A ju ndodh që fëmija juaj të mos ju dëgjojë? Apo të bërtasë e të shkelmojë kur zemërohet? Duhet të rishikoni kohën që ai kalon para ekranit, thotë një studimi të publikuar në revistën Psychological Bulletin, që botohet nga Shoqata Amerikane e Psikologjisë.

Sipas një analize që përfshiu 117 studime me fëmijë nën moshën 10 vjeç e gjysmë, sa më shumë kohë që fëmijët kalonin para ekranit, aq më shumë shfaqnin probleme me emocione dhe me sjellje të papërshtatshme për moshën e tyre.

Këtu përfshihen ankthi, depresioni, hiperaktiviteti dhe agresiviteti. Edhe pse lidhja ishte e vogël, ajo ishte domethënëse, sidomos te vajzat.

Studiuesit zbuluan se rreziqet rriten:

Kur fëmijët nën 2 vjeç kanë qasje në ekrane (përveç video-telefonatave),

Kur fëmijët 2-5 vjeç kalojnë më shumë se një orë në ditë para ekranit,

Kur fëmijët mbi 5 vjeç kalojnë më shumë se dy orë në ditë me pajisje teknologjike.

Fëmijët që luajnë shpesh lojëra elektronike janë veçanërisht të rrezikuar. Grupi më i prekshëm është ai i moshës 6-10 vjeç.

Studimi ka theksuar se ekranet nuk janë vetëm shkak i problemeve emocionale, ato shpesh janë edhe pasojë.

“Përdorimi i shpeshtë i ekraneve nuk është veç shkaku i problemeve, në shumë raste është edhe simptomë”, ka thënë autorja kryesore, Roberta Pires Vasconcellos, ligjëruese në Universitetin e New South Wales në Sidney.

“Fëmijët që po përballen me vështirësi emocionale i drejtohen ekraneve, video lojërave, për t’u përballur ose për t’i ikur situatave të ndryshme.  Edhe pse kjo sjellë lehtësim të përkohshëm, me kalimin e kohës mbeten të bllokuar në një lloj cikli që i përkeqëson problemet emocionale”, ka thënë Vasconcellos.

Kufizimet që pati studimi

Autorja ka theksuar se ky studim i madh kishte edhe kufizime, pasi nuk ka marrë parasysh faktorë të tjerë si mënyra e prindërimit apo statusi socio-ekonomik. Po ashtu, studimi nuk ka analizuar në detaje efektet specifike të rrjeteve sociale te fëmijët.

Çfarë mund të bëjnë prindërit?

Ekrani nuk duhet të përdoret si “kujdestar”.

Shpesh prindërit u japin fëmijëve telefona apo tableta për t’i qetësuar, sidomos kur janë të zënë ose në vende publike.

“Kjo mund të duket si zgjidhje e shpejtë, por në plan afatgjatë krijon probleme. Në vend që të mësojnë si të duhet të vetëkontrollohen dhe të menaxhojnë emocionet, fëmijët fillojnë të varen nga ekrani sikur të jetë burim ngushëllimi dhe shpërqendrimi”, ka thënë Vasconcellos.

Nuk duhet lejuar që fëmijët të përdorin ekranin për t’u përballur me emocionet

Nëse vini re se fëmija kërkon ekran kur ndihet i mërzitur apo i tërhequr nga të tjerët, ndaloni e shikoni më thellë situatën.

“Ndoshta po kërkojnë të ndihen të mbështetur apo po kërkojnë lidhje që nuk po e gjejnë në marrëdhëniet ballë për ballë, qoftë në shtëpi, në shkollë e në shoqëri”, ka thënë Vasconcellos.

Prindërit duhet të jenë të pranishëm dhe mbështetës, sidomos në këto momente.

“Fëmijët duhet të ndihen të dëgjuar, të kuptuar dhe emocionalisht të sigurt, si online ashtu edhe në jetën e përditshme”, ka thënë ajo.

Prindërit mund të kërkojnë ndihmë edhe nga psikologët e shkollës, këshillohet që ata të kenë kujdes me lojërat elektronike. Sipas studimit, lojërat online paraqesin rreziqe shtesë, sepse shpesh funksionojnë si rrjete sociale, duke krijuar presion te fëmijët që të jenë vazhdimisht aktivë.

