënim lamtumire për familjarët”. /A.Z/UBT News/
Teknologji
Eksperti ndërkombëtar i harduerit open source, Jo Hinchliffe, mbajti ligjëratë në UBT
Published
22 hours agoon
October 27, 2025By
Driton Iseni
Në Parkun Shkencor, Inovativ dhe Teknologjik të UBT-së, u zhvillua një ligjëratë e veçantë tematike nga eksperti ndërkombëtar në fushën e harduerit open source, Jo Hinchliffe, në kuadër të aktiviteteve para konferencës Software Freedom Kosova (SFK).

Ligjërata u organizua në bashkëpunim me FLOSSK dhe tërhoqi studentë, profesionistë dhe entuziastë të teknologjisë nga fusha e inxhinierisë dhe harduerit inovativ.
Jo Hinchliffe, i njohur për projektet e tij kreative dhe pasionin që përcjell tek audienca, ka kontribuar rregullisht në Raspberry Pi Magazine, ndërsa gjatë karrierës së tij ka punuar në projekte të ndryshme të harduerit, përfshirë ndërtimin e raketave dhe zhvillimin e sistemeve inovative harduerike.
Në kuadër të ligjëratës me temën “Certifikimi i një projekti harduerik open source”, Jo Hinchliffe demonstronte dizajnimin e një komponenti në KiCad dhe shpjegonte procesin e aplikimit për certifikim të një projekti open source. Studentët u njohën me standardet ndërkombëtare të dizajnimit dhe certifikimit të projekteve harduerike open source, duke marrë këshilla praktike për zhvillimin e projekteve të tyre inovative.
Ky aktivitet ishte veçanërisht i përshtatshëm për studentët e Fakultetit të Inxhinierisë Mekatronike dhe fushave të ngjashme, të cilët shprehën interes të madh për zhvillimin e sistemeve harduerike dhe teknologjive moderne. Pjesëmarrësit vlerësuan mundësinë e jashtëzakonshme për të mësuar direkt nga një ekspert ndërkombëtar dhe për të marrë njohuri të vlefshme mbi praktikat më të mira në fushën e harduerit open source.


Rajoni
Rindërtimi pas konfliktit: Ekspertët e UBT-së prezantojnë sukseset e Kosovës në Pragë
Published
22 hours agoon
October 27, 2025By
Driton Iseni
Profesori Lulzim Beqiri dhe profesori Bekim Ceko nga Fakulteti i Arkitekturës dhe Planifikimit Hapësinor në UBT morën pjesë në konferencën ndërkombëtare “Towards Sustainable Reconstruction of Ukraine Cities”, të organizuar nën drejtimin e profesoreshës Vladimira Silhankova nga MIAS (Masaryk Institute for Advanced Studies) në kuadër të Czech Technical University në Pragë.

Konferenca kishte për qëllim identifikimin e sfidave të rindërtimit në Ukrainë pas përfundimit të konfliktit dhe hartimin e strategjive zhvillimore nga ekspertë ndërkombëtarë dhe vendore. Në këtë forum morën pjesë përfaqësues të universiteteve nga Çekia, Polonia, Sllovakia, Austria, Finlanda dhe Gjermania, si dhe universitete nga Ukraina, duke krijuar një platformë të rëndësishme për shkëmbimin e përvojave dhe ideve në fushën e rindërtimit urban dhe zhvillimit të qëndrueshëm.
Pjesëmarrja e Kosovës në këtë konferencë ishte veçanërisht e rëndësishme, pasi profesori Beqiri dhe profesori Ceko ndanë eksperiencat e vendit tonë në rindërtimin pas luftës. Ata prezantuan modele të strategjive të zhvillimit urban dhe praktika të suksesshme të projektimit dhe planifikimit hapësinor, të cilat mund të shërbejnë si shembull për Ukrainën në procesin e saj të rindërtimit.
Profesorët e UBT-së theksuan rëndësinë e bashkëpunimeve ndërkombëtare në fushën e urbanistikës dhe arkitekturës, duke vënë në pah se përvoja e Kosovës mund të ofrojë mësime të vlefshme për vendet që kalojnë periudha të vështira pas konflikteve. Konferenca gjithashtu shërbeu si një mundësi për rrjetëzim dhe zhvillimin e projekteve të përbashkëta akademike mes universiteteve të Evropës dhe Ukrainës.
Pjesëmarrja e profesorëve të UBT-së në këtë forum ndërkombëtar nënvizon angazhimin e institucionit për të kontribuar në diskutime globale mbi rindërtimin e qyteteve, zhvillimin urban të qëndrueshëm dhe bashkëpunimin shkencor ndërkufitar.




