Bota

​Gripi spanjoll: Si dukej bota pas pandemisë së vitit 1918

Published

on

Nëse nuk keni dëgjuar për pandeminë e gripit spanjoll, kriza e koronavirusit ndoshta ka tërhequr vëmendjen tuaj për faktin se ky virus vdekjeprurës u përhap në të gjithë botën në fillim të shekullit 20.

Shpesh referuar si “nëna e të gjitha pandemive”, ajo shkaktoi vdekje midis 40 dhe 50 milionë brenda dy vjetësh, midis 1918 dhe 1920 – sipas Organizatës Botërore të Shëndetit dhe Qendrave për Kontrollin e Sëmundjeve (CDC).

Shkencëtarët dhe historianët besojnë se një e treta e popullsisë së botës, e cila në atë kohë numëronte rreth 1.8 miliardë njerëz, ishte e infektuar.

Dhe gripi shkaktoi gjithsej më shumë vdekje sesa vetë Lufta e Parë Botërore, e cila u dha fund në një kohë kur sëmundja kishte filluar të përhapet.

Ndërsa e gjithë bota reagon ndaj krizës COVID-19, le të shohim nga afër pandeminë e fundit që e varrosi botën në vend – dhe si dukej kur përfundoi më në fund?

Në vitin 1918, mjekësia dhe shkenca ishin shumë më të kufizuara në luftën kundër sëmundjeve sesa sot.

Mjekët e dinin që kishte mikroorganizma prapa gripit spanjoll dhe se sëmundja mund të transmetohej nga personi në person, por ata ende menduan se ajo ishte shkaktuar nga bakteret dhe jo nga viruset.

Trajtimi ishte gjithashtu i kufizuar – antibiotiku i parë në botë, për shembull, nuk u zbulua deri në vitin 1928.

Vaksina e parë e gripit u bë e disponueshme për publikun në vitet 1940. Është e rëndësishme të përmendet se atë kohë nuk kishte sistem shëndetësor për të gjithë njerëzit. Edhe në vendet e pasura, sistemi i kanalizimeve publike ishte ende një luks.

“Në vendet e industrializuara, shumica e mjekëve ose kanë punuar vetë ose janë financuar nga bamirësitë ose institucione fetare, dhe shumë njerëz nuk kanë qasje në to,” tha Laura Spini, një gazetare e shkencës dhe autore e “The Pale Rider: The Spanish Flu”.

Për t’i bërë gjërat edhe më keq, gripi spanjoll sulmoi në një mënyrë që nuk ishte parë më parë në pandemitë e gripit, të tilla si ajo në 1889-90, e cila vrau më shumë se një milion njerëz në të gjithë botën.

Shumica e viktimave ishin midis moshës 20 dhe 40-vjeç, dhe burrat u prekën në mënyrë disproporcionale – ndoshta pasi pandemia mendohet të ketë filluar në kampe ushtarake të mbipopulluara në Frontin Perëndimor dhe të përhapet ndërsa trupat u kthyen në shtëpi pas Luftës së Parë Botërore.

Një studim i vitit 2020 i udhëhequr nga studiuesi i Harvardit Robert Barrot vlerësoi se megjithëse rreth 0.5 për qind e popullsisë së atëhershme amerikane vdiqën nga gripi spanjoll (rreth 550,000 njerëz), 5.2 për qind e popullsisë në Indi u prek, ose rreth 17 milionë vdekje.

Pasojat për ekonominë ishin të mëdha. Barrot dhe ekipi i tij vlerësuan se pandemia çoi në një rënie mesatare prej 6 për qind të produktit të brendshëm bruto në të gjitha vendet.

“Viktimat e Luftës së Parë Botërore dhe gripit spanjoll çuan në një katastrofë të vërtetë ekonomike”, thotë shkrimtarja Katarina Arnold, autore e librit ‘Pandemic 1918’.

Continue Reading

Bota

Witkoff dhe Putin diskutojnë një propozim për paqe

Published

on

By

I dërguari kryesor i Shtëpisë së Bardhë për Rusinë u takua me presidentin rus, Vladimir Putin, me një propozim për paqe që do të përbënte një kthesë të madhe në politikën amerikane: njohjen e pretendimit të Moskës për Krimenë, territor i Ukrainës.

Propozimi, i cili fillimisht ka qarkulluar nga zyrtarë amerikanë pas bisedimeve në Paris javën e kaluar, është një nga disa temat që Steve Witkoff pritet të ngrejë në takimin me Putinin më 25 prill.

Teksa lufta e Rusisë kundër Ukrainës tashmë ka hyrë në vitin e katërt, ky plan përfaqëson një përpjekje të madhe të Uashingtonit për të zhbllokuar ngërçin diplomatik dhe për të ndalur luftën më të madhe tokësore në Evropë që nga Lufta e Dytë Botërore.

Ky është, gjithashtu, një ndryshim i thellë në politikën amerikane, sidomos sa i përket statusit të Krimesë, të cilën Moska e pushtoi dhe më pas e aneksoi në vitin 2014.

Përveç një numri shumë të vogël shtetesh, aneksimi nuk është njohur ndërkombëtarisht. Që nga ajo kohë — përfshirë edhe gjatë administratës së parë të Trump — politika amerikane ka refuzuar pretendimin rus.

Një diplomat evropian, me njohuri për detajet e planit, e përshkroi atë për Radion Evropa e Lirë. Një ish-diplomat amerikan, gjithashtu, konfirmoi përmbajtjen e propozimit.

Në lidhje me Krimenë, plani amerikan kërkon njohjen “de jure” — pra ligjore — të pretendimit rus mbi gadishullin.