“Këto lojëra vazhdojnë edhe kur fëmija largohet nga ekrani, gjë që krijon ndjesinë se duhet të rikthehen vazhdimisht, duke lënë pas dore gjumin, detyrat dhe marrëdhëniet me njerëzit në përditshmëri”, ka thënë Vasconcellos.

Këshillohet që prindërit të vendosin rregulla dhe kontroll

“Konsistenca i ndihmon fëmijët të dinë çfarë të presin dhe e bën më të lehtë respektimin e kufijve”, ka thënë ajo.

Ajo ka sugjeruar të përdoren opsionet e kontrollit prindëror që ofrojnë shumica e pajisjeve dhe aplikacioneve.

“Vendosni kufij të përditshëm të arsyeshëm dhe sigurohuni që fëmija juaj të ketë qasje vetëm në përmbajtje të përshtatshme për moshën”, ka theksuar ajo.

Për të ulur varësinë nga ekranet, Vasconcellos ka rekomanduar të hiqen aplikacionet që tërheqin më shumë, si ato për shikim të vazhdueshëm të videove, dhe në vend të tyre t’u ofrohet fëmijëve përmbajtje edukative.

Është në rregull t’u thoni “jo” fëmijëve tuaj

Edhe autorja e këtij artikulli, Kara Alaimo, ka ndarë përvojën e saj personale duke treguar se kur u thotë “jo” fëmijëve të saj, ata nuk reagojnë mirë gjithmonë.

“Kur i them jo fëmijëve të mi, reagimi i tyre nuk është gjithmonë i këndshëm. Por e kujtoj veten se, si nënë, është detyra ime të bëj atë që është më e mira për ta në plan afatgjatë, ani nëse për momentin kjo sjell pak ‘stuhi’ në shtëpi”, ka shkruar ajo.

Një deklaratë ndërkombëtare, në të cilën ka kontribuuar edhe ajo, theksoi se përdorimi i tepërt i rrjeteve sociale dhe telefonave inteligjentë lidhet me probleme me gjumin, përqendrimin, varësinë dhe pakënaqësinë me trupin.

Nuk duhet të jeni “të drejtë” me të gjithë fëmijët

Shumë prindër ndihen të detyruar t’u japin telefon fëmijëve të vegjël në të njëjtën moshë siç ua kanë dhënë më të mëdhenjve, ndërkohë që kjo gjë nuk është e nevojshme.

“Thuani fëmijëve se tashmë keni më shumë përvojë dhe më shumë të dhëna që tregojnë se koha e tepruar para ekranit mund të jetë e dëmshme”, shkroi ajo.

Ajo ka treguar edhe një shembulli interesant.

Një nënë i ka ofruar vajzës 1600 dollarë, që ajo të priste deri në moshën 16 vjeç për të marrë telefonin. Vajza ka pranuar ofertën. Alaimo ka shkruar se edhe nëse nuk keni mundësi financiare për diçka të tillë, mund të ofroni alternativa tërheqëse, si organizimi i një nate me miqtë ose një udhëtim familjar.

Ajo tha se pavarësisht çfarë doni të ju ofroni fëmijëve tuaj, është e rekomanduar që duhet të rishikoni mënyrën si fëmijët e tuaj përdorin teknologjinë.

Sipas saj, koha e kaluar para ekranit mund të jetë edhe shkak edhe simptomë e problemeve emocionale.

Të mësosh të thuash ‘jo’ edhe nëse fëmijët zemërohen, mund të sjellë përfitime të mëdha për shëndetin e tyre mendor në të ardhmen.

Kur mendojmë për shëndetin, ushqimi na vjen i pari në mendje. Por shpesh harrojmë një faktor po aq të rëndësishëm: pijet që konsumojmë çdo ditë.

Disa pije nuk janë të padobishme, por mund të jenë edhe të rrezikshme për shëndetin e zemrës. Ekspertët paralajmërojnë se përveç ushqimeve, duhet të jemi të kujdesshëm edhe me atë që pimë, kur bëhet fjalë për shëndetin kardiovaskular.

1. Smoothiet e gatshme me përmbajtje të lartë sheqeri

Smoothiet e frutave mund të tingëllojnë si një zgjedhje e shëndetshme, por versionet komerciale shpesh përmbajnë sasi të mëdha sheqeri të shtuar.

“Sasia e lartë e sheqerit në disa smoothie nxit inflamacionin, rezistencën ndaj insulinës dhe të dëmtojë arteriet,” shpjegon nutricionistja Katherine Gervasio për SheFinds.