Teknologji
MacBook pro i ri! Apple lehtëson riparimin dhe përmirëson brendësinë
Published
23 hours agoon
October 27, 2025By
UBT News
Apple ka prezantuar një MacBook Pro të ri të pajisur me çipin M5. Megjithatë, përveç përmirësimit të performancës, një çmontim i detajuar tregon se kompania ka rafinuar dizajnin e brendshëm të pajisjes, duke e bërë më të lehtë aksesin te bateria dhe duke pastruar organizimin e kabllove të brendshme.
Nga jashtë, MacBook Pro me M5 duket thuajse identik me versionin M4, por brenda ka ndryshime të vogla që synojnë të përmirësojnë riparueshmërinë dhe inxhinierinë e tij. Përmirësimet janë të detajuara dhe delikate, jo një ridizajnim i madh.
Manuali i Apple përfshin udhëzime për shkëputjen e kabllit të sistemit të Menaxhimit të Baterisë, gjë që mundëson ndërprerjen e energjisë para se të fillojë riparimi. Kjo praktikë e sigurt për riparimin e pajisjes tregon se Apple po i njeh përdoruesit që janë të gatshëm të kryejnë vetë riparime.
Bateria është e njëjtë me versionin e mëparshëm, por korniza e saj e brendshme është përmirësuar. Portat dhe ventilatori i ftohjes janë bërë modulare, duke lehtësuar zëvendësimin e tyre në mënyrë të pavarur.
Disa pjesë mbeten nën pllakë, prandaj qasja kërkon ende çmontim, përfshirë ventilatorin, i cili herë pas here do të ketë nevojë për pastrim ose zëvendësim.
Përveç ndryshimeve funksionale, ka edhe ndryshime në paraqitjen e kabllove, që tregojnë përkushtimin e Apple për të rritur efikasitetin e prodhimit. /A.Z/UBT News/
Helen Skelton dhe Gethin Jones shfaqen zyrtarisht në tapetin e kuq
Vdes gruaja nga Gjakova pasi ra nga ndërtesa
Shkenca sfidon mitin e moshës, truri më i fortë në 55 deri 60 vjeç
‘Art’, një shfaqje që sfidon miqësinë dhe perceptimin e vlerave në Teatrin Kombëtar të Kosovës
Operacion antidrogë në Berat, arrestohet 27-vjeçari
A mund të kalojë vetvetiu alergjia ndaj frutave arrore te fëmijët, apo zgjat gjithë jetën?
KQZ certifikon Listën Votuese dhe vendos numrin e fletëvotimeve për raundin e dytë të zgjedhjeve
Statistika shqetësuese, miliona përdorues flasin me ChatGPT për plane vetëvrasjeje
Hetimi i OKB-së: Dronët rusë ndjekin dhe përzënë civilë ukrainas
Të kërkuara
-
Lajmet2 months agoProfesori i UBT-së, Bahri Gashi, pjesë e rrjetit prestigjioz ndërkombëtar të recensimit shkencor në Taylor & Francis
-
Rajoni1 month agoPolicia, FSK-ja dhe Shërbyesit Civilë përfitojnë bursë 20 për qind në programet Master Shkenca Politike dhe Studime të Sigurisë në UBT
-
Vendi2 months agoVotoni për UBT-në dhe Rektorin Hajrizi në Triple E Awards: Dy nominime të reja ndërkombëtare për institucionin dhe Kosovën
-
Aktualitet5 days agoProfesoresha e UBT-së, Marigona Bekteshi-Ferati, fituese e bursës prestigjioze Fullbright Visiting Scholar, Profesor Vizitor dhe Post Doktoraturë