Përveç se përbën një kthesë të madhe për Shtetet e Bashkuara, kjo do të ishte një fitore e jashtëzakonshme për Putinin, popullariteti i të cilit u rrit ndjeshëm brenda Rusisë pas urdhrit të tij për pushtimin e fshehtë të Krimesë në vitin 2014 dhe më pas aneksimin e saj.

Njohja nga SHBA-ja do të ishte një goditje e rëndë për presidentin ukrainas, Volodymyr Zelensky, dhe për shumicën e ukrainasve, për të cilët pretendimi rus është pjesë e një fushate më të gjerë për të minuar sovranitetin dhe pavarësinë e Ukrainës.

Continue Reading

Bota

Ndikimi i luftës tregtare të SHBA-së, Xi shpall planin për ekonominë kineze

Published

on

By

Xi Jinping ka njoftuar një plan për të kundërshtuar problemet e vazhdueshme ekonomike të Kinës dhe ndikimin e luftës tregtare të SHBA-së, pasi raportet rrotullohen se ajo mund të heqë tarifat për disa produkte amerikane, përfshirë gjysmëpërçuesit.

Mbledhja e së premtes së Byrosë Politike u thirr për të diskutuar mbi ekonominë e Kinës, e cila që nga pandemia është përballur me vështirësi të nxitura nga kriza e sektorit të strehimit, papunësia e të rinjve dhe tarifat e Donald Trump për të gjitha importet kineze në SHBA.

Një lexim i takimit i publikuar nga media zyrtare shtetërore Xinhua tha se ekonomia e Kinës kishte treguar një “tendencë pozitive” me rritjen e besimit social në vitin 2025, por “ndikimi i goditjeve të jashtme është rritur”.

Ne duhet të forcojmë të menduarit përfundimtar, të përgatisim plotësisht plane emergjente dhe të bëjmë një punë solide në punën ekonomike,” tha ai.

Në një referencë ndaj tarifave globale të Trump, leximi thoshte se Pekini do të “punojë me komunitetin ndërkombëtar për të mbështetur në mënyrë aktive multilateralizmin dhe për të kundërshtuar praktikat e njëanshme të ngacmimit”.

Presidenti amerikan ka këmbëngulur përsëri se Xi e ka thirrur atë për të diskutuar mbi taksat kufitare, pavarësisht se Pekini mohoi çdo kontakt midis dy vendeve për mosmarrëveshjen e tyre të hidhur tregtare.

Në një intervistë të zhvilluar të martën me revistën Time dhe të botuar të premten, Trump përsëriti pretendimin, por nuk tha se kur u bë telefonata dhe nuk specifikoi se çfarë u diskutua. “Ai është thirrur,” tha Trump për Xi. “Dhe unë nuk mendoj se kjo është një shenjë dobësie në emër të tij.”

Continue Reading

Bota

Von der Leyen mund të bisedojë me Trump në Romë

Published

on

By

Presidentja e Komisionit Evropian (KE) Ursula von der Leyen dëshiron të bisedojë me Presidentin e Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, nesër në Romë, ku do të varroset Papa Françesku.

Ndërkohë që asnjë takim me Trump nuk është planifikuar aktualisht, një zëdhënës i KE i tha Politico se çdo mundësi për të biseduar me liderët kryesorë botërorë “do të shfrytëzohet”.

Von der Leyen nuk është takuar ende me Trump që kur u kthye në Shtëpinë e Bardhë në janar.

Varrimi i Papa Françeskut, i cili vdiq të hënën, do të bëhet në sheshin e Shën Pjetrit në Vatikan.

Në varrim do të marrin pjesë krerë të shumtë shtetesh dhe zyrtarë të lartë nga e gjithë bota, gjë që është një mundësi e rrallë për takime joformale.

Trump tha të mërkurën se do të ketë takime të shumta gjatë qëndrimit në Romë.

Continue Reading

Bota

Ulen ndjeshëm pritshmëritë për eksportet mes luftës tregtare të Trump

Published

on

By

Pritshmëritë e biznesit mes eksportuesve gjermanë kanë rënë në një nga nivelet më të ulëta – që nga kriza financiare globale e vitit 2008 – pas tarifave të reja të shpallura nga presidenti i SHBA-së Donald Trump, tha sot instituti kryesor ekonomik gjerman, “ifo”.

Indeksi i institutit “ifo” me seli në Mynih u përkeqësua me 7,6 pikë në -9,8 në prill, vlera më e u ulët – që nga kriza financiare, duke përjashtuar rënien ekstreme të shkaktuar nga pandemia e koronavirusit.

Konflikti tarifor me SHBA-në ka ulur shpresat për një rimëkëmbje në biznesin e eksportit”, tha Klaus Wohlrabe, kreu i anketave në “ifo”.

Niveli i lartë i pasigurisë në lidhje me mënyrën se si do të zhvillohen tarifat në të vërtetë ndoshta do ta përkeqësojë më tej situatën”, shtoi ai.

Pritshmëritë e eksportit ranë ndjeshëm në pothuajse të gjithë sektorët.

Shpresat e prodhuesve të makinave për një rimëkëmbje janë shuar, me treguesin që ra me 11,8 pikë në -13,7.

Trump ka vendosur tarifa prej 25% për automjetet e importuara në SHBA, dhe në fillim të majit, pritet të pasojnë tarifat për pjesët e importuara.

Në inxhinierinë mekanike, indeksi ra me rreth 16 pikë në -10.

Pritshmëritë në industrinë kimike, një sektor tjetër i rëndësishëm për ekonominë gjermane, treguan gjithashtu një rënie të ndjeshme./ATSH/

Continue Reading

Të kërkuara