Shumë prej tyre përmbajnë deri 390 kalori për porcion, duke kontribuar në shtim në peshë e rrezik të sëmundjeve kronike. P0ërgatisni smoothie vetë në shtëpi me fruta të freskëta, perime dhe produkte qumështi pa sheqer të shtuar.

2. Pijet energjike

Një shpërthim energjie duket joshës, por pijet energjike janë shpesh një përzierje e rrezikshme e sheqerit dhe kafeinës. “Këto pije mund të rrisin presionin e gjakut dhe të ndikojnë negativisht në elasticitetin e arterieve,” thekson Gervasio.

Kafeina stimulon adrenalinën e rrit presionin, ndërsa sheqeri i tepërt ndërhyn në balancën e yndyrnave në gjak. Në vend të tyre, preferoni çaj jeshil ose kafe të zezë, natyrisht, në sasi të moderuara.

3. Alkooli

“Alkooli është toksik për çdo qelizë në trupin tonë,” thekson kirurgu kardiak Dr. Jeremy London.

Edhe konsumimi i moderuar rrit rrezikun e aritmisë, hipertensionit dhe problemeve të tjera kardiake.

Sipas Dr. Olalekan Otulana, alkooli jo vetëm që rrit presionin e gjakut, por nxit inflamacion dhe çrregullon ekuilibrin e kolesterolit — duke dëmtuar arteriet në mënyrë të vazhdueshme.

Rekomandimi i ekspertëve është i qartë: kufizoni ose hiqni dorë nga alkooli për të ruajtur zemrën tuaj të shëndetshme.

Studiuesit nga Universiteti Brigham Young në Utah dhe disa institucione në Gjermani kanë deklaruar se konsumimi i sheqerit në formë të lëngshme mund të ketë ndikim më të keq sesa konsumimi i tij përmes ushqimit.

Sipas tyre, pirja e sheqerit, sidomos përmes pijeve të gazuara apo lëngjeve të ëmbla, lidhet më shumë me rrezikun për zhvillimin e diabetit të tipit 2.

Rreth 38 milionë amerikanë jetojnë me diabet dhe 90-95% e tyre kanë diabet të tipit 2, ka raportuar The Independent.

“Ky është studimi i parë që krijon një lidhje të qartë në varësi të dozës mes burimeve të ndryshme të sheqerit e rrezikut për diabet të tipit 2. Ai tregon pse pirja e sheqerit, qoftë përmes pijeve të gazuara apo lëngjeve, është më problematike për shëndetin sesa ngrënia e tij”, tha profesoresha e shkencave ushqimore në BYU, Karen Della Corte.

Studiuesit kanë theksuar se kjo ndodh sepse pijet e ëmbla përmbajnë “sheqerna të izoluara”, pra sheqerna të nxjerra nga frutat apo burime tjera e të shtuara në ushqimet e përpunuara. Sheqerna të shtuara gjenden jo vetëm te pijet energjike, limonadat, pijet sportive dhe pijet e gazuara, por edhe te buka, drithërat e përpunuara, jogurtët me pemë dhe ushqimet e konservuara.

Këto sheqerna shkaktojnë ndikim më të madh në nivelin e sheqerit, duke e mbingarkuar mëlçinë, rritur yndyrën në këtë organ dhe duke çuar në rezistencë ndaj insulinës, hormonit që ndihmon në rregullimin e sheqerit. Personat me diabet kanë nevojë për injeksione insuline për ta mbajtur sheqerin nën kontroll.

Sheqeri që ndodhet natyrshëm në ushqime të pasura me lëndë ushqyese, siç janë frutat e drithërat e plota, nuk e mbingarkon mëlçinë se tretet më ngadalë falë fibrave, yndyrave, proteinave dhe përbërësve të tjerë të dobishëm. Studiuesit kanë analizuar të dhënat e mbi gjysmë milioni njerëzish nga kontinente të ndryshme. Rezultatet kanë treguar se çdo racion prej 350 ml pije të ëmbël rriste rrezikun për diabet të tipit 2 me 25 për qind.

“Kjo lidhje e fortë tregon se rreziku fillon që nga racioni i parë ditor, pa ndonjë kufi minimal të ‘sigurt’”, kanë deklaruar autorët e studimit.

Edhe konsumimi ditor i lëngut të frutave rriste rrezikun për diabet, megjithëse në masë më të vogël, çdo 240 ml lëng frutash shtonte rrezikun me 5 për qind.

Interesant është fakti se sheqeri në formën e zakonshme apo sheqeri total që merret nga ushqimet e tjera nuk ka treguar të njëjtin rrezik dhe në disa raste madje pati efekt të kundërt, Konsumimi i lartë i sheqerit lidhet me rrezikun për obezitet, diabet të tipit 2, sëmundje kardiovaskulare dhe kancer. Por, sipas Harvard Medical School, sheqeri gjithashtu siguron energji dhe ka “rol të rëndësishëm në ushqim”.

“Ky studim nënvizon nevojën që të kemi rekomandime edhe më të rrepta për sheqernat në pije, si ato në pijet e gazuara dhe në lëngjet e frutave, sepse ato lidhen drejtpërdrejt me dëmtimin e shëndetit metabolik. Në vend që të dënojmë të gjitha sheqernat e shtuara, udhëzimet e ardhshme ushqimore duhet të marrin parasysh efektet e ndryshme të sheqerit në varësi të burimit dhe formës së tij”, ka thënë Della corte.

Plot me acide yndyrore, proteina cilësore dhe vitamina thelbësore, skumbri është një nga ushqimet më të fuqishme për organizmin.

Pak njerëz mendojnë për përfitimet që ka skumbri për organizmin, duke u përqendruar vetëm te shija e saj. Megjithatë, çdo produkt ka vlera kimike dhe ndikon në trup në një mënyrë të caktuar.

Skumbri përmban sasi proteinash e yndyrnash, veçanërisht kur peshku kapet gjatë dimrit në rajonet veriore. Përmbajtja mesatare e yndyrës është rreth 13 gramë, mjaftueshëm për ta klasifikuar si peshk yndyror. Proteina në skumbri është 18 gramë, absorbohet tre herë më shpejt se proteina në mishin e viçit.

Ky peshk është me pak kalori. Për të përmbushur nevojat ditore për kalori vetëm me skumbri, duhet konsumuar rreth 700 gramë, por gjithmonë duhet mbajtur parasysh edhe sasia e yndyrës që përmban.

I pasur me acide yndyrore të pangopura, që janë të çmuara për trupin e veprojnë si antioksidantë. Ato forcojnë membranat qelizore përmes neutralizimit të radikaleve të lira – elektrone të lira që mund të dëmtojnë strukturën qelizore dhe funksionet e saj. Ky dëmtim mund të çojë në shfaqjen e një sërë sëmundjesh, përfshirë edhe ato onkologjike. Për të shmangur këto pasoja, është e rëndësishme të konsumohen produkte të shëndetshme si skumbri.

Nuk është rastësi që fëmijëve u rekomandohet vaji i peshkut, është i pasur me acide yndyrore të pangopura. Përbërja kimike ndikon pozitivisht në rritjen dhe zhvillimin harmonik të fëmijëve. Po ashtu, është jashtëzakonisht i dobishëm për gratë shtatzëna dhe ato që ushqejnë me gji.

Për të parandaluar çekuilibrin mes rritjes e zhvillimit të organeve të brendshme te adoleshentët, skumbri duhet të përfshihet në dietën e tyre, përmban edhe minerale me vlera të mëdha për shëndetin, si kalium, fosfor, fluor, squfur, zink, klor dhe natrium.

Ka përqendrim të lartë të vitaminës B12 dhe PP. Vitaminat e grupit B ndihmojnë në sintezën e ADN-së, marrin pjesë në metabolizmin e yndyrnave.

Konsumimi i rregullt ndihmon në rregullimin e nivelit të sheqerit në gjak, përmirëson funksionimin e sistemit tretës dhe forcon sistemin nervor.

Ndihmon në formimin e hemoglobinës dhe përmirëson oksigjenimin e trupit. Për shkak të përmbajtjes së lartë të yndyrnave të shëndetshme dhe acideve yndyrore të pangopura, skumbri është e dobishëm për funksionimin e trurit, për lëkurën dhe për shëndetin e flokëve.

Fosfori që përmban ndihmon në ndërtimin e enzimave, që janë thelbësore për nisjen e reaksioneve kimike në qeliza.

Vitaliteti i organizmit mbështetet nga përfitimet e një lloji të vetëm peshku. Acidet fosforike që gjenden te skumbri janë komponent i rëndësishëm i indeve të skeletit të njeriut, çka e bën të dobishëm si për fëmijët ashtu për të rriturit, sidomos me kalimin e viteve kur shfaqen probleme me sistemin muskulor.